ဆက်မိတ် သဒ္ဒါမန်

"လိက်ပတ်ဂှ်ဆာဲ ဒှ်ဟာယ်ဇန်" " Books for all" တၠပညာတံ ဟီုဂးတဴအိုတ်ရ။ ဍာံသန်ရ၊ ပရေၚ်ပညာ ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် ပရေၚ်တဵုလွဳ ပရေၚ်သွံရာန်ဂတး ပရေၚ်ထတ်ယုတ် ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ပရေၚ်ဆက်ဆောံ ပရေၚ်ဘာသာ ပရေၚ်သာသနာ ပရေၚ်ဂကူမပ္တံသာ်ဝွံ ပရေၚ်နာနာပက္ကာရ ယဝ်မိက်သ္ဂောံတီမ္ဂး သ္ၚေဝ်ဂၠိပ်ဂၠဲါလ္ၚတ်ကေတ် ပ္ဍဲလိက်ပတ်မာန်ရ။ ပရေၚ်မၟိက်ကဵုမွဲမွဲ တၠပညာတံ သ္ပလဝ်သုတေသန အဆက်အဆက်တုဲ ညးတံချူစွံပ္တန်လဝ် နဒဒှ်လိခ်အုပ်တုဲ ဗွဲမလောဲသွာ ဂၠဲါလ္ၚတ်ကေတ်မာန်ရ။ ဂၠဲါလ္ၚတ်နၚ်နူ လိက်ကၞပ်တံဂှ်တံဂှ်တုဲ ညံၚ်သ္ဂောံညဳသာသၟဟ်န်အပ်ဒပ်ကဵု သဒ္ဒါဟွံပိုၚ် လိက်ဟွံခိုၚ် ဂကူ ဘာသာ သာသနာ ဇကု ဗ္ဂပ်ဖျပ်လေပ်မ္ဂး ဒှ်ဒ္တုဲဖိုလ်အနန္တရ။

လိက်မန်

လိက်ပတ်မန်ဂှ် ချူလဝ်ကိုပ်ကၠာအိုတ် ဂွံဆဵုညာတ်ကေတ် ပ္ဍဲလိက်တၟံကာံပူချာ တုပ်ကေုာံ လိခ်ပလ္လဝ ဍုၚ်အိန္ဒိယ သ္ကုတ်သၠုၚ်ကျာ ပ္ဍဲ AD ဗွဝ်ပန်ကၠံရ။ ပ္ဍဲဍုၚ်ပိုယ် အတိုၚ်မချူလဝ် နကဵုပါဠိမၞုံတံဍေံ "ယေဓမ္မာ" ပ္ဍဲဗ္ဒၚ်ကျာ်ဒေအပ် ဗွဝ် (၇) ကၠံကီု၊ ပ္ဍဲဍုၚ်သေံ ဍုၚ်ဒါရဝတဳ (လၟုဟ်ကော် ဍုၚ်နခန်ပဓုပ် နဂရပဒုမ (ဍုၚ်ပ္ကဴဒကှ်) လိခ်မန် ပ္ဍဲကျာ်စေတဳပရပထုံကီု ဂွံဆဵုညာတ်မာန်ရ၊ သ္ပပ္တံနူကာလဂှ်တုဲ လိက်ပတ်မန်ဂှ် မွဲခေတ်ကဵုမွဲခေတ် ဗီုပြၚ်ချူပြံၚ်လှာဲကၠုၚ် စဵုကဵုစိုပ်ခေတ်လၟုဟ်ရ။ လုကဴကာလလလံဂှ် လိက်ပတ်မန်ဂှ် နွံကၠုၚ်ပ္ဍဲလိက်တၟံကီု ပ္ဍဲလိက်ခေါ်ကီု၊ ပ္ဍဲလိက်သၠပတ် သၠရိုတ်ကီု ခေတ်ကြဴအိုတ် နွံကၠုၚ်ပ္ဍဲလိက်ကၞပ်စက္ခူကီုမဒှ်ရ။ လိက်ဂမၠိုၚ်တံဂှ် လ္ၚဵုလိခ်ရာဒၞာမိက် လိက်စၟတ်သမ္တီစၟတ်တ္ၚဲ (ညံၚ်ရဴလိခ်တၟံ) လိခ်သုတ်ဇာတ် နိပါတ် ပါဠိ အဋ္ဌကထာ ဋဳကာ တြာဲနာနာ လိခ်လၟေတ် လိခ်ဂါထာလ္ၚောဝ်ကျာ် လိက်ဂၞန်သၚ်္ချာ လိက်ဗေဒၚ်ဟောရာ လိက်ပေံါအာဂီု လိက်မဂ္ဂဇြေန် လိက်ဂျာနေဝ် မပ္တံသာ်ဝွံ မဒှ်အိုတ်ရ။ ၜိုန်လိက်ကၞပ် ဟွံချူခၞံမွဲလှေ်လေဝ် မၞုံတဴဏီရ။ လိက် ပြကိုဟ် သဒ္ဒါမန် ရောၚ်။

