ကြေဝ်ဏာ၊ ကွာန်
ကွာန်ကြေဝ်ဏာ (အၚ်္ဂလိက်: Taarana) ဝွံ ဒှ်ကွာန်မန် နွံပ္ဍဲ ((16°31’02.88N-97°46’30.44E) တွဵုရးဍုင်မန်၊ ပွိုင်ဍုင်ကျာ်မြဟ်ရ၊၊ ကွာန်ကြေဝ်ဏာဝွံ ဒှ်ကွာန် မၞုံဇိုင်ၜဳဂြာင် ဗွဲသြင် လပါ်သၠုင်ကျာရ၊၊ ကွာန်ဝွံ သီုဖအိုတ် သ္ၚိနွံစ ၜိုတ် ၅၀၀ မတုဲ ဇမၞော်ကွာန်သီုဖအိုတ် နွံစၜိုတ် 0.64 km2 ကဳလဝ်မဳတာပန်ကၠင်ရ၊၊ တိတ်အာ ဂၠံင်ကွဳစက် လပါ်ပလိုတ် ၜိုတ် ၁၂ တိုင်မ္ဂး စိုပ်ဍုင်မတ်မလီုရ၊၊
ဘာလကျာ်ဂမၠိုင်
[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]- ရာမညနိကာယ ဘာမဟာဝိဟာရ (ဘာဇၞော်)
- ရာမညနိကာယ ဘာဗၟံက်
- ရာမညနိကာယ ဘာပလိုတ်
- ရာမညနိကာယ ဘာဓမ္မစက်
ဘာဓမ္မစက်
[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]ပ္ဍဲဗုဒ္ဓသာသနာ ၂၅၄၁ သၞာံ၊ သက္ကရာဇ် ဍုင် ၁၃၅၉ သၞာံ ဂိတုပုဟ် ၁၁ မံက်၊ တ္ၚဲဗြဴဗ္တိဂှ် ကျာ်ဇၞော်အ္စာဘဒ္ဒန္တစန္ဒိမာ မွဲဟာန်ကေုာံ ဒါယကာဘာဇၞော်နာဲဟိုပ်၊ ဒါယကာရဲကွာန်ကြေဝ်ဏာဂမၠိုင် သိုင်ခၞံပတန်လဝ် ဘာတိုက်လိက်ပရိယတ္တိ ဓမ္မစက် ပ္ဍဲဒၞာဲစက်သ္ၚုတြေံ၊ အရာပ်ဆက်တိတ်၊ ကွာန်ကြေဝ်ဏာရ။
ကျာ်ဇၞော်အ္စာဘဒ္ဒန္တစန္ဒိမာ ဒှ်ညးမၞုံပိုန်ဂဇအ်ဘာရ။ ပ္ဍဲသက္ကရာဇ် ၁၃၇၄ သၞာံဂှ် ကျာ်ဇၞော်အ္စာဘဒ္ဒန္တကောသလ္လ ပြံင်တိတ်အာတုဲ ပ္ဍဲသက္ကရာဇ် ၁၃၇၅ သၞာံ ဂိတုဖဝ်ရဂိုန် ၁၀ စွေက်ဂှ် ဒါယကာဂမၠိုင် က္ညနိမန်နင် တၠဂုဏ်အ္စာ ဘဒ္ဒန္တဝိသာရဒ ကဵုဒှ်ညးမၞုံပိုန်ဂဇံဘာရ။ တၠဂုဏ်အ္စာ ဝိသာရဒဝွံ ကၠာနူဟွံဂွံကၠုင်စိုပ် ဒှ်ညးမၞုံပိုန်ဂဇံဘာ တိုက်လိက် ပရိယတ္တိဓမ္မစက်ဂှ် နူသက္ကရာဇ် ၁၃၃၆ သၞာံ ဒဵုစိုပ်သက္ကရာဇ် ၁၃၇၃ သၞာံဗၞတ် ၃၈ သၞာံ ဖျေံလဝ်လိက်ပရိယတ် ပ္ဍဲဘာတိုက်လိက် မဟာဝိဟာရ ပရိယတ္တိမန်၊ ကွာန်ကအ်ဗိန် ရ။
