ဂါဒဳယျာလောဟာရ်

ဂါဒဳယျာလောဟာရ်(Gadia Lohars) (လဆောဝ်ကော်စ ဂဒုလဳယ လောဟာရ် (Gaduliya Lohars) ဟွံသေင်မ္ဂး ရာဇ်ပုတ်လောဟာရ် (Rajput Lohar)) ဂှ် ဒှ်ဂကောံမၞိဟ်ကမၠင် (nomadic community) ပ္ဍဲတွဵုရးရာဇသတာန် (Rajasthan) ကၟိန်ဍုင်အိန္ဒိယ ရ။ ပ္ဍဲကဵု ဒေသမလွ (Malwa region) တွဵုရးမဓျပြဒေသ် (Madhya Pradesh) လေဝ် ဂွံဆဵုကေတ် ကီုရ။ ညးတအ်ဂှ် ဒှ်သၟာလောဟာရ် lohar (ဓမာတ်ပသဲ) တုဲ မကြင်အာ ကြင်ကၠုင် နကဵုကွဳဂၠဴညးတအ် မွဲဒၞာဲတုဲ မွဲဒၞာဲရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ညးကော်စ ညးတအ် ဂါဒဳယျာ နကဵုအရေဝ်ဟိန္ဒဳ ဂါဒဳ မဂွံအဓိပ္ပါယ် ကွဳ၊ လောဟာရ် ဂှ် ဓမာတ် ဂါဒဳယျာလောဟာရ် သၟာဓမာတ်ကွဳ (ဝါ) ရဲဓမာတ် မမံင် ပ္ဍဲကွဳရ။ အဓိက ညးတအ် မကၠောန်ဂှ် ကပေါတ်ကမၠောန်ဗ္ၚ ကေုာံ ကပေါတ်လွပ်သ္ၚိ မပ္တံကဵု ၜုန်မြ ခၜံက်တအ်ရ။

ဇုဇဗဴလညးတအ်ဂှ် ဒှ်သၟာပါန်သဲ (ဝါ) သၟာဓမာတ် ပ္ဍဲဒပ်ပၞာန် တၠညးမဟာရန ပြတပ် မဒှ်ဨကရာဇ်ဍုင်မေဝါရ်။ အခိင်ကာလ ဍုင်မေဝါရ် မကျအာ ကု မုဃလ် (Mughals) ဂှ် ညးတအ် ဒုင်လဝ် ဂတိပါင် လုကဴ သၟိင်တၠညးတအ် တၠညးမဟာရန မဟွံဇၞးကေတ် စိတ္တောဂြိုဟ် (Chittorgarh) မ္ဂး ညးတအ် ဆလအ်လေဝ် ဟွံကလေင်စဴ ဍုင်မိတိမဇကု၊ ဆလအ်လေဝ် ဟွံပဒတဴ ပ္ဍဲဒၞာဲမွဲမွဲ တုဲပၠန် ဆလအ်လေဝ် ဟွံပဒတဴ သၟဝ်ကၟဳ။ တၠညးမဟာရန ဟွံကလိဂွံ စိတ္တောဂြးတုဲ ညးတအ်လေဝ် အတိုင်ဂတိပါင်ဂှ် ဒ္ဂေတ်ဗက်ဒၟံင် စဵုကဵုတ္ၚဲဏအ်ရ။

ဒတန် ကေုာံ ဂကူ

ဂါဒဳယျာလောဟာရ်တအ်ဂှ် တမ်မူလ ကၠုင်နူ တွဵုရးရာဇာသတာန်တုဲ အခိင်လၟုဟ်မ္ဂး ပြးဇးအာ အလုံမွဲ ဍုင်အိန္ဒိယရ။ အခိင်လၟုဟ် ညးတအ် ပဒတဴ ပ္ဍဲကဵု တွဵုရး မပ္တံ ဥတ္တာရ်ပြဒေသ်၊ မဓျပြဒေသ်၊ ဟာရ်ယာန၊ မဟာရသတြ၊ ပုန်ဇာဗ်၊ ဂုဇရာဇ်၊ ဒေလဳ။ မၞိဟ်မွဲတွဵုရး ကုတွဵုရး ကော်ယၟု ညးတအ် ဟွံတုပ်ရ။ ဥပမာ မၞိဟ်တွဵုရး မဓျပြဒေသ် ကဵု တွဵုရးဒေလဳဂှ် ကော်ညးတအ် ဂါဒဳယျာလောဟာရ်၊ ပ္ဍဲ မဟာရာဇသတြ ဂှ် ကော်စညးတအ် ဂဒ္ဒဳလောဟာရ်၊ ပ္ဍဲဥတ္တာရ်ပြဒေသ်ဂှ် ကော်စ ညးတအ် ဘုရ်ကုတိယျာ။ ^[၁]

