မာတိကာသို့ ခုန်သွားရန်

တတာသတာန်

ပလေဝ် လေန်ဂမၠိုင်
နူ ဝဳကဳပဳဒဳယာ
ဍုင်သမတ တတာသတာန်
Республика Татарстан
ဍုင်သမတ
Other transcription(s)
 • Tatar Татарстан Республикасы
Flag of ဍုင်သမတ တတာသတာန်
Flag		Coat of arms of ဍုင်သမတ တတာသတာန်
Coat of arms
ဒွက်ကောန်ဂကူ:
Государственный гимн Республики Татарстан (Russian)
Татарстан Җөмһүрияте Дәүләт гимны (Tatar)
"State Anthem of the Republic of Tatarstan"[၁]
ဒၞာဲဒတန် ဍုင်သမတ တတာသတာန်
ဒတန်ဒၞး: 55°33′N 50°56′E / 55.550°N 50.933°E / 55.550; 50.933ဒတန်: 55°33′N 50°56′E / 55.550°N 50.933°E / 55.550; 50.933
ရးနိဂီု  Russia
Federal district[၂] Volga
Economic region[၃] Volga
Capital Kazan[၄]
အလဵုအသဳ
 • သၞောတ် State Council[၅]
 • President Rustam Minnikhanov[၆]
ဨရိယာ[၇]
လၟိဟ်မၞိဟ် (2021 Census)[၈]
 • Total Increase ၄၀၀၄၈၀၉
 • ကဆံင် 8th
 • ကမၠေတ် လၟိဟ်မၞိဟ် ၅၉.၀၃/km၂ (  ၁၅၀/sq mi)
 • ဍုင် ၇၆.၈%
 • ရး ၂၃.၂%
ဒၞာဲအပိုင်အခြာ အခိင် UTC+3 (MSK[၉])
ISO 3166 code RU-TA
စၟတ်သမ္တီ ယာန်ကွဳ 16, 116, 716
Official language(s) Russian,[၁၀] Tatar[၁၁]
ဝေပ်သာ် http://tatarstan.ru/eng/

ဍုင်သမတ တတာသတာန် (Republic of Tatarstan) (ရုရှာ: Республика Татарстан; တတာ: Татарстан Республикасы), ဟွံသေင်မ္ဂး တတာသတာန် (Tatarstan) (ရုရှာ: Татарстан, Tatar: Татарстан), ကိုပ်ကၠာတေအ် သီုကော်စ တတာရဳယျာ (Tataria) (ရုရှာ: Татария, တတာ: Татария),[၁၂][၁၃][၁၄] ဂှ် ဒှ် ဍုင်သမတ (ဝါ) တွဵုရး မနွံ အပ္ဍဲ ကၟိန်ဍုင်ဖေဝ်ဒရေဝ်ရုရှာ မနွံပ္ဍဲ ဥရဝ်ပလပါ်ဗမံက်ရ။ တွဵုရးတတာသတာန်ဝွံ နွံအပ္ဍဲဒိသတြိတ် ဖေဝ်ဒရေဝ် ဝေါလ်ဂါ (Volga Federal District) တုဲ ဍုင်ဇၞော် တွဵုရးဏအ်ဂှ် ဒှ်ကဇာန် (Kazan) မဒှ်ဍုင် ကိစ္စဇၞော် မဆေင်စပ် ကုယေန်သၞာင် ပ္ဍဲကၟိန်ဍုင်ဖေဝ်ဒရေဝ် ရုရှာရ။

ဍုင်သမတဂှ် ဆက်လဝ် ပယျဵု ကု Kirov, Ulyanovsk, Samara, ကေုာံ Orenburg Oblasts, Mari El, Udmurt, ကေုာံ Chuvash Republics, တုဲပၠန် ကု Republic of Bashkortostan တအ်ရ။ သမၠဲဍုင်သမတဂှ် နွံ 68,000 စတုရံ မဳkiloတာs (26,000 sq mi)။ အတိုင်စရင် သၞာံ ၂၀၂၁ မ္ဂး မၞိဟ်မပဒတဴ ပ္ဍဲဍုင်သမတဂှ် နွံ  4,004,809။

တွဵုရးဝွံ နကဵု ယေန်သၞာင်၊ အရေဝ် ကေုာံ ဂကူမ္ဂး ကြပ်ညောန် ကုဒေသလပါ်ဗမံက် တွဵုရးညးတအ် မဒှ် ဍုင်သမတဗသ်ကဝ်တဝ်သတာန် Republic of Bashkortostan ရ။

အရေဝ်ရုင် မစကာ ပ္ဍဲဍုင်သမတတတာသတာန်ဂှ် ဒှ်အရေဝ် တတာ ကဵု အရေဝ်ရုရှာ။

နိရုတ်

[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]

ယၟုမ္ဂး "တတာသတာန်Tatarstan" ဂှ် ကၠုင်နူ ယၟုဂကူ တတာ တုဲ ပံင်စုတ် သတာန် မဂွံအဓိပ္ပါယ် ဍုင် ဟွံသေင်မ္ဂး ရးနိဂီု ရ။ ယၟုတၞဟ် နကဵု ဂကူရုရှာတအ် မကော်စမ္ဂး "Тата́рия" (Tataria တတာရဳယျာ) ဒှ်ယၟု ပ္ဍဲသၞောဝ် နူကဵုအခေတ် သဵုဗိယေတ်တေအ်ရ။

