ခရေတ်သမာတ်
.jpg)
ခရေတ်သမာတ် (အၚ်္ဂလိက်: Christmas, Burmese: ခရစ္စမတ်) ဂှ် ဒှ်သဘင်လၟေင်သၞာံ တ္ၚဲနာဲယေသှုခရေတ် မကတဵုဒှ်မၞိဟ်ရ၊၊ စၟတ်တ္ၚဲဂှ် ညးပလဝ် ဒတန် ပ္ဍဲဂိတုဒဳဇြေန်ပါ ၂၅ တုဲ ပ္ဍဲတ္ၚဲဂှ် ဍုင်ဗွဲမဂၠိုင် သီုကဵု ဍုင်မန်ဗၟာဂှ် စၟတ်သမ္တီလဝ် နဒဒှ် တ္ၚဲကၟာတ်ရုင်ကမၠောန်မွဲရ၊၊ တ္ၚဲသဘင်ခရေတ်သမာတ်ဂှ် အာတုပ်ဒၟံင် ကုသဘင်ခေတ်တြေံ ဥပမာ သဘင်သၟိင်တ္ၚဲမလန်ပွူ မုဟ်ကျာ(Winter solstice) ရ၊၊
တ္ၚဲမကၠောန်သဘင်ခရေတ်သမာတ်ဂှ် ဒှ်တ္ၚဲ ဒဳဇြေန်ပါ ၂၅ ကီုလေဝ် ဘာကျာ်ဨဝံင်ဂလိ လုတ္တာ ပ္ဍဲဍုင်ဒိန်မက်ဂှ် ညးတအ် ကၠောန်သဘင် ပ္ဍဲတ္ၚဲဒစးခရေတ်သမာတ် (ကၠာဟွံစိုပ် မွဲတ္ၚဲ) ပ္ဍဲဂိတုဒဳဇြေန်ပါ ၂၄ ဂှ်ရ၊၊ ဒဳဇြေန်ပါ ၂၄ သဝ်တ္ၚဲဂှ် ဒှ်ဗတံခရေတ်သမာတ် နကဵုအရေဝ်ညးတအ် (Juleaften)ရ၊၊ ဆဂး ပ္ဍဲဒဳဇြေန်ပါ ၂၄ ဂှ် ဒှ်တ္ၚဲကၟာတ်ရုင် ဟွံသေင်၊ စနူ ၂၄ ဂှ်တုဲ မၞိဟ်တအ် ဝေင်သဘင်ခရေတ်သမာတ် စဵုကဵုစိုပ် ဒဳဇြေန်ပါ ၂၅ မဒှ်တ္ၚဲခရေတ်သမာတ်ရ၊၊ ဘာကျာ်ကတ္တလေတ် ပ္ဍဲဍုင်ဒိန်မက်တအ်ဂှ် ညံင်ရဴညးတၞဟ်တအ်ကီု ညးတအ် ကၠောန်သဘင်ခရေတ်သမာတ် ပ္ဍဲဒဳဇြေန်ပါ ၂၅ ဂှ်ကီုရ၊၊ ဘာကျာ်အံက်သဝ်ဒံက်တအ်ဂှ် ကၠောန်သဘင်ခရေတ်သမာတ် ပ္ဍဲဂိတုဇာန်နဝါရဳ ၆ ရ၊၊
ဗီုပြင် မကၠောန် သဘင်တအ်ဂှ် မွဲဒေသကဵု မွဲဒေသ ဟွံတုပ်ရေင်သကအ်ရ၊၊ ဗွဲမဂၠိုင် ဒုင်သဇိုင် ကုအခိုက်ဒေသညးတအ်တုဲ မလေပ်ကၠောန်တဴ သဘင်ခရေတ်သမာတ်အိုတ်ရ၊၊ ဥပမာ ပ္ဍဲဍုင်ဒိန်မက်မ္ဂး တ္ၚဲခရေတ်သမာတ်ဂှ် ဒှ်သဘင် ဂကောံသ္ၚိကၟိန်တုဲ ပ္ဍဲတ္ၚဲဂှ် ဆရဲဂကောံသ္ၚိကၟိန်ညးတအ်ဟေင် ကောံရေင်သကအ်တုဲ ဝေင်သဘင်ရ၊၊ ဗီုဝေင်သဘင် မစသုင်တအ်ဂှ်လေဝ်ဒှ်အခိုက် မကၠုင် နူ ဝိခေန် (Viking) ကၠာညးတအ် ဟွံဂွံ စုက်လုက် ကုဘာသာခရေတ်ယာန်ရ၊၊ ဂကောံခရေတ်ယာန်မန်တအ်ဂှ် ပကောံရေင်သကအ်တုဲ စသုင်မွဲစွံ ပ္ဍဲဘာကျာ်ညးတအ်ရ၊၊ အခိုက်ဏအ်ဂှ် တုပ်ကဵု အခိုက်ကောန်မန် ဗုဒ္ဓဘာသာတအ် မကၠောန်သဘင် မကောံရေင်သကအ် ပ္ဍဲဘာလကျာ်တုဲ မစစၞကီုရ၊၊
နိရုတ္တိ
[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]ခရေတ်သမာတ် ဗီုမန်ဏအ်ဂှ် ကၠာဲဗက်ရမ္သာင် အင်္ဂလိက် Christmas ရ၊၊ Christmas ဂှ် ဒှ်ဗီုပြင်ဇမၠေအ် နူကဵု Christ's mass မပြံင်လှာဲကၠုင် Cristemasse (အင်္ဂလိက်လဒေါဝ်) Crīstesmæsse (အင်္ဂလိက်တြေံ)၊၊ Crīstes/Crīst ဂှ် ကၠုင်နူဘာသာဂရိတ် Khrīstos (Χριστός မဒှ်အရေဝ် မကၠာဲနူ ဘာသာဟေဗြေဝ် Māšîaḥ (מָשִׁיחַ) မာတ်သာဲ မဂွံအဓိပ္ပါယ် ညးမဒုင်ကေတ် အဘိသိက် (ဝါ) သၟိင်ဨကရာဇ် [၁]၊၊ မာတ် ဂှ် ကၠုင်နူ မာတ်သေ mæsse နူကဵု လေတ္တေန် missa မဂွံအဓိပ္ပါယ် သဘင်ပသခါ၊၊
