ကျာ်သြဳမည်၊ ဘာဂိုဏ်မဟာယျေန် ဍုင်လ္ဂုင်

ဘာကျာ်သြဳမန်
တင်ဂၞင်ဂမၠိုင်
ဒတန်	ဍုင်လ္ဂုင် အရာပ်ဗဟာရ်
မဆေင်စပ် ကုဘာသာ	ထေရဝါဒဗုဒ္ဓဘာသာ
ဒတန်သာသနာ	ဘာတိုက်လိက် ကေုာံ စမြိုင်သာသနာ
ဂိုဏ်	ဂိုဏ်ဓမ္မယုတ္တိနိကာယ (မဟာယျေန်)
ကၟိန်ဍုင်	Myanmar
ဗိသုကာ
ညးမပတန်	ကုသလ္လ
သၞာံမစပ္တန်	၁၉၅၅

ဘာကျာ်သြဳမန် ဂိုဏ်မဟာယျေန်ဝွံ နွံ ပါင်ဂၠံင်ကျာ်လ္ဂုင် လပါ်ဗၟံက် ပ္ဍဲ ပွိုင်ဍုင်ဗဟာရ် (ဗဟာန်)၊ ဍုင်လ္ဂုင်၊ ရးလ္ဂုင်။ ဘာကျာ်သြဳမန်ဝွံ စပ္တန်လဝ် နူသက္ကရာဇ် ၁၃၁၆ တုဲ ပ္ဍဲအခိင် ဂကူမန်တအ် မစချဳဓရာင် ပရေင်ဍုင်ကွာန် ခေတ်လက်ကြဴအိုတ်ဏအ်ဂှ် ဘာကျာ်သြဳမန်ဝွံ ဒှ်ဒတန်ဂဥုပ်ရုင် ဗော်သွးမန်ကောန်ဍုင်အရင်ရ။ ဘာကျာ်သြဳမန်ဝွံ ဒှ်ပါဠိတက္ကသိုလ်မွဲတုဲ ကောန်သင်ကတ်လိက် ဗွဲမဂၠိုင် ကတ်လ္ၚတ်ကၠုင် ပ္ဍဲကဵုဘာဝွံရ။ ပါဲနူဂှ်တုဲ ဘာဝွံ သီုဒှ် ဒတန် ကောန်ဂကူမန်တအ် မဇူဒီု ပ္ဍဲအခိင်မတိုန်စိုပ် ဍုင်လ္ဂုင်ကီုရ။

ဝင်

ဂအာင်ဘာ

ဘာကျာ်သြဳမန်ဝွံ နူသၞာံ ၁၉၅၅ ဂိတုဇာန်နဝါရဳ ၂၉ (သက္ကရာဇ် ၁၃၁၆ ဂိတုမာဃ် ၆ မမံက်) တ္ၚဲသ္ၚိသဝ်ဂှ် ကပ္ပဳကေတ် (ရာန်ကေတ်) ဂအာင်တိ အလန်ကိုပ်ကၠာအိုတ်တုဲ စပ္တန်လဝ် နကဵု ကျာ်ဇၞော်ကုသလ္လရ။ အခိင်မကပ္ပဳ အလန်ကိုပ်ကၠာအိုတ်ဂှ် နွံ ဂအာင်တိ အနာံ ၄၅ ပေ၊ ဇမၠိင် ၁၀၀ ပေ။ ဆဂး ဗွဲမဂၠိုင်ကဵုအလန် ကပ္ပဳကေတ် (ရာန်ကေတ်) တိဂအာင်ဗဒါဲတအ်တုဲ ဇၞော်သၠဲပ္တိုန် အရှာံဝွံရ။ ကပ္ပဳအလန်ဒုတိယဂှ် အနာံ ၄၅ ပေ၊ ဇမၠိင် ၅၀ ပေ၊ အလန်တတိယ ဂှ် အနာံ ၁၀ ပေ၊ ဇမၠိင် ၁၀၀ ပေ၊ အလန်စတုတ္ထု အနာံ ၄၅ ပေ၊ ဇမၠိင် ၅၀ ပေ၊ အလန်ပဉ္စမ အနာံ ၅၀ ပေ၊ ဇမၠိင် ၁၀၀ ပေ။ လၟုဟ် ပံင်သီုဖအိုတ် အရှာံ ဘာကျာ်သြဳမန်ဂှ် သီုဖအိုတ် နွံ အနာံ ၁၅၀ ပေ၊ ဇမၠိုင် ၁၀၀ ပေရ။

ဘာဆုၜါထပ်

ကြဴနူ မကလိဂွံ ဂအာင်တိတုဲ သွက်ဂွံသိုင်ဘာဂှ် ဒးအခိင် ပွိုင်မွဲသၞာံပြင်င်တုဲ ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၅၆ ဂိတုမာတ် ၁၃ (သက္ကရာဇ် ၁၃၁၇ ဂိတုဖဝ်ရဂိုန် ၂ မမံက်) တ္ၚဲအင္ၚာဂှ် စသိုင်ဘာရ။ ဘာကိုပ်ကၠာအိုတ်ဂှ် နွံအနာံ ၄၅ ပေ၊ ဇမလိုင် ၅၀။ ဒကာဘာဇၞော် နာဲဗၠာဲ (ကော်) နာဲမိုင်ဂျဳ ဇာတိ ကွာန်ကလအ်၊ တကအ်ခၟိုင် အာဂတပၠတရဴတုဲ နကဵု မဒါန် ဒကာလ္ဂုင် ကေုာံ ဒကာရးဂမၠိုင် ပံင်ကောံတုဲ သြိုင်ခၞံလဝ် ဘာဆုၜါထပ် မွဲမရ။ သြိုင်ခၞံ လုကဴပွိုင် ၄ ဂိတုပြင်ပြင်တုဲ သက္ကရာဇ် ၁၃၁၈ ဂိတုဇှ်ေဂှ် ဒါယကာတအ် ပ္အပ်ပြာပ် ကုသင်ဂိုဏ်မဟာယျေန် မနွံပဓာန် ကျာ်ဇၞော်အ္စာအာဒိစ္စ ဘာမဟာယျေန် ကဒဵုရ။

ဘာတိုက်ပိထပ်

သၞာံ (ၜိုတ်) ၁၃၃၄ ဂှ် နကဵု ဒကာဘာဇၞော် နာဲဗၠာဲပၠန်ရ အာဂတပၠတရဴတုဲ ဒကာလ္ဂုင် ဒကာရးဂမၠိုင် သြိုင်ခၞံ ဘာတိုက်ပိထပ်မွဲမ မနွံဇမၠိင် ၉၀ ပေ၊ အနာံ ၄၆ ပေရ။ ထပ်တိဂှ် နဒဒှ် ရုင်ကဵုပိုန်၊ ထပ်လဒေါဝ်ဂှ် သကုတ်လပါ်က္ဍိုပ် (လပါ်ဂၠံင်ဇၞော်)ဂှ် ဒှ်ခဒမ်ကျာ်ဇၞော်၊ သၟေဟ်ဂှ် ဒှ်ဇြပ်သဘင်ဓရ်၊ ထပ်လတူအိုတ်ဂှ် ဒှ်ဂဥုပ်တိုက် ဒၞာဲအစာလိက် ကေုာံ ကောန်သင်မကတ်လိက်တအ် ပဒတဴရ။ ဘာဏအ် ဒးသြိုင် ပွိုင်ၜိုတ် ၈ သၞာံ။ သက္ကရာဇ် ၁၃၄၄ ဂိတုဇှ်ေဂှ် အာစိုပ်ဒတုဲ ကၠောန်သဘင်စရိုဟ်ဍာ်ရ။ သက္ကရာဇ် ၁၃၄၇ ဂှ် ဣနာဲကျေန်ယာန် မညးမံင် ပွိုင်ဍုင်မ္ၚးထံင် (ဗိုလ်တထောင်) ကေုာံ ကောန်ဇာတ်ဂမၠိုင် ဇၞော်သၠဲပ္တိတ် ခဒမ်ကျာ်ဇၞော် ကေုာံ ခဒမ် အစာလိက်၊ ၂ ထပ် မနွံ အနာံ ၁၂ ပေ၊ ဇမၠိင် ၂၀ ပေရ။ စိုပ်သက္ကရာဇ် ၁၃၅၀ ဂှ် နာဲထောန်ဥုံ မိခေန်ညောအ် ဇာတိကွာန်ကၟာဝက် ညးမပဒတဴ ပွိုင်တာမွဲ ပက္ဍိုပ်သကတုဲ သၠုဲပ္တိတ် ခဒမ် သွက်အစာလိက် ကေုာံ ဖဴပိထပ် မနွံ အနာံ ၂၇ ပေ၊ ဇမၠိင် ၁၃ ပေရ။ ထပ်တိဂှ် ပဖဴမွဲဒကုတ်၊ ကၟေင်မွဲဒကုတ်။ ထပ်လဒေါဝ်ဂှ် ဒှ်ဒၞာဲ ကောန်ကတ်လိက်တအ် မပဒတဴတုဲ ထပ်လတူအိုတ်ဂှ် ဒှ်ဒၞာဲအစာလိက်ပဓာန မပဒတဴရ။