ပထဝဳ

[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]
ဗီုတိ ဍုင်သမတတတာသတာန်

ဍုင်သမတတတာသတာန်ဂှ် နွံဒၟံင် ပ္ဍဲလဒေါဝ် ဥရဝ်ပလပါ်ဗမံက်၊ ဗွဲသၟဟ် 800 kiloမဳတာs (500 mi) ဗမံက် ဍုင်မဝ်သကဝ် (Moscow)။ ဍုင်သမတဝွံ နွံအကြာ ကြုင်ဝေါလ်ဂါ (Volga River) ကဵု ကြုင်ကာမာ (Kama River) ဗမံက် ဂကောံဒဵုဥရလ် (Ural mountains)။

  • ပယျဵုဂမၠိုင်:
    • internal: Kirov Oblast (N), Udmurt Republic (N/NE), Republic of Bashkortostan (E/SE), Orenburg Oblast (SE), Samara Oblast (S), Ulyanovsk Oblast (S/SW), Chuvash Republic (W), Mari El Republic (W/NW).
  • ဒၞာဲမသၠုင်အိုတ်: 381 မဳတာs (1,250 ft)
  • ဇမ္ၚောဲ ဗွဲဒိုဟ်သၟဝ်ကျာ - သၟဝ်ကျာ: 290 kiloမဳတာs (180 mi)
  • ဇမ္ၚောဲ ဗွဲဒိုဟ် ဗမံက် - ပလိုတ်: 460 kiloမဳတာs (290 mi)

ကြုင်ဂမၠိုင်

[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]
View of the Volga River at the confluence with the Kama River
View on the Toyma River from Devil's Tower in Yelabuga
Sviyazhsk, located at the confluence of the Volga and Sviyaga rivers

Major rivers include (Tatar names are given in parentheses):

  • Azevka River (Äzi)
  • Belaya River (Ağidel)
  • Ik River (Iq)
  • Kama River (Çulman)
  • Volga River (İdel)
  • Vyatka River (Noqrat)
  • Kazanka River (Qazansu)
  • Zay River (Zäy)

ကၟာဂမၠိုင်

[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]

Major reservoirs of the republic include (Tatar names are given in parentheses):

  • Kuybyshev Reservoir (Kuybışev)
  • Lower Kama Reservoir (Tübän Kama)
  • Zainsk Reservoir (Zäy susaqlağıçı)

The biggest lake is Qaban. The biggest swamp is Kulyagash.

ဒဵုဂမၠိုင်

[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]
  • Bugulma-Belebey Upland
  • Volga Upland
  • Vyatskiye Uvaly

သယံဇာတ

[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]

သယံဇာတ အဓိက မတိတ် နူကဵု တတာသတာန်ဂှ် မပ္တံ ကု ကၠေင်၊ သၟဟ်ဓါတ်၊ တိဗု (gypsum) ကေုာံ အရာတၞဟ်တအ်ရ။ ပ္ဍဲဍုင်သမတဂှ် ကၠေင်နွံဒၟံင် ဂၠိုင်နူ မွဲဗဳလဳယာန်တာန်။

ရာသဳ

[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]
  • Average January temperature: −15 °C (5 °F)
  • Average July temperature: +18 °C (64 °F)
  • Average annual temperature: +4 °C (39 °F)
  • Average annual precipitation: up to 500 to 550 milliမဳတာs (20 to 22 in)

ခရိုင် စၟိန်ပြမာန်ဂမၠိုင်

[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]

ခရိုင် ကေုာံ ဒေသ မနွံကဵုရုင်သၟိင်တၠဂမၠိုင် - နွံ ၄၃ ပွိုင်ဍုင် ကေုာံ ခရိုင်ဍုင် ၂ (Kazan ကဵု Naberezhnye Chelny), တုဲပၠန် နွံကဵု ဍုင် ၃၉ ဍုင်၊ ကွာန် ၈၇၂ ကွာန်။ ဍုင် ကေုာံ ကွာန်တအ်ဂှ် ဒက်ပ္တန်လဝ် နကဵု အတိုင်သၞောဝ်သဇိုင်လဒက်ပတန် ဍုင်သမတတတာသတာန် (Constitution of the Republic of Tatarstan) ရ။

ဝင်

[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]
Part of a series on the
History of Tatarstan
Coat of Arms of Tatarstan

ခေတ်လဒေါဝ်

[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]

ပ္ဍဲပယျဵု တတာသတာန်ဂှ် ဒက်ပ္တန်လဝ် ရးနိဂီု/ဍုင် ၜိုတ်မစၟတ်သမ္တီလဝ်မ္ဂး နကဵုယၟုတြေမ် ညးကော်စ ဝေါလ်ဂါဗုလ်ဂါရိယျာ (Volga Bulgaria) (ၜိုတ် ၇၀၀–၁၂၃၈)။ ရးနိဂီုဝေါလ်ဂါဗုလ်ဂါရိယါဂှ် ဒှ်ဍုင်ဗၞိက် မသွံရာန် ကုယူရေသဳယျာ၊ ဒေသလဒေါဝ်ဗမံက် ကေုာံ ဒေသဗလ်တိစ်ရ။ ရးနိဂီုဝွံ ပါဲနူအခိင် မဒးဒုင်ဓလီု ကုရးနိဂီု ခါသာ (Khazars)၊ ဍုင်ကာဲဝန်ရုသ် (ဂကူရုရှာ) (Kievan Rus) ကေုာံ ကူမာန်-ကိပ်ချက် (Cuman-Kipchaks) တအ်တုဲ ဒှ်လဝ် ဍုင်ဗၠးၜးမွဲရ။ သာသနာအေသလာမ်ဂှ် ကၠုင်နူ ဗက်ဂဒါတ် (အဳရာတ်) ပ္ဍဲအခိင်ၜိုတ် Ibn Fadlan မတိတ်တရဴသာသနာ ပ္ဍဲ ၉၂၂ ဂှ်ရ။