နကဵုယၟုတၞဟ်
[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]တ္ၚဲခရေတ်သမာတ်ဂှ် နကဵုယၟုတၞဟ်လေဝ် ကော်ဒၟံင်ကီုဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်ရ၊၊ ပ္ဍဲအင်္ဂလဝ်-သက်သဝ် (အင်္ဂလိက်ခေတ်တြေံ) ဂှ် ညးကော် သဘင်လဒေါဝ်မုဟ်ကျာ (midwinter) [၂] ဗွဲမဂၠိုင် ကော်လဝ် Nātiuiteð မကၠုင်နူလေတ္တေန် နာတဳဝိတာသ် nātīvitās မဂွံအဓိပ္ပါယ် မသၠးဂၠံဂဝ် [၃] အရေဝ်ဘာသာသကေန်ဒိနေဗိယျာ (ဒိန်မက်၊ သွိတ်ဒေန်၊ နဝ်ဝေ)ဂှ် ကော်စ ယူလ် (Jul) ပ္ဍဲကဵု အင်္ဂလိက်လေဝ် ကော် Yule နွံကီုရ၊၊ သဘင်ယူလ် ဂှ် ရဲရးသကေန်ဒိနေဗိယျာတအ် ကၠောန်ကၠုင် နဒဒှ် သဘင်လဒေါဝ်မုဟ်ကျာ နူကဵု ခေတ်ကၠာယေသှု မဟွံကတဵုဒှ်ဏီတေအ်ရ၊၊ ယူလ် ဂှ် နကဵုအရေဝ်နဝ်ဒေတ်တြေံ jól (oldnordisk), အရေဝ်အင်္ဂလိက် yule (engelsk), အရေဝ်သာမဳ juovla (samisk) အရေဝ်ဝှေန်ဂှ် og joulu(finsk)ရ၊၊ အရေဝ် ယူလ်ဏအ်ဂှ် ကၠုင်နူ အရေဝ်အေန်ဒဝ်ယူရဝ်ပိယာမ် ယောလ် မဂွံအဓိပ္ပါယ် သၠာ (ဝါ) မဂေတ်အာ မွဲဗဂေတ် ဒှ်မာန်ရ၊၊ စနူတ္ၚဲဂှ်တုဲ လျးတ္ၚဲ ကလေင်တၟးဂၠိုင်ပၠန်ရ၊၊ [၄]
ဝင်
[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]
စပ်ကဵုတ္ၚဲ နာဲယေသှု မကတဵုဒှ်မၞိဟ်တုဲ လညာတ်နွံ နာနာသာ်ရ၊၊ ၜိုတ်မဆဵုကေတ်မ္ဂး သဘင်ခရေတ်သမာတ်ဂှ် ကၠာအိုတ် စကၠောန်လဝ် ပ္ဍဲရဝ်မ ပ္ဍဲ သၞာံ ၃၃၆ [၅]
မရုဲစှ် တ္ၚဲဒဳဇြေန်ပါ ၂၅
[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]ပ္ဍဲ (၃) ဗွဝ်ကၠံတေအ် တ္ၚဲလဵု ဒှ်တ္ၚဲ နာဲယေသှု မဒှ်မၞိဟ်ဇေတ်တ်ဂှ် မၞိဟ်တအ် စိုတ်လုပ်စကွေဟ်ဟ်တုဲ ဒှ်အရာ ဟွံတီချိုတ်တ်ပၠိုတ်တ်အိုတ်ရ၊၊ ပ္ဍဲၜိုတ် သၞာံ အေဒဳ ၂၀၀ ဂှ် Clement of Alexandria အစာလိက်ခရေတ်ယာန် ချူ
| “ |
ညးမလ္ၚတ်ဂၠာဲ သၞာံ ကေုာံ တ္ၚဲတဳလပိုန် မကတဵုဒှ်မၞိဟ်တအ် ဟီု နာဲယေသှု ကတဵုဒှ်မၞိဟ် ပ္ဍဲသၞာံသြဂုတ္တသတုတ် မရနုက်ကဵု ၂၈ (the 28th year of Augustus) ပ္ဍဲတ္ၚဲ ဂိတုအာဲဂုတ္တ မရနုက်ကဵု ၂၅ (the 25th day of [the Egyptian month] Pachon) (ဒတုံ ဂိတုမေ ၂၀)၊၊ (...) ဗွဲကြဴ ညးလ္ၚဵုဟီု နာဲယေသှု ကတဵုဒှ်မၞိဟ် ပ္ဍဲတ္ၚဲ မရနုက်ကဵု ၂၄ ဟွံသေင်မ္ဂး ၂၅ ပ္ဍဲဂိတုဖါမုထိ (the 24th or 25th of Pharmuthi) (ဒတုံ ဂိတုဨပြဳ ၂၀ ဟွံသေင်မ္ဂး ၂၁)[၆] |
” |