သိမ်ၜါထပ်

သၞာံ ၁၉၉၁ (သက္ကရာဇ် ၁၃၅၁ ဂိတုပထမဒဂိုန် ၁၁ စွေက်) တ္ၚဲအဒိုတ်ဂှ် ထ္ၜုတ်သိမ်ဝွံရ။ တၠဳပိုန်ပဓာန ပ္ဍဲကဵုကမၠောန်ထၜုတ်သိမ်ဝွံဂှ် ကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠမျေန်ချာန် ညးမဒှ် ဒုဥက္ကဋ္ဌ ဂကောံသံဃမဟာနာယက၊ ကျာ်ဇၞော်သိဂ္ဂဝ နူတကအ်သိင်္ဃိုရ်၊ ကျာ်ဇၞော်အ္စာဘာကဒဵု ညးမဒှ်ဂဥုပ်ဂိုဏ်မဟာယျေန်၊ ကျာ်ဇၞော်အ္စာတိဿ ညးမဒှ် နွံပိုန် ဘာကျာ်သြဳမန်တအ်ရ။

ကိစ္စစမြိုင်သိမ်ဝွံဂှ် နကဵု Pa Douk Trading Co. LDT နာဲရေန်၊ မိဝေန် ပသကိုပ်သကအာဂတတုဲ နာဲဆာင်၊ နာဲစုင်ချဝ် ဖန်ဖက်ကဵုလဝ်တုဲ စသြိုင်လဝ် နူကဵု သက္ကရာဇ် ၁၃၅၃ ဂိတုကထိုန်၊ သက္ကရာဇ် ၁၃၅၄ ဂိတုကထိုန် ၁ စွေက်ဂှ် အာစိုပ်ဒတုဲရ။ သိမ်ဂှ် သြိုင်လဝ် နကဵုကောန်ဂရေတ်ၜါထပ်တုဲ နွံသမၠဲ ၄၀ ပေ ပန်ကၠင်။