Bolgar archeological works

ရးနိဂီုဝေါလ်ဂ ဗုလ်ဂရဳယျာဂှ် ဒးဒုင်သီ ကုပၞာန်မန်ဂဝ်လဳယျာ နကဵု ကောန်သၟိင် ဗတူခါန် (Batu Khan) ပ္ဍဲကၞောတ် သၞာံ ၁၂၃၀တအ်ရ။ ညးဍုင်ကွာန်တအ်ဂှ် ဒှ်ဂကူမထုဲနှဴ Golden Horde's Kipchaks တုဲ ညးကော်စ ဂေါလ်ဂတတာ "Volga Tatars"။ လညာတ်မွဲပၠန်ဂှ် ဂကူမၞိဟ်တအ်ဂှ် ဟွံပြံင်လှာဲ ပ္ဍဲအခိင်ဂှ်၊ ကောန်ဍုင်ဗုလ်ဂါတအ်ဂှ် ဟီုအရေဝ် တတာ ရ။ ပ္ဍဲသၞာံ ၁၄၃၀တအ်ဂှ် ဒေသဂှ် က္လေင်ဒှ် ဍုင်သၠးပွးမွဲတုဲ ဍုင်ဇၞော်ဂှ် စွံလဝ် ပ္ဍဲ ကဇာန်၊ မနွံ ၁၇၀ ကဳလဝ်မဳတာ (၁၁၀ တိုင်) နူကဵု ဍုင်ဇၞော်ဗုလ်ဂါရ။

ဍုင်ညးတအ်ဂှ် ဒးဒုင်သီကေတ် နကဵု ပၞာန်ဨကရာဇ်သာ (Tsar ) ဣဳဝေန် (Ivan the Terrible) ပ္ဍဲသၞာံ ၁၅၅၀တအ်တုဲ ဍုင်ဇၞော်ကသာဂှ် ဒးဒုင်သီဏာ ပ္ဍဲသၞာံ ၁၅၅၂ ဂှ်ရ။ ကောန်ဍုင်ဗုလ်ဂါ ဗွဲမဂၠိုင် ဒးဒုင်ချိုတ်၊ မၞိဟ်ဗွဲမဂၠိုင် ဒးဒုင်ရှ်ေသှ်ေ သာသနာခရေတ် ဗွဲအနိက်အထက်၊ တုဲပၠန် ကဵုဒုင်ကေတ် ယေန်သၞာင်အခိုက်ရုရှာရ။[နွံပၟိက် ဗၟံက်ထ္ၜးတင်နိဿဲ] ဘာကျာ်ခရေတ်ယာန် ဗွဲမဂၠိုင် သြိုင်ဗဒှ်ပ္တိုန်၊ ပလဳမူသလေန်ဗွဲမဂၠိုင်ဂှ် ဒးဒုင်ပလီု ပ္ဍဲကဵု ဒေသဂှ်ရ။ အလဵုအသဳရုရှာ ကၟာတ်လဒဵုလဝ် နကဵုသၞောဝ် ဟွံကဵု အခေါင်သြိုင်ပလဳ။ သၞောဝ်ဂှ် တန်တဴဒၟံင် စဵုကဵု ၁၈ ဗွဝ်ကၠံ။ ပလဳကိုပ်ကၠာအိုတ် က္လေင်သြိုင်ပၠန် ပ္ဍဲသၞာံ ၁၇၆၆ - ၁၇၇၀ ဂှ်ရ။

၁၉ ဗွဝ်ကၠံ

[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]
ပလဳတြေမ် ပ္ဍဲဗေါလ်ဂါ

ပ္ဍဲ ၁၉ ဗွဝ်ကၠံဂှ် တတာသတာန် ဒှ်ဒၞာဲဒတန်အဓိက သွက်သာသနာမူသလေန်ရ။ ဗုလ်ဂါတအ်ဂှ် က္လေင်ဒှ်ကၠုင် မိတ်သဟာဲ ကုဂကူရုရှာတအ်ပၠန်ရ။ ဆဂး ကြဴနူ ပၠန်ဂတးအံက်တဝ်ဗါတုဲ ဘာသာဂမၠိုင် ဒှ်အာမ္ၚးသၞောဝ်တုဲ အစာဘာသာဂမၠိုင်လေဝ် ဒးဒုင်ကၟာတ်လဒဵု ဍဵုဍိုက်ကီုရ။

၂၀ ဗွဝ်ကၠံ

[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]

