ကောန်တမၠၚ်ယာဲ

ဟိုတ်အဲလုလန် ဟွံတန်ဟိရိ၊ ရိုဟ်တ္ၚဲပသ္တိ သတီညိရ၊ ဂၠါဲအာတ်စကြၚ် ဟိုတ်ကၠၚ်မသ၊ ဂလာန်ဗုဒ္ဓ သၟတ်ပသတိ၊ ဟိုတ်ဒါန်ဟွံမွဲ တူယဲဖိဖိ၊ ဒးကၠၚ်ဒိုက်ဂိ ဝိစိကိစ္ဆာ၊ ရမတ်က္ဍဟ်ဟ် ဂၠါဲဗှ်သနာ၊ ဟိုတ်ဝဳပက်ကၠာ ဒဒိုက်ပါမြိ၊ လၟုဟ်အဲမွဲ တူယဲကၠၚ်ဂိ၊ ကၠၚ်မခိုဟ်ညိ မိမနွံတဴ၊ ကၠၚ်သဳမူရော နွံကဵုကောယဴ၊ ကၠၚ်လဇုအဴ ဗဴနွံခိုဟ်ညိ၊ ယဲတိုန်မဂး ဒှ်သနးမိ၊ ကၠၚ်အိုတ်ဇိဝိ ဒဒိုက်ဂိက္တာန်၊ မွဲညးဟွံရံၚ် ကြၚ်မံၚ်အကြာကွာန်၊ စိုတ်အာန်တၞာန် ချပ်ဟွံမာန်ရ၊...

ညံၚ်ဒဒိုက်အဲ ဟွံမွဲကဵုသ္ၚိ၊ အတိက်တေံစိ ယုတ္တိသေၚ်ဟာ၊ ဟိုတ်အောန်ဒါန ဒးပလဝ်ကၠာ၊ ဒးကၠၚ်လ္ၚာပ်လ္ၚာ သိၚ်သာဒမၠိ၊ ရမတ်က္ဍဟ်ဟ် ဗှ်မကဵုမိ၊ ယိုက်နသွက်ရိ ကၠၚ်ဂိကွေံရ၊ ဒဇဳဒဇောတ် ရမတ်ပျပျ၊ ကၠၚ်ဨကောဝ ကၠၚ်မသဂိ၊ ပညးကၠၚ်ယာဲ နော်နာဲနွံညိ၊ ဒှ်သနးမိ ယာတ်ကၠိဂွံကြဴ၊ အာဂြိုပ်စိုပ်ကၠုၚ် ဂွံပုၚ်မွဲဂၞဴ၊ နော်ဟွံမွဲအဴ ဗဴနွံခိုဟ်ညိ၊ ဗှ်တိုန်သၟိက်ချိုတ် ပ္ဍဲစိုတ်ညံၚ်ဂျိ၊ ရိုဟ်တ္ၚဲဒမၠိ ဗှ်မိကျာ်ဂန်။...

ဗှ်နော်တရ ဗဴလဓဇန်၊ ဒးကၠၚ်လ္ၚုလ္ၚန် စိုတ်ဟွံတန်ညိ၊ ယာံမံၚ်ဗြိုဟ်ဟ် တသိုဟ်တသိ၊ ရိုဟ်တ္ၚဲဒမၠိ ဇၟာပ်သ္ၚိဂၠါဲကြၚ်၊ အာတ်ခါဲစသွံ ဟွံဂွံလၚ်ၚ်၊ ဒဒိုက်ရိၚ်က္တၚ် ကောန်တမၠၚ်ယာဲ၊ တက်သြိုဟ်ဆာံဆာံ ဆဒးယာံဂၠါဲ၊ ရမတ်ဏဳချာဲ ဗလာဲစက္ခု၊ ဝဳပက်ယာဲအဴ ဟွံမွဲဗဴဇု၊ လၞီသာ်ဝွံ လ္ၚုသန်ရယာဲ။...

မိမကၠၚ်ဗော် ညံၚ်နွံနော်နာဲ၊ သဳမူၝဲဗာဲ ဗှ်ဒးသြာဲခြာ၊ စံၚ်တူလ္ၚၚ်လ္ၚ ယာံထသပါ၊ ဟိုတ်ကံတမၠာ ဘဝဟာယာဲ။...

