ခၞိၚ် မြတ်စောထီး၊ ကျာ်သာန်လာန်
ခၞိင်မြတ်စောထီး၊ ကျာ်သာန်လာန်ဝွံ ညးတအ် ချူလဝ် ဗီုဗၟာ (သက္ကရာဇ် ၁၂၁၆ ခုနှစ်၌ မြတ်စောထီးသျှင်မင်း လှူဒါန်သည့် ခေါင်းလောင်းတော်) မဂွံအဓိပ္ပါယ် (ခၞိင် သၟိင် မြတ်စောထီးသျှင် ကဵုလဝ်ဒါန် ပ္ဍဲသၞာံ ၁၂၁၆) ရ။ ပ္ဍဲခၞိင်ဝွံ ဂွံဆဵုကေတ် လိက် (၃) ဘာသာ၊ လိက်အင်္ဂလိက်၊ လိက်မန်၊ လိက်ဗၟာရ။ လိက်အင်္ဂလိက်ဂှ် နွံမွဲပၞောန် မချူလဝ် ပ္ဍဲဒၞာဲမရေတ် လဒေါဝ်ခၞိင်ဂှ်၊ လိက်မန်ဂှ် နွံ (၂) ပၞောန်ဂၠေအ်အ်တုဲ သၟေဟ် (၆) ပၞောန်ဂှ် ချူလဝ် နကဵုဘာသာဗၟာ နကဵုကဗျလင်္ကာရ။
လိက်ဝွံ ၜိုန်ရ ဟွံတြေံကွေဟ်ဟ်ကီုလေဝ် ဟိုတ်နူမလံက်လဝ် ဍာ်ဂဥုဲသြန် မဂၠိုင်ကဵု အလန်တုဲ ဍာ်ဂဥုဲသြန်ဂှ် လုပ်ပေင်အာ ဒၞာဲမလိက်တအ်တုဲ လိက်တအ်ဂှ် ဗှ်ဟွံကၠးကွေဟ်ဟ်ရ။ ဒၞာဲလ္ၚဵု ဟိုတ်မချူစုတ်လဝ် ဒၞာဲဗရိုတ် မဂြာဲဒၟံင်တုဲ ဗှ်ဟွံဂွံလေဝ် နွံကီုရ။ လိက်ဗွဲသၟဝ်ဝွံ အစာဘာတက္ကသိုလ် မတ်မလီု မင်းလွမ်းမော်ဦး၊ နာဲဗဳထဝ် မန်ဇြာ၊ မိကြက်ထဝ် ဗှ်လဝ် ပ္ဍဲသၞာံ ၂၀၁၇။
ဘာသာအင်္ဂလိက်[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]
{His bell is made by Koo Na Lin ------- Hight? ----------------and weight 600 viss. No one body design to destroy this bell. Maul main, March 30th 1855. He who destroyed to this bell they must be in the great hell, and unable to coming out.}
အဓိပ္ပါယ် ဗီုမန်[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]
ခၞိင်ဝွံ Koo Na Lin (ဂုဏလင်္ကာ) မကၠောန်လဝ် -------- သမၠုင်------- ကေုာံ လျိုင် ၆၀၀ ပသာ။ ညးလဵုမွဲ မဖျေဟ်သ္ဂုတ်သွာတ် သွက်ဂွံပလီု ခၞိင်ဝွံ ဟွံမဲ။ မသောန်လဝ် ပ္ဍဲဂိတု မာတ် ၃၀၊ ၁၈၅၅။ ကုညးမပလီု ခၞိင်ဝွံ ဍေဟ်တအ် ကဵုဂွံစိန်ဂၠက်ဒၟံင် ပ္ဍဲမဟာနရက်တုဲ လ္ပကဵုတိတ်နူဂှ်မာန်ညိ။
