စန္ဒြယာန်

နူ ဝဳကဳပဳဒဳယာ
Chandrayaan programme
LVM3 M1 lifting off with Chandrayaan-2 on 22 July 2019
Program overview
ရးနိဂီု India
ဂကောံ ISRO
တင်ရန်တၟအ် Exploration of the Moon
အကာဲအရာ Active
Programme history
င္ၚုဟ် ₹၁၃၆၄ crore ({{INRConvert/မဗမံက်ထ္ၜး ဗၠေတ်: "["ဂှ် ဒှ်မလိက် မဟွံလုပ်အဝေါင်မွဲ|1364|7||USD|year={{{year}}}}})[၁][၂]
လလအ် 2008–present
တရဴပထမ Chandrayaan-1, ၂၂ အံက်တဝ်ပါ ၂၀၀၈; ၁၅ သၞာံ မတုဲကၠုင် (၂၀၀၈-၁၀-22)
တရဴဒုတိယ Chandrayaan-3, ၁၄ ဂျူလာင် ၂၀၂၃; ၈ ဂိတု မတုဲကၠုင် (၂၀၂၃-၀၇-14)
ဗလး Satish Dhawan Space Centre
Vehicle information
ယာဥ်မဗလး

စန္ဒြယာန် ပရဝ်ဂရာမ် Chandrayaan programme[၃][၄] သီု မကော်စ ကမၠောန်လမ္ၚတ်ဂိတု အိန္ဒိယ( Indian Lunar Exploration Program) ဂှ် ဒှ် ပရေင်ကမၠောန် မဆက်ကၠောန်ဒၟံင် သွက်ဂွံတိုန်အကာသ နူကဵု ဂကောံသုတေသနအကာသ အိန္ဒိယ (Indian Space Research Organization - ISRO) ဗွဲတၟေင် သွက်ဂွံလ္ၚတ် ဂိတုရ။ ပရေင်ကမၠောန် မကၠောန်ဒၟံင်တအ်ဂှ် ဒဒှ်မလန်ဂေတ်သြရ်ဗိတ် ဂိတု (မဂေတ်ဒၟံင် မ္ၚးဂိတု နကဵု ယာန်အကာသ) နကဵု ယာန်ဂွေတ် (orbiter)၊ ဒဒှ်မပလံင်ဗစိုပ် ကိရိယာဂမၠိုင် ဇရေင် ဂိတု နကဵု ယာန်ဂဒေါအ် (impactor)၊ ဒဒှ်မစှ်ေ ပ္ဍဲဂိတု နကဵုအသိင်သာသာ ဇိုင်လၜတ် (sofft lander) ကေုာံ ဒဒှ်မဂေတ်လန် လတူဂိတု နကဵု ယာန်လစဝ် (rover) တအ်ရ။