သဒ္ဒါမန်မ္ဂးဂှ် ပ္ဍဲလောကလိခ်ပတ်မန် သ္ဒးနွံထေက်ဗွဲစၟတ်ရ။ သဒ္ဒါမ္ဂးဂှ် ဒှ်ဇုက်ဇၞော်လိခ်ပတ်ရ။ "သဒ္ဒါဟွံပိုၚ် လိက်ဟွံခိုၚ်ရ" ပြကိုဟ်သဒ္ဒါမန် သဒ္ဒါမ္ဂးဂှ် ဒှ်ဇုတ်ဇၞော်လိခ်ပတ်ရ။ ဒှ်ကၠုၚ်မ္ဂး နွံကၠုၚ်ကဵုသၞောဝ်သၞောတ် ဥပဒေသ၊ စေဝ်ပၞောန် ပွမချူလိခ် မပ္တံဂစိုတ်၊ ဗျဉ်ကွက်၊ သၞောတ်သၞောဝ်သိုၚ်ခၞံဝါကျ၊ သၞောတ်သၞောတ်မပ္တံ ကတ္တာ ကမ် ကြိယာတံအိုတ်ရ၊ သၞောတ်သၞောဝ် ဥပဒေသ မပ္တံသာ်ဂှ် ဟွံမွဲမ္ဂး ဒှ်လိခ်အပြောံရ။ သဒ္ဒါမ္ဂးဂှ် ဒှ်ဇုတ်ဇၞော်လိခ်ပတ်ရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ပြကိုဟ်သဒ္ဒါမန် သ္ဒးနွံထေက်မၟိက်သ္ဂး။

ဝါစၚ်္ဂ ၉ သာ်

1. နာမ်
2. စၞးနာမ်
3. နာမဝိသေသန
4. ကြိယာ
5. ကြိယာဝိသေသန
6. ဝိဘတ်
7. သမ္ဗန္ဓ
8. အာမေဍိက်
9. ပိုဒ်ထံက်