အစာလ္ၚဵုတအ်ဂှ် ဆိင်ကေတ် ဂိတုမေ ၂၀၊ ညးလ္ၚဵု ဨပြဳ ၁၈ ဟွံသေင်မ္ဂး ၁၉၊ မာတ် ၂၅၊ ဇာန်နဝါရဳ ၂၊ နဝ်ဝေမ်ပါ ၁၇၊ နဝ်ဝေမ်ပါ ၂၀ တအ်လေဝ် ပတိုန်လဝ် လညာတ်နာနာကီုရ၊၊[၇] တ္ၚဲဒဳဇြေန်ပါ ၂၅ ဟိုတ်မဂွံရုဲစှ်ကေတ် မဒှ်တ္ၚဲ မကၠောန်သဘင်ဂှ် - ပ္ဍဲကြက္ကဒိန်ရဝ်မမ္ဂး ဒဳဇြေန်ပါ ၂၅ ဂှ် ဒှ်တ္ၚဲ သၟိင်တ္ၚဲမလန်ပွူ ပ္ဍဲအခိင်မုဟ်ကျာ (the date of the winter solstice)၊ မဒှ်တ္ၚဲ မပေင် ၉ ဂိတု ကြဴနူ ဂိတုမာတ်၂၅ မဒှ် တ္ၚဲမဇ္ဇျေဝဳထိ (the vernal equinox) တုဲ ကိတ်ညဳ ကုအသဝ်ဂုဏ် နာဲယေသှု မတွဟ်ဂး လျးမကလေင်မံက်ကၠုင် ပ္ဍဲဒမၠုရ၊၊ ပ္ဍဲရးပလိုတ်တေအ် ဂိတုဒဳဇြေန်ပါ ၂၁ ဂှ် ဒှ်တ္ၚဲမဂၠုအိုတ် လျးတ္ၚဲ မဂွံဆဵုကေတ် အခိင်ဂၠေအ်အိုတ်တုဲ စနူ ဒဳဇြေန်ပါ ၂၂ ဂှ် အခိင်မဆဵုလျးတ္ၚဲ စဂၠိုင်တိုန်ကၠုင်ပၠန်ရ၊၊
မကၠောန်သဘင်
[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]သဘင်ခရေတ်သမာတ်ဝွံ အစာချူလိက် ခရေတ်ယာန် တမၠာတေအ် ဟွံဂွံတီကေတ်လဝ်ရ၊၊ သဘင်ဏအ် ကတဵုဒှ်ကၠုင် နဒဒှ် သဘင်ဘာသာခရေတ်ယာန်မွဲဂှ် သၞာံၜိုတ် ၃၀၀ တုဲမှ စကတဵုဒှ်ကၠုင်ရ၊၊ ပ္ဍဲစရင် တ္ၚဲတၟေင် တ္ၚဲပရဲ (ဝါ) သဘင်မဆေင်ကဵု ဘာသာခရေတ်ယာန် Irenaeus ကဵု Tertullian မချူလဝ်ဂှ် သဘင်ခရေတ်သမာတ် ဟွံပါလုပ်ရ၊၊ ပ္ဍဲသၞာံ ၂၄၅ အစာလိက် ခရေတ်ယာန် Origen of Alexandria မချူပရူ သၠပတ်မပဝတ် (Leviticus) ဂှ် ဂွံဆဵုကေတ် ပရူ သဘင်တ္ၚဲဒှ်မၞိဟ် သွက်သၟိင်ဖါရောဝ် Pharaoh (သၠပတ်ပဌမကဝ် ၄၀၊ ၂၀)၊ သၟိင်ဟေရုက် (Herod) ညးမကုတ်က္ဍိုပ် ယဝ်ဟာန်၊ ယဝ်ဟာန်ဂှ် ဒှ် ညးမဒှ် အစာၜါတ္တိဇာံ (ခရေတ်ဝင်မာကု ၆၊ ၂၁-၂၇)၊ ပရူမအာတ်မိက် သွက်ဂွံသၠးပဋိသန္ဓိ နူကဵု သၠပတ်ယေရမိအနာဂတ္တိ (၂၀၊ ၁၄-၁၅) ညးတအ် ဟီုဂးကၠုင် နွံကီုလေဝ် ပရူဒဒှ် မကၠောန်သဘင် မဆေင်ကဵု နာဲယေသှုမကတဵုဒှ်မၞိဟ်ဂှ် ဟွံဂွံဆဵုကေတ်ရ၊၊
လိက်ပရူမကၠောန် သဘင်ခရေတ်သမာတ် မဂွံဆဵုကေတ်လဝ် ကၠာအိုတ်ဂှ် နူကဵု ပန်ဗွဝ်ကၠံ ပ္ဍဲကဵုရဝ်မ၊၊ [၈] လိက်စၟတ်သမ္တီဂှ် ဗၟံက်ထ္ၜးလဝ် သဘင်ဂှ် စကတဵုကၠောန်လဝ် ပ္ဍဲသၞာံ ၃၃၆ ၊၊ လိက်စၟတ်သမ္တီဂှ် ဒှ်လိက်တၟအ်ရဝ်မ မချူလဝ် ပ္ဍဲသၞာံ ၃၅၄၊၊ လိက်စၟတ်သမ္တီဂှ် ချူလဝ် "VIII kal. ian. natus Christus in Betleem Iudeæ" [၉] မဂွံအဓိပ္ပါယ် ＂၈ ကလေန်ဒါ ဂိတုဇာန်နဝါရဳ (ဒှ်တ္ၚဲ ဒဳဇြေန်ပါ ၂၅) ၜံင် ခရေတ် ပ္ဍဲၝေသလိမ်၊ ဂျူဒေဲ＂[၁၀] လိက်ဂှ် ဒှ်လိက် မစၠောအ်ကေတ်လဝ် နူလိက်တၞဟ်တုဲ ပရူ သဘင်သၟိင်တ္ၚဲမလန်ပွူဂှ်လေဝ် ဂွံဆဵုကေတ် ပ္ဍဲလိက်ဂှ်ကီုရ၊၊ [၁၁] နကဵုလညာတ် ဘာသာခရေတ်ယာန် ဒဝ်နာတိတ် (Donatists) နူအဖရိကသၟဝ်ကျာမ္ဂး သဘင်ခရေတ်သမာတ်ဂှ် ကၠောန်ကၠုင် နူစ ဒက်ပ္တန်ဘာသာ ပ္ဍဲသၞာံ ၃၁၁ တေအ်ရ၊၊ [၁၂]
