ဇြဟတ်ကောန်ဂကူ နွံပ္ဍဲကောန်ဂကူ
ဇြဟတ်ကောန်ဂကူ နွံပ္ဍဲကောန်ဂကူ
မံၚ်လဒှ်ဝါတ်အာ ကုအဲရသွံ…မဂဒူဂးတုဲ ဟီုပါန်ဝေါန်စဝ် လှေံလှန်မေဏၚ်သောဲဍာ ညးၜါဒှ်မွဲကသပ်ရ။ ကြက်ဒြပ်မထိုက်ကဵုကေတ်ဏာဂွံဂှ် ဖ္ဍိုက်စိၚ်ညး ဂၟံၚ်-၃၀-သေံမပတှ်ေက္ဍၚ်ဂှ်လေဝ်ကၠေံ ပရဲဒှ်ဗွဳဗွိုၚ်တုဲ စဴဍိန်ဍာံရေဝ်ၜါမေဏၚ်သောဲဍာ
ဍိုက်စိၚ်စမၠံၚ်မွဲမခိုဟ် ဒဴတိတ်မံၚ် ဆဒမြိုပ်ပါက်ဝးကၠာ။
ဒဒှ်မဂဒူ ကၠတ်လဝ်လဴမေဏၚ်သောဲဍာဒဴအာဂှ် နူသၟဳဇမၞော်မမဍုၚ်တံ နွံလိက်ပ္တီစိုပ် တၠညးသုခေါဒယမိၚ်တုဲ နွံအသံကဵုဗက်ရပ်မဂဒူ ညံၚ်ဂွံဂးဂှ်ရ။ တာံအသံကဵု အာဗက်ကေတ်ဇကုမဂဒူဟွံဂွံ။ ဒဴဗၠးအာတုဲရ။ မၞိဟ်ဗက်တံလ္ၚောဝ်ပ္တီ တၠညးသုခေါဒယ ကၞပ်သ္ၚံတဴရ။
မဂဒူကၠေံလဝ် ဗဒိုပ်ဓမြိုမ်ပါက်ဝး ပ္ၚောံစှ်ေအာဍုၚ်မည် မှတ်တ္ကံဝါန်ရောၚ်မချပ် အာတရဴဂှ် ဗၠးအာဂၠံၚ်ဗဒိုပ်မုဟ်သၟုဟေၚ် မစိုပ်မံၚ်ထာန်မုဟ်သၟု ၜါပိတ္ၚဲဇူတဴ တ္ၚဲမုတ်ထာန်ဂတဵု ဒဒှ်မိမဇကုပ္ဍဲဍုၚ်ဝါန်ဂှ်ရ။မဂဒူစိုပ်သန်ထာန်ဇကုတုဲ ဒၟံၚ်တဴကရောံမိမ ဗော်သွးဂမၠိုၚ် လၟေၚ်တရေံပၠန်ရ။ ကောန်ဓလေၚ် -၃၀-ဂှ် စဴဒှ်ဍိက်ဇကုပၠန် မာတ်မဂဒူဒၟံၚ်ကွာန်ဂှ် ကွာန်မဂဒူ ညးမကော်ရောၚ်။
မဂဒူမံၚ်တန်ကြန်တေဝ်ကြေဝ်တုဲ စၚ်ခြၚ်ကဵုညးမၞုံပညာ ဒဒှ်ဣဒ္ဓိဗလ၊ သၟီအလိမာမၚ် စဍုၚ်မတ္တမဂှ် ဇၞော်ကဵုကြဳဇှ် ဒယှ်တှ်က္ဍၚ်သန်၊ နကဵုလေသဟေၚ် သ္ပဇြဟာန်သမိန် ကဵုရၚ်သ္ကံ မက္တဵုဒှ်ဗဒှ်ချပ်တဴရ။(ပ္ဍဲလိက်အကြီုရာဇာဓိရာဇ်-မုက်လိက်-၆)
ရံၚ်အာကဵုပိုဒ်လိက်ဏအ်တုဲ ပ္ဍဲရာဇာဝၚ်ကောန်ဂကူမန်ပိုဲ တဴတက်ဒၟံၚ်မွဲဒၞာဲ ပ္ဍဲဍုၚ်သုခေါဒါယ သၟိၚ်သေံတေံ ညးဂွံနၚ်သီုကောန်ဨကရာဇ်ဗြဴ သီုစိၚ် သီုသ္ဂံၚ်သေံ၊ သီုဒြပ်ရတ်နာနာသာ်တုဲ ကလေၚ်စဴကၠုၚ်ဍုၚ်မိတိမဇကု ကေတ်ဇြဟတ် ကဵုကောန်ဂကူဇကုပၠန်ဂှ် ပ္ဍဲဝၚ်မန်ပိုဲ ဂွံဆဵုအာရ။ ဂွံဂၠိုက်ဂၠာဲ အာဝေၚ်သေံမ္ဂး ဂကူသေံတံ နွံကၠုၚ်ကဵုနန်၊ နွံကၠုၚ်ကဵုဨကရာဇ်ဂှ် ပ္ဍဲခေတ်သုခေါဒါယဏအ်ညိဓဝ်ရ။နူလၟုဟ်လောန်ကၠုၚ် ထပှ်ကၠံသၞာံညိဓဝ်ရ၊ ရံၚ်အာကဵုဝၚ်မန်ပိုဲမ္ဂး အခိၚ်ဒုတိယဟံသာဝတဳဏအ်ရ၊ လၟုဟ်ကောန်ဂကူသေံတံ နွံကၠုၚ်ကဵု ဨကရာဇ်ပိုၚ်ပြဳလဝ်ဍုၚ်တိဍာ် ဒဵုလၟုဟ်ဂှ် ဂွံဆဵုအာရ။ကောန်ဂကူမန်ပိုဲဂှ် နွံကၠုၚ်ကဵုဍုၚ် နွံကၠုၚ်ကဵုနန်ထဝ်ပြသာဒ် ဒှ်ကၠာလေဝ် လၟုဟ်ကောန်ဂကူပိုဲ ဍုၚ်ဟွံမွဲ ဟွံပိုၚ်ပြဳအဝဵု က္ဍိုၚ်ဗ္တာၚ်နန်ထဝ်ကဝ်ပိုတ်ကၠုၚ် လအ်လကာဖာကွေံကွေံရ။သွက်ဂွံဒးဂၠာဲဟိုတ်ဖဵု နွံကဵုဇြိုဟ်ဇြိုဟ်နက်နက်ထေက်ရ။
ရံၚ်အာကဵုရာဇာဝၚ်ပထမဟံသာဝတဳမ္ဂး သၟိၚ်သမလကဵုဝိမလ ကောကဵုဒေံၜါ ပတန်ဍုၚ်ဟံသာဝတဳဂှ် သၟိၚ်အိန်ရီုဗၚ်တုဲ ဂွံကၠုၚ်ဍုၚ်ဟံသာဝတဳဂှ် ကောန်ဂကူပိုဲပတှ်ေကၠုၚ် ကေတ်စမံၚ် သၟိၚ်အိန်ရီုဗၚ်လဝ်ဂှ် ဒဵုတ္ၚဲဏအ်ရ။ ဒဵုတ္ၚဲဏအ်လေဝ် ကောန်ဂကူမန်ပိုဲ စၟဳမံၚ်သၟိၚ်အိန်၊ သၟိၚ်ဗြီု၊ သၟိၚ်ယီု၊ သၟိၚ်မာဏီဂှ်ရ။ဇြဟတ်ကောန်ဂကူဇကု ဇကုဟွံပတှ်ေတုဲ စၟဳမံၚ်ပူဂဵုရီုဗၚ်မွဲဓဝ်ရ။ ဆလအ်မှ ညးတအ်ကၠုၚ်ရီုဗၚ် သွက်ကောန်ဂကူမန်ပိုဲရော။ ကလေၚ်စၟတ်ရံၚ်အာ ပရေၚ်ဂွံကၠုၚ်ဍုၚ်ပထမဟံသာဝတဳ ဟိုတ်နူသၟိၚ်အိန် ဂွံကၠုၚ်ဍုၚ်ဂှ် စုတ်လဝ်ပ္ဍဲက္ဍဟ် ကောန်ဂကူမန်ပိုဲ စုတ်လဝ်ပ္ဍဲဝၚ်ကောန်ဂကူမန်ပိုဲ ကောန်ဂကူမန်ပိုဲ ပတှ်ေမံၚ် မၚ်စၟဳမံၚ် သၟိၚ်အိန်သက်သကဟဏီရ။ ဍာံဍာံဂှ် သ္ပသ္ကိုပ်သ္ကကဵုသၟိၚ်သမလကေုာံသၟိၚ်ဝိမလတုဲ ကောန်ဂကူမန်ပိုဲ ဍာ်ဓဍိုဟ်နွံကၠုၚ်သ္ပပြကာ လ္တူသၞသတြုတုဲ ဂွံဇၞးကၠုၚ်၊ဂွံကၠုၚ်ဍုၚ်ဂှ် ပဲါကၠေံထောံတုဲ ဟိုတ်နူသၟိၚ်အိန်ဂှ် စုတ်စၞးဂွံကၠုၚ်ဍုၚ်ရ။အစောံကောန်ဂကူမန်ဇကု၊ဇြဟတ်ကောန်ဂကူမန်ဇကု ကၠေံအာရ။ ပတှ်ေကေတ်ဒၟံၚ် သၟိၚ်အိန်ကေုာံပူဂဵုတၠဣဒ္ဓိတံအိုတ်ရ။ ဟီုအရေဝ်ကွာန်မ္ဂး ပိုဲလိဂွံကၠုၚ်ဍုၚ် ဟီုအရေဝ်လိက်မ္ဂး ပိုဲဂွံကၠုၚ်ဍုၚ် နကဵုပြယာဲ၊ ဟီုအရေဝ်တ္ၚဲဏအ် အရေဝ်ဂၠးတိ အရေဝ်ကလုတ်မ္ဂး ပိုဲဂွံကၠုၚ်ဍုၚ် နကဵုဒဳပလဝ်မေသဳ (diplo-macy) တံရ။ အစောံကောန်ဂကူဇကု အစောံဍာ်ခဍိုဟ် အစောံကၠေၚ်က္ဍဟ်ကောန်ဂကူဇကု ကၟာတ်ဂဒဵုအာအိုတ်တုဲ ပတှ်ေကေတ်မံၚ် သၟိၚ်အိန်ကေုာံတၠဣဒ္ဓိတံအိုတ်ရ။ ပတှ်ေကေတ်မံၚ် ဗီုတဏအ်မ္ဂး သွက်ကောန်ဂကူမန်ပိုဲ ဂွံဇၞော်မောဝ်တဴတက်အာဂှ် ကၟာတ်လဒဵုအာအိုတ်ရ။ ဂၠံၚ်ဂွံဇၞော်မောဝ်ကၟာတ်အာ ကၠက်အာအိုတ်ရ။
အဲကဵုဥပမာမွဲရ။ပူဂဵုရဲသ္ကံၜါ ကွာ်ဒၟံၚ်ဂၠံၚ်ဍာန် လ္တူတိသြၚ်ဗ္တဳဇိုၚ်ၜဳ ပ္ဍဲတ္ကအ်ဂျာဗာ (Java) ဍုၚ်အေၚ်ဒဝ်နဳယှာ(Indonesia) တေံရ။ ရဲသ္ကံၜါ ကွာ်ဒၟံၚ်ဂၠံၚ်သြၚ်ဗ္တဳဂှ် မွဲလ္ပာ်ဂှ် ဇိုၚ်ၜဳ မွဲလ္ပာ်ဂှ် ကုန်ဒဵုနွံမွဲရ။ လ္တူကုန်ဒဵုဂှ် တၟအ်စူစူနွံမွဲရ။ လ္တူဒဵုတၟအ်စူစူဂှ် ကၞုဒှ်အာတၟအ်(ကျောက်ဖြစ်ရုပ်ကြွင်းခရု) ဇၞော်ဇၞော်မွဲမလေဝ် နွံဍုန်လ္တူတၟအ်ဒဵုဂှ်ရ။ညာတ်အာ တၟေၚ်တၟဟ်ကွေံရ။ ပူဂဵုရဲၜါ အခိၚ်ကွာ်မံၚ်ဂၠာန်ဍာန် ညာတ်အာလ္တူဒဵုကုန်တၟအ်။ ကၞုဒှ်အာတၟအ်ဂှ်ရ။ ပူဂဵုရဲၜါဂှ် အခိၚ်ကွာ်ဂၠံၚ် ညာတ်အာကၞုဒှ်တၟအ်ဂှ်တုဲ ရဲမွဲဂှ် သၟာန်အာရဲမွဲဂှ်ရ။ကၞုဒှ်တၟအ်ဏအ် ဗီုလဵု ဍေံဂွံစိုပ် လ္တူကုန်ဒဵုတၟအ်စူစူဏအ်ရော မၞိဟ်ၜါပ္တိုန်ဏာပြသၞာ သၟာန်အာညးသ္ကံရ။ရဲမွဲဟီုဏာဂှ် ကၞုဇၞော်တၟာဏအ် ဂွံစိုပ်က္ဍဟ်ဒဵုဏအ်ဂှ် သၟိၚ်အိန်ဒေဝတဴ ပူဂဵုတၠဣဒ္ဓိတံ ကေတ်နၚ်ဂှ်ရ ဂွံစိုပ်ဌာန်ဗီုဏအ်ရ ဟီုဂးတုဲ အရေဝ်ပိုတ်အာရ။ ပူဂဵုဝွံ ပတှ်ေကေတ်သၟိၚ်အိန်ဒေဝတဴ ပူဂဵုတၠဣဒ္ဓိ အရေဝ်အိုတ် အရေဝ်ပိုတ် ဂၠံၚ်မာတ်အာဆဝွံရ။သးက်ဂွံဆက်ချပ် ဂွံဂွံသွဟ်ဂှ် ဟွံမွဲရ။ ကၠေၚ်က္ဍဟ်ညးဂှ် ဆၜိုတ်ပတှ်ေ ကေတ်သၟိၚ်အိန်ဒေဝတဴ တၠဣဒ္ဓိမွဲဓဝ်ရ။
ပူဂဵုသှ်ေမံၚ်ရဲမွဲဂှ် ဗီုညးချပ် ဗီုညးဝေၚ်ကၠၚ် က္ဍဟ်မွဲအဆံၚ်တုဲမွဲအဆံၚ် ကေုာံဗဟုသုတလညာတ် ညးပံၚ်ကောံတုဲ ပ္တိတ်ဏာသွဟ်ဂှ် ကၞုဝွံ ဇၞော်လေဝ် ဇၞော်ဒၟံၚ် ဒဵုကုန်တၟအ်လေဝ် စူလေဝ်စူမံၚ်ဟီုတှ်ေ ကၞု ဏအ် နကဵုဇကုဍေံ နကဵုလျိုၚ်ဇကုဍေံ ဗီုလဵုလေဝ် တိုန်စိုပ်လ္တူက္ဍဟ်ဒဵုဏအ်ဟွံမာန် ဂွံၜိုဟ်ကဝက်ကဝုဲ ဒတုမ်ဂတက်စှ်ေအာမာန်ရ။တုဲ ချပ်မွဲဗီုပၠန်ဂှ် သတ်ဂစေံဇၞော်ဇၞော်တံ ဃိုၚ်ပ္တိုန်နၚ်ကၞု လ္တူဒဵုဏအ် ဒှ်ဟွံမာန်ဟာ။ ကလေၚ်ချပ်အာ မွဲလ္ပာ်ပၠန်မ္ဂး ကၞုဏအ် လေဝ်ဇၞော်ကွေံကွေံ ဂွံဃိုၚ်နၚ်မာန်ဂှ် ဂစေံဇၞော်နူဏအ်နွံမာန်ဟာ၊ ဂွံဃိုၚ်နၚ် နကဵုခၟဴကီု၊ နကဵုကေံ ဇိုၚ်ကီုဂွံပ္တိုန်နၚ်ဂှ် ဝါတ်ခဲါကွေံကွေံရ။ ဒှ်ဟွံမာန်ရ ပူဂဵုဂှ်ရ ဆပ်ချပ်အာကသပ်မွဲပၠန်ဂှ် ကၞုဇၞော်ဝွံ မွဲအခိၚ်တေံ နွံဒၟံၚ်သၟဝ်ဂတာ ၜဳဇၞော်တေံရ၊ ကၞုဇၞော်ဝွံ ချိုတ်အာ ပ္ဍဲဂတာၜဳရ။ သၞာံလအ်အာဗွဲမဂၠိုၚ် ကဵုပြကောဋိကိုတ် (Many million years ago) ရကၞုဇၞော်ဝွံ ဒှ်အာကၞုရုပ်တၟအ်(fossil)ရ နူဂှ် ဆက်တုဲချပ် အာပၠန်ဂှ် ဒၞာဲဍုၚ်အေၚ်ဒဝ်နဳယှာဝွံ ဗ္ဒဲါတ္ကအ်ဂျာဗာဏအ်၊ တိချဳၜဳကလိုက် နွံဂၠိုၚ်ဘဲရ။ ဟိုတ်နူတိချဳၜဳကလိုက် ဒှ်ဂၠိုၚ် ကဵုလတုန်တုဲ ဒၞာဲကၞုချိုတ်ဏအ် ဒှ်တိုန်ကုန်ဒဵုမွဲ ကဆံၚ် တုဲမွဲကဆံၚ် သၞာံလေဝ် လအ်လအာဗွဲမဂၠိုၚ်ကဵု ပြကောတိကိုတ်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ကၞုဝွံ ဒှ်အာတၟအ်တုဲ စိုပ်ဒၟံၚ်လ္တူက္ဍဟ်ဒဵုဏအ်မာန်ဏောၚ် ဂှ် မွဲကဆံၚ်တုဲ မွဲကဆံၚ် ညးချပ်အာ ပ္တိတ်အာကသပ်ဒဵုညးဂမၠိုၚ် ဒုၚ်တဲမာန် ဂွံအာသွဟ်ရ။ ဗီုဏအ် ညးချပ်အာ မွဲကဆံၚ်တုဲမွဲကဆံၚ်ဂှ် ညးကော်စနဲတက္ကဗေဒ(Logic) ရ။ ကောန်ဂကူမန်ပိုဲ
အဝဵုနနဲဗီုဏအ် ချပ်ဒၟံၚ်ကီရဟာ၊ ညိလေဝ်ဟွံမိက်ဝေၚ်ကၠေၚ်က္ဍဟ်တုဲ ပတှ်ေကေတ် သၟိၚ်အိန်ဒေဝတဴ ပူဂဵုညးတၠဣဒ္ဓိ တံအိုတ်ရ။ သွက်ကောန် ဂကူဂွံဇၞော်မောဝ်မာန် ဒးချပ်ဗီုဏအ် လညာတ်ဗဟုသုတဒးနွံ သီုဖအိုတ်ညးရ။ အခါဂှ်မ္ဂး ဇြဟတ်ကောန်ဂကူ နွံပ္ဍဲကောန်ဂကူမာန်ရ။ ဗီုဏအ်ဟွံသေၚ်မ္ဂး ဇြဟတ်ကောန်ဂကူ အိုတ်အာတရဴအကြာသၟန်ပါၚ်ညးသ္အာၚ်တံရ။ အိုတ်အာ ပ္ဍဲဂလာန်သၟိၚ်အိန်ဒေဝတဴ ပူဂဵုညးတၠဣဒ္ဓိတံအိုတ်ရ။ အစောံကောန်ဂကူဇကုဟွံမွဲ၊ ဂွံမံက်တိုန်ဟွံမာန်ရ။ ကောန်ဂကူမန်ပိုဲ ဂွံတဴတက်ဇၞော်မောဝ်အာဂှ် ဒှ်ဟွံမာန်ရ။ ဆက်ဒှ်အာဍိက်ပၠက် သၞသတြုဇကုဂှ်ပၠန်ရ။ဇြဟတ်ကောန်ဂကူနွံ ပ္ဍဲကောန်ဂကူ အစောံဇြဟတ်ကောန်ဂကူနွံဒၟံၚ် ပ္ဍဲကောန်ဂကူဂှ် ဆက်ဗှ်ရံၚ်အာ ပရောမဂဒူပၠန်ညိ။
မဂဒူတန်ကြန်တေဝ်ကြေဝ်တုဲ စၚ်ခြၚ်ကဵုညးမၞုံကုပညာ ဒဒှ်ဣဒ္ဓိဗလ သၟီအလိမာမၚ်(သၟိၚ်ဗၟာ)စဍုၚ်မတ္တမဂှ် ဇၞော်ကဵုကြဳဇှ် ဒယှ်တှ်က္ဍၚ်သန်၊ နကဵုလေသဟေၚ် သ္ပဇြဟာန်သမိန်ကဵုရၚ်သ္ကံမက္တဵုဗဒှ် ချပ်တဴရ။ ဒေံအဲမေဏၚ်ဥရိုန်ဝွံ သ္ကဵုကုအလိမာမၚ် ဣၚုဟ်ချပ်တဴ ပ္ဍဲမတဏၚ်လ္ဂုၚ်ဂှ် ပိုဲသြပ်ကေတ်ဖအိုတ်ရ ဂးတုဲ မဂဒူစကာကလုတ် သီုကဵုစမာဲစမိန်ဗွဲမဂၠိုၚ်ကဵုအာရ။ နူသၟီအလိမာမၚ် ခါမဂွံဒြပ်ကသပ်စမာဲစမိန် ဗွဲမဂၠိုၚ်၊သလေဟ်ဟၟဟွံမွဲကဵုရၚ်သ္ကံ၊ ကလုတ်မကၠုၚ်ကီု မအာကီု ဟွံဂွံသ္ကုတ် ပၟတ်ဖဴဟွံပၠိုတ် ဍုၚ်ၜါရဴဍုၚ်မွဲကီု မလဝ်စိုတ်ရ။ ဒဒှ်ကဵုမေဏၚ်ဥရိုန်မ္ဂးဂှ် သၟီအလိမာမၚ် သၟိက်ဂွံညာတ်ပြဟ် ဍိုက်ကေတ်ဂၠုၚ်မွဲ ညံၚ်အဇမဝေၚ်နှိက် ပကောံဂၠုၚ်ကျာံ ဗၞတ်ၜါစှော်ပြၚ် ဗိုတ်တိုန်ဇၞိက် ဗဗွဲလွေၚ်အာစိုပ်တ္ကံဝါန်ရ။ နူကဵုမေဏၚ်ဥရိုန်လေဝ် တီဒဒှ်သၟီအလိမာမၚ် မတိုန်ကၠုၚ် ပလွေဟ်မဝေၚ်ဍာ်ကီု၊ သီုကဵုမမိန်ၝာဲဂမာ ဍိက်သ္ကံဗွဲမဂၠိုၚ် ဗွဳဗွိုၚ်ကေတ်တုဲ မဂဒူကဵုဏၚ်ဥရိုန် စှ်ေဝေၚ်တဴဍာ်ဂၞဴဗတဳကီု၊ သၟီအလိမာမၚ်ခါမညာတ်မေဏၚ်ဥရိုန် ဒှ်သ္ဍိုက်ဗွဲမလောန်သန်ဟေၚ်တုဲ အလိမာမၚ် ကလေၚ်ပၠန်စဴကၠုၚ်ဍုၚ်ရ။ဒဒှ်မဂဒူ ယိုက်ကဵုဏၚ်ဥရိုန်ဂှ် မူစိဂိတုတ္ၚဲမံက်စွေက် ဒိတ္တိနက်သတ်ခဍောန် ပယာံကဵုဂွံတီဗွဲမပြဟ်ညိ
နူသၟီအလိမာမၚ် စကာကလုတ် ကဵုဟီုပၠန်ဂတးဂှ်ရ။ နကဵုမဂဒူဟီုဂး ဂိတုတ္ၚဲပယာံအခါ၊ ပ္ဍဲပြၚ်ဗ္တဳတံၚ်လောဲဂှ် ပိုဲစှ်ေပကာဝဵုမ္ၚဵုရ။ သကြန်သမွဲကဵုရၚ်သ္ကံ ပ္ဍဲကဵုသၟီအလိမာမၚ်ချပ်-