ဗွဲကိုပ်ကၠာ ဝါစၚ်္ဂ (၉) သာ် သ္ဒးတီလဝ်ရ။

ပ္ဍဲလိက်မန် တၟေၚ်ဝိသေသ လ္တူနူလိခ်ဘာသာသ္အာၚ် မၞုံမွဲတၚ်ရ။ သၚ်္ကေတဂစိုတ်၊ သၚ်္ကေတဗျဉ်ကွက်ဂမၠိုၚ်မဒှ်ရ။ တၠပညာအ္စာခၞံလိခ်ပတ်မန်တံ ခၞံလဝ်သၚ်္ကေတဂမၠိုၚ်ဂှ် ဂမြၚ်ညာဏ်ဇြိုဟ်နက်ကေက်သ္ကာတုဲ တၞဟ်နသ္ဂောံဝေၚ်ပဲါကၠေံ ဂန္ထဂရု ဒေါသ၊ အတိဗျာပိတဒေါသ တန်ဒှ်ရ။ (ဂန္ထဂရုဒေါသ၊ ဒုဟ်ပြကိုဟ်ဇြိုၚ်၊ အတိဗျာပိတဒေါသ၊ ဒုဟ်ဗျာပ်တြးလောန်) ပ္ဍဲလိခ်မန် ဂစိုတ်မူလ မၞုံ (၁၀) ပြကာဟေၚ်ရ။ ဂကူမန် သ္ပပ္တံနူ တပေါ၊ တဗဝ် ကောဒေံညးၜါ ကလိဂွံဓာတ်သော်ကျာ်ဂမျိုၚ် ဒစာံတၞုၚ်တေံတုဲ ဟိုတ်နူကၠောံဍ ဒဒှေ်ဒယှ်ဍုက်ဍေက်ကဵုဗုဒ္ဓဘာသာဂှ်ရ အရေဝ်ပါဠိလ္ၚဵုလ္ၚဵုဂမၠိုၚ်ကီု၊ မလိခ်လၟောဝ်စှေ်နူပါဠိဂမၠိုၚ်ကီု စကာတဴပ္ဍဲဝေါဟာမန်အိုတ်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ပဲါကၠေံနူဂစိုတ် မူလ(၁၀) ပြကာတုဲ ဂစိုတ်မူလဳလေဝ် မၞုံကၠုၚ်ကီုရ။ ဂစိုတ်မူလဳတံဂှ် ဝေါဟာရလၟောဝ်စှေ်နူပါဠိဟေၚ်စကာဂပ်ဝ်ရ။

သၚ်္ကေတဂစိုတ် ကေုာံ ဂစိုတ်မူလဳ

ပၞောဝ်ကဵုဂစိုတ်ဂမၠိုၚ်

• (၁) ဂစိုတ်ကက် (၈) မဂှ် ကာက်၊ ကောက် တံဂှ် စကာသၚ်္ကေတမ္ဂး "ာ်" တုဲ သၟေဟ်တံဂှ် စကာဂစိုတ် "က်" ရ။ (ဗီုပြၚ်- ပသာ်၊ ကျာ်၊ ကော်၊ တၟော်)။ ဂစိုတ်မူလဳ နွံ (၃) မရ။ ဗီုပြၚ်ဂစိုတ်တအ်ဂှ် ခ်၊ ဂ်၊ ဃ်၊ တံ မဒှ်ရ။ (ဗီုပြၚ်- လိခ်၊ ဒဒိုခ်၊ သိုခ်၊ မဂ်၊ ဝဂ်၊ ဂိတုမာဃ်)
• (၂) ဂစိုတ် ကၚ် (၈) မဂှ် ပ္ဍဲလိခ်မန် စကာလဝ် သၚ်္ကေတဟွံမွဲ၊ ပ္ဍဲလိခ်ပါဠိစကာလဝ် သၚ်္ကေတ နဒဒှ်နိဂ္ဂဟိတ် "ံ" တုဲ၊ ဝေါဟာရလ္ၚဵုလ္ၚဵုတံဂှ် စကာတဴပ္ဍဲလိခ်မန်အိုတ်ရ။ ဗီုပြၚ်- ဂလာန်တံဝစနံ၊ သွဝ်တာဝတိံ။ ဂစိုတ်ကၚ် ဂစိုတ်မူလဳဟွံမွဲ။
• (၃) ဂစိုတ်ကၚ် (၇) မ စကာလဝ်သၚ်္ကေတဟွံမွဲ၊ ဂစိုတ်မူလဳ (၈) မ - ရ။ (ဗီုပြၚ်ဂစိုတ်တအ်ဂှ် စ် ၊ ဇ်၊ ဋ်၊ ဌ်၊ ထ်၊ ဒ်၊ ဓ်၊ သ် မဒှ်ရ။ ဥပမာ ဨကဝစ်၊ ဗဟုဝစ်၊ ဨကရာဇ်၊ သက္ကရာဇ်၊ မွဲကိုဏဋ်၊ ၝောံကိုဋ်၊ ပါဌ်၊ ဣရိယာပိုတ်၊ သဒ္ဒါ၊ ဒဒ္ဒတ်၊ ပိုဒ်၊ ကမ္မသာဓ်၊ ဨကသိုသ်။
• (၄) ဂစိုတ်ကန် (၇) မ စကာလဝ်သၚ်္ကေတဟွံမွဲရ။ ဂစိုတ်မူလဳ (၂) မနွံတဴရ။ ဗီုပြၚ်ဍေံဂှ် ဉ်၊ ဏ် တအ်မဒှ်ရ။ ဥပမာ- ပိုဉ်၊ သုဉ်၊ ဗျဉ်။ လက်သဏ်၊ ညာဏ်၊ ကသိုဏ်၊ လသိုဏ်၊ အသိုဏ်၊ ဂိုဏ်တအ် မဒှ်ရ။
• (၅) ဂစိုတ်ကပ် (၇) မ စကာလဝ်သၚ်္ကေတဟွံမွဲရ။ ဂစိုတ်မူလဳ (၂) မနွံတဴရ။ ဗီုပြၚ်ဍေံဂှ် ဗ်၊ ဘ် မဒှ်ရ။ ဥပမာ ဒဗ်၊ ဒိဗ်။ လာဘ်