ခရေတ်ယာန်ရးဗၟံက် မကော်ဂး အံက်သဝ်ဒံက်ဂှ် သဘင်ဝိဇာတနာဲယေသှု ဂှ် ညးတအ်ကၠောန် ပ္ဍဲဇာန်နဝါရဳ (၆) ညးတအ် စွံအာရီု တ္ၚဲနာဲယေသှု မဒုင်ဗလိုပ်ဍာ် ဒှ်မာန်ရ၊၊
သဘင်တ္ၚဲမတုပ်ဂမၠိုင်
[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]သဘင်အခိုက်တြေံ မကၠောန်ကၠုင် ပ္ဍဲအကြာ တ္ၚဲခရေတ်သမာတ် (ဝါ) ဒဳဇြေန်ပါ ၂၂-၂၅ ပ္ဍဲဂကူတြေံ နူကၠာ နာဲယေသှု မဟွံကတဵုဒှ်မၞိဟ်ဏီ နွံတၟာဂလိုင်ရ၊၊ ဗွဲတၟေင် မဒုင်သဇိုင် ကုအခိင် သၟိင်တ္ၚဲမလန်ပွူ ပ္ဍဲအခိင်မုဟ်ကျာရ၊၊ ပါဲနူဂှ်တုဲ သဘင်မကဵုတၟာဲတဲ မရန်တၟအ် တ္ၚဲကျာ်ဂရိတ် သတူရ်နလဳယာ Saturnalia (ခေတ်တမၠာ) ကတဵုဒှ်မၞိဟ်ရ၊၊ [၁၃] ဟီုဍာံဍာံ သဘင်ခရေတ်သမာတ်ဂှ် ဂကောံခရေတ်ယာန်ပရဝ်တေတ်သတာန် (Protestant) တအ် ဒစဵုဒစး ကၟာတ်လဒဵုကၠုင် မွဲအခိင် မွဲကာလကီုရ၊၊ မုဟိုတ်ရောမ္ဂး နကဵုလညာတ်ညးတအ်မ္ဂး သဘင်ခရေတ်သမာတ်ဂှ် ဟွံစှ်ေကဵု အတိုင်လိက်သၠပတ်သမ္မာတုဲ မဒှ်သဘင်မဆေင်ကဵု ဘာသာတြေံပဂန် (paganism) ရ၊၊ [၁၄] စဵုကဵုလၟုဟ် ခရေတ်ယာန် ဂကောံဂိုဏ် သက်သဳယေဟဝ်ဝါဂမၠိုင် (ယေဟောဝါသက်သေများ)(Jehovah's Witnesses) ဒစဵုဒစး ပွမကၠောန် သဘင်ခရေတ်သမာတ် ရ၊၊
ဂကူ ပ္ဍဲယူရောပ်ဂမၠိုင် ကၠာညးတအ် ဟွံဂွံစုက်လုက် ကုဘာသာခရေတ်ယာန်ဏီဂှ် ညးတအ်ကၠောန်ကၠုင် သဘင်သၟိင်တ္ၚဲမလန်ပွူ (ဝါ) သဘင်မုဟ်ကျာ သၞာံဗွဲမလအ်လကာဖာရ၊၊ တင်ရန်တၟအ် သဘင်ဂှ် ပူဇဴသၟိင်တ္ၚဲ ခြာဟွံလအ် ပရေင်တဵုသြောအ်ဂျာင် စကၠောန်ဂွံပၠန်ရ၊၊ တၞဟ်န ရာသဳဥတု ဂွံခိုဟ် ဂွံဂွံပတိတ်သြောအ်ခိုဟ်တုဲ ပူဇဴသၟိင်တ္ၚဲရ၊၊[၁၅] ဟိုတ်ဂှ်ရ အခိုက် ဗီုမကၠောန် သဘင်ခရေတ်သမာတ်ဂှ် စောန်ဆက်ကၠုင် နူကဵုအခိုက် သဘင်တြေံတအ်ဏအ်ရ၊၊
- မကဵုတၟာဲတဲ ရေင်သကအ်ဂှ် ကၠုင်နူ ရဝ်မ သတူရ်နလဳယာ၊
- ကယျိုင်ပယျေဝ်၊ ဍေန်ပၟတ် ကေုာံ ကၠောန်ကာကုသဵုဂှ် ကၠုင်နူ သဘင်သၞာံတၟိ ရဝ်မ၊
- မစစၞနာနာသာ်ဂှ် ကၠုင်နူ သဘင်ဂကူဂျာမနေတ် ဗီုကဵုဂျာမနဳ၊ ဒိန်မက်၊ သွိတ်ဒေတ်၊ နဝ်ဝေ တအ်ရ၊၊[၁၆]
အခိင် အခိုက်တြေံ
[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]ပ္ဍဲအခေတ်လဒေါဝ် လပါ်စဂှ် သဘင်ခရေတ်သမာတ်ဂှ် ဂကောံမၞိဟ်ခရေတ်ယာန် ရးပလိုတ်တအ် စွံအာရီု ကုဒၞာဲအခန် ညးမာဂိပိ မကၠုင်ပူဇဴသကာ ကုနာဲယေသှု အခိင်မသၠး နူဂၠံဂဝ်တၟိတၟိဂှ်ရ၊၊ ဆဂး ကြက္ကဒိန် ပ္ဍဲခေတ်လဒေါဝ်တေအ်ဂှ် မဆေင်စပ်ဒၟံင် ကုတ္ၚဲပရဲ ခရေတ်ယာန်ရ၊၊ ၄၀ တ္ၚဲ ကၠာဟွံဂွံစိုပ် တ္ၚဲခရေတ်သမာတ်ဂှ် ဒှ်အာ ပန်စှ်ောတ္ၚဲ သင်မာတေန် ("forty days of St. Martin") မစ ပ္ဍဲဂိတုနဝ်ဝေန်ပါ ၁၁၊ မဒှ်သဘင် သင်မာတေန် နူ တောရ် (St. Martin of Tours) လၟုဟ်ကော်စ တ္ၚဲသဘင်အေတ်ဝေန် (Advent)၊၊ ပ္ဍဲအဳတလဳ သဘင်ခေတ်တမၠာ တ္ၚဲကျာ်သတုရ်နလိယာန် (Saturnalian) ဂှ် ဒှ်အာ သဘင် အေတ်ဝေန်ရ၊၊ ပ္ဍဲၜိုတ် ၁၂ ဗွဝ်ကၠံဂှ် အခိုက်ဏအ် ကလေင်စကၠုင်ပၠန် တ္ၚဲခရေတ်သမာတ် စှ်ၜါတ္ၚဲ (ဒဳဇြေန်ပါ ၂၅ - စဵုကဵု ဇန်နဝါရဳ ၅) မဒှ်အခိင် သဘင်ခရေတ်သမာတ် (ဝါ) တ္ၚဲပရဲဂမၠိုင် ၁၂ တ္ၚဲ Twelve Holy Days [၁၇]၊၊
အရာမစၟတ်သမ္တီခိုဟ် စပ်ကဵု တ္ၚဲခရေတ်သမာတ်မွဲဂှ် ဨကရာဇ်ပြင်သေတ် ချာလ်လေမဂ်နေ (Charlemagne) ကၠောန်သဘင် စဝ်အဘိသိက် ပ္ဍဲတ္ၚဲခရေတ်သမာတ် ပ္ဍဲသၞာံ ၈၀၀ ဂှ်ရ၊၊ ဨကရာဇ် အာဇာနဲ အေဒ်မုတ် (Edmund the Martyr) ကၠောန်သဘင်စဝ်အဘိသိက် နကဵုကၠေင် ပ္ဍဲတ္ၚဲခရေတ်သမာတ် ပ္ဍဲသၞာံ ၈၅၅ တုဲပၠန် ဨကရာဇ်အေန်ဂလာန် ဝဳလဳယာမ် ပထမ (William I of England) တိုန်နန် သလိုက်ၝောအ်ကိုဋ် ပ္ဍဲတ္ၚဲခရေတ်သမာတ် ပ္ဍဲသၞာံ ၁၀၆၆ ရ၊၊
ပ္ဍဲအခိင်ခေတ်လဒေါဝ် ၜိုတ်လဒေါဝ်ဂှ် သဘင်ခရေတ်သမာတ်ဂှ် ဒှ်သဘင်ကိစ္စဇၞော်မွဲတုဲ သၟိင်တၠတအ် ဒုင်သဇိုင်တုဲ ကၠောန်သဘင်အိုတ်ကီုရ၊၊ ပ္ဍဲသၞာံ ၁၃၇၇ ဨကရာဇ်အေန်ဂလာန် သၟိင်ရိချာတ် ဒုတိယ (King Richard II) ဒုင်သဇိုင် သဘင်တ္ၚဲခရေတ်သမာတ် စသုင်အိုတ်အာ ဂၠဴ ၜါစှ်ောဒစာံ၊ သဵု ပိကၠံ ရ၊၊[၁၈] ပွမဒယှ်ေ ဒွက်ဓမ္မခရေတ်ယာန် ကဵု လှေ်ဂေတ်တအ်ဂှ် ဒှ်အခိုက် ဗီုမကၠောန် သဘင်ခရေတ်သမာတ်ကီုရ၊၊ ပါဲနူဂှ်တုဲ ပွမစသုင် စၞခိုဟ်ဟ်တအ်ဂှ်လေဝ် ဒှ်အရာမဆေင်စပ် ကုတ္ၚဲသဘင်ဂှ်ကီုရ၊၊ ပ္ဍဲအေန်ဂလာန်မ္ဂး ပရင်တဲဂှ် ကဵုရေင်သကအ် ပ္ဍဲတ္ၚဲသၞာံတၟိရ၊၊
ခရေတ်သမာတ် ပ္ဍဲခေတ်လဒေါဝ်ဂှ် ဒှ်သဘင်မဆေင်ကဵု ညးဍုင်ကွာန်သီုဖအိုတ် မၞုံကဵု ပရေင်မဆေင်ကဵု ဘာသာ၊ မကယျိုင်ကယျဝ် တၞံဆုမသၚေက်တွဵုတအ်ကီုရ၊၊ တၟာဲတဲခရေတ်သမာတ်ဂှ် ပ္ဍဲအခိင်ခေတ်လဒေါဝ်ဂှ် မလေပ်ကဵု အကြာသၟိင်တၠ ကဵု ဍိက်တအ်ရ၊၊ [၁၉] သဘင်ဂှ် မလေပ်ကၠောန် နကဵုမဖါပ်ဗ္စ၊ သဘင်ပေါဲလှ်ေ ဒယှ်ေ၊ သဘင်ဝေင်ဓတ်၊ သဘင်ဝေင်ဖေဝ်၊ မြဴသာ်ဝွံ မကၠောန်လဝ် ပ္ဍဲဍုင်အေန်ဂလာန်ရ၊၊ ကာလ ဒဒှ်မကလေင်ပလေဝ်ဗီုပြင် (Reformation) ပ္ဍဲအကြာ ၁၆-၁၇ ဗွဝ်ကၠံဂှ် ရဲပရဝ်တေတ်သတာန်တအ် ပြံင်လှာဲထောအ် တၟာဲတဲ စၞးမကဵုသၟိင်တၠတအ်ဂှ် ကဵုကောန်ၚာ် ခရေတ်ယာန်၊ တ္ၚဲမကဵု တၟာဲတဲဂှ် စကဵု နူကဵု ဂိတုဒဳဇြေန်ပါ ၆ စဵုကဵုစိုပ် တ္ၚဲသဘင်ခရေတ်သမာတ်ရ၊၊[၂၀]