မဂဒူဝွံ ဍေံမၞိဟ်ဟွံမောဲကဵုသစ္စ ဍေံအာခစ တၠညးသုခေါဒါယ ညးမကဵုအဝဵုအသီကုဍေံ ဂုဏ်ညးဂှ် ပိုဟ်ထောံ ကောန်တၠညးသီုပိုန်ဟာန် မကၠတ်နၚ်လၟုဟ်ဍေံ ဍေံကဵုကုအဲ ကြဴဍေံပမွဲသွက်အဲပၠန်ရ။ ဏၚ်ဥရိုန်လေဝ်ညံၚ်ဂွံ မဂဒူဂှ် ညံၚ်ဂွံချိုတ် ကာလပိုဲ ကၠောံစိုပ်ဂၞဴဗ္တဳတံၚ်လောဲဂှ် ဏၚ်ဥရိုန်လေဝ် ကဵုစိုပ်ဂၞဴဗ္တဳဂှ်ကီု ပ္ဍဲကဏာဇၞော်စုတ်သၠဖ္ဍာန်ကဵုလးလဝ် ဖုန်သ္ဍီဂၞဳဝုန်ဏၚ်ပြုပြၚ်စဵုဓနိက်ဓလာဲဆေဝ်၊ စံၚ်လဝ်ဓုပ်သ္ဍဴ ဇၟာပ်ခယိုၚ်ကဏာ သီုဗြာတ်တ္ၜဴက္ဍိုၚ်ဇၞော် ဂညိစဳရေၚ်လဝ် ပဝဵုမ္ၚဵုကာလဂှ်ရ။ ရဲသၟီအလီမာမၚ် ကဵုဂွံနွံၜုန်မွဲမွဲ ပ္ဍဲမဒယှ်ေလှ်ေဗတံဂှ် ရပ်မဂဒူညံၚ်ဂွံ"
မချပ်လဝ်ကသပ်ဂှ် မိမဂဒူ သီုဏၚ်ဥရိုန်ညးၜါဂွံမိၚ်ဂလာန်ဂှ် ဟီုကဵုမဂဒူသက်ကုသၟိဟ် မဂဒူဝွံမိၚ်တုဲ ပသစာကဵုဍိက်လဗိုန်လဝ်ဇကု သီုကသပ်ဟေၚ်မမံၚ်တိုၚ်ဂနပ်ဇကုမချပ်ဂှ် ဟီုဂးလဝ်ကဵု မၞိဟ်ပ္တေဟ်ဇကုဖအိုတ်ရ။
ကာလပိုဲကဵုအလိမာမၚ်မဓရီုသ္ကံဂှ် ခါမၞးတံမသုၚ်စောဲအရက် မၞးတံလ္ပၚိတ်ဂၜံလဝ် ဗိုဝ်မတ်ရဲဍေံမၞးတံ က္ၜောတ်ကၠေံညိ။ဗလးကဵုရဲ ဍေံသုၚ်စဗၜူကဵုက္ဍၚ်ညိ။ ယာံရရဲဍေံဗၜူသမ္တီမွဲ ပိုဲဟီုလဝ်ကဵုရၚ်သ္ကံမဇအဲဂး၊ ဒိုအ်လ္ပသုၚ်၊ မုၚ်ဇုၚ်အဲဟီု ဟာပ်စပုၚ်သွညိ။မပ်ဇပ်ယာံအဲဂး မၞးတံရပ်ၜုန် ထ္ပက်ဗာ်ညံၚ်ဂွံ သာ်ဝွံ မၞးတံညးဂမၠိုၚ် ပဗက်ညိ။
လးလဝ်သမ္တီပ်ပါၚ်သာ်ဂှ် ဟီုဂးကဵုပ္တေဟ်ဇကုသၟဟ်အိုတ်တုဲ နုၚ်သုရာစုတ်လျဓလိၚ်စွံတရေၚ်လဝ် "ပယာံမဂဒူသၟိက်ကဵုဒှ်သၟီ ဍိုက်ကဵုတၠဒှ်စိုတ်မွဲရံၚ်ဒၟံၚ် သၟီအလိမာမၚ် မကၠောံကဏာဇၞော်ဂှ်ရ။ လ္ပာ်အလိမာမၚ် ရပ်မဂဒူဂှ် ပယာံဗတံ၊ မဂဒူသရပ်အလိမာမၚ်ဂှ် ပယာံတ္ၚဲပၠိုတ် ဍာ်တိုန်ဘာ်သြၚ် သမောဲညးၜါတၞဟ်ဟာ၊ ပယာံမဂဒူသၟိက်ကဵုဒှ်သၟီဒှ်တုဲ ကသပ်ဍိုက်ပေၚ်ဖအိုတ် ပ္ဍဲဂှ် ဒးပယာံအခါရဂးတုဲ သၟီအလိမာမၚ် သီုမကျိုၚ်ကေတ် ကယိုၚ်ဨကရာဇ် သီုသရာဲတခက်ဍိုက် စိၚ်တိတ်ကၠုၚ်နူဍုၚ် ပ္ၚောံပြၚ်ဗ္တဳတံၚ်လောဲစိုပ်ဓမံၚ် စှ်ေ နူစိၚ်လုပ်မံၚ် ပ္ဍဲကဏာဇၞော်ဂှ်ရ။ မဂဒူကဵုသၟီအလိမာမၚ် မခဏဇြဟာန်သမိန် ပသစာဓရီုသုၚ် စတ္ၜန်တ္ၜောဲတဴကေုာံရၚ်သ္ကံ ပ္ဍဲမသုၚ်စတဴဂှ် ပ္တိတ်နၚ်မြမောဝ်ပ္ကဴသဴ လ္ၚဵုစရှ်လ္ၚဵုဝက် သီုဍိက်သီုတလတ္ၜန်တ္ၜောဲတဴရ။ မၞိဟ်ပတေဟ်သရာဲသခက်မဂဒူတံဂှ် တိုၚ်တလမဗတောန်လဝ်ပဗက် ထၜံလဝ်အရက်ပြောဟ်ထောံကၠေံရ။ ပ္ဍဲခၞဂှ်ကီု ဍာ်တိုန်ဘာ်သၚ်ဗတဳလဲသဒဟ် ခါသရာဲသခက် သၟီအလိမာမၚ်တံ သုၚ်ဗၜူက္ဍၚ်ဟေၚ် နူပြၚ်ဗ္တဳသၞက်ကြကတ်ကၠိုဟ်ကဵုဍုၚ် ဒှ်ဇၞော်ကြုၚ်စိၚ်စးစိၚ်တဏီလယိုဟ်ဍာ်ဂှ် မဂဒူဗ္စာရဏာညာတ်တုဲ မဇ မဂဒူဂးသြောဲ (သရာဲ)မဂဒူမိၚ် ဒိုအ်ဟွံသုၚ်စစၞဗၜူရ။ကာလဂှ် မုၚ်ဇုၚ် မဂဒူဂးပၠန် ရဲမဂဒူစပုၚ်သွအိုတ်ရ။ သရာဲသခက် စဟာပ်တုဲဒှ် မပ်ဇပ် မဂဒူဂး မၞိဟ်ပ္တေံ(ပ္တေံဟ်)-၇၀-သရာဲမဂဒူတံ ခလိုက်က္တဵုမွဲဓမြိပ် ဂိုၚ်ပ္တိတ်ၜုန်ဇၞိန်နူဇကု တ္ၚီုစုတ်သြောဲ သၟီအလိမာမၚ်တံ သီုမဗၜူဂှ် ချိုတ်အာဗွဲမဂၠိုၚ်၊ ဇကုအလိမာမၚ် သလာ်တိုန်ဍိုက်စိၚ်ဗြဴမွဲဒဴအာ ကာလကၠိုအ်ကြုၚ်ဇၞောဝ် ဗတဳဂှ်ဍာ်တလိုပ်ဗုၚ်စိၚ်ဒဴပြဟ် ဟွံဂွံ တြဴစိၚ်ဍိုန်အာ သြာဲမဂဒူတံ ဆံၚ်ဗက်ရပ်ဂွံအလိမာမၚ် ဂစိုတ်ကၠေံဒၞာဲဂှ်…
(ပ္ဍဲလိလ်အကြီုရာဇာဓိရာဇ် မုက်လိက် ၆- ၈)
ရံၚ်အာကဵုဝၚ် မဂဒူဇၞးကေတ်သၞသတြု ဝၚ်ပိုဒ်လ္တူဏအ်ညိ၊မဂဒူကေတ်မာန်သၞသတြုဂှ် သၟိၚ်အိန်ဒေဝတဴတၠဣဒ္ဓိ ဟွံပါကၠုၚ်ရ။ညးဆိုက်ဗဒက်ကဵု မၞိဟ်တၠပညာဇၞော်ဇၞော်တီဂၠိုၚ် နွံကဵုဣဒ္ဓိတံရ။ ပၟိက်မိက်ဂွံဂွံ ဆန္ဒနွံမ္ဂး ဒးချပ်ရ၊ ချပ်တုဲ ဂွံကသပ်ရ၊ ကသပ်။ ကသပ်ဂှ် ဒးပ္တိတ် ပသဇိုၚ်ကဵုကသပ်ဂှ်တုဲ ဒးချပ်တိုန်ပၠန်ရ။မွဲကဆံၚ်တုဲမွဲကဆံၚ် ချပ်တိုန်ဂွံကသပ်၊ နူကသပ်ဂှ် ချပ်တိုန်ပၠန် ဂွံအာကသပ်ပၠန် မွဲကဆံၚ်တုဲ မွဲကဆံၚ်သၠုၚ်တိုန်အာ ဒဵုဂွံစိုပ်တိုၚ်ပ္ကဴမာန်ရ။ ညးချပ်ကသပ်ကဵုကဆံၚ်ဗီုဏအ်ဂှ် ဟီုမအရေဝ် အဂႅလိက်မ္ဂး The distant in thesis as um thesis ရ။ဆဂး အရေဝ်မန်နွံမံၚ်မွဲရ။
