သုဓမ္မဒေသနာ၊ ပြကိုဟ်

ပြကိုဟ်သုဓမ္မဒေသနာ ဒှ်လိက်ကျာ်ဇၞော်အ္စာ ဘဒ္ဒန္တကေတုမတီ၊ ဘာခရိုက်သာံ၊ ဍုၚ်ရေဝ် မချုခၞံပကောံပကေဝ်လဝ်တုဲ အလန်ပထမကိုပ်ကၠာအိုတ်ဂှ် ညးတာလျိုၚ် ဌာန်ဇၞူသၚ်ရုၚ်ဗီုလိက်မန် တအ်ကေတ်လျိုၚ်တုဲ ဘဒ္ဒန္တဝိန္ဒသာရ သာသနာဓဇဓမ္မာစရိယ ဒှ်ညးမဗီုတက်တြးပတိတ်ဏောၚ် ဂွံကတ်လ္ၚတ်ကေတ် ပ္ဍဲမုက်လိက်အုပ်ပြကိုဟ်ဏအ်ရ။

ပြကိုဟ်သုဓမ္မဒေသနဏအ်ဝွံ နကဵုယၟုဘာသာအၚ်္ဂလိက်မ္ဂး The Good Sermon of Buddha ကဵုလဝ်ယၟုတုဲ နကဵုပထမကၞပ် သာ်ဝွံလေဝ် စၟတ်လဝ်ရ။ အလဵုညးချုပြကိုဟ်ဂှ် " တၞဟ်နဒဒှ်မြမောဝ်ကုကောန်ဂကူဂမၠိုၚ်သာ်ဝွံ အဲမၞုံယၟုခမဳ ဘဒ္ဒန္တကေတုမတီ ပတန်ဣရဳ ပ္ဍဲဍုၚ်ရေဝ်၊ ဘာခရိုက်သာံ စဳရေၚ်ခၞံဗဒှ်လဝ်ရ" သာ်ဝွံချူဓမံက်လဝ်နွံရ။

လိက်ကၞပ်ပြကိုဟ်သုဓမ္မဒေသနဏအ်ဂှ် ပဟိုတ်ကဵု ဌာန်ဇၞူသၚ်ရုၚ်ဗီုလိက်မန်-ဇရေၚ်ကွာန်ၜၚ်က္ဍဳ၊ ဍုၚ်ၜံက်ကံက် က္တဵုဒှ်ကၠုၚ်ကီု ပဟိုတ်ကဵု နာဲခၠဳု ကေုာံ ခမဳဝိန္ဒသာရ တအ်ဟီုစဂွံရ။

ဗီုဂွံက္တဵုဒှ်ကၠုၚ်

ပ္ဍဲသက္ကရာဇ် ၁၃၄၀ ဂိတုဒ္ဂိုန် ၅ မံက်တ္ၚဲဗြဴဗတိ သွက်ဂွံဒှ်ဒတုဲဖဵုဒတုဲမြမောဝ်ကဵု ကောန်ဂကူမန်ဂမၠိုၚ်တုဲ သိုၚ်ဗဒှ်လဝ် ဌာန်ဇၞူသၚ်ရုၚ်ဗီုလိက်မန် ပ္ဍဲဇရေၚ်ကွာန်ၜၚ်က္ဍဳ၊ ဍုၚ်ၜၚ်ကံက်ရ။ ဃောမပဒတဴဒၟံၚ် ပ္ဍဲဌာန်ဇၞူသၚ်ရုၚ်ဗီုလိက်မန်ဂှ် မၞုံဒါယကာမွဲ မၞုံယၟု နာဲခၠီု မၞုံကဵုဓဝ်သဒ္ဓါ လျုၚ်ဇြုၚ်သ္ဍိုက် ကဵုရတ်ပိပြကာလောန် - ပပ္တံနူ ကၠောန်ဗဒှ် ပတိုန် ဌာန်ဇၞူသၚ်ရုၚ်ဗီုလိက်မန်ဂှ်တုဲ၊ လၟိုန်ရိုဟ်ဒဒှ်တ္ၚဲ ပြာပ်တိတ်ကၠုၚ်ဒၟံၚ် ဟွံပိုတ် - ဟိုတ်နူစိုတ် မဇြုၚ်သ္ဍိုက် ဖ္ဍိုက်ဗပေၚ်ကဵုဒၟံၚ် ကုခမဳသၚ်လၟိုန်ရ။ သၚ်မပဒတဴဒၟံၚ် ပ္ဍဲဒၞဲါဌာန်ဂှ် ဂမၠိုၚ်လေဝ်ဂွံဒှ်တသိုက်ကာယစိုတ် ဟိုတ်နူဒါယကာတၠသဒ္ဓါဂှ်ရ။