အရေဝ်ဘာသာမိ ဂကောံမၞိဟ် ဂါဒဳယျာလောဟာရ်တအ်ဂှ် ဒှ်ဂကောံအရေဝ် အေန်ဒဝ်-အာရဳယာန် မကော်ဂး အရေဝ် မေဝရဳ၊ ဆဂး ညးတအ် ဗွဲမဂၠိုင်ဂှ် ဟီုအရေဝ် ဟိန္ဒဳလေဝ်နွံကီုရ။ လိက်ညးတအ်ဂှ် ချူ နကဵုအက္ခရ်ဒေဝနဂရဳ။^[၂] ယၟုမ္ဂး ဂါဒဳယျာ (ဟွံသေင်မ္ဂး) ဂါဒူလဳယျာ ဂှ် ဂွံအဓိပ္ပါယ် ကွဳဂၠဴတုဲ လောဟာရ် ဂွံအဓိပ္ပါယ် ပသဲ ကေုာံ ဓမာတ်ပသဲ/ပါန်သဲ^[၁]

ဝင်

တမ်မူလ ဂကောံမၞိဟ်ဂါဒဳယျာလောဟာရ်ဏအ်ဂှ် ကၠုင်နူ ဍုင်တြေံ စိတ္တောဂြိုဟ် (Chittorgarh) မဒှ်ရာဇဌာနဳ မေဝါရ် ကေုာံ ဍုင်သၟိင် ဨကရာဇ်သိသောဒဳယာ ရာဇ်ပုတ် (King Sisodia Rajput)။ ဍုင်စိတ္တောဂြိုဟ်ဂှ် နွံဇိုင်ကြုင်ဂါမ်ဘိရဳ၊ ဍုင်ဂှ် နွံလတူဒဵု မနွံကဵု ကၟာင်ဗွဲမဇၞော်ရ။ သၟိင်ဍုင်မုဃလ် ကၠုင်ဗတိုက်ဍုင်ဂှ် အလန်ကိုပ်ကၠာအိုတ် ပ္ဍဲသၞာံအေဒဳ ၁၃၀၃ တုဲ ဆက်ကၠုင်ဗတိုက်ဒၟံင် ဟွံဒေါအ်ဇူရ။ စိုပ်သၞာံ ၁၅၆၈ ဂှ် မုဃလ် သီဂွံအာ ဍုင်ရ။ ပ္ဍဲအခိင်ဍုင်မကျအာ ကုသၟိင်ဍုင်မုဃသ်ဂှ် ဂကောံမၞိဟ် ဂါဒဳယျာလောဟာရ်ဂှ် ဒဴတိတ်နူဍုင်စိတ္တောဂှ်ရ။ ကိုပ်ကၠာဟွံဂွံတိတ် နူဍုင်စိတ္တောဂြိုဟ်ဍင်ဂှ် ရာဇ်ပုတ် ကဵု ဂါဒဳယျာလောဟာရ်တအ် ပလဝ် သစ္စ ဒုင်လဝ် ဂတိပါင် ဒဒှ်ရ လုကဴ ဍုင်စိတ္တော ဟွံဗၠးၜးမ္ဂး ဆလအ်လေဝ် ဟွံကလေင်လုပ်ဍုင်၊ ဆလအ်လေဝ် ဟွံမံင် ပ္ဍဲသ္ၚိ၊ ဆလအ်လေဝ် ဟွံတိက် ပ္ဍဲခါတ်၊ ဆလအ်လေဝ် ဟွံဍေန်ပၟတ်၊ ဆလအ်လေဝ် ဟွံစကာဇုက် သွက်ဂွံတံင်ပ္တိုန်ဍာ် နူပလိုင် ^[၃] စနူဂှ်တုဲ ညးတအ် ပဒတဴ ဘဝဓမ္မတာ စကာကွဳဂၠဴတုဲ ကၠင်ကြေဝ် ပဒတဴဒၟံင် မွဲဒၞာဲတုဲမွဲဒၞာဲ ဆက်မင်မဲအာ သစ္စဂတိပါင်ညးတအ် ကြပ်ပေင် ၄၀၀ သၞာံရလေဝ် စဵုကဵုလၟုဟ် ဒ္ဂေတ်ဗက်ဒၟံင်အတိုင်ဂှ်ဖိုဟ်ရ။^[၄]