ပ္ဍဲအခိင်ကာ ပ္ဍဲအပ္ဍဲဍုင် သၞာံ ၁၉၁၈ - ၁၉၂၀ ဂှ် ညးမဆာန်ဂကူ တတာတအ် က္လေင်ဒက်ပတန် ဍုင်သမတဗၠးၜး မစွံ ကုဒေသပယျဵုရေင်ဆက် ဗရှကိလ် (Bashkirs) ရ။ ဍုင်ဗၠးၜးဂှ် တန်တဴမာန် စဵုကဵု ဂိတုမာတ် ၁၉၁၈ မဒှ်အခိင် မၞိဟ်ဇၞော်စၠတ်ထဝ်တအ် ဒးဒုင်ရပ်တုဲ သၞောဝ်သဇိုင်လဒက်ပတန်ဍုင်ဂှ်လေဝ် ဒးဒုင်ပလီုထောအ်ကီုရ။ မေ ၂၇၊ ၁၉၂၀ ဂှ် သဵုဗိယေတ် ဒက်ပ္တန် ဒေသမပကင်ရင်အပိုင်တတာ ဍုင်သမတသဵုယှေဝ်လေတ် (Tatar Autonomous Soviet Socialist Republic) ရ။ ပယျဵုဍုင်သမတဂှ် ဒၞာဲဂကူဝေါလ်ဂတတာတအ် ဗွဲမဂၠိုင် မမံင်ဒၟံင်ဂှ် ဟွံပါလုပ် အပ္ဍဲပယျဵု ဍုင်သမတဂှ်ရ။ ဂကောံ Tatar Union of the Godless မဒှ်ဂကောံ ဍုင်သမတမူသလေန်ဂမၠိုင် မနွံ ပ္ဍဲသဵုဗိယေတ် ဂှ် ဒးဒုင်ကၟာတ်ထောအ် နကဵု သမ္မတ သတာလိန် ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၂၈ ဂှ်ရ။

The left wing of the White Mosque

ပၞာန်အပ္ဍဲဍုင် က္တဵုဒှ် ပ္ဍဲ ဒေသပကင်ရင်အပိုင်တတာ ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၂၁ - ၁၉၂၂ ရ။ ပေါဲပၞာန်ဂှ် ဂကူတတာတအ် ဒးချိုတ်အာ ၂ မဳလဳယာန်ပြင်ပြင်ရ။

အခိင်ပစ္စုပ္ပန်

[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]
Russian President Dmitry Medvedev in Tatarstan, June 2011

ပ္ဍဲ အဝ်ဂေတ် ၃၀၊ ၁၉၉၀ ဂှ် တတာသတာန် လလောင်တြး အဝဵုကၞောတ်အထောတ် ပ္ဍဲလိက်လလောင်တြး ဍုင်သမတသဵုယှေဝ်လေတ်သဵုဗိယေတ် တတာ မဒှ် ဍုင်မနွံကဵု အဝဵုကၞောတ်အထောတ် (Declaration on the State Sovereignty of the Tatar Soviet Socialist Republic) တုဲ ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၉၂ တတာသတာန် ကၠောန်သဘင်ဆန္ဒညးဍုင်ကွာန် မဆေင်ကဵု သၞောတ်ဥပဒေသဇိုင်တၟိရ။ မၞိဟ်မကၠုင်ကဵုမာဲသီုဖအိုတ် ၆၂% ဂှ် တုပ်စိုတ် သၞောဝ်သဇိုင်ဂှ်ရ။ အတိုင်သၞောဝ်သဇိုင် ၁၉၉၂ မ္ဂး တတာသတာန်ဂှ် ဒှ်ဍုင် မနွံကဵု အဝဵုကၞောတ်အထောတ်မွဲရ။ ဆဂး ဥပဒေသဇိုင် ကေုာံ ဆန္ဒညးဍုင်ကွာန်ဂှ် ဒးဒုင်တးပါဲပလီုထောအ် နူကဵု ရုင်ဗစာသၞောဝ်ဥပဒေသဇိုင်လဒက်ပတန်ဍုင်ရုရှာ ရ။ သၞောဝ်ဥပဒေသဇိုင် သၞာံ ၂၀၀၂ ဂှ် ပ္ဍဲ ပိုဒ်ဇၞော် ၁ ကဵု ပိုဒ်ဇၞော် ၃ စၞး "ဒဒှ်မနွံကဵု အဝဵုကၞောတ်အထောတ်" ဂှ် ပြံင်လှာဲ ဒှ်အာ တတာသတာန် အပ္ဍဲ ကၟိန်ဍုင်ပံင်ကောံဖေဝ်ဒရေဝ်ရုရှာ ရ။

ပ္ဍဲ ဖေဖဝ်ဝါရဳ ၁၅၊ ၁၉၉၄ လိက်ကသုက် မပါ်ပရအ် အဝဵု အကြာကၟိန်ဍုင်ပံင်ကောံဖေဝ်ဒရေဝ် ရုရှာ ကဵု ဍုင်သမတတတာသတာန် (Delimitation of Jurisdictional Subjects and Mutual Delegation of Authority between the State Bodies of the Russian Federation and the State Bodies of the Republic of Tatarstan) တုပ်စိုတ် ထ္ပက်စၟတ်တဲ။ ပရေင်ပါ်ပရအ်အဝဵုဂှ် က္လေင်သ္ၚေဝ်ဂၠေပ်လဝ်တၟိ ပ္ဍဲ ဂျူလာင် ၂၀၀၇၊ ပ္ဍဲဂှ် အခေါင်အရာ သွက်ဒေသဂှ် အောန်စှ်ေအာညိရ။