နုၚ်နထၟာဲ သ္ၚိတာဲစာ်ခြာ၊ ဂြေမ်ဒက်ညံၚ်တြဲ တုပ်နဲယာတ်သၟာ်၊ ကောဒေံဖအိုတ် ပါ်စိုတ်ခြာသြာဲ၊ အဲမွဲကၠၚ်ထၟာဲ ယာဲဂၠါဲဟွံဆဵု၊ အတိက်တေံပၠန် ဟိုတ်အောန်ကုသဵု၊ ဒဒိုက်ကၠၚ်ပြဵု ကၠုၚ်ဗဵုညိယာဲ။...

နုၚ်နထၟာဲ သ္ၚိတာဲစာ်ခြာ၊ ဂၞိန်ယာတ်ညံၚ်ရဲ တုပ်နဲယာတ်သၟာ်၊ စပုၚ်သုၚ်ဍာ် သြိုဟ်ပါ်ရယာဲ။...

ပ္ဍဲစိုတ်ကောန်ကၠၚ် ညံၚ်တဟၚ်ဒြာဲ၊ ဟွံတန်မွဲဒၞါဲ ဂဵုဍာဲလျးပၠိုတ်၊ ဒဒိုက်ခြီခြီ ဗှ်လၞီစိုတ်၊ တက်သိုဟ်ဂပိုတ် ကောန်ချိုတ်ရယာဲ။...

ဆညးယာံကော် ဗှ်နော်ခြာသာဲ၊ ကောယဴၝဲဗာဲ မူဒၞါဲဟွံတီ၊ ဒဒိုက်ခြီခြီ လၞီကောန်ကၠၚ်၊ ရမတ်ဇွောဝ်လေၚ် ပေၚ်မုက်ရယာဲ။...

ပ္ဍဲစိုတ်ညံၚ်ဂျိ ဗှ်မိခြာသာဲ၊ စံၚ်တူဇြေဟ်ဇြာဲ ယာံဂၠါဲပယတ်၊ ဒဒိုက်ကောန်ကၠၚ် လၞီကၚ်ဇတ်၊ ဒးချိုတ်ဖတ်တ် သၟတ်ကွေံရယာဲ။...

ညံၚ်ဒဒှ်တဲ တူယဲလောံလာဲ၊ ဟွံတန်မွဲဒၞါဲ ယာံဂၠါဲရရော၊ မိကျာ်ဂန်အဴ ဒဴထောံလဝ်ကောန်၊ ကံကသူကၞေၚ် တၟေၚ်ကွေံရယာဲ။...

ညးနွံဗဴလ ဇိက်ဗ္ၚတဵုတာဲ၊ ဂွံသန်ပေၚ်ဒါဲ ဂၠါဲချပ်နာနာ၊ ဒါန်ညးဂွံကဵု ကုသဵုဇၟာပ်ဘာ၊ ကောန်ကၠၚ်သိၚ်သာ ဗှ်သၞာယာဲ။...

ရမတ်သြီုသြီု ဗီုဍာ်ပလာဲ၊ ဒတုံစှ်ေချာဲ ယာံဂၠါဲမိမ၊ တေံညးနွံကောံ နွံတဴကဵုလ၊ အဲမွၟဲဨဝ သိက်ပရောယာဲ။...

သဳမူကၠၚ်ဗော် ညးနွံနော်နာဲ၊ ကောယဴၝဲဗာဲ ဒေံဗၠာဲမွဲၜါ၊ အိုတ်သအးလၚ်ၚ် သၞေဟ်သၚ်ပြောဲဇွာ၊ မူကံတမၠာ ဒးခြာနူယာဲ။...

ဗြဲမွဲဝှ်ဂူ ဗဟူဂၠိုၚ်ဒၞါဲ၊ ဍာ်တမိုဟ်ချာဲ ဗလာဲကြုၚ်ၜဳ၊ တညၚ်လေပ်ဇတ် ဒှ်သၟတ်သက်သဳ၊ ဍာ်ရမတ်ဏဳ ကၠၚ်ဟဳဂုန်ယာဲ။...

ဟွံမွဲသၞေဟ်သၚ် ကၠၚ်ကာဲတနာဲ၊ ယာံဂၠိုၚ်ဇြေဟ်ဇြာဲ နူဗလာဲမတ်၊ တမိုဟ်ဗြံၚ်ၚ် ဇွောဝ်ဒၟံၚ်ရောဇတ်၊ ဒးချိုတ်ဖတ်တ် သၟတ်ကွေံရယာဲ။...