နကဵု ဂကောံမၞိဟ်ဂါဒဳယျာလောဟာရ်တအ်မ္ဂး ညးတအ်ဟီု ညးတအ်ဂှ် ဒှ်တၞောဝ်ရာဇ်ပုတ်၊ ဆဂး မၞိဟ်တၞောဝ်ရာဇ်ပုတ်တအ် ဟွံဒုင်တဲ၊ မၞိဟ်တၞောဝ်ရာဇ်ပုတ်တအ်ဂှ် ညးတအ်ဟီု ဒဒှ်ရ မွဲအခိင်တေအ် ညးတအ် ပဒတဴကၠုင်လဝ် မွဲစွံ၊ ဂါဒဳယျာလောဟာရ်တအ်ဂှ် ဟွံဒှ် မွဲတၞောဝ် ကုရာဇ်ပုတ်။^[၄] ဂါဒဳယျာလောဟာရ်တအ်ဂှ် ဟွံပဒတဴ ဒၞာဲဓနေတ်မွဲမွဲဒၞာဲတုဲ ညးတအ် ပြံင်ကၠင်ဒၟံင် တွဵု၊ ကာလညးပြံင်အာ မွဲမွဲဒၞာဲမ္ဂး ညးတအ် စကာနကဵုကွဳဂၠဴဟေင်ရ။ ဒြပ်ရတ်ညးတအ် သီုဖအိုတ်ဂှ် နွံပ္ဍဲကွဳဂှ်ဖအိုတ်တုဲ ကွဳဂၠဴဂှ် ညးတအ် စၟတ်သမ္တီလဝ် သ္ၚိညးတအ်ရ။ ညးတအ် ဇူတဴ (ဝါ) ပဒတဴ ပ္ဍဲဒၞာဲမွဲမွဲဒၞာဲမ္ဂး ညးတအ် တက်တာဲ ပ္ဍဲဇိုင်ဂၠံင်တုဲ ပဒတဴဒၟံင် မွဲမွဲအံင်ရ။ ပ္ဍဲအခိင်ကၠာတေအ်မ္ဂး မွဲဂကောံမ္ဂး ကွဳပိ၊ ညးတအ် မလေပ်အာ မွဲစွံ၊ အခိင်လၟုဟ် အောန်စှ်ေ၊ လဆောဝ်ၜါပိ ဂကောံသ္ၚိကၟိန်ဂှ် နွံဆ ကွဳမွဲဓဝ်ရ။ ဒၞာဲညးတအ် မပဒတဴလအ်လအ်ဂှ်မ္ဂး ညးတအ် ကၠောန်ဗဒင် နကဵုတိ ကၟဳ နကဵုပလာသတေတ်တုဲ မံင်လေဝ် နွံကီုရ။ သွက်မၞိဟ်မပြံင်ဒၟံင် ပိပန်တ္ၚဲ မွဲဒၞာဲဂှ်မ္ဂး ညးတအ် ဟွံတက်တာဲ၊ တိက်မံင် ပ္ဍဲကွဳညးတအ်ဂှ်ရ။^[၃]

လေန်မ္ၚး

နိဿဲ

↑ ^၁.၀ ^၁.၁ Singh, K. S. (1998). India's Communities A-G Anthropological Survey of India. Volume 1. New Delhi: Oxford University Press, 922-923။
↑ Rahela, Satyapal (1975). The Gadulia Lohars of Rajasthan, A Study in the Sociology of Nomadism. New Delhi။
↑ ^၃.၀ ^၃.၁ Misra, P. K. (1977). The Nomadic Gadulia Lohar of Eastern Rajasthan, Calcutta. Director Anthropological Survey of India။
↑ ^၄.၀ ^၄.၁ "The Ethnographic Narration of Gadulia Lohar Tribe of Udaipur, Rajasthan: With the Special Reference to the Ethnoarchaeological Perspective and Traditional Iron Tool Technology" (2015). Ancient Asia 6 (2): 1 -11. Archived ၂၀၂၂-၀၇-၂၅ at the Wayback Machine

[Singh-1] ၁.၀ ^၁.၁ Singh, K. S. (1998). India's Communities A-G Anthropological Survey of India. Volume 1. New Delhi: Oxford University Press, 922-923။

[2] Rahela, Satyapal (1975). The Gadulia Lohars of Rajasthan, A Study in the Sociology of Nomadism. New Delhi။

[Misra-3] ၃.၀ ^၃.၁ Misra, P. K. (1977). The Nomadic Gadulia Lohar of Eastern Rajasthan, Calcutta. Director Anthropological Survey of India။

[Tehrani-4] ၄.၀ ^၄.၁ "The Ethnographic Narration of Gadulia Lohar Tribe of Udaipur, Rajasthan: With the Special Reference to the Ethnoarchaeological Perspective and Traditional Iron Tool Technology" (2015). Ancient Asia 6 (2): 1 -11. Archived ၂၀၂၂-၀၇-၂၅ at the Wayback Machine

[၁]

[၂]

[၃]

[၄]