ပ္ဍဲသက္ကရာဇ် ၁၃၇၄ သၞာံဂှ် ဖျေံလဝ်လိက်ပ္ဍဲဘာတိုက်လိက်ပရိယတ္တိ ဘာဗၟံက် ကွာန်ကြေဝ်ဏာ ဗၞတ်မွဲသၞာံရ။ နူဂှ် တၠဂုဏ်အ္စာ ဝိသာရဒ က္ညစိုပ်ကၠုင်ဘာတိုက်လိက်ပရိယတ္တိ ဓမ္မစက် ဂွံဒှ်ညးမၞုံပိုန်ဂဇံဘာရ။ တၠဂုဏ်အ္စာ ဝိသာရဒဝွံ ဂွံအံင်ဇၞးကေတ် တန်ပါဠိပါရဂူ ပ္ဍဲပေဲါသၟာန်သွဟ်လိက် အလဵုအသီတုဲ ကလိဂွံတဆိပ်ကြာ "သာသနာဓဇဓမ္မာစရိယ၊ ဒဳဃနိကာယပါဠိပါရဂူ" ရ။ ပ္ဍဲသက္ကရာဇ် ၁၃၆၀ သၞာံဂှ် တၠဂုဏ်အ္စာဝိသာရဒ ကလိဂွံတဆိပ်ကြာ "အဂ္ဂမဟာဂန္ထဝါစကပဏ္ဍိတ" ပ္ဍဲသက္ကရာဇ် ၁၃၆၈ သၞာံဂှ် ထပ်ကလိဂွံ တဆိပ်ကြာ "အဂ္ဂမဟာပဏ္ဍိတ"ရ။
ဝင်တိုက်ပရိယတ္တိ ဘာမဟာဝိဟာရ
[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]ရာမညနိကာယ ဘာမဟာဝိဟာရပရိယတ္တိ၊ ကွာန်ကြေဝ်ဏာ
သ္ပပ္တံနူသက္ကရာဇ်ဍုၚ် ၁၃၂၉ သၞာံ၊ ကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠ ဘဒ္ဒန္တပညာဒိပ္ပ မဟာထေရ် ဘာမဟာဝိဟာရ ကွာန်ကြေဝ်ဏာ၊ စုတိကၠိလောန်စဴအာသွဝ်တုဲ ကျာ်ဇၞော်အ္စာဥတ္တရ မဟာထေရ် (မဟာဂန္ထဝါစက ပဏ္ဍိတ) မဟာဝိဟာရ ကွာန်ကြေဝ်ဏာ လၟုဟ်ဝွံလေဝ် ဟိုတ်နူစိုတ်ထဝ် ဇြဟတ်ဇၞော်လောန် လ္တူပရိယတ္တိသာသနာ နွံပၟိက်မိက်ဂွံထံက်ပၚ် မိက်ဂွံယိုက်ဒိုက် ပရေၚ်ပရိယတ္တိ သာသနာညိကီု လဝ်စိုတ်သာ်ဏံတုဲ ပံက်ကၠုၚ်တိုက်ပရိယတ္တိ ပ္ဍဲဘာမဟာဝိဟာရ ကွာန်ကြေဝ်ဏာ ဇၟာပ်ပ်သၞာံရ။ [၁]
ပ္ဍဲသက္ကရာဇ် ၁၃၄၄ သၞာံ ဂိတုပသာ် ၄ စွေက်၊ တ္ၚဲစန် အခိင်နူဂယး(၉) နာဍဳဂှ် ကျာ်ဇၞော်အ္စာဘဒ္ဒန္တ ဥတ္တရမဟာထေရ်( အဂ္ဂမဟာပဏ္ဍိတ) အာဂတပၠတရဴတုဲ တၠဂုဏ်အ္စာ ဘဒ္ဒန္တထေရာနန္ဒ၊ တၠဂုဏ်အ္စာ ဘဒ္ဒန္တ ဝိလာသ ကေတ်တာလျိုင် နဒဒှ်အ္စာလိက်တုဲ ပံက်ပတန်ကၠုင်လဝ် ပရိယတ် နကဵုယၟု "ဂကောံပရိယတ္တိသာသနမကုဋာလောက" ပ္ဍဲဘာမဟာဝိဟာရ ပရိယတ္တိ၊ ကွာန်ကြေဝ်ဏာရ။ တၠဂုဏ်အ္စာ ထေရာနန္ဒ လုကဴ (၁၅) သၞာံ ဖျေံကၠုင်လဝ်လိက်ပရိယတ္တိ ပ္ဍဲဘာမဟာဝိဟာရပရိယတ္တိတုဲ ပ္ဍဲသက္ကရာဇ် ၁၃၅၈ သၞာံဂှ် ကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠဘာဗၟံက် (ကွာန်ကအ်ကြိက်) ကျာ်ဇၞော်အ္စာ ဥတ္တရမဟာထေရ် (ဘာမဟာဝိဟာရပရိယတ္တိ၊ ကွာန်ကြေဝ်ဏာ) သ္ၚဳရံင်အာကဵုဖိုလ်အနာဂတ်တုဲ ဖအောဝ်ဗလ:ဏာ တၠဂုဏ်အ္စာ ထေရာနန္ဒကဵုအာပတန်ပရိယတ္တိ ပ္ဍဲဘာမြာင်၊ ဍုင်မတ်မလီုတေံရ။ နူသက္ကရာဇ် ၁၃၅၈ သၞာံ ဒဵုစိုပ် ၁၃၆၀ သၞာံဂှ် တၠဂုဏ်အ္စာဝိလာသ မွဲဇကုဓဝ် ဆက်ဖျေံအာလိက်ပရိယတ်ရ။ ပ္ဍဲသက္ကရာဇ် ၁၃၆၀ သၞာံဂှ် တၠဂုဏ်အ္စာဓမ္မသာရ တၞဟ်နဆပ်ရော်ဂုဏ်အ္စာဂးတုဲ က္ညစဴကၠုင် ဇရေင်တမ်ဇိုင်အ္စာတုဲ ဘိုင်ဖျေံဒၟံင်လိက်ပရိယတ် ကရောံတၠဂုဏ်အ္စာ ဘဒ္ဒန္တဝိလာသ စဵုကဵုစိုပ်သက္ကရာဇ် ၁၃၇၃ သၞာံရ။ ပ္ဍဲသက္ကရာဇ် ၁၃၇၄ သၞာံဂှ် တၠဂုဏ်အ္စာ ဓမ္မသာရ ဒှ်အာညးမၞုံပိုန်ဂဇံဘာမြာင် ဍုင်မတ်မလီုတေံပၠန်တုဲ တၠဂုဏ်အ္စာလၚ်္ကာရ ဘိုင်ဖျေံဒၟံင် လိက်ပရိယတ် ကရောံတၠဂုဏ်အ္စာဝိလာသ ဒဵုကဵုလၟုဟ်ရ။ နူသက္ကရာဇ် ၁၃၄၄ သၞာံ ဂိတုမာဃ် ၅၊ ၆၊ ရ စွေက်ဂှ် ကၠောန်ဗဒှ်သဘင်သၟာန်သွဟ်လိက် ၈ စွေက်ဂှ် ဗဂိန်ကဵုလာဘ်တဆိပ်ကြာ ညးမအံင်လိက် ဇၟာပ်ပ်သၞာံတုဲ ဒဵုကဵုစိုပ်သက္ကရာဇ် ၁၃၇၇ သၞာံဏံမ္ဂး သဘင်သၟာန်သွဟ်လိက် ဂကောံပရိယတ္တိသာသနမကုဋာလောက ကၠုင်စိုပ်မရနုက်ကဵု ၃၄ ဝါရ။