တိုက်ပိဋကတ်ဓမ္မဗိမာန်

ဘာတိုက်ပိဋကတ်ဓမ္မဗိမာန် ပိထပ်ဝွံဂှ် နာဲထောန်ဥုံ မိခေန်ညောအ်၊ နာဲရေန်၊ မိဝေန်တအ် အာဂတပၠတရဴတ ဒါယကာအဟော ပံင်နှဴ ဍုင်တေအ် ကွာန်ဏအ်တုဲ သြိုင်လဝ်ရ။ ဘာဂှ် နွံအနာံ ၄၈ ပေ၊ ဇမၠိင် ၉၈ ပေတုဲ ပၞောဝ်ကဵု စမြိုင်သာသနာ ပ္ဍဲဘာကျာ်သြဳမန်ဝွံမ္ဂး ဘာဏအ်ဂှ် ဇၞော်အိုတ်ရ။ ထပ်တိ မွဲဖိုင်ဂှ် ဒှ်ဒၞာဲသွက်ကၟုဲလွဳယဲတအ် ဂွံဇူဒီုတုဲ ကၠောန်လဝ်ကဵု ခဒမ် ပိမ။ လပါ်သၠုင်ကျာ် လက်ကြဴအိုတ် ၜါဖိုင်ဂှ် သ္ပလဝ်ဖဴ၊ ကၟာဍာ်လွပ်၊ လပါ်ပလိုတ် ပိဖိုင်ဂှ် ဒှ်ခဒမ်ဟုမ်ဍာ် ကေုာံ သ္ၚိဍာ် သွက်ကၟုဲဍုင်မ္ၚးရ။ ခလာတ်သၟေဟ်ဂှ် ဒှ်ဒၞာဲကွဳစက် ဂွံဒေါအ်ရ။ ထပ်လဒေါဝ်ဂှ် ဒှ်ဇြပ်သဘင်ဓရ်တုဲ ထပ်လတူအိုတ်ဂှ် ဒှ်ဒၞာဲ သွက်ခမဳသင်မကတ်လိက်တအ် မွဲခဒမ်၊ သွက်င်ကၟုဲ အာဂန္တုကဂှ် မွဲခဒမ်ရ။ ဘာဝွံဂှ် သက္ကရာဇ် ၁၃၅၅ ဂိတုကထိုန်ပေင်ဂှ် ဖျေဟ်ကၞက်ဍိုတ်တုဲ သက္ကရာဇ် ၁၃၅၇ ဂိတုကထိုန် ၁ စွေက်ဂှ် ကၠောန်သဘင်စရိုဟ်ဍာ်ရ။

ဘာထေရာဝါသ

ဘာထေရာဝါသဂှ် နကဵု ကျာ်ဇၞော်အ္စာဝေပုလ္လ ကေုာံ ဒကာနူဍုင်အေန်ဂလာန်ဂမၠိုင် အာက္ဍိုပ်ပၠတရဴတုဲ သြိုင်ခၞံလဝ်ရ။ ဘာဏအ်ဂှ် ပယျေဝ်ကယျိုင်လဝ် နကဵုကနုတ်ဂမၠိုင်ကီု သီုကဵု ကၟဳစၠတ်ရ။ ထပ်သၟဝ်တိဂှ် စွံလဝ် ဒၞာဲကွဳစက်လုပ်တိတ်တုဲ ထပ်ၜါဂှ် ဒှ်ဒၞာဲခမဳကၟုဲအာဂန္တုက ဝှ်ဇၞော်ဇၞော်တအ် ဂွံဇူဒီုရ။ ဘာဝွံ သီုဖအိုတ် နွံအနာံ ၃၆ ပေ၊ ဇမၠိင် ၄၀ ပေရ။ သက္ကရာဇ် ၁၃၆၄ ဂိတုဖဝ်ရဂိုန်ဂှ် စသိုင်တုဲ သက္ကရာဇ် ၁၃၆၆ ဂိတုကထိုန် ၁ စွေက်ဂှ် ကၠောန်သဘင်စရိုဟ်ဍာ် ကဵုဒါန်ကုသင်တအ်ရ။

ကျာ်ဇၞော်မနွံပိုန်ဘာဂမၠိုင်

1. ကျာ်ဇၞော်ကုသလမဟာထေရ်
2. ကျာ်ဇၞော်ဘဒ္ဒန္တတိဿမဟာထေရ် (၁၂၇၆ ဝှ် ၁၄ စွေက် - ၁၃၅၈ ဇှ်ေ ၁၀ မမံက်)
3. ကျာ်ဇၞော်ဘဒ္ဒန္တဣန္ဒမဟာထေရ် (၁၂၈၃ ဘတ် ၂ စွေက် - ၁၃၅၈ ဝှ် ၁၁ မမံက်)
4. ကျာ်ဇၞော်ဘဒ္ဒန္တဝေပုလ္လ (၁၃၁၂ ဇှ်ေ ၂ မမံက် - ၁၃၈၆ ကထိုန်အိုတ် (၂၀၁၄ နဝ်ဝေမ္ဗာ ၃၀)