ဒကာလမွဲတ္ၚဲ ပြကိုဟ်သုဓမ္မဒေသနာဝွံ ယဝ်ရဂွံဗီုပ္တိတ်မ္ဂး မၞုံကဵုဖဵုဂုဏ်ဂၠိုၚ်ကုကောန်ဂကူညးတၠကုသဵု ညးတၠပါရမဳဂမၠိုၚ်ရောၚ် လဝ်စိုတ်သာ်ဝွံကီု၊ သီုကဵုသ္ဂောံဒှ်ပါရမဳကုသဵုကဵုဇကုကီုတုဲ ခမဳဝိန္ဒသာရ ချပ်ဂၞန်ကဵုဒါယကာတၠသဒ္ဓါ ညးမဒုၚ်သဇိုၚ်သၚ် နာဲခၠဳု (မွဲဟာန်ကေုာံ ကောန်သမ္ဘာ) ပၚ်တဲလ္ၚောဝ်ပတီ အာတ်အခေါၚ်ရ။ "ယွံတဳလပိုန် - သွက်အဲဍိက် ဂွံဒှ်ဒါယကာဓရ် ဓမ္မက္ခန် ဂွံဒှ်ပါရမဳကုသဵု ကဵုအဲဍိက်ပၠန်ကီုတုဲ လိက်သုဓမ္မဒေသနာ မၞုံကဵုဖိုလ်ဂုဏ် မဂၠိုၚ်တဴ ကုညးသပ္ပရိုဟ် တၠပါရမဳဂမၠိုၚ်သာ်ဏံဂှ် ဗီုပ္တိတ်ညံသ္ဂောံဒှ်ညိကျာ်" သာ်ဏအ် ညးအာတ်လဝ်အခေါၚ်ဏောၚ် ထၟံက်ထ္ၜးလဝ် ပ္ဍဲကုလိက်အုပ် ပြကိုဟ်ဓမ္မဒေသနာရ။

နာဲခၠဳု - သမ္ဘာ မိသၠဳ ကောန်တြုံ မၞုံယၟု နာဲမောၚ်ဃောန်တအ်ကီု၊ အာတ်အခေါၚ်ဂရၚ်ပ္တီတုဲ ဗီုပ္တိတ်လဝ်လိက် ပြကိုဟ်သုဓမ္မဒေသနာ - ပထမကၞပ်ဝွံရ။

လိက်ကၞပ်ဝွံဂှ် လ္ပာ်ထပ်လိက် နာဲဂၠိုန် မသၠဵ မိစေန် မိဃာန်တံ ဒုၚ်လျိုၚ်တုဲ၊ ရာမညနာဲဟံသာရာဇာ - ကွာန်မ္ၚဵု(ကဗျ) ကီု၊ နာဲတေဇသာရ - ကွာန်မၚ်ဂၠန် ကီု၊ နာဲဣန္ဒက ကွာန်ရုတ္တံၚ်ကီု ကေတ်လျိုၚ် ဒုၚ်လျိုၚ် လ္ပာ်စဳဇန်လိက်ဂှ်ရ။ နကဵု မုက်လိက်မၞုံ တြဴကၠံဒ္စာံပန် ၆၈၄ မုက်ပါလုပ်တုဲ ပ္တိတ်လွဳစဳဇန်ဒၟံၚ်လုကဴမသုန်ဂိတုတုဲ အာစိုပ်ဒတုဲအာရ။