ပ္ဍဲ ဒဳဇြေန််ဗါ ၂၀၊ ၂၀၀၈ ဂှ် ဍုင်သမတဂမၠိုင် သီုကဵု တတာသတာန် အာတ် ကုလသမဂ္ဂ သွက်ဂွံစၟတ်သမ္တီ ဍုင်သမတညးတအ် နဒဒှ် ဍုင်ဗၠးၜးမွဲရ။ တင်အာတ်မိက်ဂှ် နကဵု ကုလသမဂ္ဂ ကီု သီုကဵု အလဵုအသဳရုရှာ တးပါဲ ဟွံတုပ်စိုတ်ရ။ ပ္ဍဲ ဂျူလာင် ၂၄၊ ၂၀၁၇ တင်လတုပ်စိုတ် အကြာမဝ်သကဝ် (ရုရှာ) ကဵု ကဇာန် (တတာ) ထ္ပက်စၟတ်တဲ ဒဒှ် ဒေသပကင်ရင်အပိုင်တတာသတာန်ဂှ် စၟတ်သမ္တီ ပၠုပ်စုတ် ပ္ဍဲ ဂကောံဍုင်သမတဂမၠိုင် ပ္ဍဲကၟိန်ဍုင်ပံင်ကောံဖေဝ်ဒရေဝ်ရုရှာရ။

ဂတီုမၞိဟ်

[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]

လၟိဟ်မၞိဟ်: 3,786,488 (2010 Census);[30] 3,779,265 (2002 Census);[31] 3,637,809 (1989 Census).[32]

ဌာန်ဒတန်ဂမၠိုင်

[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]

ထာမ်ပလိက်:Largest cities

Vital statistics

[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]
Life expectancy at birth in Tatarstan
Population density
Mintimer Shaimiyev, the president of the republic of Tatarstan, in the Qolşärif Mosque, Kazan
Russian Orthodox Church in Tatarstan
Average population (1000s) Live births Deaths Natural change Crude birth rate (per 1000) Crude death rate (per 1000) Natural change (per 1000) Fertility rates
1970 3,146 47,817 25,622 22,195 15.2 8.1 7.1
1975 3,311 55,095 29,686 25,409 16.6 9.0 7.7
1980 3,465 54,272 32,758 21,514 15.7 9.5 6.2
1985 3,530 64,067 34,622 29,445 18.1 9.8 8.3
1990 3,665 56,277 36,219 20,058 15.4 9.9 5.5 2.05
1991 3,684 50,160 37,266 12,894 13.6 10.1 3.5 1.88
1992 3,706 44,990 39,148 5,842 12.1 10.6 1.6 1.71
1993 3,730 41,144 44,291 −3,147 11.0 11.9 −0.8 1.57
1994 3,746 41,811 48,613 −6,802 11.2 13.0 −1.8 1.58
1995 3,756 39,070 48,592 −9,522 10.4 12.9 −2.5 1.47
1996 3,766 38,080 45,731 −7,651 10.1 12.1 −2.0 1.43
1997 3,775 37,268 46,270 −9,002 9.9 12.3 −2.4 1.38
1998 3,785 37,182 45,153 −7,971 9.8 11.9 −2.1 1.37
1999 3,789 35,073 46,679 −11,606 9.3 12.3 −3.1 1.29
2000 3,788 35,446 49,723 −14,277 9.4 13.1 −3.8 1.29
2001 3,784 35,877 50,119 −14,242 9.5 13.2 −3.8 1.30
2002 3,779 38,178 51,685 −13,507 10.1 13.7 −3.6 1.37
2003 3,775 38,461 52,263 −13,802 10.2 13.8 −3.7 1.36
2004 3,771 38,661 51,322 −12,661 10.3 13.6 −3.4 1.34
2005 3,767 36,967 51,841 −14,874 9.8 13.8 −3.9 1.26
2006 3,763 37,303 49,218 −11,915 9.9 13.1 −3.2 1.25
2007 3,763 40,892 48,962 −8,070 10.9 13.0 −2.1 1.36
2008 3,772 44,290 48,952 −4,662 11.8 13.0 −1.2 1.45
2009 3,779 46,605 47,892 −1,287 12.4 12.7 −0.3 1.55
2010 3,785 48,968 49,730 −762 12.9 13.1 −0.2 1.60
2011 3,795 50,824 47,072 3,752 13.4 12.4 1.0 1.65
2012 3,813 55,421 46,358 9,063 14.5 12.2 2.3 1.80
2013 3,830 56,458 46,192 10,266 14.7 12.1 2.6 1.83
2014 3,847 56,480 46,921 9,559 14.7 12.2 2.5 1.84
2015 3,862 56,899 46,483 10,416 14.7 12.0 2.7 1.86
2016 3,878 55,853 44,894 10,959 14.4 11.6 2.8 1.86
2017 3,889 48,115 43,957 4,158 12.4 11.3 1.1 1.65
2018 3,894 46,320 44,720 1,600 11.9 11.5 0.4 1.62
2019 42,871 42,691 180 11.0 11.0 0.0 1.54
2020 41,320 54,310 -12,981 10.6 13.9 -3.3 1.54

Note: TFR source.