သ္ဘၚ်သၟာန်သွဟ်လိက် ပရိယတ္တိသာသနာ မကုဋာလောကဝွံ သ္ပပဓာန်ကဵုတိုက်လိက်ဝွံကီု သ္ပပဓာန်ကဵု သၚ်ဂကောံဂိုဏ်ဂမၠိုၚ်ကီုတုဲ ပ္ဍဲသက္ကရာဇ်ဍုၚ် ၁၃၆၈ သၞာံဂှ် ကၠိဂွံအာစိုပ်အာယုက် (၂၅) သၞာံရ[၁]။ တိုက်လိက် ဘာမဟာဝိဟာရ ပရိယတ္တိ ကွာန်ကြေဝ်ဏာဝွံ သ္ပပ္တံနူသက္ကရာဇ်ဍုၚ် ၁၃၄၄ သၞာံ တုဲ လၟုဟ်သက္ကရာဇ်ဍုၚ်ကၠုၚ်စိုပ် ၁၃၆၈ သၞာံ ဂိတုမာ် ၅၊၆၊၇ စွေက်ဏံမ္ဂး သဘၚ်သၟာန်သွဟ်လိက်ဂကောံ"ပရိယတ္တိသာသနမကုဋာလောက" ဏအ်လေဝ်ကၠုၚ်စိုပ် မရနုက်ကဵု ၂၅ ဝါရ။ [၁]
ဂလာန်သမ္မောဒနဳယကထာ ကျာ်ဇၞော်အ္စာဥက္ကဌ ဥတ္တရ
[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]သက္ကရာဇ်ဍုင် ကၠုင်စိုပ် (၁၃၇၅) သၞာံ၊ ဂိတုက္ထိုန် (၁၄) စွေက်၊ အခိင်ဗ္တံ (၇) နာဍဳဏံ အဲဍိက် ဂွံအခေါင်ဟီုဂလာန်ကဵုသင်ရာမညနိကာယ လၟုဟ်ဏံဂှ် မိပ်စိုတ် အိုဟ်တၟိုဟ်တဴစိုတ် ဗွဲမလောန်ရကျာ်။ "သမဏာနဉ္စ ဒဿနံ" ရံင်ကဵုဒေသနာ မၚ်္ဂလသုတ်သာ်ဝွံတုဲ ဂွံဆဵုဂွံဗဵုလ္ၚောဝ် သင်မပြာပ်ကၠုင်စိုပ် ပ္ဍဲကဵုသဘင်ကောံဓရီု ကၠောံသၞာံ (၄၁) ဝါဏံ ညဳညဳသာသာဂှ် သွက်အဲဍိက် ဒှ်မ္ၚဵုကုသဵုဇၞော်ဇၞော်မွဲကီုရကျာ်၊ ဆဂှ်ဟွံသေင်ဏီ သွက်သင်ရာမညနိကာယပိုဲဖအိုတ်လေဝ် ဒှ်မ္ၚဵုကုသဵု ဗွဲမဂၠိုင်ရကျာ်။
ဂလာန်သမ္မောဒနဳယကထာ အဲဍိက် မိက်ဂွံမြော်ဟီုဏာ ဗွဲခမၞောန်ဟီုတှ်ေ "ကမၠောန်သာသနာဟီုဂှ် ဒှ်မံင်ကမၠောန်ပိုဲဍိက်တံ သင်ကဵုဒကာတုဲ၊ သင်ကဵုဒကာ ညံင်ဂွံညဳသာ၊ ညံင်ဂွံဒှ်အညမည မွဲစွံမာန်ဂှ် ခန္တဳ ပွမအေင်ဒုင်။ မေတ္တာ- ပွမဆာန်ကၟိန်၊ဓဝ်ၜါသာ်ဏံ ကဵုဂွံနွံမံင် ပ္ဍဲကဵုဂၠံဟဒယဇကုဇကု လၟိုန်ညိ။ ဗၠေတ်အေင်ဒုင် ခိုဟ်ပညုင်ထ္ၜး ရံင်ကဵုဂလာန်တၠပညာ အ္စာတၠပိုဲမန် တမၠာဂမၠိုင်တုဲ ညဳညဳသာသာ ပ္တန်အာသာသနာမန်အိုတ်ညိဂှ် အဲဍိက်အုပ်နိဂီု ဂလာန်သမ္မောဒနဳယကထာရကျာ်။ [၂]
နိဿဲ
[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]ဝၚ်တိုက်လိက်မန်ဂမၠိုၚ်၊