နကဵု ပရေင်ကမၠောန်ဏအ်ဂှ် ရေင်တၠုင်ကၠောန်ဂွံ ပိ ဝါ၊ ဗလးစွံဂွံ ယာန်အကာသ မဂေတ်လန်ဗက်ဒၟံင် ဂိတုဂှ် ၜါဝါ၊ တုဲပၠန် စှ်ေလတူဂိတုတုဲ နကဵု ယာန်လစဝ်ဂှ် ဂေတ်လ္ၚတ် လတူဂိတုရ။ မစှ်ေလတူဂိတုတုဲ မဒဳ ဗက်ဂၠာဲလ္ၚတ် လတူဂိတုဂှ် ဒှ် ပရေင်ကမၠောန် ပ္ဍဲအခိင်ကာလ အလန်ဒုတိယ မကော်ဂး စန္ဒြယာန်-၂ ဂှ်ရ။ ပြဟ်ပြဟ်ဏအ် နကဵု အလန်တတိယ မကော်ဂး စန္ဒြယာန်-၃ ဂှ် စှ်ေလဝ် နကဵု အသိင်သာသာ လတူဂိတု ပ္ဍဲဂိတုအဝ်ဂေတ် ၂၃၊ ၂၀၂၃ ရ။ မစှ်ေ အလန်ဏအ်ဂှ် စှ်ေလဝ် ပ္ဍဲကဵု ဒၞာဲ လပါ်ကရေက်ဂိတု မဟွံဒးတ္ၚဲ (ဝါ) လပါ် နူကဵု ဂၠးတိဏအ် မညာတ်ကေတ် ဟွံသေင်၊ မဒှ် ကရေက်လပါ် ပၞိဟ်သၠုင်ကျာဂိတုရ။ ဂိတုလပါ်ဟွံဒးတ္ၚဲ ပ္ဍဲဒေသ ပၞိဟ်သၠုင်ကျာဏအ်ဂှ် စှ်ေဝါတ်ဒၟံင်တုဲ ကိုပ်ကၠာတေအ် ညးမွဲကီု ဟွံဂွံစှ်ေလဝ်ဏီတုဲ လၟုဟ်အလန်ကၠာအိုတ် နကဵု အိန္ဒိယ စှ်ေဂွံလဝ်ရ။ ရးနိဂီု လတူဂၠးတိဏအ် သီုဖအိုတ် ဆ ပန်ရးနိဂီု မတွဟ်ဂး သဟရးသဵုဗိယေတ် (ရုရှာ)၊ သဟရးအမေရိကာန်၊ ကေုာံ ရးနိဂီုကြုက် ကေုာံ အိန္ဒိယတအ်ဟေင် စှ်ေလတူဂိတုမာန်ရ။ ပၞောဝ်ကဵု ပန်ဂှ် အိန္ဒိယ ဂွံစှ်ေ လပါ်ဒမၠု (ဝါ) လပါ်ပၞိဟ်သၠုင်ကျာ အလန်ကိုပ်ကၠာအိုတ်ရ။

လဒက်ပ္တန် အစဳအဇန်[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]

စန္ဒြယာန် (ပရေင်ကမၠောန် လမ္ၚတ်ဂိတု အိန္ဒိယ) ဂှ် ဒှ်အစဳအဇန် ပရေင်ကမၠောန်နာနာရ။ ဂိတုသေပ်တေမ္ဗာ ၂၀၁၉ ဂှ် နကဵု အစဳအဇန်ကမၠောန်ဏအ် ပလံင်ဗလး ယာန်ဂွေတ် (orbiter) ကေုာံ ယာန်ဂဒေါအ်မွဲ သွက်ဂွံ ပလံင်စွံ ကိရိယာ ပ္ဍဲလတူ ဂိတု နကဵု ရံက္ကေတ်–PSLV (Polar Satellite Launch Vehicle) ရ။ ယာန်အကာယ မဗလးဏာ အလန်ဒုတိယဂှ် နွံကဵု ယာန်ဂွေတ်၊ ဇိုင်လၜတ် ကေုာံ ယာန်လစဝ်တုဲ ပ္တိုန်ဗလးဏာ နကဵု ရံက္ကေတ်-LVM3 (Launch Vehicle Mark-3)) ပ္ဍဲကဵု ဂိတုဂျူလာင် ၂၂၊ ၂၀၁၉ ဂှ်ရ။ နူအခိင်ဂှ် နကဵု ဒါရိုက်တာ အစဳအဇန် သြေဓရ ပနိက္ကေရ် သောမနထ် (Sreedhara Panicker Somanath) လလောင်တြးဟီုလဝ် သွက်ဂွံဗလးဏာ မရနုက်ကဵုပိဂှ် ဖန်ဇန်ဒၟံင်ရ။[၅] စန္ဒြယာန်-၃ ဂှ် ဗလးဏာ ပ္ဍဲဂိတုဂျူလာင် ၁၄၊ ၂၀၂၃ နကဵု ရံက္ကေတ်-LVM-3 တုဲ စှ်ေစိုပ်ဂိတု ပ္ဍဲကဵု ဂိတုအဝ်ဂေတ် ၂၃၊ ၂၀၂၃ ရ။[၆]

ကဆံင် ပထမ: ယာန်ဂွေတ် ကေုာံ ယာန်ဂဒေါအ်[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]

စန္ဒြယာန်-၁[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]

ရုပ်ဓဇက် ယာန်အကာသ စန္ဒြယာန်-၁

သကိုပ်ဝန်ဇၞော် အတလ် ဗိဟာရဳ ဝါဇ္ပါဲ (Atal Bihari Vajpayee) လလောင်တြးဟီု ပ္ဍဲ တ္ၚဲဗၠးၜးအိန္ဒိယ ပ္ဍဲ ၁၅ အဝ်ဂေတ် ၂၀၀၃ ဒဒှ်ရ ပရေင်ကမၠောန်စန္ဒြယာန်ဂှ် ဆက်ကၠောန်ဒၟံင်ဖိုဟ်ရ။ လညာတ်မ္ဂး အိန္ဒိယ သ္ဒးတိုန်ဂိတုကီုရောင်ဂှ် စကတဵုဒှ်ကၠုင် ပ္ဍဲသဘင်ကောံဓရီု တၠပညာသိပ္ပံအိန္ဒိယ ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၉၉ ဂှ်ရ။ တၠပညာလပါ်နက္ခတ္တဗေဒအိန္ဒိယ ဆက်ဗၟံက်အာ ရုပ်ရဴကမၠောန် ပ္ဍဲသၞာံ ၂၀၀၀။ တုဲဂှ် ခြာဟွံလအ်ဂှ် ဒက်ပ္တန် ဂကောံသုတေသနအကာသအိန္ဒိယ မံက်ဂတဝ်ကၠုင်ရ။ နကဵု ဂကောံဂှ် ဖျေဟ်အစဳအဇန်ကမၠောန် သွက်ဂွံတိုန်ဂိတုရ။ ဂိတုဨပြဳ ၂၀၀၃ ဂှ် တၠပညာအိန္ဒိယ နူသွာင်နာနာ တၠပညာမဆေင်ကဵု အကာသဗေဒ၊ ပထဝဳဗေဒ၊ ရူပဗေဒ၊ ဓါတုဗေဒ၊ နက္ခတ္တဗေဒ၊ အေန်ဂျေန္နဳယျာတအ်ဒှ်တမ် ကောံရေင်သကအ်တုဲ ဖျေဟ်အစဳအဇန်ကမၠောန် သွက်ဂွံ အိန္ဒိယ ဂွံတိုန်ဂိတုရ။

ကဆံင်ပထမဂှ် သွက်ဂွံ ဗလးဏာ ယာန်ဂွေတ်ဂိတု ရ။

  • စန္ဒြယာန်-၁ ဗလးဏာ ပ္ဍဲ အံက်တဝ်ဗာ ၂၂၊ ၂၀၀၈ နကဵု ရံက္ကေတ်-PSLV–XL တုဲ နကဵု ဂကောံဂှ် ဂွံပလံင်စွံ ကပေါတ်ကိရိယာဇကု နကဵု ယာန်ဂဒေါအ် ဗွဲမအံင်ဇၞးရ။ ကမၠောန်အဓိက စန္ဒြယာန်-၁ ဂှ် သွက်ဂွံလ္ၚတ်ဂၠာဲ ဍာ် လတူဂိတုရ။ ပါဲနူဂှ်တုဲ သွက်ဂွံလ္ၚတ် အရာတၞဟ်ဟ် ဗီုကဵု ဓဇက်ဖျေဟ်ဗီုတိ ကေုာံ အရာတၞဟ် မဒှ် ဂုဏ်ဖိုလ် သွက် နက္ခတ္တဗေဒလေဝ် စမ်ၜတ်နင်ကီုရ။

ကဆံင် ဒုတိယ: ဇိုင်လၜတ် ကေုာံ ယာန်လစဝ်[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]

ယာန်ဂွေတ် ကဵု ဇိုင်လၜတ် သီုကဵု ယာန်လစဝ်

စန္ဒြယာန်-၂[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]

ပ္ဍဲသေပ်တေမ္ဗာ ၁၈၊ ၂၀၀၈ ဂှ် အလဵုအသဳ သကိုပ်ဝန်ဇၞော် မန်မောဟာန် သိဂ် ပဒတန် သွက်ဂွံဗလးကမၠောန်ဂှ်ရ။[၇][၈] ၜိုန်ရ နကဵု ဂကောံဂှ် သွက်ဂွံဗလးကမၠောန် စန္ဒြယာန်-၂ ဂှ် အာစိုပ်ဒတုဲဒၟံင်ကီုရလေဝ်[၉] သွက်ဂွံဗလးကမၠောန်ဂှ် ပ္ဍဲဂိတုဇာန္နဝါရဳ ၂၀၁၃ ဂှ် ဒးဒုင်ပဆုဲထောအ်တ္ၚဲ[၁၀] စဵုကဵု သၞာံ ၂၀၁၆ မုဟိုတ်ရောမ္ဂး နကဵု ရုရှာ မညးကၠောန် ဇိုင်လၜတ်ဂှ် ဟွံတုဲ အတိုင်မဟီုလဝ်ဂှ်ရ။[၁၁][၁၂] ဗွဲကြဴညိ သွက်ဂွံဗလးကမၠောန် ဂွံစှ်ေ ပ္ဍဲဂြိုဟ်မာသ်ဂှ်လေဝ် ဒးဒုင်ပဆုဲထောအ်ပၠန်ရ။ ပရေင်ကမၠောန် သွက်ဂွံစှ်ေ လတူဂြိုဟ်မာသ် ကဵု ပရေင်ကမၠောန်ဏအ် ပံင်တောဲလဝ် ရေင်သကအ်ရ။[၁၁] ဟိုတ်နူ ရုရှာ ကၠောန်ဟွံတုဲတုဲ နကဵု အိန္ဒိယ ဖျေဟ်သ္ဂုတ်သွာတ် ဟွံဆက်ပံင်တောဲ ကုညးတၞဟ် နကဵုအလဵုဇကု ကၠောန်ကေတ် ဗွဲတၞဟ်ခြာ ဗွဲမဗၠးၜးရ။[၁၀][၁၃][၁၄]

စန္ဒြယာန်-၂ ဂှ် ဗလးပတိုန် ပ္ဍဲ ဂျူလာင် ၂၂၊ ၂၀၁၉[၁၅] နကဵု ရံက္ကေတ်LVM3။ ယာန်အကာသဂှ် လုပ်စိုပ် ပ္ဍဲကဵု လၟေင်ဂၠံင်သြဗိတ်ဂိတု ပ္ဍဲအဝ်ဂေတ် ၂၀၁၉ ဗွဲမအံင်ဇၞး၊ [၁၆] ဆဂး အဃောမဂစာန် စှ်ေ ပ္ဍဲကဵု ဂိတုသေတ္တေမ္ဗာ ၆၊ ၂၀၁၉ ဂှ် ဇိုင်ဂှ် တိတ်အာ။[၁၇] ယာန်ဂွေတ်ဂှ် ကၠောန်ဒၟံင် ကမၠောန်၊ ပ္ကောံတင်ဂၞင်သိပ္ပံလေဝ် ဂွံဒၟံင်၊[၁၈] တုဲ ဆက်ကၠောန်ဒၟံင်ကမၠောန် စဵုကဵု ၇,၅ သၞာံမာန်ရောင် ဆိင်လဝ်ရ။[၁၉]

စန္ဒြယာန်-၃ ဗီုမဗဂပ်လဝ်တုဲ

စန္ဒြယာန်-၃[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]

