Vincent van Gogh
| ဝေန်သေန် ဝှင်ဟောက် (Vincent van Gogh) | |
|---|---|
.jpg) ဗီုရုပ် ဝှင်ဟောက် | |
| သၠးဂၠံဂဝ် |
မာတ် ၃၀၊ ၁၈၅၃ Zundert ဍုင်နေတာလာန် |
| စုတိ |
ဂျူလာင် ၂၉၊ ၁၈၉၀ (အာယုက် ၃၇) Auvr-sur-Oise, ဍုင်ပြင်သေတ် |
| ဟိုတ်မစုတိ | ဂစိုတ်ဇကု |
| ဂကူ | ဒါတ် |
| ကဆံင်ပညာ | Anton Mauva |
| မဒယှ်တဴ | အစာကသူ |
| အံက် | Theodorus van Gogh, Anna Cornelia Carbentus |
| ဂယိုင်လမျီု | ကသူ |
ဝေန်သေန် ဝှင်ဟောက် (ဒါတ်/အင်္ဂလိက် Vincent van Gogh) (ဗၟာ ဗင်းဆင့် ဗန်ဂိုး) (ၜံင် ၃၀ မာတ် ၁၈၅၃ ပ္ဍဲ Zundert ဍုင်နေတာလာန်၊ စုတိ ၂၉ ဂျူလာင် ၁၈၉၀ ပ္ဍဲ Auvr-sur-Oise, ဍုင်ပြင်သေတ်) ဝွံ ဒှ် အစာကသူ/ကသူ ဂကူဒါတ် မွဲရ။ ညးဂှ် လုပ်လၟိဟ် ပ္ဍဲပၞောဝ်အစာကသူ ယၟုမြဟ်အိုတ် ပ္ဍဲယူရောပ်မွဲရ။ ပ္ဍဲမွဲအခိင် ပွိုင် ၁၀ သၞာံ စဵုကဵု အခိင်ညးတေအ် မဒးကြအ်အာတုဲ ဂစိုတ်ထောအ် ဇကုဇကုဂှ် ညးခၞံကၠောန်လဝ် ကွတ်တဲအနုသုခုမ ၜိုတ်၂၁၀၀ ပ္ဍဲတအ်ဂှ် ရုပ်ကသူ နကဵုဍာ်ဂဥုဲကၠေင်ဂှ် ၜိုတ် ၈၆၀ တုဲ သၟေဟ်တအ်ဂှ် ဒှ်ရုပ်ကသူ (ဝါ) ရုပ်ဓဇက်ရ။[၁] ဗွဲမဂၠိုင်ဂှ် ညးတေအ် ဓဇက်ချူလဝ် ပ္ဍဲအခိင်ညးတေအ် ၜါသၞာံလက္ကရဴအိုတ်ဂှ်ဂၠိုင်ရ။ ညးတေအ် ဓဇက်ရုပ်လဝ် ဗီုသဘာဝ (landscape)၊ ရုပ်ဗီုဖေါဲထရေတ် (portrait) ကေုာံ ဟိုတ်နူ သြန်သွက်ဂွံလိင်မၞိဟ်မဝ်ဒါ ဟွံမွဲတုဲ ဗဵုဒ္ၚောဝ်တုဲ ဓဇက် ရုပ်ဖေါဲထရေတ်ဇကုဇကု (self-portrait)လေဝ် ဗွဲမဂၠိုင်ကီုရ။ ညးဒးဒုင်စလဝ် ဝေဒနာ ယဲစိုတ် မကော်စ maniodepressiv psykose မဒှ်ယဲ ပရေင်ဒုင်စသိုင်စိုတ် ဟွံညိင်ဝတ်မွဲဂကူရ။[၂]
ဝင်အတ္ထုပ္ပတိ
[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]ညး ကေင်ကၠောန်လဝ် မၞိဟ်သွံရာန် ကပေါတ်သုခုမ စဵုကဵု သၞာံ ၁၈၇၆ မဒှ်သၞာံ ညးလုပ်ကၠောန် ကမၠောန်အစာဓရ်ခရေတ်ယာန် သွက်မၞိဟ်ယဲရ။ ညးတိုန်ဘာ ပ္ဍဲဍုင် Antwerpen စိုပ်သၞာံ ၁၈၈၆ ဂှ် ညးတေအ် အာပါရေတ် သွက်ဂွံဆက်တိုန်ဘာ။ ပ္ဍဲပါရေတ်ဂှ် ညးတေအ် ဂွံစုက်လုက် ကု အစာပါန်ချဳစိတ္တဇ Paul Gauguin Henri ကေုာံ de Toulouse-Lautrec တအ်ရ။ ကြဴနူ ညးတေအ် မမံင် ပ္ဍဲပါရေတ် ၜါသၞာံတုဲ ညးတေအ် အာမံင် ပ္ဍဲ အာရ်လေသ် (Arles) ရ။ ပ္ဍဲအခိင်ဂှ် ညးတေအ် မပဒတဴ ပ္ဍဲအာရ်လေသ်ဂှ်ရ ညးတေအ်ဓဇက်လဝ် ရုပ်ပါန်ချဳ သဘာဝ ကေုာံ ရုပ်ဖေါဲတရေတ် ယၟုမြဟ်တအ်ဂှ်ရ။
ဘဝကောန်ၚာ် ကေုာံ သၟတ်
[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]ဝေန်သေန် ကတဵုဒှ်မၞိဟ် ပ္ဍဲဂိတုမာတ် ၃၀ သၞာံ ၁၈၅၃ မဒှ်တ္ၚဲမတုပ် ကဵု ကောညးမၜံင်လဝ် ပ္ဍဲသၞာံမတုဲကၠုင်ဂှ်ရ။ ကောညးတေအ်လေဝ် ညးကဵုလဝ်ယၟု ဝေန်သေန် ကီုရ။ ကောညးတအ်ဂှ် ၜံင်တိတ်ကၠုင် ချိုတ်တ်ရ။ အပါညးတေအ် Theodorus van Gogh ဒှ်အစာဓရ် လကျာ်ခရေတ်ယာန် ပရဝ်တေတ်သတာန်ရ။ မိညးတေအ် Anna Cornelia Carbentus ဂှ် မၞိဟ်စိုတ် ဟွံညိင်မွဲရ။ ဆဂး ညးဒးစိုတ် သဘာဝ၊ ဓဇက်ရုပ် ဂဥုဲဍာ်တုဲ ဗဳဇ မဓဇက်ရုပ် မဒးစိုတ် သဘာဝ ဝေန်သေန်ဂှ် ကၠုင်နူ မိညးတေအ် ဟီုမာန်ရ။ ပ္ဍဲအခိင် သၟာဲလေင်ဂှ် ဒဒှ်ရ ညးတေအ် မၞုံကဵု အစောံစရာဲအနုသုခုမ ဓဇက်ရုပ်ဂှ် ဟွံမံက် ဟွံညာတ်ကေတ်၊ ဆဂး ညးတေအ်ဏအ် စိုန်သကီု စိစောန် ပ္ဍဲအရာအရေဝ်ဘာသာရ။ ကာလညးတေအ် ကလိဂွံအယုက် ၁၅ ဂှ် ဟိုတ်နူအခက်အခုဲ ပရေင်ပိုန်ဒြပ်တုဲ ညးတေအ် ဒးဒုင်တိတ် နူဘာရ။ ပ္ဍဲအခိင်ဂှ် ညးတေအ် ဟီုဂွံခိုဟ်ဟ် အရေဝ်ပန်ဘာသာ အရေဝ်ပြင်သေတ်၊ ဂျာမနဳ၊ အင်္ကလိက် ကေုာံ အရေဝ်ဇာတိညးတအ် အရေဝ်ဒါတ်ရ။ ညးတေအ် ဟွံကလေင်တိုန်ဘာ ဟဂှ်ရ။ ညးတေအ် ကလိဂွံ ကမၠောန်မသွံရာန် ကပေါတ်အနုသုခုမ ပါန်ချဳ Goupil & Cie ပ္ဍဲအမူညးတေအ် Cornelis ရ။ ပ္ဍဲသၞာံ ၁၈၇၃ ဂှ် ညးတေအ် ပြံင်အာမံင် ပ္ဍဲဒၞာဲ အခန်ထ္ၜးပျးကသူ Goupil gallery ပ္ဍဲဍုင်လာန်ဒါန်ရ။ ပ္ဍဲအခိင် ညးတေအ် မမံင် ပ္ဍဲလာန်ဒါန်ဂှ် ညးတေအ် ဆာန်စောဲအာ ကောန်ဝုတ် တၠသ္ၚိ ညးတေအ် မလိင်မံင် မၞုံယၟု Eugenie Loyer ရ။ ညးတေအ်ဆာန်ဒးစိုတ် လတူညးဗြဴဂှ် အိုတ်အစောန် မိက်ဂွံဖျေဟ်ဒၞာဲ ကုဍေဟ်ကီုလေဝ် ဍေဟ်ဟွံဒုင်တဲညးတေအ်ရ။ ဟိုတ်နူဂှ်တုဲ ညးတေအ်စိုတ်ခတိုဟ်တုဲ ညးတေအ်ကၠိုဟ်ထောအ် လိက်ညးတေအ်ဖအိုတ် ပသှ်ေစွံလဝ် ဆလိက်သၠပတ်သမ္မာညးတေအ် မွဲကၞပ်ဓဝ်ဟေင်ရ။ စနူဂှ်တုဲ ညးတေအ် ပအပ်ဘဝညးတေအ် ကုကျာ်ထာဝရ ရ။
ဘဝမၞိဟ်ဇၞော်
[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]ဝေန်သေန် တိတ်ထောအ် နူကမၠောန် Goupil ပ္ဍဲဂိတုဨပြဳ ၁၊ ၁၈၇၆။ ညးတေအ် ကလိဂွံကမၠောန် နဒဒှ်မၞိဟ်အရီုအဗင် အစာဘာ ပ္ဍဲဘာဘဝ်တာ သွက်ကောန်ၚာ်တြုဟ် ပ္ဍဲ Ramsgate၊ ကြဴနူဂှ်ညိ ညးတေအ် ကလိဂွံကမၠောန် ပ္ဍဲဘာပုဂ္ဂလိက ဗဒါဲဍုင်လာန်ဒါန်။ ပ္ဍဲဘာဂှ် ညးတေအ် ကလိဂွံ အခေါင်တွဟ်ဓရ် ကုကွးဘာပ္ဍဲဘာဂှ်ကီု သီုကဵု ပ္ဍဲကွာန်ဗဒါဲဘာတအ်ဂှ်ရ။ ခြာဟွံလအ် ညးတေအ်ညာတ်ကေတ် ဒဒှ်ရ ပရေင်ဇၞော်မောဝ် အနာဂတ် ဟွံမဲတုဲ ညးအာမံင် ဒၞာဲမိမညးတေအ်မနွံ ပ္ဍဲ Brabant ရ။ အမူညးတေအ် ကဵုကမၠောန်ကုညးတေအ် နဒဒှ်မၞိဟ်မရပ်စရင်။ ပ္ဍဲအခိင်ဂှ် ဝေန်သေန် စိုတ်အစောဲ လတူဘာသာဂၠိုင်တိုန် ဂၠိုင်တိုန်ရ။ မိမညးတေအ်လေဝ် ဒှ်ကၠုင်ဓဝိင် လတူညးတေအ်ရ။ လၟုဟ် ညးတေအ် ဂွံအယုက် ၂၄ ရ။ ညးတေအ် မုမိက်ဂွံပ ပ္ဍဲဘဝညးတေအ်ဂှ် ညးတေအ် ဟွံဂွံဖျေဟ်သ္ဂုတ်သွာတ်ဏီဖိုဟ်ရ။ ညးတအ် သီုညးဖအိုတ် တုပ်စိုတ် ဒဒှ်ရ ညးတေအ် ဒးတိုန်ဘာ theology (သာသနိကဗေဒ) မဒှ်ဘာသွက်ဂွံပ အစာဓရ် ဘာခရေတ်ယာန်ရ။ ဟိုတ်နူညးတေအ် ဘာတန်သဇိုင် ဟွံတုဲလဝ်တုဲ ညးတေအ် ဒးလုပ်သွဟ် အခေါင်လုပ်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ညးတေအ် ပြံင်အာမံင် ဇရေင်အမူညးတၞဟ်မွဲ ညးမဒှ်ဒၟံင် အစာဓရ်။ အမူဂှ် ဂွံရီုညးတေအ် သွက်ဂွံအံင် အခေါင်လုပ်ရ။ ဆဂး ဟိုတ်နူညးတေအ် အရီုစိုတ် သွက်ဂွံဗှ်လိက်ဟွံမဲ ညးတေအ် မိက်ဂွံဂေတ်ကြေဝ်ဍုင်ကွာန်ဂှ်ဂၠိုင်တုဲ အမူလေဝ် ရီုကဵုဟွံမာန် ညးတေအ် ဟွံအံင်ရ။ ညးတေအ်ဒုင်ကမျထောအ် သွက်ဂွံတိုန်ဘာ သာသနိကဗေဒ။ ဆဂး ညးတေအ် မိက်ဂွံလုပ်ယိုက်ဂၠေင် ကမၠောန်ကျာ်ထာဝရ ဖိုဟ်ရ။ ညးတအ် ကလိဂွံကမၠောန် နဒဒှ်အစာဓရ်မၞိဟ်ယဲယဲ ပ္ဍဲဗဴဂျဳယေန် (Belgien) တုဲ ညးတိတ်ထောအ် နူ အာမ်သတာဒါမ် (Amsterdam)ရ။ ပ္ဍဲဒၞာဲဂှ် ၜိုန်ရညးတေအ် ကလိဂွံကမၠောန် ညးတေအ် မဒးဂၞပ်၊ ၜိုန်ရ ညးတေအ် ဂွံဒုင်ကော် The Christ of the Coal Mine ကီုလေဝ် လိက်ကသုက်ကမၠောန်ညးတေအ် အယုက်အိုတ်တုဲ ဟွံကလိဂွံအခေါင် ဆက်အယုက်ရ။ ပ္ဍဲကဵုလိက်ညးတေအ် မချူလဝ်ကဵု ကောညးတေအ် တဳအဝ် (Theo) ဂှ် ညးတေအ် မလေပ်ချူစ တင်ဒုင်စသိုင်ညးတေအ်လေပ်ရ။ ကောညးတေအ် ကဵုဒြဟတ် ညံင်ဂွံစွံအရီု ပ္ဍဲအရာမဓဇက်ရုပ်ရ။ ကာလညးတေအ် မဂွံတီကေတ် ဒဒှ်ရ နကဵုရုပ်ကသူ မွဲကဆံင်ဂှ် ညးတေအ် ယိုက်ဂၠေင် သွက်ကမၠောန်ကျာ် ဂွံကီုတုဲ တင်ဒၞာဲ အပြံင်အလှာဲ ပ္ဍဲဘဝညးတေအ် ကတဵုဒှ်ကၠုင်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ညးတေအ် ပြံင်အာမံင် ပ္ဍဲဍုင်ဗရူဇြာ (Bruxelles) ပ္ဍဲဂိတုအံက်တဝ်ပါ ၁၈၈၀ သွက်ဂွံဆက်ကၠောန် ကမၠောန် ကသူ၊ ပ္ဍဲဍုင်ဂှ် ညးတေအ် ဂွံစုက်လုက် ကုအစာကသူတအ်ရ။
ဘဝ နဒဒှ် သၟာပါန်ကွတ်
[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]ပ္ဍဲအခိင်က္ဍိုပ်ကညင် သၞာံ ၁၈၈၁ ဂှ် ညးတေအ် ပြံင်အာ ဇရေင်မိမညးတေအ်ပၠန်တုဲ ညးတေအ် ဆက်ကၠောန်အာ ကမၠောန်ပါန်ကွတ်ညးတေအ်ရ။ ကောညးတေအ် ပလံင်ကဵု သြန် သွက်ဂွံစသုင်၊ ညးတေအ် ဟွံဒးစွံဓဝိင် ပ္ဍဲလှုဲလှာ်ရ။ ဆဂး မိမညးတေအ် ဟွံမိပ်စိုတ်လးလး ကောန်ညးတအ် မရုဲစှ်ဏာဘဝ မိက်ဂွံဒှ်အစာကသူဂှ်။ နကဵုမတ်ညးတအ်မ္ဂး အစာကသူ၊ သၟာပါန်ကွတ်ဏအ်ဂှ် ဒှ်မၞိဟ်မသုင်စောဲ ဟွံဂွံ၊ ဒှ်မၞိဟ် မလုပ်အဝေါင် ဂကောံမၞိဟ် ဟွံဂွံရ။ ညးတေအ် ဆာန်အာ ကောန်ၝာဲကောန်ဒေအ်ညးတေအ် ကဳဝတ် (Kee Vos)၊ ဆဂး ကဳဝတ် ဟွံဒးစိုတ် ညးတေအ်ရ။ မသ ကလောကောဒေအ်တအ်လေဝ် ဟွံဒုင်တဲကီုရ။ ဟိုတ်နူဂှ်တုဲ ပ္ဍဲၜိုတ် အခိင်ခရေတ်သမာတ် သၞာံ၁၈၈၁ ဂှ် ညးတေအ် ပြံင်တိတ်အာ နူသ္ၚိမိမညးတေအ်ရ။ ဝေန်သေန် ဂွံဗ္တောန် တန်ဗ္တောန်ကသူ နူအမူဗါဲညးတေအ် အေန်ထန် (Anton Mauve)။ ညးတေအ်ဂွံဗ္တောန်ကေတ် သဘင်ပညာကသူ နူကဵု အေန်ထန် မပ္တံကဵု ဗီုဂွံဓဇက် နကဵုဂဥုဲဍာ်ကီု သီုကဵုဂဥုဲကၠေင်ရ။ ညးတေအ် အာရုင်ကမၠောန်ကသူ ကြပ်ရိုဟ်တ္ၚဲရ။ ပ္ဍဲတမ်သၞာံ ၁၈၈၂ ဂှ် ညးတေအ် ဂွံစုက်ကဵု ညးဗြဴမွဲ မၞုံယၟု သုင် ဟဝ်နိက် (Sien Hoornik)။ သုင်ဟဝ်နိက်ဂှ် သီုဒှ် မၞိဟ်မဝ်ဒါညးတေအ် သီုဒှ်ကဝေင်ညးတေအ်ရ။ သကအ်ရဲညးတေအ်ကီု သီုကဵု ဂကောံသ္ၚိကၟိန်မသညးတေအ်ဂှ် လကိုတ်အာစိုတ် ဗီုလဵု ညးတေအ် ဂွံဒးအာစိုတ် ကဵုသုင်ဟဝ်နိက်ရ။ သုင်ဟဝ်နိက်ဂှ် ဒှ်လဝ် ဗြဴစရာဲဍုင်မွဲရ။ ပါဲနူဂှ်တုဲ သုင်ဟဝ်နိက်ဂှ် ဂွံလဝ်ကောန်ၚာ်ဗြဴမွဲ အယုက်မသုန်သၞာံ တုဲပၠန် သီုဗုင်ဒၟံင်ကဵု ညးဂှ်လေဝ် ကေတ်ဟွံဒးရ။ ဝေန်သေန် ဆာန်ဍူအာ သုင်ဟဝ်နိက်တုဲ ညးတေအ် မိက်ဂွံရီုမင်မဲဍေဟ်ရ။ ညးတေအ် လိင်ကေတ်ဒၞာဲမံင်မွဲတုဲ ညးတေအ်ကီု၊ သုင်ဟဝ်နိက်၊ ကောန်ၚာ်ဗြဴ ကဵု ကောန်တှ်ဂှ်ဂွံမံင်ရ။ ကောညးတေအ် တဳအဝ် ဟွံဒးစိုတ် တင်သ္ဂုတ်သွာတ် ညးတေအ်ရ။ ၜိုန်ဂှ်လေဝ် ကောညးတေအ်ဂှ် ဆက်ပလံင်ကဵုဒၟံင် လှုဲ ကုညးတေအ်ဖိုဟ်ရ။ ညးတေအ် ဆက်မံင်အာ ကဵုညးဗြဴဂှ်ရ။ ကၞောတ်တဲ ဟွံဒှ် ဗီုညးတေအ် မိက်ဂွံဒှ်တုဲ ညးတအ် ပါ်ဂၠံင်ရေင်သကအ်ပၠန်ရ။