လၟိဟ်ခမဳသင်ဂမၠိုင်

• သက္ကရာဇ် ၁၃၄၂ - ခမဳ ၂၄ ဇကု၊ ထပိုယ် ၉ ဇကု
• သက္ကရာဇ် ၁၃၄၃ - ခမဳ ၂၄ ဇကု၊ ထပိုယ် ၇ ဇကု
• သက္ကရာဇ် ၁၃၄၄ - ခမဳ ၂၃ ဇကု၊ ထပိုယ် ၆ ဇကု
• သက္ကရာဇ် ၁၃၄၅ - ခမဳ ၂၅ ဇကု၊ ထပိုယ် ၅ ဇကု
• သက္ကရာဇ် ၁၃၄၆ - ခမဳ ၂၉ ဇကု၊ ထပိုယ် ၆ ဇကု
• သက္ကရာဇ် ၁၃၄၇ - ခမဳ ၂၇ ဇကု၊
• သက္ကရာဇ် ၁၃၄၈ - ခမဳ ၂၁ ဇကု၊ ထပိုယ် ၈ ဇကု
• သက္ကရာဇ် ၁၃၄၉ - ခမဳ ၂၅ ဇကု၊ ထပိုယ် ၆ ဇကု
• သက္ကရာဇ် ၁၃၅၀ - ခမဳ ၂၃ ဇကု၊ ထပိုယ် ၆ ဇကု
• သက္ကရာဇ် ၁၃၅၁ - ခမဳ ၂၅ ဇကု၊ ထပိုယ် ၈ ဇကု
• သက္ကရာဇ် ၁၃၅၂ - ခမဳ ၂၄ ဇကု၊ ထပိုယ် ၅ ဇကု
• သက္ကရာဇ် ၁၃၅၃ - ခမဳ ၂၇ ဇကု၊ ထပိုယ် ၆ ဇကု
• သက္ကရာဇ် ၁၃၅၄ - ခမဳ ၃၆ ဇကု၊
• သက္ကရာဇ် ၁၃၅၅ - ခမဳ ၂၆ ဇကု၊ ထပိုယ် ၆ ဇကု
• သက္ကရာဇ် ၁၃၅၆ - ခမဳ ၂၈ ဇကု၊ ထပိုယ် ၃ ဇကု
• သက္ကရာဇ် ၁၃၅၇ - ခမဳ ၃၁ ဇကု၊ ထပိုယ် ၆ ဇကု
• သက္ကရာဇ် ၁၃၅၈ - ခမဳ ၃၄ ဇကု၊ ထပိုယ် ၅ ဇကု
• သက္ကရာဇ် ၁၃၅၉ - ခမဳ ၃၄ ဇကု၊ ထပိုယ် ၅ ဇကု
• သက္ကရာဇ် ၁၃၆၀ - ခမဳ ၃၃ ဇကု၊ ထပိုယ် ၅ ဇကု
• သက္ကရာဇ် ၁၃၆၁ - ခမဳ ၃၆ ဇကု၊ ထပိုယ် ၄ ဇကု
• သက္ကရာဇ် ၁၃၆၂ - ခမဳ ၃၉ ဇကု၊ ထပိုယ် ၄ ဇကု
• သက္ကရာဇ် ၁၃၆၃ - ခမဳ ၄၅ ဇကု၊ ထပိုယ် ၅ ဇကု
• သက္ကရာဇ် ၁၃၈၁ - ခမဳ ၄၇ ဇကု၊ ထပိုယ် ၃ ဇကု
• သက္ကရာဇ် ၁၃၈၄ - ခမဳ ၄၇ ဇကု၊ ထပိုယ် ၇ ဇကု