သ္ဘဴညးချူ ညးဒါန် ညးစၟတ်လိက်တအ်မ္ဂး အခါ အလန်ဂၠိုၚ်ကဵုဝါ စၟတ် ဒါန် ချူခၞံကီုလေဝ် ပွမဍိုက်ပေၚ် အာစိုပ်ဒတုဲဒှ် ဗွဲမဍိုက်ပေၚ်ဟိုတ် အလဵုဇကုညးတအ် ညးတအ်ဟွံစွံစိုတ်မာန်တုဲဟေၚ် ဂလာန်ဒုၚ်ဂုဏ် သၠးဒုဟ် သောၚ်ကလး ဟိုတ်ညးတအ် စွံဏာဗွဲမဇြိုဟ်နက်ကဵု ပရေၚ်လစွံစိုတ်ညးတအ်ဟေၚ်ရ။

အာတ်ပါန်အခေါၚ်

ညးချူခၞံပြကိုဟ် သုဓမ္မဒေသနာ (ကၞပ်ပထမ) အာတ်စွံဏာလဝ် ဂလာန်အာတ်ပါန်အခေါၚ်ညး အတိုၚ်ဗွဲသၟဝ် မဂွံဆဵုကေတ် ပ္ဍဲပြကိုဟ်သုဓမ္မဒေသနာ မုက်လိက် (ဇျ) ကီုရ။

" ကာလဂွံပ္ဍဵုဗီုစက် ပြကိုဟ်သုဓမ္မဒေသနာဏံမွဲ အဲအာစိုပ်အာယုက် ထပှ်စှော်ပြၚ်တုဲသေၚ်ဟာ ကာယဟွံသိုက် ဒဒိုက်နာနာ - ဓဝ်ဇရာဗျာဓိဍဵုဍိုက်အိုတ်- ယိုက်ခန္ဓကာယဍိုန်လျအဵု အလဵုဇကုအဲ သွက်ဂွံရံၚ် စၟဳစၟတ် ပလေဝ်ပလေတ် မက္ခဝ်တံဂှ် ဟိုတ်ဟွံသၟဟ်ရထဂှ်ရ ပ္ဍဲဒၞဲါဝါကျလ္ၚဵု တက်လဝ်ပိုတ်ပဒကီု သီုကဵုမအက္ခဝ်မဗၠေတ်ဒၟံၚ်ညိညဂှ်မၞုံဒှ်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ညးမဗှ်လိက်ဂမၠိုၚ်တုန် သ္ပဂုဏ်တုဲကီု သီုဓဝ်မေတ္တာကရုဏာပလေဝ်ဗှ်အာအိုတ်ညိ။ ရဴသာ်ဝွံမွဲ အဲမအာတ်ပါန်အခေါၚ် ဂရၚ်ပ္တီဏာဗွဲမစိစောန်ကုကောန်ဂကူမဗှ်လိက်တံရောၚ်။

ခၞံပြကိုဟ်ဏံ နူကၠာဟွံစိုပ်ဒတုဲ

ခၞံပြကိုဟ်ဏံ နူကၠာဟိုတ်စိုပ်ဒတုဲက္ဍၚ် ဗီုပြၚ်ခန္ဓကာယအဲက္တဵုဒှ်မံၚ်ကီု၊ ဟီုတွံထ္ၜးဏာဗွဲလၚ်္ကာ - သွက်ဂွံဗ္စာရဏာ