အကံက် နူလိက်ဝေန်သေန် မပလံင်လဝ် ကုကောညးတေအ် ပ္ဍဲၜိုတ် ၁၄ သေတ်တေန်ပါ ၁၈၈၃ -
＂ I knew from the outset that her character is a ruined character, but I had hopes of her finding her feet and now, precisely when I don’t see her any more and think about the things I saw in her, I increasingly come to realize that she was already too far gone to find her feet.＂
＂အဲတီဒၟံင်ရ စိုတ်စရိုတ် ဒ္ဂေတ်ပြဝ ဍေဟ် လီုလာ် စာ်ထောင်ဒၟံင်ဂှ်၊ ဆဂး အဲစၟဳကေတ်လဝ် ဍေဟ်ကလေင်ဆဵု ဒၞာဲဇိုင်ဍေဟ်ပၠန်ရောင်၊ ကာလအဲ ဟွံဂွံညာတ်ကေတ် ဗီုဍေဟ် ဂွံကလေင်ခိုဟ်တိုန်ပၠန် ဟွံမဲ လးလးရ။ တုဲပၠန် အရာမၞုံ အပ္ဍဲဍေဟ်ဂှ် အဲဂွံညာတ်ကေတ်တုဲ အဲချပ်ထောအ် မဂၠိုင်ကဵုအလန်ရ၊ အဲဂွံညာတ်ကေတ် ဍေဟ်ဏအ်ဂှ် သ္ၚောဲၜက်အာ နူဒၞာဲဇိုင်ဍေဟ် ဗွဲမလောန်တုဲ ဗီုလဵုလေဝ် ဂွံကလေင်စိုပ် ဒၞာဲဇိုင်ဍေဟ်ပၠန် ဒှ်ဟွံမာန်ရ။＂
ဝေန်သေန် ပြံင်အာမံင် ပ္ဍဲ Drenthe မဒှ်ကွာန် မၞုံလပါ်ဗမံက် ဍုင်နေတာလာန်ရ။ ပ္ဍဲဒၞာဲဂှ် ညးတေအ် ဓဇက်ချူလဝ် ဗီုသဘာဝဂမၠိုင်ရ။ ဆဂး သွက်ညးတေအ်မ္ဂး ရာသဳဥတု ကၠိုဟ်သၞာံ ပရေအ်ဒၟံင်ရ။ ညးတေအ်စှ်ေစိုတ် ညးတေအ်လ္ၚ သကအ်ရဲ ဟွံမဲတုဲ ညးတေအ် ပြံင်ကၠုင်မံင် ပ္ဍဲသ္ၚိမိမညးတေအ်တၟိ ပ္ဍဲဂိတုဒဳဇြေန်ပါ ၁၈၈၃ ဂှ်ရ။ ညးတေအ် ဓဇက်ရုပ် ပ္ဍဲသတဳဒယဝ် ဍောတ်တ် ပ္ဍဲသတိက်သ္ၚိဂှ်ရ။ ဂတဂှ် ၜါပိဂိတုဂှ် ညးတေအ် လိင်ဒၞာဲဇၞော်ဇၞော်မွဲ ပ္ဍဲကွာန်ဂှ်ရ။ ကွာန် Nuenen ဂှ် ဒှ်ကွာန်သၟာဗ္ၚတုဲ သၟာကၠအ်၊ ကဵု ရဲတုတ်တ်တအ်ရ။ ညးတေအ် ဓဇက်ချူရုပ် နာနာသာ် ပ္ဍဲကွာန်ဂှ်ရ။ ရုပ်တအ်ဂှ် ညးတေအ်ဓဇက်တုဲ ညးတေအ် ကဵုကောညးတေအ် တဳအဝ် နဒဒှ်မကလေင်လေဲကဵု လှုဲမကဵုလဝ်ညးတေအ်ဂှ်ရ။ တဳအဝ် ကၠောန်ဒၟံင်ကမၠောန် ပ္ဍဲပါရေတ်။ ရုပ်ကသူညးတေအ်ဂှ် သွံပ္ဍဲပါရေတ် ဟွံဂွံ။ ကောန်ပြင်သေတ်တအ် ဒးစိုတ် ရုပ်မၞုံကဵုအသာ်ဂၠိုင်င်။ ရုပ်ကသူညးတေအ်ဂှ် ဂၠုလောန်အာ။ ရုပ်ညးတေအ်တအ်ဂှ် ဒှ်ရုပ် ပ္ဍဲသ္ၚိသၟာဗ္ၚ မၞုံကဵုဗတင်ဍောတ်တ် ပၟတ်ဂၠုဂၠုတုဲ ရုပ်တအ်ဂှ် ဂၠုလောန်အာတုဲ ပြင်သေတ်တအ် ဟွံဒးစိုတ် ရုပ်ကသူညးတေအ်ရ။ မိမညးတေအ်ဂှ်လေဝ် ဂွံဂျိုင်ဒၟံင် နကဵုသြန်ကောညးတေအ်သၟးရ။ ပ္ဍဲကၞောတ်ဂိတုမာတ် ၁၈၈၅ ဂှ် အပါညးတေအ် ဒးထောအ်အာရ။ ဂကောံသ္ၚိကၟိန်ညးတေအ်လေဝ် ပြံင်တိတ် နူသ္ၚိဂှ်တုဲ အာမံင် ပ္ဍဲရုင်ကမၠောန်ညးတေအ်ဖအိုတ်ရ။ ညးတေအ် စဓဇက်ရုပ် ဗီုဂကောံသ္ၚိကၟိန် သၟာဗ္ၚတအ် မစဒၟံင်ပုင် မကဵုလဝ်ယၟု ＂ညးမစအာလူဂမၠိုင် The Potato Eaters＂ရ။ ဝေန်သေန် ဂစာန်ကၠောန်ကမၠောန် မွဲလပါ်ဂှ်လေဝ် စၞစဟွံခိုဟ်။ လှုဲညးတေအ် ကြပ်သီုဖအိုတ်ဂှ် စကာ ပ္ဍဲရုပ်ကသူညးတေအ် ဗီုကဵု ရာန်ဍာ်ဂဥုဲတအ်ရ။ ၜိုတ်ကၞောတ်သၞာံဂှ် ညးတေအ် လုပ်ဂကောံ အနုသုခုမအကေလ်ဒမဳ Antwerpen တုဲ ညးပြံင်တိတ်အာ နူဍုင်ဟဝ်လာန်ရ။