ဂကောံ ကောန်ဂကူဂမၠိုင်

[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]
ဂကောံ ကောန်ဂကူ 1926 Census 1939 Census 1959 Census 1970 Census 1979 Census 1989 Census 2002 Census 2010 Census1
လၟိဟ် % လၟိဟ် % လၟိဟ် % လၟိဟ် % လၟိဟ် % Number % Number % Number %
Tatars 1,263,383 48.7% 1,421,514 48.8% 1,345,195 47.2% 1,536,430 49.1% 1,641,603 47.6% 1,765,404 48.5% 2,000,116 52.9% 2,012,571 53.2%
Russians 1,118,834 43.1% 1,250,667 42.9% 1,252,413 43.9% 1,382,738 42.4% 1,516,023 44.0% 1,575,361 43.3% 1,492,602 39.5% 1,501,369 39.7%
Chuvash 127,330 4.9% 138,935 4.8% 143,552 5.0% 153,496 4.9% 147,088 4.3% 134,221 3.7% 126,532 3.3% 116,252 3.1%
Others 84,485 3.3% 104,161 3.6% 109,257 3.8% 112,574 3.6% 140,698 4.1% 166,756 4.6% 160,015 4.2% 150,244 4.1%
1 6,052 people were registered from administrative databases, and could not declare an ethnicity. It is estimated that the proportion of ethnicities in this group is the same as that of the declared group.
ဗီုတိ မထ္ၜး ဒတန်ကောန်ဂကူဂမၠိုင်

ပ္ဍဲကဵု ဍုင်သမတဂှ် ကောန်ဂကူတတာ နွံၜိုတ် ၂ မဳလဳယာန် တုဲ ၁.၅ မဳလဳယာန်ဂှ် ကောန်ဂကူရုရှာ ပါဲနူဂှ်တုဲ ဂကူ Chuvash, Mari, ကေုာံ Udmurts, လ္ၚဵုတအ်ဂှ် ဒှ်မၞိဟ် မဟီုအရေဝ်တတာရ။ ဂကူ Ukrainian, Mordvin, ကဵု Bashkir တအ်လေဝ် နွံညိညကီုရ။ ဂကူတတာ ဗွဲမဂၠိုင်ဂှ် ဒှ်သုန်နဳမူသလေန်အိုတ်တုဲ ဂကူတတာ ဗွဲမအောန်ဂှ် ရှ်ေသှ်ေ ခရေတ်ယာန်အံက်တဝ်ဒံက်ရ။

အရေဝ်ဘာသာ

[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]

အတိုင်ဥပဒေသဇိုင် ဍုင်သမတတတာသတာန်မ္ဂး ဍုင်သမတဂှ် နွံကဵု အရေဝ်ရုင်ၜါဘာသာ အရေဝ်တတာ ကဵု အရေဝ်ရုရှာ။ အတိုင်ဥပဒေသဇိုင် ကၟိန်ဍုင်ဖေဝ်ဒရေဝ်ရုရှာမ္ဂး အက္ခရ်မလုပ်သၞောဝ်ဂှ် ဒှ်အက္ခရ်သဳရိလိစ် (Cyrillic) မဒှ်အက္ခရ် ရုရှာမချူလိက်ညးတအ်ရ။

ဘသာာစ္ၜုဲစ္ၜော်

[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]

ပရေင်ဍုင်ကွာန်

[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]
ရုင်စၠတ်ထဝ်

သကိုပ်သက အလဵုအသဳ တတာသတာန်ဂှ် ဒှ်သမ္မတ၊ နူသၞာံ ၂၀၁၀ ဂှ် Rustam Minnikhanov ဒှ်ကၠုင် သမ္မတဍုင်ရ။ ပ္ဍဲ ၁ ဂျောန် ၂၀၂၂ ရုရှာ ပ္တိတ်သၞောဝ်တၟိ ယၟုသကိုပ်သကတွဵုရးဂမၠိုင်။ ဥပဒေဂှ် စပဒတန် သၞာံ နူကဵု ၁ ဇာန်နဝါရဳ ၂၀၂၃။[၁၅][၁၆] ပ္ဍဲကဵုကံင်သဳဍုင်ဂှ် နွံ ခုင် ၁၀၀ ဒၞာဲ။ ၅၀ ဂှ် မရုဲစှ် နူကဵု ဗော်ပရေင်ဍုင်ကွာန်ဂမၠိုင် တုဲ သၟေဟ် မသုန်စှ်ောဂှ် မၞိဟ်စၞး နူကဵုဒေသ မနွံ ပ္ဍဲဍုင်သမတဂှ်ရ။ ဥက္ကဋ္ဌ ကံင်သဳဂှ် ဒှ် Farit Mukhametshin မညးမယိုက်ဂၠေင်ကၠုင်တာလျိုင်ဂှ် နူကဵု ဂိတုမေ ၂၇၊ ၁၉၉၈။ အလဵုအသဳဂှ် ဒှ်ကဗိနေတ်ဝန်ဇၞော်ဂမၠိုင် (Сabinet of Ministers) သကိုပ်ဝန်ဇၞော် ဍုင်သမတ တတာသတာန်ဂှ် ဒှ် Alexei Pesoshin။

အတိုင်ဥပဒေသဇိုင် ဍုင်သမတတတာသတာန်မ္ဂး သမတဂှ် ရုဲစှ် နူနကဵု ညးဍုင်ကွာန်တတာသတာန်ဟေင်ရ။ ဆဂး ဟိုတ်နူ သၞောဝ်သဇိုင်ဖေဝ်ဒရေဝ်ရုရှာတုဲ တင်ဏအ်ဂှ် လမျီုဟွံလုပ်ရ။ အတိုင်သၞောဝ်ရုရှာ မဆေင်ကဵု ရုဲစှ် သၟိင်စဍုင်ဂမၠိုင်မ္ဂး သၟိင်စဍုင်တအ်ဂှ် ရုဲစှ်နကဵုပါလဳမာန်ဒေသလေဝ်ဂွံ၊ တုဲပၠန် အလံင်သၟိင်စဍုင်တအ်ဂှ် ဒးခပတိုန် နူကဵု သမ္မတရုရှာဟေင်ရ။