ပ္ဍဲဂိတုနဝ်ဝေမ္ဗာ ၂၀၁၉ လလောင်တြး အစဳအဇန် ကမၠောန်တၟိ သွက်ဂွံစှ်ေလတူဂိတုဂှ် ညးတအ် စရပ်ကမၠောန် ပ္ဍဲသၞာံ ၂၀၂၀ ဂိတုနဝ်ဝေမ္ဗာ။ ကမၠောန်တၟိဏအ်ဂှ် ကော်စ စန္ဒြယာန်-၃ တုဲ သွက်ဂွံတိုန် အလန်ဏအ်မ္ဂး ညးတအ် နကဵု ပရေင်ကမၠောန်လမ္ၚတ်ပၞိဟ်ဂိတု (Lunaar Polar Exploration Mission) ဏအ်ဂှ် ပံင်တောဲ ကုဇပါန်တုဲ ကၠောန်အာ စဵုကဵု သၞာံ ၂၀၂၅ ရ။[၂၀] ယာန်အကာသ အလန်ဏအ်မ္ဂး ညးတအ် ဟွံပတိုန် ယာန်ဂွေတ်၊ ညးတအ် ပ္တိုန်ဏာ ဇိုင် သွက်ဂွံစှ်ေ ကဵု ယာန်လစဝ် သွက်ဂွံ ဂေတ်လ္ၚတ် လတူဂိတု[၂၁] တုဲ မဒးပ္တိုန် နကဵု ရံက္ကေတ်-LVM-3[၂၂][၂၃] ကမၠောန်မဗလးဏာ အလန်တတိယဏအ်ဂှ် သွက်ဂွံစှ်ေ ပ္ဍဲဒၞာဲမရန်လဝ် သွက်ဂွံစှ်ေ ဒၞာဲမတုဲကၠုင်တေအ်ရ။[၂၄] စန္ဒြယာန်-၃ဂှ် ဗလးဏာ ပ္ဍဲ ဂိတုဂျူလာင် ၁၄၊ ၂၀၂၃ ပ္ဍဲအခိင် ၀၉း၀၅း၁၇ UTC။[၆] တင်ရန်တၟအ် အဓိက ကမၠောန်မဗလး စန္ဒြယာန်-၃ ဂှ် နွံ ပိသာ်၊ မွဲ သွက်ဂွံစှ်ေ လတူဂိတု လပါ်ကရေက်ဒမၠု ပ္ဍဲဒေသပၞိဟ်သၠုင်ကျာ၊ ၜါ သွက်ဂွံ ဂေတ်လ္ၚတ် ပ္ဍဲဗလးဂိတု နကဵု ယာန်လစဝ်၊ လက်ကြဴအိုတ်ဂှ် သွက်ဂွံဂၠာဲတုဲ ကေတ်ဖျေဟ်နင် ကပေါတ်စွမ်သိပ္ပံ။[၂၅]

ဇိုင် ကေုာံ ယာန်လစဝ် စန္ဒြယာန်-၃ စှ်ေ ဗဒါဲ ပၞိဟ်သၠုင်ကျာဂိတု ပ္ဍဲအဝ်ဂေတ် ၂၃၊ ၂၀၂၃ ဗွဲမအံင်ဇၞးရ။[၂၆] တုဲပၠန် အိန္ဒိယ ဂွံဒှ် ဂကူပ္ဍဲဂၠးတိဏအ် ဖျေဟ်လ္ၚတ် လတူ ဗလးဂိတု လပါ်ကရေက်ဒမၠု ကိုပ်ကၠာအိုတ်ရ။

ဗီုရုပ်ဂမၠိုင်[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]

နိဿဲ[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]