ဘဝ ကြဴနူမပြံင်တိတ် နူဟဝ်လာန်
[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]ပ္ဍဲ Antwerpen ဂှ် ကဵုညးတေအ် ကပေါတ်ခိုဟ်ဟ်၊ ဂကောံအစာကသူ၊ မၞိဟ်မဝ်ဒါ၊ ဘာကျာ်၊ တိုက်ထ္ၜးပျး မပေင်တဴ ကုရုပ်ကသူ အနုသုခုမနာနာရ။ ဆဂး (ဘာ)အကေလ်ဒမဳဂှ် သွက်ညးတအ် ဒှ်နဲကဲအခိုက်တြေံလောန်အာရ။
အကံက်နူ လိက်ညးတေအ် မပလံင်လဝ် ကုကောညးတေအ် ပ္ဍဲဂိတုသေတ်တေန်ပါ ၁၈၈၆ ဂှ် -
I actually find all the drawings I see there hopelessly bad — and fundamentally wrong. And I know that mine are totally different — time will just have to tell who’s right. Damn it, not one of them has any feeling for what a classical statue is.
အရာမဓဇက်ချူ ပ္ဍဲဒၞာဲတေအ် သီုဖအိုတ်ဂှ် အဲဂွံဆဵုကေတ် ပရေအ် မုသံက်ဂွံဟွံမဲ - ဗၠေတ်ဗၠေင်ဒၟံင် နူတမ်စဵုကၞောတ်။ တုဲပၠန် အဲတီ လညာတ်တၞဟ်ခြာ ညးသကအ် ကွေဟ်ဟ်ရ။ မွဲတ္ၚဲ အခိင်ကဵုကၠုင်သွဟ်ရောင် ညးလဵုဒးရောဂှ်။ ပရေင်ဒုင်စသိုင် ပဋိမာရုပ် ခေတ်တြေံ ဗီုလဵုဇေတ်တ်ရော ညးမွဲလေဝ် ဟွံတီ။
ညးတေအ် ဟွံဆက်မံင် ပ္ဍဲဍုင်ဂှ်ရ။ ညးတေအ် ဟီုကဵု ကောညးတေအ် တဳအဝ် သွက်ဂွံအာမံင် ပ္ဍဲဍုင်ပါရေတ်တုဲ ဆက်တိုန်ဘာ ပ္ဍဲသတူဒိယဝ် Fernand Cormons မဒှ်အစာကသူ ယၟုဒယှ်မွဲရ။ တဳအဝ် ဂၠာဲအခန်ဇၞော်ညိ သွက်ညးတေအ်ကီု သီုကဵုသွက်ဝေန်သေန်ရ။ တဳအဝ် ဂၠာဲဒၟံင်သ္ၚိခန်ဂှ် ဟွံဂွံဏီ သီုဟွံလဴ ကဵုသတိမွဲသာ် ဝေန်သေန် စိုပ်ကၠုင် ပါရေတ် ကၞောတ်ဂိတုဖေဖဝ်ဝါရဳ သၞာံ၁၈၈၆ ရ။ တဳအဝ် ဆက်မိတ် ကုဒေအ်ညးတေအ် ဝေန်သေန် အစာကသူ ခလံက်ဒါ မဝ်နေတ်(Claude Monet) မဒှ်အစာကသူ မဓဇက်ရုပ် နကဵုအသာ်ဂၠိုင်င်ရ။ ပ္ဍဲအခိင် ညးတေအ်မၞုံ ပ္ဍဲ ရုင်ကမၠောန် Fernand Cormon ဂှ် ညးတေအ် ဂွံစုက်လုက် ကုအစာကသူ ခေတ်တၟိ (တၞောဝ်တၟိ)ဂမၠိုင် ဗီုကဵု Henri de Toulouse-Lautrec ကဵု Emile Bernard တအ်ကီုရ။ နူကဵုညးတအ်ဏအ်လေဝ် ညးတေအ် ကလိဂွံလညာတ်ၜိုတ်ဒးရးကီုရ။ ရုပ်ကသူညးတေအ် ညးမစ အာလူဂမၠိုင် မၞုံဗီုပြင် ဂၠုဂၠုဂှ် ဗွဲမပြဟ် ဒှ်ကၠုင် ရုပ်တၟးတၟး ဗီုကဵု ရုပ်ကသူ The Hill of Montmartre with Stone Quarry ရ။ ရုပ်ကသူ ဝေန်သေန် ပ္ဍဲပါရေတ်ဂှ် မၞုံကဵုအသာ်တၟးတၟး ဂၠိုင်ခိုဟ်တိုန်ရ။ ရုပ်တအ်ဂှ် ညးကော်စ ရုပ်ကသူခေတ်တၟိရ။ ညးတေအ် စကာအသာ်တၟးတၟးတအ်တုဲ ညးတေအ် ဇၞောဝ်မောဝ်တိုန်အာ နကဵုအခိုက်အလိုက် ဗီုပြင်ညးတေအ် မၞုံကဵုလၟောဝ်စုက်ဂၠေအ်ဂၠေအ်ရ။ နူကဵု မဓဇက် ဗီုရုပ်တိဍာ်သဘာဝဂှ် ညးတေအ်ဓဇက်ရုပ်ကြပ်ပ် ဗီုကဵုရုပ်ပကဴတအ်ရ။ ဗီုရုပ် ရုပ်ဖေါဲထရေတ် မသွံစခိုဟ်တအ်လေဝ် ညးတေအ်ဓဇက်ကီုရ။ ဟိုတ်နူၚုဟ်လိင် မဝ်ဒါဂှ် က္ဍင်တုဲ ညးတေအ် ဓဇက်ရုပ်ဖေါဲထရေတ် ညးတေအ် နကဵုမဗဵုကေတ် ပ္ဍဲဒ္ၚောဝ်ရ။ ဟိုတ်နူညးတေအ် ဗဵုဒ္ၚောဝ်တုဲ မဓဇက်ဂှ်ရ ရုပ်ဖေါဲထရေတ်ညးတေအ်ဂှ် မတ်စူတဝ်ဗဵုဒၟံင် ကုမတ်မၞိဟ်မဗဵုရုပ်တအ်ရ။ ညးတေအ်ဂွံတီညာတ်ကေတ် ရုပ်ပကဴပါန်ပုတ်ဂျပေန် (ရုပ်ဆု မပုတ်လဝ်ဗီုပကဴ) နူဂျပေန်တုဲ ညးဓဇက် ရုပ်ပကဴဂျပေန်ကီုရ။ ရုပ်ပကဴဂျပေန်ဂှ် ညးတေအ် ဂွံသွံ ပ္ဍဲပါရေတ် တၟာဂလိုင်ရ။ ညးတေအ် ကဵု ကောညးတေအ် ဗက်ရာန်ကေတ် ရုပ်ပါန်ပုတ်ဂျပေန်တုဲ ကလေင်ဖန်ဗဒှ်ထောအ် ဗီုပြင်တၟိ နမဓဇက်လံက်စုတ် ဍာ်ဂဥုဲတအ် ဒှ်တမ်ရ။ ကြဴနူ ညးတေအ်မံင် ပ္ဍဲပါရေတ် ၜါသၞာံတုဲ ညးတေအ် က္ဍုဟ်မၠေအ်ကၠုင် ဘဝမမံင် ပ္ဍဲဍုင်ဇၞော် မၞိဟ်မထုဲထံင်ဒၟံင်တုဲ ညးတေအ် မိက်ဂွံပြံင်မံင် ပ္ဍဲကွာန်သ္ၚိတ်တ်ဇြဇြ ညံင်ကဵုတိဍာ် မဂွံဆဵုကေတ် ပ္ဍဲပကဴဂျပေန်တအ်ဂှ်ရ။ ညးတေအ်စှ်ေစိုတ် ဗီုဂှ် ကလိဂွံမာန်ရောင် ပ္ဍဲဍုင်ပြင်သေတ် လပါ်သၠုင်ကျာတေအ်ရ။ ညးတေအ် စိုပ်အာ ဍုင်အာရ်လေသ် ပ္ဍဲဂိတုဖေဖဝ်ဝါရဳ ၂၀ သၞာံ ၁၈၈၈ ဂှ်ရ။ ဍုင်ဂှ် မၞုံဇိုင်ကြုင် Rhône ရ။ အသာ် တၟး ပ္ဍဲဍုင်အာရ်လေသ်ဂှ် ဝေန်သေန် ဒးဂၞပ် ဗွဲမလောန်ရ။ ညးတေအ် ဓဇက်ရုပ် တၞံဆု အဃောမကဴဇဝ်ဒၟံင်၊ ရုပ်သၟာဗ္ၚတအ်မသီသြောအ်၊ ညးအာ ဇရေင်ဇိုင်ၜဳတုဲ ဓဇက်ရုပ်ဂၠုင်။ ညးတေအ် ချပ်စ ကုကောညးတေအ် ညးတေအ် ပံက်သတူဒဳယဝ် ပ္ဍဲသၠုင်ကျာ ကရောမ်အစာကသူဂမၠိုင်တုဲ ရုပ်ကသူတအ်ဂှ် ကောညးတေအ် သွံပ္ဍဲပါရေတ်ရ။ ညးလိင်ကေတ် အခန်ပန်အခန် ပ္ဍဲ Yellow House ပ္ဍဲ Place Lamartine ရ။ ပဝ်ဂူဂိန် Paul Gauguin ဂှ် ဒှ်အစာကသူ ကၠာအိုတ် မပြံင်ကၠုင် ကရောမ်ညးတေအ်ရ။ ညးတေအ်စိုပ်ကၠုင် ပ္ဍဲဂိတုအံက်တဝ်ပါအိုတ် သၞာံ ၁၈၈၈ ဂှ်ရ။
ခတိုဟ်
[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]ဝေန်သေန် ကဵု ပဝ်ဂူဂိန် ညးၜါ ပံင်ကောံတုဲ ဂစာန်ကၠောန်ကမၠောန်ရ။ ပရေင်ပံင်ညးတအ်ညးၜါဂှ် ဒှ်အရာမဒှ်အမ်သဝ်ခိုဟ်မွဲရ။ ပ္ဍဲအခိင်တုပ်ပ်ဂှ် ညးၜါဂှ် လညာတ်ပ္ဍဲအနုသုခုမကသူ တၞဟ်ခြာတဴ ရေင်သကအ်ကွေဟ်ဟ်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ညးၜါဂှ် စပ်ကဵုကသူတုဲ ပါ်ပါဲ ပတိုန်လညာတ် ရေင်သကအ် မွဲခဏမွဲခဏရ။ တင်အဓိက လညာတ်ဟွံတုပ်ရေင်သကအ်ဂှ် ပဝ်ဂူဂိန်ဂှ် ဓဇက်ရုပ် နကဵုတင်မသမ္တီလဝ် အရာမဒှ်ကၠုင်တုဲ ဆက်ဓဇက်အာ ကေုာံ ဖန်ဗဒှ်ပတိုန်ရ။ နကဵုလညာတ် ဝေန်သေန်မ္ဂး ဗီုဇကုမညာတ် ပ္ဍဲမတ် ပ္ဍဲအခိင်ဂှ်ဟေင် ဓဇက်ချူထေက်ရ။ ကြဴနူဂှ်ညိ ဝေန်သေန် အရေဝ်ကြံင်မ္ၚုဟ်ကၠုင်တုဲ ပဝ်ဂူဂိန်ဟီု ယဝ်ရဆက်ဒှ် ဗီုဂှ်မ္ဂး ညးတေအ် ဟွံဆက်မံင်ရ။ ညးၜါကယျာန်ဓဝါတ်ရေင်သကအ် ဗွဲကြဴ စဵုကဵုစိုပ်ကဆံင် ဝေန်သေန် ဘပဠ နကဵုဝုန်သော်ရ။ ပ္ဍဲတ္ၚဲဂှ်ရ တ္ၚဲသဝ်ညိဂှ် ညးတေအ် ရေက်ထောအ် ကတောဝ်ညးတေအ် မွဲဒိုဟ်တုဲ ဂွဳကဵု လိက်ပရိုင်တုဲ အာကဵု ဗြဴစရာဲဍုင်မွဲ မၞုံဗဒါဲသ္ၚိဂှ်ရ။ တ္ၚဲတၟးဂှ် ဝေန်သေန် ဒးတိုန်ရုင်ဂဥုဲ ပ္ဍဲအာရ်လေသ်ရ။ ကောညးတေအ် ဂွံမိင်ကေတ် ပရိုင်ဂှ်တုဲ ဍိုက်ဂွံကွဳပၟတ်တုဲ အာဇရေင်ဒေအ်ဂှ်ရ။