ကဆံင် ပရေင်ဍုင်ကွာန်

[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]
Presidential Palace

ဍုင်သမတတတာသတာန်ဂှ် ဒှ်ဍုင်သမတ မနွံကဵု သၞောဝ်ဥပဒေသဇိုင်လဒက်ပတန် အပ္ဍဲ သၞောတ်ဖေဝ်ဒရေဝ်ရုရှာ။ ဒေသဖေဝ်ဒရေဝ်ရုရှာ ဗွဲမဂၠိုင်ဂှ် ပံင်ပ္ကောံဒက်လဝ် ပ္ဍဲအလဵုအသဳဖေဝ်ဒရေဝ်ရုရှာ နကဵု လိက်ကသုက်တင်လတုပ်စိုတ်ဂမၠိုင်ကီုလေဝ် ဆဂး အဆက်အစပ် အကြာ အလဵုအသဳ တတာသတာန် ကဵု အလဵုအသဳဖေဝ်ဒရေဝ်ရုရှာဂှ် ယှုက်ထုဲဗွဲမလောန်တုဲ စပ်ကဵု ပရေင်ပါ်ပရအ်အဝဵု အကြာၜါဂှ် ချူစၞောန်ထ္ၜးလဝ် ပ္ဍဲကဵု ဥပဒေသဇိုင် ဍုင်သမတတတာသတာန်ဂှ်ရ။ ပ္ဍဲဥပဒေသဇိုင်ဂှ်မ္ဂး ဥပဒေသဇိုင်လဒက်ပတန် ဍုင်သမတဂှ် ဒစဵုဒစး ကုဥပဒေသဇိုင်လဒက်ပတန် ကၟိန်ဍုင်ပံင်ကောံဖေဝ်ဒရေဝ်ရုရှာ ဟွံဂွံ မြဴသာ်ဝွံ ဂွံဆဵုကေတ်ရ။

"ဍုင်သမတတတာသတာန်ဂှ် ဒှ်ဍုင် မနွံကဵု ဥပဒေသဇိုင် ဒဳမဝ်ကရေသဳ မွဲစွံ ကုသၞောတ်ဖေဝ်ဒရေဝ်ရုရှာ နကဵု ဥပဒေသဇိုင်ကၟိန်ဍုင်ပံင်ကောံဖေဝ်ဒရေဝ်ရုရှာ၊ ဥပဒေသဇိုင် ဍုင်သမတ တတာသတာန် ကေုာံ တင်လတုပ်စိုတ် အကြာသၞောတ်ဖေဝ်ဒရေဝ်ရုရှာ ကေုာံ ဍုင်သမတတတာသတာန် "အရာမဆေင်စပ် ကုအပိုင်အခြာ ကိစ္စပရေင်သၞောဝ် ကေုာံ အဝဵုအာဏာ ညးစၞးၜါလပါ် အကြာဂကောံသၟိင်တၠ ဖေဝ်ဒရေဝ်ရုရှာ ကေုာံ ဂကောံသၟိင်တၠ ဍုင်သမတတတာသတာန်"၊ ကေုာံ ဒေသမလုပ်လၟိဟ် အပ္ဍဲဂကောံကၟိန်ဍုင်ပံင်ကောံဖေဝ်ဒရေဝ်ရုရှာရ။ အဝဵုကၞောတ်အထောတ် ဍုင်သမတတတာသတာန်ဂှ် သ္ဒးနွံတန်တဴဒၟံင် ဗွဲမပေင် ပ္ဍဲကဵု ညးတၠဍုင်ဂှ်ရ။ အဝဵုပတန်သၞောဝ်၊ အဝဵုစၟိန်ပြမာန်၊ အဝဵုသ္ဂုတ်သွာတ် ပ္ဍဲကဵု အဝဵုပိပြကာဝွံ ပါဲနူ အဝဵု မပအပ်လဝ် ကုကၟိန်ဍုင်ပံင်ကောံဖေဝ်ဒရေဝ်ရုရှာ ကေုာံ အဝဵုမပံင်တောဲတုဲ မရေင်တၠုင်အာတအ်ဂှ်တုဲ အဝဵုသၟေဟ်သှ်ေတအ်ဂှ် သ္ဒးနွံတန်တဴ ပ္ဍဲကဵု ဍုင်သမတတတာသတာန်ဂှ်ရောင်။[၁၇]

ပရေင်ပိုန်ဒြပ်

[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]
Bauman street in Kazan
A neighborhood in Kazan

တတာသတာန်ဂှ် ဒှ်ဒေသ မလုပ်လၟိဟ် ပ္ဍဲကဵု ဒေသ ပရေင်ပိုန်ဒြပ် ဇၞော်မောဝ်အိုတ်ဂမၠိုင် ပ္ဍဲကဵု ရုရှာရ။ ဍုင်သမတဂှ် ဒှ်ဍုင်မပ္တိတ်ကပေါတ်ဂၠိုင် တုဲပၠန် လုပ်လၟိဟ်တွဵုရး မပ္တိတ်ကပေါတ်ဂၠိုင်အိုတ် မရနုက်ကဵု ဒုတိယ။ ပ္ဍဲသၞာံ ၂၀၁၇ ဂှ် GDP တတာသတာန်ဂှ် ဇၟာပ်ကောန်ဍုင်မွဲ နွံ $10,000 တုဲ နကဵု သီုဖအိုတ်မ္ဂး GDP နွံၜိုတ် $35 billion ရ။