ခေတ်ဝင် တၟိ
[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]၁၈ ဗွဝ်ကၠံ
ကြဴနူ ရဲပရဝ်တေတ်သတာန် (ရဲဒစဵုဒစးအခိုက်တြေံ) မခၞံ ဗဒှ် ပရေင်ကလေင်ပလေဝ်ဗီုပြင်တုဲ အရာတၟိ ကတဵုဒှ်ကၠုင် တၟာဂလိုင်ရ၊၊ ဘာကျာ်တၟိ ဗီုကဵု ဘာကျာ်ဨဝံင်ဂလိ Anglican Church ၊ ဘာကျာ်လုတာ Lutheran Church တအ် ဆက်ကၠောန်အာ သဘင်တ္ၚဲခရေတ်သမာတ်ကီုရ၊၊ [၂၁] ဘာကျာ်လ္ၚဵုတအ်ဂှ် ပွမကၠောန် သဘင်ခရေတ်သမာတ်ဂှ် ဒှ်အာ အခိုက်ကာတ္တလေတ်တုဲ ဒစဵုဒစးလေဝ် နွံကီုရ၊၊
ခရေတ်သမာတ် အခိင်လၟုဟ်
[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]
ဗီုပြင် သဘင်ခရေတ်သမာတ် မကၠောန်ဗဒှ်ဒၟံင် ပ္ဍဲရးပလိုတ် ပ္ဍဲအခိင်တ္ၚဲဏအ်ဂှ် ဒှ်အခိုက် မစေန်ဆက်ကၠုင် နူကဵု ၂၀ ဗွဝ်ကၠံတေအ် ဟီုမာန်ရ၊၊ ၜိုန်ရ ကြပ်ဇၟာပ်ညးအဲ မကၠောန် သဘင်ခရေတ်သမာတ်ကီုလေဝ် ညးတအ် ကၠောန်သဘင် ပ္ဍဲသ္ၚိညးတအ် ကရောမ်ဂကောံသ္ၚိကၟိန်ညးတအ်ရ၊၊ ဟိုတ်မဂွံဒှ် ဗီုဏအ်ဂှ် ဟိုတ်နူအခိုက် ပရေင်မၞိဟ်ပြံင်လှာဲအာ ဟီုမာန်ရ၊၊ မွဲအခိင်တေအ် မၞိဟ်တအ် ကောံရေင်သကအ် ပ္ဍဲဘာကျာ်တုဲ သဘင်ဂှ်လေဝ် ကၠောန် ပ္ဍဲဘာကျာ်ကီုရ၊၊ ပ္ဍဲခေတ်လၟုဟ် ဘာကျာ်ဂှ် ဟွံဒှ်ဒၞာဲမကောံရေင်သကအ်ရတုဲ သဘင်ခရေတ်သမာတ်ဂှ် ကၠောန်ဗဒှ်အာ ပ္ဍဲသ္ၚိညးတအ် ကရောမ်ဂကောံသ္ၚိကၟိန် မစုက်ကြပ်အိုတ် (မိ/အပါနော်၊ ကောန်ဇာတ်၊ ကေုာံ ကောန်စဴ) ရ၊၊ အခိင်တၞဟ်တအ် ၜိုတ်လဵုအာသ္ၚောဲသ္ၚောဲ ပ္ဍဲအခိင် ခရေတ်သမာတ်မ္ဂး ညးတအ် စဴကၠုင်သ္ၚိအိုတ်ဂှ် ဒှ်အာ အခိုက်မွဲရ၊၊ ပ္ဍဲတ္ၚဲခရေတ်သမာတ် ဟွံဂွံစဴသ္ၚိမ္ဂး မၞိဟ်ဗွဲမဂၠိုင် စိုတ်ဟွံမိပ်ရ၊၊ ဇၟာပ်မၞိဟ်မပါလုပ် ပ္ဍဲသဘင်ဂှ် ဒးဗိုင်ကၠောန် ကေတ်တာလျိုင် မွဲမွဲရ၊၊ ဥပမာ အပါနော် ပရာင်အဒါ၊ မိနော် ၜိုဟ်အာလူ၊ ကောန်ဝုတ် ကၠောန်ကွာင်၊ ကောန်စဴ ဖျေဟ်ပ္ၚာန် ပလေဝ်ခုင် မပ္တံမြဴသာ်ဝွံ ဇၟာပ်ညးအဲဂှ် တာလျိုင်မွဲမွဲကလိဂွံလဝ်တုဲ ညးလဵုမွဲလေဝ် ဟွံဂွံ ဒးဒုင်စသိုင် နဒဒှ်ကၟုဲမွဲရ၊၊
ဟိုတ်မဒှ်အခိင်ဂံက် မ္ၚးသ္ၚိဂှ် ဂံက်တုဲ တၞံဆုတအ်ဂှ် တၞးပြဟ်အိုတ်တုဲ တၞံဆုမသၚေက်တွဵု ဗီုကဵု တၞံပြဳဂှ် ပယျေဝ်စုတ် ပ္ဍဲသ္ၚိရ၊၊ တၞံဆုဂှ် တ္ၚဲဏအ် ကော်စ တၞံဆုခရေတ်သမာတ်ရ၊၊ အခိုက်တၞံဆုခရေတ်သမာတ်ဏအ်ဂှ် နူတမ်ကၠာအိုတ် စကတဵုဒှ် ပ္ဍဲဍုင်ဂျာမနဳ နူကဵု ၁၆ ဗွဝ်ကၠံတေအ်ရ၊၊ တုဲပၠန် မ္ၚးတေအ်ဂှ် ဟိုတ်နူမဂၠုဒၟံင်တုဲ ဗဗဵုမတ် မသၠောင်ကဵုစိုတ်ဂှ် ဟွံမဲဂှ်ရ ဍေန်ပၟတ်နာနာတအ် အကြာဂၠံင် အကြာဍာန် ပ္ဍဲသ္ၚိတအ်ဂှ် ဖန်ဗဒှ်ကၠုင် နူစဂိတုဒဳဇြေန်ပါ မွဲမံက်ရ၊၊