စိုတ်ကောန်ကၠၚ်ဝွံ ညံၚ်ဆုမာဒြာဲ၊ ဟွံတန်မွဲဒၞါဲ ဒုၚ်ဗလာဲဍာ်၊ ဥပမာဗီု တိတ်ဟီုတွံဖျာ်၊ ဟွံညာတ်မွဲသာ် သြိုဟ်ပါ်ရယာဲ။...

ဗှ်တိုန်သၟိက်ချိုတ် ပါ်စိုတ်ယာံဂၠါဲ၊ အဵုတရနာဲ ၝဲဗာဲကောယဴ၊ ဟွံညာတ်သၞေဟ်သၚ် ကောန်ကၠၚ်စိုတ်က္တဴ၊ ဒက်ဒေါန်ဇဝဴ ဗဴသနးယာဲ။...

နူဍောတ်သေၚ်ဟာ ဒှ်အာဝုတ်ဗၠာဲ၊ ကၠၚ်ကာဲတၞာဲ ညံၚ်ဒြာဲဒးဝပ်၊ ကောန်ကၠၚ်ပါ်စိုတ် ကၠၚ်အိုတ်ကသပ်၊ အဲမွဲဒၟံၚ်ကၞပ် ဗိုၚ်ချပ်ညိယာဲ။...

တုပ်ဇြဲဒေါဝ်ဝါ ပမာဟီုဂၠါဲ၊ သၠပြဟ်ကၞာၚ်ချာဲ တမျာဲတ္ၚဲသ္ကာတ်၊ တနုၚ်ကမဝ် ဍောၚ်ဇဝ်ဓဂါတ်၊ ကၠုၚ်ဒှ်ဥပ္ပါတ် ကောန်ဟွံညာတ်ယာဲ။...

ဟွံမွဲသၞေဟ်သၚ် ကၠၚ်ကာဲတၞာဲ၊ ဒဒိုက်သ္ကာတ်သာဲ ယာံဂၠါဲသဳမူ၊ ဍာ်ရမတ်အဲ ညံၚ်ဗီုဗြဲဂူ၊ ဆဒးစံၚ်တူ ဒမာနူယာဲ။...

မံၚ်ကြာညးကွာန် နဳဒါန်ကၠၚ်တၟာဲ၊ လ္ၚစိုတ်ဂဵုဍာဲ ညံၚ်ဗလာဲရတ်၊ ကျာ်ဂန်ဟွံတီ လၞီဗြဲမတ်၊ ဇွောဝ်မံၚ်ရမတ် တီဇတ်ရောယာဲ။...

ဓဇန်ဒးသာဲ ဆယာံဂၠါဲကော်၊ ကၠၚ်သဳကၠၚ်နော် အိုတ်ဗော်မသ၊ ဟွံမွဲသၞေဟ်သြၚ် ဂၠါဲကြၚ်အာတ်စ၊ စံၚ်တူဟောံဇြ နူဘဝရော၊ ဒှ်မၞိဟ်ပ္ဍဲလိုက် ကၠၚ်ဒိုက်ကလော၊ ဟွံမွဲဒေံကော ဂၠိုၚ်သြစာ်ခြာ၊ ဗှ်တိုန်စိုတ်လီု တုပ်ဗီုတၞံတာ၊ မူကံတမၠာ ဒးသိၚ်သာရော။

• (ဇၟန်ကဝိတံဂှ် ကံက်နၚ် နူလိက်ကောန်ကၠၚ် ကျာ်ဇၞော်ဥတ္တမ မဆန်လဝ် ပ္ဍဲသက္ကရာဇ် ၁၂၅၇၊)

---

• ကၠၚ် (သကမ္မကကြိယာ) = တမၠၚ် (နာံ၊ နာံဝိသှ်ေ)
• ကောန် ကၠၚ်မိမ။ (ဝါကျ၊ Sentence)
• ကောန်တမၠၚ်မိမ၊ (နာံပွံၚ်၊ Noun phrase)/ ကောန်တမၠၚ်မိမ ဒှ်ဒဒိုက်လောန်နူညး။ (ဝါကျ၊ Sentence)