သယံဇာတအဓိက မတိတ်နူဒေသဂှ် ဒှ်ကၠေင်ဍေန်။ တတာသတာန် ပ္တိတ်ကၠေင်ဍေန် မွဲသၞာံမ္ဂး လၟိဟ် ၃၂ မဳလဳယာန်တာန် မနွံကဵု တမ်ရိုဟ်သံယံဇာတကၠေင် ၁ ဗဳလဳယာန်တာန်ပြင်ပြင်ရ။ ကပေါတ် နကဵုလၟိဟ်မၞိဟ်မ္ဂး တွဵုရးဂှ် ပ္တိတ်ဒၟံင်ကပေါတ် ၄၅%။ ကပေါတ်မပ္တိတ်ဂၠိုင်အိုတ်ဂှ် ဒှ်ကပေါတ်စက်ဂမၠိုင် မပ္တံကဵု က္ၜင်ကျာဂကူနာနာသာ်တအ်ရ။ က္ၜင်ကျာသၞေင်ဝဲ မကၠောန်ပ္တိတ် နူကဵုတွဵုရးတတာသတာန်ဂှ် လုပ်လၟိဟ်က္ၜင်ကျာသၞေင်ဝဲဇၞော်အိုတ် ပ္ဍဲကဵုဂၠးတိဝွံရ။ ပါဲနူဂှ်တုဲ ဗွိုက်လတက်ဂမၠိုင်လေဝ် ကၠောန်ပ္တိတ်ဒၟံင်ကီုရ။

Hydroelectric power station in Naberezhnye Chelny

See also

[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]
  • Volga Tatars
  • List of Chairmen of the State Council of Tatarstan
  • List of rural localities in Tatarstan
  • 1921–22 famine in Tatarstan
  • List of Tatars
  • Music of Tatarstan

နိဿဲ

[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]
  1. ↑ နိဿဲ ဗၠေတ် - Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Anthem
  2. ↑ Президент Российской Федерации. Указ №849 от 13 мая 2000 г. «О полномочном представителе Президента Российской Федерации в федеральном округе». Вступил в силу 13 мая 2000 г. Опубликован: "Собрание законодательства РФ", No. 20, ст. 2112, 15 мая 2000 г. (President of the Russian Federation. Decree #849 of May 13, 2000 On the Plenipotentiary Representative of the President of the Russian Federation in a Federal District. Effective as of May 13, 2000.).
  3. ↑ Госстандарт Российской Федерации. №ОК 024-95 27 декабря 1995 г. «Общероссийский классификатор экономических регионов. 2. Экономические районы», в ред. Изменения №5/2001 ОКЭР. (Gosstandart of the Russian Federation. #OK 024-95 December 27, 1995 Russian Classification of Economic Regions. 2. Economic Regions, as amended by the Amendment #5/2001 OKER. ).
  4. ↑ Constitution of the Republic of Tatarstan, Article 122
  5. ↑ နိဿဲ ဗၠေတ် - Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named HeadLegis
  6. ↑ Указ Президента Российской Федерации от 12.07.2022 № 445 ∙ Официальное опубликование правовых актов ∙ Официальный интернет-портал правовой информации.
  7. ↑ Федеральная служба государственной статистики (Federal State Statistics Service) (2004-05-21). Территория, число районов, населённых пунктов и сельских администраций по субъектам Российской Федерации (Territory, Number of Districts, Inhabited Localities, and Rural Administration by Federal Subjects of the Russian Federation) (in ru). Всероссийская перепись населения 2002 года (All-Russia Population Census of 2002). Federal State Statistics Service. Archived from the original on 2011-09-28။ Retrieved on 2022-09-18။
  8. ↑ Оценка численности постоянного населения по субъектам Российской Федерации. Federal State Statistics Service. Retrieved on 1 September 2022။
  9. ↑ You must specify title = and url = when using {{cite web}}. (in ru).
  10. ↑ Official throughout the Russian Federation according to Article 68.1 of the Constitution of Russia.
  11. ↑ Constitution of the Republic of Tatarstan, Article 8.1
  12. ↑ РЕСПУБЛИКИ • Большая российская энциклопедия - электронная версия. Archived from the original on 2021-01-11။ Retrieved on 2022-09-18။
  13. ↑ Институт Татарской Энциклопедии –> Статьи энциклопедии. Archived from the original on 2021-01-11။ Retrieved on 2022-09-18။
  14. ↑ "Village Mothers: Three Generations of Change in Russia and Tataria. By David L. Ransel. Indiana-Michigan Series in Russian and East European Studies. Bloomington: Indiana University Press, 2000. xii, 315 pp. Appendixes. Notes. Bibliography. Index. Photographs. Map. $39.95, hard bound." . 
  15. ↑ President of Tatarstan did not become governor on June 1 (in ru) (1 June 2022). Archived from the original on 20 September 2022။ Retrieved on 18 September 2022။
  16. ↑ The post of President of Tatarstan will be renamed by 2023 (in ru) (1 June 2022). Archived from the original on 20 September 2022။ Retrieved on 18 September 2022။
  17. ↑ Constitution of the Republic of Tatarstan (1 June 2022). Archived from the original on 27 January 2022။ Retrieved on 20 September 2022။
ကလေၚ်သီကေတ်လဝ် နူ "https://mnw.wikipedia.org/w/index.php?title=တတာသတာန်&oldid=44380"