ပ္ဍဲရးယူရောပ်ဂှ် ဟိုတ်မဂံက်တုဲ တိရစ္ဆာန် ဗွဲမဂၠိုင် ဂျိုင်တန်တဴဟွံဂွံရ၊၊ ဂကူမစိုပ်ကၠုင် ပ္ဍဲအခိင်ကညင်တအ်လေဝ် ပါဲဓါတ်ဂံက်တုဲ ပြံင်အာမံင် ဒေသဂမ္တဴတၞဟ်ရ၊၊ အဒါဂှ် ဖျုန်ဇကုလေဝ်ဇၞော်၊ တုဲပၠန် ဒှ်သတ်မပဒတဴ ပ္ဍဲဒေသညးတအ် ကၠိုဟ်သၞာံတုဲ အဒါရနွံ ပ္ဍဲအခိင်ဂှ်တုဲ ညးတအ် ပရာင်စအဒါရ၊၊ အခိင်လၟုဟ်မ္ဂး ပရာင်အဒါ ဂှ် ဒှ်အာ အခိုက်စၞစ ပ္ဍဲသဘင်တ္ၚဲခရေတ်သမာတ်ရ၊၊
ပွမကဵုတၟာဲတဲ ရေင်သကအ်ဂှ်လေဝ် ဒှ်အခိုက်ကၞာ အဓိက သွက်တ္ၚဲခရေတ်သမာတ်ကီုရ၊၊ ပ္ဍဲအကြာဂကောံသ္ၚိကၟိန်ကီု၊ ပ္ဍဲရုင်ကမၠောန်ကီု တၟာဲတဲခရေတ်သမာတ်ဂှ် ဒှ်အာ အရာကိစ္စဇၞော်မွဲတုဲ ဖျာဂမၠိုင်လေဝ် ဒှ်ကမၠောန်ဂွံသွံခိုဟ်အိုတ် ပ္ဍဲပွိုင်မွဲသၞာံဂှ် ဒှ်အခိင်ခရေတ်သမာတ်ရ၊၊ သွက်မိတ်သဟာဲ မၞုံဌာန်ဇမ္ၚောဲတအ်ဂှ် ပြင်ဗစိုပ်ဏာကီု၊ ဟိုတ်နူမဗကန်ရာန်ကေတ် ကပေါတ် နူဖျာအန်လာင်ကီု၊ ပါဲနူတၟာဲတဲတုဲ ကာတ်ခရေတ်သမာတ် ဒဒှ်ရ မရာဒၞာ မဗှ်ဂွံသၞာ လတူသကအ်ရဲ မိတ်သဟာဲဇမ္ၚောဲတအ်ဂှ်လေဝ် ပလံင်ဏာ နကဵုကာတ်ကီုတုဲ ပရေင်ပလံင်ကပေါတ်လေဝ် ကမၠောန်ထုဲ ပ္ဍဲအခိင်ခရေတ်သမာတ်ကီုရ၊၊
ဗွဲဓမ္မတာမ္ဂး ကောန်ဍုင်ရးသကေန်ဒိနေဗိယျာတအ် မၞိဟ်မအာဘာကျာ် အောန်ကွေဟ်ဟ်ရ၊၊ ပ္ဍဲမွဲအဒိုက် ဘာကျာ်မွဲမွဲ မၞိဟ်မတိုန်စိုပ် ဟွံပေင် မသုန်တၠကီုလေဝ်၊ ပ္ဍဲတ္ၚဲခရေတ်သမာတ်ဂှ် မၞိဟ်တအ် ကောံကၠုင် ပေင်ဘာကျာ် ဒၞာဲဂ္ဇအ်ဟွံမဲကီုရ၊၊ မၞိဟ်ဗွဲမဂၠိုင်တအ်ဂှ် ၜိုန်ရ ပရေင်ပတှ်ေ ဘာသာ အောန်အာကီုလေဝ် ပွမအာဘာကျာ် ပ္ဍဲတ္ၚဲခရေတ်သမာတ်ဂှ် ဒှ်အခိုက်တြေံမွဲတုဲ ညးတအ် အာဘာကျာ် နကဵုမမင်မဲအခိုက်တြေံမွဲကီုရ၊၊
နိဿဲ
[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]- ↑ Martindale, Cyril Charles."Christmas". The Catholic Encyclopedia. Vol. 3. New York: Robert Appleton Company, 1908
- ↑ Hutton, Ronald, The Stations of the Sun: A History of the Ritual Year, Oxford University Press, 2001.
- ↑ Online Etymology Dictionary".
- ↑ Hvorfra fik julen sit navn? – dr.dk/P1/Spørgehjørnet/Udsendelser d. 17.dec 2009
- ↑ "Christmas and its cycle", New Catholic Encyclopedia, 2nd edition, 2002, Catholic University of America Press. Vol. 3, pp. 550–557.
- ↑ McGowan, Andrew, How December 25 Became Christmas, Bible History Daily, 12/02/2016.
- ↑ Martindale, Cyril Charles."Christmas". The Catholic Encyclopedia. Vol. 3. New York: Robert Appleton Company, 1908.