ချပ်ဂၠေံဒှ်သၟိၚ်၊ ချပ်ဂၠိၚ်တ္ကဲ၊ ချပ်လအ်သ္ၚောဲအာ မဂဒူဂွံဒှ်သၟိၚ်ဂှ် ညးချပ်ဒး၊ ချပ်ဂၠေံတုဲ ဒှ်အာသၟိၚ်ဂှ် ပိုဲဂွံတီကေတ်ရ။ ညးသုၚ်စောဲ ဇြဟတ်ကောန်ဂကူတုဲ ညးဂွံအံၚ်ဇၞးအာ သၞသတြုတံမာန်ဂှ် ပိုဲဂွံတီကေတ်မာန်ရ။ပိုဲလေဝ် ဒးကေတ်နဲဏအ်ကီုရ။ လ္တူသၞသတြုပိုဲ ဍာ်ခစဍိုဟ်ပိုဲ နွံဂလိုၚ်လဵုရော၊တဴတက်နူပြယာဲသၞသတြုပိုဲဏီဟာ၊ပညာကလုတ် ဒဳပလဝ်မေသဳ (Dipiomary) ပိုဲ တဴတက်မံၚ်ကီုရဟာ၊သတ္တိ၊ဗျတ္တိပိုဲ နွံမံၚ်ကီုရဟာ၊ သတ္တိ၊ဗျတ္တိပိုဲတဴတက်မာန်မံၚ် ကီုရဟာ၊ ဇြဟတ်တဏအ် ပ္ဍဲကောန်ဂကူပိုဲ နွံမံၚ်ကီုရဟာ၊ဟွံမွဲမ္ဂး ဒးလွဳပရာအာရ။ပညာတဏအ် ပိုဲဒးလွဳလွတ်ဒးဗ္တောန်ကေတ်ရ။ သတ္တိပိုဲလေဝ် ဒးလွဳကေတ်ရ။ ဇြဟတ်ကောန်ဂကူ ဒးနွံပ္ဍဲကောန်ဂကူဏအ်ရ။ လ္ပအာဂၠာဲမံၚ် ပ္ဍဲသၟိၚ်အိန်ဒေဝတဴ ပ္ဍဲဍုၚ်မ္ၚးတေံညိ။ဒးပဓာန်ကဵု ဇြဟတ်ကောန်ဂကူ နွံပ္ဍဲကောန်ဂကူပိုဲဏအ်ရ။
ကလေၚ်ရံၚ်အာ ပ္ဍဲပွဳဗွိုၚ်ပိုဲ။ပ္ဍဲသဘာဝပိုဲဏအ်ညိ။မသတ်လ္ၚဴမွဲမဓဝ်ဂှ် ကၠေၚ်ဟွံတိတ်ကၠုၚ်ရ။ ဆဂး ပ္ဍဲမလ္ၚဴမွဲမဏအ်ဂှ် ကၠေၚ်နွံဒၟံၚ်ရ။နကဵုလ္ၚဴမွဲမဏအ်ဓဝ်ဂှ် ကၠေၚ်ဟွံတိတ်ကၠုၚ် ဒှ်ကၠာလေဝ် မလ္ၚဴတဏအ် ပံၚ်ပကောံဖအိုတ်တုဲ၊ တ္ၚေတ်ထောံဍေံ၊ဗုတ်ထောံဍေံတံမ္ဂး၊ကၠေၚ်တိတ်ကၠုၚ်မာန်ရ။ဂွံကၠေၚ်လ္ၚဴခိုဟ်ခိုဟ် ကၠေၚ်လ္ၚဴဇေတ်ဇေတ်မာန်ရ။ ဒှ်ကၠုၚ်ကၠေၚ်လ္ၚဴ၊ဂွံကဵုဇြဟတ်ကၠေၚ်လ္ၚဴဇေတ်တ်တံရ။အတိုၚ်ဏအ်ကီုရ ပ္ဍဲကောန်ဂကူကောန်မန်ပိုဲလေဝ်၊ပကတိကၠေၚ် (ဝါ) ဆီနွံဒၟံၚ် တၟအ်ကောန်မန်ဖအိုတ်ရ။ဆီကောန်စိုတ်ဓါတ်ကောန်ဂကူ နွံဒၟံၚ်သီုဖအိုတ် သီုတၟအ်ကောန်ဂကူမန် ဖအိုတ်ရ။ မူဟိုတ်ရောဟီုမ္ဂး ကောန်ဂကူမန်ပိုဲ နွံကၠုၚ်ကဵုဝၚ်၊ နွံကၠုၚ်ဨကရာဇ်၊ နွံကၠုၚ်ကဵုနန်၊နွံကၠုၚ်ကဵု လိက်ပတ် အခိုက်ကၞာပြဝေဏဳဂှ် ကောန်ဂကူမန်ပိုဲကီု ပ္ဍဲဂၠးတိဏအ်ကီု တီဒၟံၚ်သီုညးဖအိုတ်ရ။ဆဂး ပ္ဍဲကောန်ဂကူပိုဲတၟအ်ကောန်ဂကူ ဆီကောန်ဂကူ နွံမံၚ်တံဂှ် တုပ်တဴညံၚ်ဂွံဒှ် တ္ၚေတ်ဗုတ်တိတ်ကၠုၚ် ဗီုလဵုကၠေၚ်လ္ၚဴဂှ် ဗီုလဵုပိုဲဒးသ္ပရေ။ ညံၚ်ဂွံဒှ် တုပ်ညံၚ်ဟွံဂွံ ဗီကၠေၚ်လ္ၚဴကီု၊ စိုတ်ဓါတ်ကောန်ဂကူကဵုနွံမံၚ် မၞိဟ်မွဲဏအ်ဂှ် ညံၚ်ဂွံဒှ်ဇြဟတ်ကောန်ဂကူ ဗီုလဵုပိုဲဒးသ္ပရော၊ပညာပိုဲဍာ်ခဍိုဟ်ပိုဲ ပြယာဲပိုဲ၊ ပိုဲဗီုလဵုဒးကၠောန်ရောဂှ် ပိုဲဒးချပ်အာရ။ ဇြဟတ်ကောန်ဂကူနွံဒၟံၚ် ပ္ဍဲကောန်ဂကူဂှ် တၟအ်ကောန်ဂကူမန်ဂွံဒှ် ဇြဟတ်သွက်ကောန်ဂကူမန်ဂှ် ဒးဂၠာဲနဲကဲပညာရ။
အတိက်မွဲအခိၚ်တေံ ပ္ဍဲဍုၚ်ကြုက် ဟိုတ်နူကောန်ဂကူကြုက်တံ စောဲလာံဘိၚ်ဗ္ၜူတုဲ ဟိုတ်နူပၞာန်ဘိၚ် (Opium-War) တုဲ သီုမွဲဍုၚ်ကြုက်စိုပ်အာ သၟဝ်တဲအေၚ်ဂလိက်တံရ။