လိက်တဳအဝ် မပလံင်လဝ် ကုသမ္ဘာညးတေအ် ပ္ဍဲ ဒဳဇြေန်ပါ ၂၈၊ ၁၈၈၈ - အဲဆဵု ဝေန်သေန် ပ္ဍဲရုင်ဂဥုဲ အာရ်လေသ်။ မၞိဟ်ဗဒါဲဍေဟ်လဴထ္ၜး ပရူမဒှ်လဝ် တ္ၚဲညိညတေအ် ဒဒှ်ရ ဍေဟ်ယဲဗွဲမဇၞော်ကဵုဒြဟတ်ရ၊ မကြအ် ဗွဲမဇၞော်ကဵုဒြဟတ်ရ၊ ဍေဟ် ကဵုဘဲဒဏ် ကုဇကုဍေဟ် နကဵုၜုန်မွဲရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ဍေဟ်ဒးပလံင်ဏာ ရုင်ဂဥုဲရ။ ဍေဟ်ကြအ်မံင် ဏီဖိုဟ်ဟာ။ ဒံက်တာ ထေင်ကေတ် ဒှ်မာန်မံင်ဏီရ။ ဆဂး ဟွံချိုတ်ပၠိုတ်။
ကောညးတေအ် ကလေင်စဴအာ ပါရေတ်တုဲ ကဵုပဝ်ဂူဂိန် ရံင်စံင်ညးတေအ်ရ။ တင်ရန်တၟအ်ညး သွက်ဂွံပံက် သတူဒိယဝ်ပံင်ကောံဂှ် အခိင်ဂၠေအ်ကွေဟ်ဟ်ရ။ ကြဴနူညးတေအ် ကလေင်စိုပ်သ္ၚိ နူရုင်ဂဥုဲတုဲ မုမွဲမကတဵုဒှ်လဝ် ပ္ဍဲတ္ၚဲတေအ်ဂှ် ညးတေအ် သမ္တီဒးစ ညိညဓဝ်ရ။ ဂိတု ဇန်နဝါရဳ ၁၈၈၉ ဂှ် ညးတေအ် ကလေင်စ ဓဇက်ရုပ်ပၠန်ရ။ ဆဂး စိုတ်ညးတေအ် ဟွံညိင်ဝတ်ရ။ ညးတေအ် ဂွိင်ဖေက် ယဲကတဵုကၠုင်ပၠန်တုဲ အလဵုဇကုညးတေအ် ရုဲစှ်ကေတ် အာမံင် ပ္ဍဲရုင်ဂဥုဲစိတ္တဇ Saint-Paul-de-Mausole ပ္ဍဲ ဍုင် Saint-Rémy ပ္ဍဲဂိတု မေဂှ်ရ။ ကာလညးတေအ် မၞုံ ပ္ဍဲရုင်ဂဥုဲဂှ်လေဝ် ညးတေအ် ဆက်ကၠောန်အာကမၠောန်ပၠန်ရ။ ပ္ဍဲတ္ၚဲညးတေအ် မမံင်စခိုဟ်ဂှ်မ္ဂး ညးတေအ် ဂွံအခေါင် ဓဇက်ရုပ် ပ္ဍဲကၠအ်ရုင်ဂဥုဲဂှ်၊ ကြဴနူဂှ်ညိ ညးတေအ် သီုဂွံအခေါင်တိတ် ဓဇက်ရုပ် မ္ၚးရ။ ပ္ဍဲရုင်ဂဥုဲဂှ် ညးတေအ် ဂွံဒၞာဲဇၞော်ဇၞော်လှဲလှဲတုဲ ဒၞာဲဂှ် ညးတေအ် ဂွံစကာ နဒဒှ်သတူဒိယဝ်ရ။ ပ္ဍဲအခိင်ဂှ် ညးတေအ်ဂွံဓဇက်ကၠောန် ကပ်ပဳ အစာကသူဒယှ် ရာမ်ဗာန် Rembrandt ကဵု ဟေဲ Hirse တအ်ရ။ စိုတ်ညးတအ် ဟွံညိင်ဏီဖိုဟ်ရ။ လဆောဝ်မ္ဂး ညးတေအ် စိုတ်ကြအ်လောန်အာ စဵုကဵု စဂဥုဲကၠေင် ညးတေအ် မဓဇက်ရုပ်ရ။ ပ္ဍဲအခိင်ညးတေအ် မၞုံပ္ဍဲရုင်ဂဥုဲ ပွိုင်မွဲသၞာံဂှ် ညးတေအ် ကၠောန်ဂွံ သီုဖအိုတ် ဗီုရုပ် ၜိုတ် ၁၅၀ တၞးဒှ်ရ။
ဝေန်သေန် တိတ်နူရုင်ဂဥုဲဂှ် ပ္ဍဲဂိတုမေ ၁၈၉၀ အာလပါ်သၟဝ်ကျာ ဇရေင် Auvers-sur-Oise မဒှ်ဒၞာဲ အစာကသူဂမၠိုင် မပဒတဴရ။ ပ္ဍဲဒၞာဲဂှ် သွက်ညးတေအ် ကလိဂွံၜိုဟ်လလံတုဲ ကြပ်ကဵုပါရေတ်တုဲ သွက်ညးတေအ် ဂွံအာဝေင် ဇရေင်ကောညးဂှ် လောဲသွာညိရ။ တုဲပၠန် အစာသဝ်ဒံက်တာမွဲ မၞုံယၟု Paul Gachet ဂှ်လေဝ် ဂွံရီုဗင် မင်မဲညးတေအ် ပ္ဍဲဍုင်ဂှ်ကီုရ။ အစာသဝ်ဂှ်လေဝ် ဒှ်အစာကသူ နကဵုဝါသနာမွဲကီုရ။ ဝေန်သေန် ဓဇက်ဂစိုတ်ထောအ်ဇကု နကဵုပါန်ချဳရ။ ညးတေအ် ဓဇက်ရုပ် ကၠအ်ပ္ကဴ ဝါဗ္ၚ၊ ဗွဲမပြဟ်ရ။ ရုပ်ပါန်ချဳမွဲ ညးတေအ် ဓဇက်မွဲတ္ၚဲဓဝ်ရ။ ယဲညးတေအ်လေဝ် ခိုဟ်တိုန်ရ။ ညးတေအ် အာဝေင် ဇရေင်ကောညးတေအ် ပ္ဍဲပါရေတ်ရ။ ကောညးတေအ် မိက်ဂွံဒေါအ် ပရေင်ပံင်တောဲကၠောန် စပ်ကဵုကသူရ။ ကောညးတေအ် မိက်ဂွံပံက်ကမၠောန်မွဲတုဲ ဒးစကာလှုဲလှာ် ဗွဲမဂၠိုင်ရ။ ညးတေအ် ကလေင်ကၠုင် Auvers-sur-Oise နကဵုစိုတ်ဓဝိင် ဗွဲမဇၞော်ရ။ ကောညးတေအ်ကီု သီုကဵုၝောဲဗာဲညးတေအ် ချူလိက်ကဵုညးတေအ် လ္ပဒှ်ဓဝိင်ရ။ ၜိုန်ဂှ်လေဝ် ညးတေအ် ပညိင်ထောအ် အရာမဂွိင်ဂွာဲညးတေအ် ဟွံမာန်ရ။ စနူဂှ်တုဲ ယဲညးတေအ်လေဝ် ကလေင်ကတဵုကၠုင်ပၠန်ရ။ ပ္ဍဲဂိတု ဇူလာင် ၂၇၊ သၞာံ ၁၈၉၀ ဂှ် ညးတေအ်အာ ဇရေင်ဝါသြောအ်ဂျာင်တုဲ ပန်ဂစိုတ်ထောအ် ဇကုဇကု နကဵုသေနာတ် ပ္ဍဲကောန်သြိုဟ်ညးတေအ်ရ။ ညးတေအ်ဂါဲစဴကၠုင် ပ္ဍဲအခန်ညးတေအ် ပ္ဍဲ Auberge Ravoux။ ကောညးတေအ် တဳဝ ဂစာန်ကၠုင်ဇရေင်ညးတေအ် ဝေန်သေန်လေဝ် စုတိအာ ပ္ဍဲဂျူလာင် ၂၉၊ ၁၈၉၀ ရ။ ဖျေဟ်ကမ္မဌာန်ဝေန်သေန် ပ္ဍဲဂျူလာင် ၃၀တုဲ ဇွညးတေအ်ဂှ် တုပ်လဝ် ပ္ဍဲ ဍုင် Auvers-sur-Oise ဂှ်ရ။ ညးတေအ် စွံလဝ်ကဵု အာဲ ရုပ်ကသူအနုသုခမ ဗွဲမဂၠိုင်ရ။
အာဲကၟာဲ
[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]ဝေန်သေန် ဝှင်ဟောက်ဝွံ ဒှ်မၞိဟ်အဓိက ပ္ဍဲဂကူကသူ မဗၟံက်ထ္ၜးပရေင်ဒုင်စသိုင် expressionism Fauvism ကေုာံ ပါန်ချဳစိတ္တဇ ခေတ်ကၠာတဲ Abstraction မဒှ်ဂကူအနုသုခုမ ပ္ဍဲဗွဝ်ကၠံ ၂၀ တေအ်ရ။ ရုပ်ကသူညးဗွဲမဂၠိုင်ဂှ် တ္ၚဲဏအ်စွံလဝ် ပ္ဍဲတိုက်ထ္ၜးပျးဝှင်ဟောက် (Van gohu-museum) ပ္ဍဲဍုင်အာမ်သတာဒါမ် ကဵု တိုက်ထ္ၜးပျး (Kröller-Müller Museum) ပ္ဍဲ Otterlo ဂၠိုင်ရ။ ရုပ်ကသူညးတေအ်ဂှ် ဒှ်ရုပ်ကသူ မပါလုပ် ပ္ဍဲအဝေါင် ၚုဟ်သၠုင် ပ္ဍဲဂၠးတိဏအ်ရ။ ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၈၇ ဂိတုမာတ် ၃၀ ဂှ် ရုပ်ပါန်ချဳညး Iriser ဂွံ သွံထောအ် နကဵုၚုဟ် ဒဝ်လာအမေရိကာန် ၅၃.၉ မဳလဳယာန် မဒှ်ၚုဟ်ရုပ်ကသူ မက္ဍင်အိုတ် ပ္ဍဲအခိင်ဂှ် ပ္ဍဲဂၠးတိဏအ်ရ။
ရုပ်ပါန်ချဳညး
[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]-
Sorrow, 1882 -
ကဴသၟိင်တ္ၚဲ, 1888 -
ဆေင်ကပ်ဖဳ အခိင်သဝ်တ္ၚဲ, 1888 -
သီသြောအ် ပ္ဍဲကွာန်, 1888 -
ဒမံင်သတိက် ဝေန်သေန် ပ္ဍဲ အာရ်လေသ်, 1888 -
ဗတံသၞံင်ကောံသဟာယ, 1889 -
Iriser, 1889 -
အစာကသူစှ်ေကမၠောန်, 1889 -
သ္ၚိဗတာင် အခိင်ဗတံ, 1890 -
ရုပ်ဖေါဲထရေတ် Dr. Gachet, 1890 -
Iriser, 1890
နိဿဲ
[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]- Gauguin og van Gogh i København i 1893 / Merete Bodelsen. - Kbh., Ordrupgaard, 1984.
- Van Gogh : mennesket og kunstneren / David Sweetman. - Kbh., Politiken, 1990.
- Van Gogh, Gauguin, Bernard : dramaet i Arles / Anne-Birgitte Fonsmark. - Kbh., Charlottenlund, Ordrupgaard, 2014.
- Vincent van Gogh / Ruth Thomson. - Holte, Flachs, 2017 (målgruppe: 13-16 år).
- Van Gogh / redaktør: Camilla Jalving ... [et al.] ; bidrag: Dorthe Juul Rugaard ... [et al.]. - Ishøj, Arken, 2018.
- "van Goghs selvportræt var hans bror". b.dk. 22. juni 2011. Hentet 6. april 2018.
- Hoppe op ^ "The illness of Vincent van Gogh.". ncbi.nlm.nih.gov. 2002. Hentet 6. april 2018.
- Hoppe op ^ "Bog: Van Gogh blev skudt af teenagere". dr.dk. 17. oktober 2011. Hentet 6. april 2018.