- ↑ "Christmas and its cycle", New Catholic Encyclopedia, 2nd edition, 2002, Catholic University of America Press. Vol. 3, pp. 550–557.
- ↑ "The Chronography of 354 AD. Part 12: Commemorations of the Martyrs.." MGH Chronica Minora I (1892), pp.71–72. See the first entry.
- ↑ Singer, Tovia. "Coping with Christmas". Outreach Judaism. Retrieved December 27, 2017.
- ↑ "The Chronography of 354 AD. Part 6: the calendar of Philocalus". Inscriptiones Latinae Antiquissimae, Berlin (1893), pp. 256–278
- ↑ Comerford Lawler, Thomas, ed. (1952). Sermons for Christmas and Epiphany (of Saint Augustine). Paulist Press. p. 10. ISBN 978-0-8091-0137-5.
- ↑ "The Origin of the American Christmas Myth and Customs". Archived from the original on April 30, 2011. Retrieved April 30, 2011 - Ball State University. Swartz Jr., BK. Archived version. Retrieved October 19, 2011.
- ↑ Durston, Chris, "Lords of Misrule: The Puritan War on Christmas 1642–60" Archived March 10, 2007, at the Wayback Machine., History Today, December 1985, 35 (12) pp. 7 – 14.
- ↑ "Christmas – An Ancient Holiday" Archived May 9, 2007, at the Wayback Machine., The History Channel, 2007.
- ↑ Coffman, Elesha. "Why December 25?" Christian History & Biography, Christianity Today, 2000.
- ↑ Murray, Alexander, "Medieval Christmas", History Today, December 1986, 36 (12), pp. 31 – 39
- ↑ Murray, Alexander, "Medieval Christmas", History Today, December 1986, 36 (12), pp. 31 – 39.
- ↑ McGreevy, Patrick. "Place in the American Christmas," (JSTOR), Geographical Review, Vol. 80, No. 1. January 1990, pp. 32–42. Retrieved September 10, 2007
- ↑ Forbes, Bruce David, Christmas: a candid history, University of California Press, 2007, ISBN 0-520-25104-0, pp. 68–79.
- ↑ Lowe, Scott C. (January 11, 2011). Christmas. John Wiley & Sons. p. 226. ISBN 978-1-4443-4145-4.
[[Category:]] [[Category:]] [[Category:]]