သွက်ကောန်ကြုက်တံဂွံဗၠးၜး ဂ္စါန်တဝ်စၞေဟ်ကဵုအေၚနဂလိတ်တံရ။ အခိၚတဝ်စၞေဟ်မံၚ်ဂှ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ကောန်ဂကူကြုက်တံ မံက်ဂတဝ်တိုန်မွဲရ။ ယၟုညးဂှ် သောန်ယက်သေၚ်(Sun Yet Sin)ရ၊ မုညးရောဟီုမ္ဂး ပ္ဍဲဍုၚ်ကြုက်ဏအ် ကောန်ဂကူကြုက်တံ နွံဗွဲမဂၠိုၚ်ရ။ လၟိုန်နွံဂၠိုၚ် ဒှ်ကၠာလေဝ် ဒှ်ဒၟံၚ်ဍိက်ပၠက် အေၚ်ဂလိတ်တံရ။အေၚ်ဂလိတ်တံဂှ် လၟိဟ်နွံညိညဓဝ်ရ။ကောန်ဂကူကြုက်တံ နွံလၟိဟ်ဗွဲမဂၠိုၚ်ကီုလေဝ် ဗီုညးညးမံၚ်ဒၟံၚ်တုဲ ဇြဟတ်ဟွံမွဲရ။ ညးကဵုဏာဥပမာဂှ် ကောန်ဂကူကြုက်တံ တုပ်တဴညံၚ်ရဴကဵုဗ္တဳကှ်ကှ်ရ။ ဗ္တဳမွဲဇျာပ် ကေံကဵုတဲမ္ဂး ဗ္တဳဝွံနွံဒၟံၚ် ပ္ဍဲမွဲကေံတဲ ဇျာပ်လဝ်ဂှ်ရ။ ပၠးထောံတဲမ္ဂး ဗ္တဳဂမၠိုၚ် ပြးစှ်ေအာ ပ္ဍဲအကြာတဲ ဒတုံစှ်ေအာ ပ္ဍဲအကြာတဲတံအိုတ်ရ။မူဟိုတ်ရော ဟီုမ္ဂး ဗ္တဳဝွံ ကှ်ဒၟံၚ်တုဲ ဇြဟတ်ဍေံဟွံမွဲ ဗ္တဳမွဲမကဵုမွဲ ဗာန်ကောံညးသ္ကံဟွံမွဲတုဲ မွဲမတုဲမွဲမဒတုံစှ်ေ အာသၟဝ်တဲအိုတ်ရ။ဟိုတ်နူဗ္တဳတဏအ် ဇြဟတ်ဍေံဟွံမွဲတုဲ ဍေံဒတုံစှ်ေအာ ဗီုဏအ်ရ။ယဝ်ရဗ္တဳမွဲကေံဏအ် ပိုဲစုတ်ထောံဍာ်၊ ပိုဲစုတ်ထောံခပို၊ ပိုဲစုတ်ထောံတိဗဳလာတ်ညိမ္ဂး ဗ္တဳဂှ် ဍေံကလောအ်တိုန်၊ ဍေံကြံၚ်မ္ၚိုဟ်တိုန်မာန်တုဲ၊ဒှ်တိုန်ဇြဟတ်တုဲ မုပၟိက်မိက်ဂွံကၠဟ်ကၠဟ်၊ ကၠဟ်မာန်ရ။ ဒၞာဲဒးဗ္တဳကလောအ်ဏအ်လေဝ် ဍေံဒကး၊ ဍေံဝိ၊ ဍေံကဝ်၊ဍေံဂိအာမာန်ရ။အတိုၚ်ဥပမာဏအ်ကီုရ။ကောန်ဂကူကြုက်တံလေဝ် ညံၚ်ဂွံဒှ်ဇြဟတ်ဂှ် ကၟောန်အိုတ်ညိ။ညးဗ္တိုက်ဖ္အောဝ်ဏာရ။စနူဂှ်တုဲကောန်ကြုက်တံ ညဳသာဂစာန်ကၟောန်တဝ်စၞေဟ်ကဵု အေၚ်ဂလိက်တုဲ ဂွံဗၠးၜးအာရ။ အတိုၚ်ဥပမာဏအ်ကီုရ၊ကောန်ဂကူမန်ပိုဲလေဝ် ညံၚ်ဂွံဒှ်ဗ္တဳကလောအ်ဂှ် ပိုဲဒးပ္တိတ်ဇြဟတ် ကၟောန်အာရ။ ဇြဟတ်ကောန်ဂကူ နွံပ္ဍဲကောန်ဂကူပိုဲရ။ပ္ဍဲဝၚ်ကောန်ဂကူမန်ပိုဲ အခိၚ်သၟိၚ်မန်လက်ကရဴအိုတ်၊သၟိၚ်ဗညာဒလကျအာပၞာန် သၞသတြုတုဲ ကောန်မန်ပိုဲ ဂြိပ်ဒဴအာနူဍုၚ်သေံ ပပတမ်နူအခိၚ်ဂှ်တုဲ ကောန်ဂကူမန်ပိုဲ ဂြိပ်ဒဴလုပ်ဍုၚ်သေံ မရနုက်ကဵုဒစိတ်ဝါဂှ်ဂွံဆဵု၊ ဂွံဗှ်ကေတ်ဝေၚ် ကောန်ဂကူမန် ဂြိပ်ဒဴလုပ်ပ္ဍဲဍုၚ်သေံတေံရ။အခိၚ်ဂြိပ်ဒဴပထမကိုပ်ကၠာ လတုန်ကၠာကၠာတေံဂှ် အခိၚ်ညးတံဂြိပ်ဒဴအာ လ္တူဂၠံၚ်ဍာန်တံဂှ် ညးတံပတန်ဏာကျာ်စေတဳ မွဲစၟဳမတ်ကျာ်စေတဳမွဲမွဲတၞုၚ်ရ။ပူဂဵုဂြိပ်တိတ်အာ လ္ပာ်ကျာ်ပိတေံဂှ် နူဟံသာဝတဳစိုပ်ကျာ်ပိ ပ္တန်ကျာ်မွဲမွဲဇကု မွဲစၟဳမတ်မွဲဇကုအိုတ်ရ။အတိုၚ်ဂှ်ကီုရ ပူဂဵုဂြိပ်အာလ္ပာ် ဗြဝတဳ တေံလေဝ် ညးတံပတန်အာကျာ် ပ္ဍဲဂၠံၚ်ဍာန် တံအိုတ်ရ။မုဟိုတ်ညးတံပ္တန်အာကျာ်ဏအ်ရော။ယဝ်ရဂၠိုက်ဂၠာံမ္ဂး ပၟိက်ညးတံ သွက်ဂွံတီဂၠံၚ်ဍာန်တုဲ စိုပ်ဍုၚ်သေံဒှ်ကၠာလေဝ် မွဲတ္ၚဲ ညးတံကလေၚ်စဴ နကဵုပစၟတ်လဝ်ကျာ်ဏအ် ဂၠံၚ်ဍာန်ဏံတုဲ၊ ဂွံကလေၚ်စဴဍုၚ်ဟံသာဝတဳ၊ ကလေၚ်ကေတ်ဍုၚ်ဟံသာဝတဳပၠန်ဏောၚ် ဂှ် ပ္ဍဲစိုတ်ညးတံ နွံဒၟံၚ်ရ။ဟိုတ်ဂှ်ရ ကျာ်တံဝွံ ညးကော်စပဠံၚ်ရ။ပဠံၚ်မ္ဂးဂှ် ဂွံအဓိပ္ပါယ်ထ္ၜးဂၠံၚ်ဍာန် ပၠတရဴအာမာန်ရ။
ဆဂး ညးတံစိုပ်ဍုၚ်သေံတုဲ လဟိၚ်လဟာဲအာကဵုဍုၚ်သေံ၊ မံၚ်ၜိုဟ် ကၠောန်စခိုဟ်အာလေဝ်ကီု၊ သၟိၚ်သေံတေံလေဝ် နွံကဵုပြကာ သ္ပခိုဟ်ကဵုကောန်သ္ဂံၚ် မန်အဆံၚ်ညးကဵုညး ကဵုလဝ်အဝဵုအလဵုအသဳရ။ပူဂဵုကောန်ဂကူမန်အဆံၚ်ဟွံမွဲတံလေဝ် ကဵုလဝ်တိဍာ် ကၠောန်စဗ္ၚဝါ သွက်ဂွံဒှ်ဇွောံမပိုန်ဟာန် ကောန်ဍုၚ်သေံအိုတ်ရ။ ဨကရာဇ်သေံကဵု ညးတၠအဝဵုတံကီု ဇွိတ်သပေါတ်လဝ်စးကောန်ဂကူမန် ညံၚ်ဟွံဂွံတန်တဴ ပ္ဍဲဍုၚ်သေံ၊ ညံၚ်ဂွံကလေၚ်စဴဟွံမာန် ပ္ဍဲတိဍာ်မန်တြေံတေံရ။ ပူဂဵုစိုပ်ဒၟံၚ်ဍုၚ်သေံတံ ဇကုဇကုညးတံ နူဒှ်ဒၟံၚ်ဘဝဍိက်ပၠက်တြေံဂှ် ဒှ်စိုပ်အာဍိက်ပၠန်တၟိဂှ် ဟွံတီကေတ်ရ။ ဨကရာဇ်သေံကီု၊ ကောန်သေံတံကီု ဗီုလဵုပြယာဲခိုဟ်ဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်မာန်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ပ္ဍဲဝၚ်ဗၟာကဵုသေံဗ္တိုက်ပၞာန်ညးသ္ကံဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်မွဲဂှ် ဗၟာအာဗ္တိုက်သေံလေဝ် သ္ပသ္ဇိုၚ်တိဍာ်ဇွောံမကောန်ဂကူမန်ပိုဲတုဲ ကောန်ဂကူမန်ပိုဲ အာဂတပၠတရဴ ဒးအာဗ္တိုက်ကဵုသေံ သွက်ဂကူဗၟာတံရ။ အတိုၚ်ဂှ်ကီုရ။ သေံတံကၠုၚ်ဗ္တိုက်ဍုၚ်ဗၟာလေဝ် သ္ပသ္ဇိုၚ်ကဵုတိဍာ်မန်၊ ကေတ်ဇွောံမပိုန်ဟာန်မန်၊
ကောန်သ္ဂံၚ်မန်ပိုဲ ဒးအာဂတပၠတရဴ ဒးအာဗ္တိုက်ကဵုဗၟာ သွက်ဨကရာဇ်သေံတံပၠန်ဂှ် ဂွံဆဵုကေတ် ပ္ဍဲဝၚ်ဗၟာကဵုသေံ၊ သေံကဵုဗၟာဝေၚ်ပၞာန်တံဂှ်ရ။ဂကူဗၟာတံကီု၊ ဂကူသေံတံကီု ပြယာဲလောဘတဴတက် နူကောန်ဂကူမန်ပိုဲဂှ်ရ ကောန်ဂကူမန်ဒးဒုၚ်မံၚ် ဒဵုကဵုလၟုဟ်ရ။
တ္ၚဲဏံကောန်သေံတံ နွံကၠုၚ်ကဵုဍုၚ်၊ နွံကၠုၚ်ကဵုနန်၊ နွံကၠုၚ်ကဵုအဝဵု အလဵုအသဳခိုၚ်ခိုၚ်ကၠိုက်ကၠိုက်တုဲ အာရ။ အခိၚ်မန်ပိုဲ ဂြိပ်ဒဴလုပ်အာဍုၚ်သေံ ဒစိတ်ဝါတေံ ဨကရာဇ်သေံကီု၊ ကောန်ဂကူသေံတံကီု ဇွိတ်သပေါတ်မံၚ်စးကောန်ဂကူမန်ပိုဲဂှ် တ္ၚဲဏံညးတံသ္ပမံၚ်ဏီရဟာ။ကျာ်တုဲတှ်ေ ပလီုရမ်၊ တုပ်တဴညံၚ်ရဴ ဂှ်ကီုရ၊ ကောန်ဂကူမန်ပိုဲ တုပ်တဴညံၚ်ကဵုရမ်ဒုန် ဒးပလီု၊ ဒးထၞိက်ဖျေံဏာရ။ ညိလေဝ်ညးတံ ဟွံရံၚ်စံၚ်ရ။ နူစဨကရာဇ်သေံရာမတြဴအဆက်ဂှ် ညးတံဟွံကဵုဗ္တောန်လိက်ပတ်ပရိယတ္တိ နကဵုဘာသာမန် ပ္ဍဲဘာတၠဳပိုန်လကျာ်မန်ပိုဲတုဲ ညးတံကဵုဗ္တောန် နကဵုပရိယတ္တိဘာသာသေံအိုတ်ရ။ဟိုတ်ဂှ်ရ ဘာတၠဳပိုန်ဇၞော်ဇၞော်၊ ဘာတိုက်လိက်တံ သၚ်မန်အောန်စှ်ေအာတုဲ ဒှ်အာဘာသေံတံအိုတ်ရ။ ဒှ်အာတဳလပိုန်သၚ်သေံတုဲ ကဵုသီဗီုဘာသာသေံ ကောန်မန်ပ္ဍဲကွာန်ဂှ်လေဝ် ဒှ်အာဘာသာသေံအိုတ်ရ။ ဟီုအိုတ်အိုတ် ပ္ဍဲဍုၚ်သေံတေံဂှ် ပဲါနူကောန်ဂကူသေံတုဲ ကောန်ဂကူလဵုမွဲလေဝ် ညးတံဟွံသ္ပစၟတ်သမ္တီလဝ်ရ။ ဂကူသေံမွဲရ ဒးနွံ၊ ဂကူတၞဟ်ဟွံသ္ပစၟတ်သမ္တီဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်အာ ပ္ဍဲစၟတ်လိက်သ္ကုတ် "မှတ်ပုံတၚ်ကဒ်" (Registnation Idemtity card) ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရကောန်ဂကူမန်ပိုဲ အဆက်ဆက် ဂကောံခိုၚ်ခိုၚ်ကၠိုက်ကၠိုက်ဟွံမွဲ၊ ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ဟွံညဳသာတုဲ နကဵု ဂကောံမန်ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ဗာဏ်(Bank) ဟွံမွဲ၊ ကုမ္ပဏဳ (Company) ဟွံမွဲ၊ ဂွံဆဵုကေတ်ပ္ဍဲဍုၚ်သေံ ဒဵုကဵုတ္ၚဲဏအ်ရ။ ပိုဲဂွံဒးသ္ပသတိသမ္တီမွဲဂှ် ဍုၚ်သေံဂှ် ဍုၚ်ဒဳမိုဝ်ကရေဇြဳ ဍိုက်ဍိုက်ပေၚ်ပေၚ်ရ။ ဆဂး အခေါၚ်အဝဵု ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တအ် ဟွံမွဲသက်သက်ရ။ဟိုတ်ဂှ်ရ ဒဳမိုဝ်ကရေဇြဳတှ်ေ ဂွံအခေါၚ်အဝဵု သွက်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဏောၚ်ဂှ် လ္ပစှ်ေစိုတ်ညိ။ ဒးကေတ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်သီုဖအိုတ် ဂကူသီုဖအိုတ်၊ အခေါၚ်အဝဵုဒးဂွံတုပ်တုပ်ဏောၚ်ဂှ် ဒးကေတ်အခေါၚ် ညံၚ်ဂွံဂွံတုပ်တုပ်ရ။ ညံၚ်ဂွံဗ္တောန်လိက်တှ်ေ ကောန်ဂကူပိုဲလေဝ်ဒးဂွံဗ္တောန်လိက်ကီု၊ ညးဂွံလှ်ေဒယှ်ေထ္ၜး ယေန်သၞာၚ်တှ်ေ ပိုဲလေဝ်ဂွံထ္ၜးကဵု အခေါၚ်အဝဵုတုပ်တုပ်ဂှ် ဂွံမ္ဂး ခိုဟ်နူကဵုဂွံဒဳမိုဝ်ကရေဇြဳဏီရ။