ဗီုအင်္ဂလိက် ကဵု မချူလဝ် ဗီုမန် အဓိပ္ပါယ်တုပ်ပ်ရ။
လိက်ခၞိင်ကျာ်သာန်လာန်[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]
(၁) သက္ကရာ ၁၂၁၆ ဂတုစဲ ၁၅ မံက် သောန်ခၞိင် ကျာ်သာန်လာန် လျိုင်သၠုဲ ၆၀၀ ပါင်ခၞိင် ၜါဟတ် ပန်ၝောံတဲ
(၂) အစံက် ၃ ဟတ်။ ခဝိုက် ၆ ဟတ် ၜါမိ၄် တကာခၞိင် အစာတၠဂုနလင်္ကာ ပကမကထတုဲ အလုံဒှ်ထကာရ။ ။ ဗွဲကြဴ စဴဂတ လ္ပပလီုပလာ်အိုတ်ညိ။ ယာံပလီုပလာ်ရ ယဝ်ဒှ် ပ္ဍဲကဵုအပါဲပန် သဒးအာက္တဵုဒှ် ဟွံဆောတ်ရ။
(၃) ဇေယတု။ ။ ကြားပိ့န်မင်္ဂလာ ။ မှော်ဂွန်ဖျာအံ့။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓ။ သုံလောကဓိပတိ။ မုနိဗုင်္ဂဝ။ အတုလဇိနော။ ရှင်ဇောမြတ်ဖြာ။ သုမ္ပားဘုံသူ။ နတ်လူဗြမ္မာ။ သတ္တဝါဝေနေ။ သင်္ချေအနန္ဒ။ ရှိသမျှကို မျွက်ဟရွှေနှုတ်။ ဘာလုတ်တော်ထူ။ မိ့န်ကြူဒေသနာ။ သြဇာမြိုတ်ဧ။ တိုက်ကျွေပြီခါ။ မင်မလ္လာ၏။ ပြည်သာကုဿီ။ ပူရိန်ဌာန။ ရပ်ဒေသသို့။ ကျွတော်မူပြီ။ မြတ်စောထီလျှင်။ ဘုန်မီလျှံဝါ။ ထည်(ငါရာနှင်)။ မလ္လာတွင်ချင် ထိုသည်မင်၏။ (အင်ဂျင်ပင်စုံ။ ရဂုံ - - ် ဝါ။ ဦယျဉ်သာ)၌။ (မှန်)စွာမယွန်။ (ဝ) သစွန်ဝယ်။ (တင်တံဂ - ်)လျှောက်။ နတ်နှင့်ဗြဟ္မာ။ သဒ္ဓာကြည်ဖြူ။ (စ)င်လှူညောင်တော်။ ပတိုင်ကျော်ဇော်။ သုံ
(၄) လျှောင်ကျိန်စက်။ ဘဝက်ဝီဇိ။ နှန်သိကျေညာ။ ဒေသနာကို။ မြတ်စွာသုံလု။ ဟောချွတ်ပြုမှ။ ပြည်မနိဗ္ဗာန် စန်တော်မူနောက် ထွန်တောက်သာသ္နာ။ အနောံကိုမှာ။ ၅၀၀၀ ထား၍။ ရောံညာသက္ကရဇ်။ စင်စစ်မှံစွာ။ အဌာနဝရာ-နှင်ဒွေ။ လွန်ရေအတိက်။ ကိန်စိတ်သက္ကရဇ်။ ကောဇာနှစ်(မှာ)။ (ဆဒဇော)နှင့် စမ္မာရူပ။ ရောက်ကာလ၌။ ဂုဏလင်္ကာ။ မဟာထည်မြတ်။ တဇိတ်ခတ်သာ။ လျှောက်ပတ်သိန်မွေ့၊ စောင်လေသီလ၊ ဘာစာရနှင့်။ ရူပဣန္ဒြေ။ တည်စေထိန်ချုပ်။ ဂိုဏ်အုပ်ဆရာ။ မဟာထည်ကျော်။ မြ(တ်)ကိုတော်လျှင်။ (သံဃာ)ရတနာ။ ဆရာမိဘ။ ဘိုဘွားစသာ။ များလှမြိုဆွေ သဗ္ဗေသတ္တာ။ သတ္တဝါကို