သၚ်္ကေတဂစိုတ် ကေုာံ ဂစိုတ်မူလဳ

လၟေၚ်	ဂစိုတ်	ဗီုပြၚ်	သၚ်္ကေတ	လၟိုဟ်	မူလဳ	ဗီုပြၚ်	တၚ်စၟတ်
၁	ကက်	"က်"	" ာ်"	၈	၃	ခ်၊ ဂ်၊ ဃ်
၂	ကၚ်	"ၚ်"	×	၈	×
၃	ကတ်	"တ်"	×	၇	၈	စ်၊ ဇ်၊ ဋ်၊ ဌ်၊ ထ်၊ ဓ်၊ သ်
၄	ကန်	"န်"	×	၇	၂	ဉ်၊ ဏ်
၅	ကပ်	"ပ်"	×	၇	၂	ဗ်၊ ဘ်
၆	ကမ်	"မ်"	သီုဖအိုတ်	၇	×		ဂစိုတ်ကမ်ဝွံ မလိခ်လၟောဝ်စှေ်နူပါဠိဟွံသေၚ်မ္ဂး စကာသၚ်္ကေတလၟိုန်ညိ။ မလိခ်လၟောဝ်စှ်ေနူပါဠိယဝ်သဒှ် ဂစိုတ်"မ်" ညိ။
၇	ကယ်	"ယ်"	"ဲ"	၆	×		ဂစိုတ်ကယ်ဝွံလေဝ် စကာသၚ်္ကေတလၟိုန်ညိ။ မလိခ်လၟောဝ်စှေ်နူပါဠိမ္ဂး စကာဂစိုတ် "ယ်" ညိ
၈	ကဝ်	"ဝ်"	"ဵ"	၄	၂	လ်၊ရ်
၉	ကဟ်	"ဟ်"	"ဂှ်"	၆	×		ကိဟ်၊ ကုဟ်၊ ကိုဟ် (၃) မတံဂှ် စကာသၚ်္ကေတဟွံဂွံ
၁၀	ကအ်	"အ်"	"ံ"	၄	×		ကိုအ် မွဲမ စကာသၚ်္ကေတဟွံဂွံ

နိဿဲ

၁၃၆၈ သၞာံ၊ လိက်ကၞပ် ဂကောံရာမညဓမ္မာစရိယ။ လိက်ကၞပ်စၟတ်သမ္တီ ကျာ်ဒေါဝ်သာသနာ ပေၚ် (၅၀) သၞာံ(သ္ဘၚ်ထဝ်)၊ သွဟ်ရာမညနိကာယပရိယတ္တိ ပေၚ် (၂၅) သၞာံ (သ္ဘၚ်သြန်) ကေုာံ မ္ၚဵုစရိုဟ်ဍာ်လွဳမာန်သာသနာတၟိ။