ဟးခန္ဓအဲ - တုပ်နဲသစ္ဆု။ ၜတ်တုဲကြံၚ်ဍုဟ် - ဍုဟ်ယောပ်ဂြုဂြု၊ ထပှ်စှော်ကိုပ် စိုပ်အာယုက်ဗျု။ ကာယဍိုန်လျ ခန္ဓလရု။ ဟိုတ်အနိစ္စ - ဒုက္ခသာ်ဝွံ။ အနတ္တဟေၚ် ဟွံသေၚ်ဇကု။ ခန္ဓဇကု ဝွံဟွံဗိုန်ဂၠိ။ ဒဒိုက်နာနာ ဇရာကၠုၚ်ဖိ။ ကာယရံက်ရာ် ကွာ်တၚ်က္ၜံၚ်ဂိ။ ဂိက္ၜံၚ်သံၚ်သ္ကဲ ဒုၚ်ဘဲဗျာဓိ။ ချဳဂွံညိညိ ဂိကရောတ်က္သဝ်။ မတ်ဂၠု က္ဍိုပ်ဘိုၚ် ဇိုၚ်တဲဇတဝ်။ ကာယဟွံသိုက် ဒဒိုက်ဂၠိုၚ်ဗွဝ်။ ဟီုမံၚ်ကဵုပါၚ် ရမျာၚ်လေဝ်ဇ္တဝ်။ မတ်ဂၠုက္ဍိုပ်ဘိုၚ် ဇိုၚ်တဲဇတဝ်။ ကာယဟွံသိုက် ဒဒိုက်ဂၠိုၚ်ဗွဝ်။ ဟီုမံၚ်ကဵုပါၚ် ရမျာၚ်လေဝ်ဇ္တဝ်။ ခန္ဓဂးလဝ် ဓဝ်ဟွံဗိုန်ခိုၚ်။ ဇကုအဲစိ ညိအဲဟွံပိုၚ်။ ဗီုဇရာပ္ညုၚ် ဒးဒုၚ်စသိုၚ်။ လအ်ဂွံချိုတ်ရ ဒုက္ခပူဗိုၚ်။ ၚေက်ပြဟ် က္တောဝ်ဍိုၚ် ဂၠိုၚ်ဝေဒနာ။

သက္ကရာဇ်ဍုၚ်- ကၠုၚ်စိုပ်ဒဒှ်။ လ္ၚဳပိကၠံကၠာ- ၜါစှော်ထပှ်။ ဂိတုပ္သာ်သွေက်-ဒစိတ်စွေက်ဂှ်။ ပြကိုဟ်ဝွံပ္တံ- အဲခၞမ်ဗဒှ်။ ညံၚ်ဂွံတုဲပြဟ် ၜိုန်စိုတ်ဒှ်ကၠာ။

နိဂီု

ကဏ္ဍဝွံ အတိုၚ်မကၠုၚ်နူ နိဂီုလိက်အုပ်ပြကိုဟ်ဟေၚ် ကလေၚ်ပ္တိုန်ထ္ၜးလဝ်ကဵုရ။

" ပြကိုဟ်သုဓမ္မဒေသနာ - ပထမကၞပ်ဏံဝွံ ပပ္တံနူသက္ကရာဇ် ၁၃၄၀ ဂိတုဖဝ်ရဂိုန် မွဲမံက်တ္ၚဲစန်တုဲ စဵုကဵုစိုပ်သက္ကရာဇ် ၁၃၄၁ ဂိတုဒဂိုန် ၉ စွေက် တ္ၚဲအၚာ ပ္ဍဵုဗီု ပ္ဍဲဌာန်ဇၞူသၚ် ရုၚ်ဗီုလိက်မန် ဇရေၚ်ကွာန်ၜၚ်က္ဍဳ ဍုၚ်ဇၞော်ၜၚ်ကံက် သ္ဂောံအာစိုပ်ဒတုဲရ။

နိဿဲ

ကေတုမတဳ၊ ဘဒ္ဒန္တ။ သုဓမ္မဒေသနာ၊ပြကိုဟ်။ ပထမကၞပ်။ ညးမဗီုတက်တြးပတိ၊ ဝိန္ဒသာရ။ ရုၚ်ဗီုလိက်မန်၊ ဌာန်ဇၞူသၚ်။ က္ၜၚ်က္ဍဳ၊ ကွာန်။ ၜံၚ်ကံက်။ ဍုၚ်။