(၅) ငါနှင်အတူ ပါစေဟူ၍။ နိဗ္ဗူတာမြို့။ သောင်ကန်သို့လျှင်။ ပို့တော်မူမည်။ ကျံစည်သဘော။ ဘဝင်ဇောပြင်။ မနောပုဗ္ဗင်္ဂမ။ အာသိသနှင် လက္လနှိုဆော်၊ (ချီခေါ်ေ-ျာက်စာ)။ တပြည်သားကို။ မလားအပယ်။ ဘုံသွယ်သောကတ်။ လေးပါးရတ်သို့။ (မ)စတ်စေ(မှု)။ ကြည့်ရှုစောင်မှ။ ဥဿုံ(သမာ)နှင်။ ဒါနသီလာ ဘာဝဏာဖြင့်။ သဒ္ဓါကျည်ဖြူ။ ပေလှူစေကြောင်၊ သံညောမျွက်ဟ။ ဆုမ္မဟောကြား အများသတ္တဝါ။ ဝေနေယာကို ခေမာကတို့။ ပို့ချင်သမှု အကြောင်ပြု၍။ - - - - ။ - - - - ။ ဘုန်လျှံထွဋ်ထား။ မြတ်ဘုရားတည်ထား။ ရိုက်ရာထာပနာသား။ ကေသာဆံဓတ်။ ကိန်ဝပ်ပြောရာ သမိုင်ဖျာသည်။ ပြည်
(၆) ရာမည။ နွတ္တခင်နှိတ်။ ဗျာဓိပ်သိုက်ဝင်။ ကျံအင်မချို့။ မြိုရွှေမြိုင်နယ် တင့်တယ်လျှောက်ပတ်။ မည်မှတန်မိတ်။ သြဘာဟိတ်နှင်။ (ထိတ်)သမိုင်(သောဝ်ရ။ ထွန်တောက် - တောင်)ကျိုက်သံလံ။ (နာနံ)တဆိတ်။ ပုံခတ်နှိတ်သား။ ဗျာဓိတ်သညာ။ မင်္ဂလာဘုမ္မိ သီရိပဝရ။ (ပါဒမူလေ တောင်အ - ၌။ ဝေယံပြသာဒ်။ နတ်(သုဓမ္မာ။(ခပ？)မာသို့။ ပြာသာ(ကွထ်သေ？)။ ကျည်(ခွေစိုင်ပေါင်？)။ (တောရနှောင်)မည်တိုက်။ စိုက်ထောင်(မှီကင်)။ (-)င်မုတ်ကူစိန်ပူစိန်ပွင့်)။ (ပျောက်သင်ဗုတ် နုသုန် -) (ရှတင်မလု---၊？) ထိုသည်ကျောင်း၌။ (သိန်လျှောက်)မွေ့လျှော်။ ဆရာတော်၏မိန်သောချိုချ။ ချွဟသံညောင်၊ ခေါင်သွန်ရံ
(၇) ဗွေစီထံ၍။ နက်သာလှ။ စိတြပုန္နမီ။ ရာသီမိဿ။ တဂူလ၏။ ပြည့်ထအညီ။ ဒိဒီအမှံ။ ရှစ်တံဂြိုမြတ် နက္ခတ်ထွက်ဝင်။ ၁၂ ခွင်လန်ဓတ် ဆန်ခတ်ဗျဂ်။ (သုန်)လျှက်(ခေါင်ထေ？)။ (ဦပတ်မိတ္တု သုပ်ကာန？)။ ဂြိုဝါမချင်မနင်မနှိတ်။ တည်မိတ္တုတိုင်။ ရောင်ပြိုင်ပွင့်စင် နှင်ဗုဒ္ဓ။ ဘောမဇီဝါ။ (သောကျတ် - ု - ု။ ၆၃ သောဂြို။ ပူခိုမရုတ်။ ဥက္ကံသင်္ခရ။ လက္ခအိန်ရှင်။ ပါယွင် (နှစ်ဦ) - အာင်လှာ။ ထိုအခါ၌။ ဇာတာစန်ပွင့် (ကျန်သပြင်ထဉ်)။ ပြီးသင်မေရာ၊ သို့ချင်ရာကြောင် (တထာမောင်) --------------- သဒ္ဓါ၍ဆြာဟော(နည်)။ - (မျှဉ်ပုံပျု)၊ ဥတုဟသ၊ နေလရက်နှစ်၊ ထွတ်သေခြာ၊ အခါနရီ၊ ဗိဇ