  1. ↑ "Chandrayaan-2 mission cheaper than Hollywood film Interstellar – Times of India"၊ 20 February 2018။ 
  2. ↑ Question No. 2222: Status of Chandrayaan Programme.
  3. ↑ Chandrayaan-2 FAQ. Archived from the original on 29 June 2019။ Retrieved on 24 August 2023။ “The name Chandrayaan means "Chandra- Moon, Yaan-vehicle", – in Indian languages (Sanskrit and Hindi), – the lunar spacecraft”
  4. ↑ Monier Monier-Williams, A Sanskrit-English Dictionary (1899): candra: "[...] m. the moon (also personified as a deity Mn. &c)" yāna: "[...] n. a vehicle of any kind , carriage , wagon , vessel , ship , [...]"
  5. ↑ Episode 90 – An update on ISRO's activities with S Somanath and R Umamaheshwaran. AstrotalkUK (October 24, 2019).
  6. ↑ ၆.၀ ၆.၁ "Chandrayaan-3 | A flight to the moon" (in en-IN)၊ The Hindu၊ 2023-07-15။ 
  7. ↑ Sunderarajan၊ P.။ "Cabinet clears Chandrayaan-2"၊ The Hindu၊ 19 September 2008။ 
  8. ↑ "ISRO completes Chandrayaan-2 design"၊ 17 August 2009။ 
  9. ↑ "Payloads for Chandrayaan-2 Mission Finalised" (Press release). Indian Space Research Organisation. 30 August 2010. Archived from the original on 13 May 2019. Retrieved 4 January 2010.
  10. ↑ ၁၀.၀ ၁၀.၁ Ramachandran၊ R.။ "Chandrayaan-2: India to go it alone"၊ The Hindu၊ 22 January 2013။ 
  11. ↑ ၁၁.၀ ၁၁.၁ Laxman၊ Srinivas။ "India's Chandrayaan-2 Moon Mission Likely Delayed After Russian Probe Failure"၊ Asian Scientist၊ 6 February 2012။ 
  12. ↑ "India's next moon mission depends on Russia: ISRO chief"၊ NDTV၊ 9 September 2012။ 
  13. ↑ Chandrayaan-2 would be a lone mission by India without Russian tie-up. (14 August 2013).
  14. ↑ How ISRO modified a lunar orbiter into Mars orbiter Mangalyaan, India's 'Moon Man' recalls (in en) (2020-10-25).
  15. ↑ ISRO set for April launch of Chandrayaan-2 after missed deadline Archived ၁၁ ဇာန်နဝါရဳ ၂၀၁၉ at the Wayback Machine. Vikram Gopal, Hindustan Times. 11 January 2019.
  16. ↑ Chandrayaan-2 update: Lunar Orbit Insertion (20 August 2019). Archived from the original on 20 August 2019။ Retrieved on 24 August 2023။
  17. ↑ Chandrayaan 2 contact loss (11 September 2019).
  18. ↑ Chandrayaan 2 orbiter operational (26 September 2019).
  19. ↑ Chandrayaan 2 orbiter operational life (7 September 2019).
  20. ↑ https://thewire.in/space/isro-chandrayaan-3-lunar-lander-rover-gaganyaan ISRO Will Embark on Chandrayaan 3 by November 2020 for Another Landing Attempt Archived ၁၅ နဝ်ဝေမ်ဗါ ၂၀၁၉ at the Wayback Machine. The Wire. 14 November 2019.
  21. ↑ NASA – NSSDCA – Spacecraft – Details.
  22. ↑ Kumar, Chethan (January 2, 2020). Chandrayaan-3 to cost Rs 615 crore, launch could stretch to 2021 (in en).
  23. ↑ 2nd Lunar landing effort by ISRO (14 November 2019).
  24. ↑ Chandrayaan-3: India plans third Moon mission (1 January 2020).
  25. ↑ Chandrayaan-3 Launch: India fourth in line to land its spacecraft on the Moon – an exciting feat! (10 July 2023).
  26. ↑ Bhattacharjee၊ Nivedita။ "Chandrayaan-3 spacecraft lands on moon in 'victory cry' of new India" (in en)၊ Reuters၊ 2023-08-23။ 
ကလေၚ်သီကေတ်လဝ် နူ "https://mnw.wikipedia.org/w/index.php?title=စန္ဒြယာန်&oldid=42664"