(၈)နာပါတ်၊ ရွေးချယ်လပ်၍၊ နောံထပ်သွန်ပေါင် ခေါင်လေါင်ကြေးချိန် ဗတိန် ၅ လှ၊ သုံခု(-သုံခု)၊ - - နှင့်သာလျှင်၊ (၅ -) မယုပ်၊ ချိန်ပြင်ခုပ်၍၊ သွန်လုပ် - - ၊ ရတနာသုမ္ပါး (တခို - ကြောင်၊ - (များ)ကူညီ - - - -။ အာကာဘုမ္မ၊ ရုက္ခ(စိုမှတ်)၊ (သမာနတ်)-လောင်)-ကိုစီ၊ သွန်ချပျီကြောင်၊ ဤခ္လေါင်ကို၊ ဆယ်ခြောင်လက်စုံ၊ (သုသုံ)သွန်ထာ၊ မြိတ်ဘုရားကို ညွတ်(တွာစေဟ)၊ အလှူပါရသာ၊အကျိုးအာကြောင့်၊ ထက်မြတ်စွာ၊(ပိစေ)သာလျှင်၊ ပင်္လ္လရောင်လျှန်၊ (ဂန်ဂေါနန်တွင်၊ စန်မြန်ဘုန်စေ။ ပွင့်(သန်)နေ့၌၊ ချမ်းမြေ့သာယာ၊ ရှေ့ဦစွာ(လျှင်) - (ပူဇ) - - - - - - - - သု ရစေ(စေ)။
သ္ၚေဝ်ဂၠေပ်[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]
အတိုင်လိက်စၟတ်သမ္တီဝွံမ္ဂး ခၞိင်ဝွံ ကျာ်ဇၞော်အစာ နူဍုင်မတ်မလီု မွဲဇကု မၞုံယၟု ဂုဏလင်္ကာ ဂှ် ပကမ္မကထ (မအာက္ဍိုပ်)တုဲ ဒါယကာ ဍုင်မတ်မလီုဂမၠိုင် မကဵုလဝ်ဒါန် ကုကျာ်သာန်လာန် ပ္ဍဲသက္ကရာဇ် ၁၂၁၆။
စပ်ကဵု ယၟု မြတ်စောထီ ဂှ် ဂွံဆဵုကေတ် ပ္ဍဲပၞောန် မရနုက်ကဵုပိ (ကျွတော်မူပြီ မြတ်စောထီလျှင်/ကြွတော်မူပြီး မြတ်စောထီလျှင်) ရ။ ပ္ဍဲဒၞာဲဂှ် မြတ်စောထီ ညးမဟီုဂှ် သၟိင်ဨကရာဇ် ဟွံသေင်၊ ညးမရန်ကဵု ကျာ်တြဲ ရ။
ရံင်ကဵု လိက်ခၞိင်ဏအ်တုဲ ပ္ဍဲအခိင် သက္ကရာဇ် ၁၂၁၆ (ခရေတ် ၁၈၅၅)၊ မဒှ်အခိင် မန်နူဒေသ ဒလတအ် ကလေင်ပ္တန် ဍုင်မတ်မလီု ဂွံ (၂၈) သၞာံဓဝ်ရ။ ခမဳသင် ညးဍုင်ကွာန်တအ် ၜိုန်ရ ဒှ်ဂကူမန်ကီုလေဝ် လိက်မန်ဂှ် ဟွံဒှ်လိက်အဓိက လိက်ဗၟာဂှ် ဒှ်လိက် ညးမလေပ်ဂၠိုင် ညးမစကာဂၠိုင် ညံင်ရဴဂကူမန် ပ္ဍဲအခိင်တ္ၚဲဏအ်ဟီုမာန်ရ။