ကၠာတေံဏအ် ကောန်ဂကူမန်ဍုၚ်ပလိုတ်ဏအ် စၟဳမံၚ်နွံမွဲဂှ် သေံမန်တံ တိတ်ကၠုၚ်ဏောၚ်၊ သေံမန်တံ တိတ်ကၠုၚ်ဏောၚ်စၟဳမံၚ်ရ။ညးတံကလေၚ်ကေတ်ဍုၚ်ဟံသာဝတဳမွဲဝါပၠန်ဏောၚ်၊ စၟဳမံၚ် ၊ မၚ်မံၚ်အိုတ်ရ။ ရံၚ်ကဵုဂလာန်လ္တူတေံတုဲ လ္ပစၟဳမၚ်မံၚ်သေံမန်တံညိရ။ သေံမန်တြေံတံဂှ် ညးတံဝိုတ်အာဝၚ် နော် နာဲဇုဇဗဴလ ညးတံအိုတ်ရ။ ညးတံလဟိၚ်လဟာဲမံၚ်ကဵုပိုန်ဟာန်သေံတံအိုတ်ရ။ လ္ပပတှ်ေညးတံညိ။ ဇြဟတ်ကောန်ဂကူ နွံပ္ဍဲကောန်ဂကူပိုဲဏအ်ရ။ ဆဂး နကဵုအာဲကၟာဲမွဲမွဲ ကျာ် "ပဠၚ်" ညးတံပတန်လဝ်ဂှ် ပိုဲဂၠိုက်ဂၠာဲတုဲ ထိၚ်ဒက်ပလေဝ်ပလေတ်အာမ္ဂး သ္ပသက်သဳကဵုညးတံမာန်ရ။ ဆဂး ပိုဲကၠဟ်ထောံညးတံ ဟွံထေက်ရ။ ပ္ဍဲညးတံ ဆီကောန်ဂကူနွံမံၚ်ဏီ ဟွံတီဝၚ်တုဲ လဟိၚ်လဟာဲမံၚ်အဝဵုပိုန်ဒြပ်တံဂှ်ရ။ ညးတံ ဝိုတ်အာမွဲချိုန်ခဏရ။ ညးတံဂွံကလေၚ်စဴဂှ် လ္ပချပ်ရ။ ကသပ်ညးတံ၊ ဒြပ်ညးတံ ပိုန်ဟာန်ညးတံ သွက်ဂွံဒှ်ဖဵုကောန်ဂကူပိုဲဏအ်ဂှ် ပိုဲဒးသုၚ်စောဲပညာ၊ပြယာဲ၊ ဍာ်ခဍိုဟ်ပိုဲရ။ မုဟိုတ်ရောဟီုမ္ဂး ကောန်ဂကူမန် ပူဂဵုလ္ၚဵုဂွံလဝ်အဝဵုပ္ဍဲအလဵုအသဳနွံမံၚ်ဏီ၊ လ္ၚဵုဂှ် အဝဵုနွံမံၚ်ပ္ဍဲပၞာန်၊ ပ္ဍဲဝၚ်နန်ဏီ၊ လ္ၚဵုဂှ် ဒြပ်ရတ်နွံမံၚ်ဗွဲမဂၠိုၚ်ဏီရ။ဇြဟတ်ဝွံ သွက်ဂွံဒှ်ဇြဟတ်ကောန်ဂကူပိုဲ ဒးကၠောန်အာရ။
အခိၚ်လၟုဟ် ပူဂဵုတိတ်စိုပ်အာဍုၚ်မ္ၚး ကောန်ဂကူမန်ပိုဲဂှ် စၟဳရံၚ်အာမွဲဝါညိကၠာရ။ ပူဂဵုလ္ၚဵုဂှ် ကၠာဟွံစိုပ်ဍုၚ်မ္ၚးဍုၚ်သ္အာၚ်၊ ဍုၚ်တဴတက်တံဏီဂှ် စိုပ်ဍုၚ်သ္အာၚ်တေံမ္ဂး သွက်ကောန်ဂကူမန်ရပ်ကဵုကၠရ။ ရပ်ကဵုစိၚ်ရ၊ ရပ်ကဵုဇာဒိသိုၚ်၊ ရပ်ကဵုနာ်ဂှ်ရ ဟီုကြီုနာနာသာ်ရ။ဆဂး စိုပ်ဍုၚ်မ္ၚးဍုၚ်သ္အာၚ်တေံဂှ် ဂွံရပ်ကၠ၊ ဂွံရပ်ဇာဒိသိုၚ်၊ ဂွံရပ်စိၚ်၊ ဂွံရပ်နာ်၊ သွက်ကောန်ဂကူလ္ပဟီုဏီ၊ဂွံရပ်ဇြုံ ဍာ်ဟွံမွဲကဵုဂျိမာန် ဝါတ်ခဲါကွေံကွေံရ။ မူဟိုတ်ရော
ယဝ်ဂၠိုက်ဂၠာဲအာမ္ဂး ဍုၚ်သ္အာၚ်ဂှ် အရေဝ်အခြာဘာသာဟွံတုပ် ဝါတ်ခဲါအာ၊ ပညာကဆံၚ် ဗီုကောန်ဍုၚ်ဍေံတံ ဟွံစိုပ်၊ ဒးကၟောန်ကၠောန်အာ ကမၠောန်သဝ်သဝ်တံ ဂွံသြန်ၚုဟ်မးအောန်အိုတ်ရ။ အကြာကောန်ဂကူဂမၠိုၚ် ကဆံၚ်ဇကုသဝ်စှ်ေအာလေဝ်ကီု၊ ရှ်ေသှ်ေရဴဂဴဘာသာဟွံတုပ် ယေန်သၞာၚ်ပြဝေဏဳဟွံတုပ်၊ ဥတုရာသဳဟွံညဳသာ ဂွံကိတ်ညဳကဵုဇကု ဟွံဒှ်ဏီတုဲ သွက်ကောန်ဂကူဂွံဒှ်ဖဵု ချပ်ဟွံမာန်ဏီရ။သွက်ဇကု ဂွံတန်တဴအာဂှ် ဒးဂ္စာန်မံၚ်လၟိုန်ကၠာရ။ သွကကဂကူ ဒးစွံလဝ် လ္ပာ်လက်ကရဴကၠာရ။
ဆဂး မုမုညးတံဒှ်ဒှ် သွက်ဖဵုကောန်ဂကူ စၟဳမံၚ်အရီုအဗၚ်ညးတံတွဵုရ။ ညးတံလေဝ် မၞိဟ်စဴ ကၠုၚ်ဍုၚ်မိတိမဇကု ဟွံမာန်ဒှ်ကၠာရ။နကဵုဇြဟတ်သြန်၊ ဇြဟတ်ပိုန်ဒြပ် သွက်ဂွံဒှ်ဖဵု ပ္ဍဲဍုၚ်ပိုဲ ပ္ဍဲကောန်ဂကူပိုဲဏအ်ဂှ် ပလံၚ်ဗစိုပ်နၚ်ကဵုတွဵုညိ၊ လ္ပဝိုတ်ထောံပရေၚ်ကောန်ဂကူမန် နွံမံၚ်ပ္ဍဲဍုၚ်မန်ပိုဲဏအ်ညိအဴ။
ဇြဟတ်ကောန်ဂကူ နွံဒၟံၚ်ပ္ဍဲကောန်ဂကူ ဥပမာမွဲပၠန်ဂှ် ပ္ဍဲဍုၚ်ကိုဝ်ရဳယျာသၠုၚ်ကျာ မွဲအခိၚ်တေံ အခိၚ်သမ္မတ "ဆောန်ဒူဝါန်" အုပ်ဓုပ်မံၚ် ဍုၚ်ကိုဝ်ရဳယျာသၠုၚ်ကျာဂှ် ပါတဳဒစဵုဂစးကဵုပါတဳဒစဵုဂစးဂှ် "ဆောန်ဒူဝါန်" တံနွံမွဲကီုရ။ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ပါတဳဒစဵုဂစးဂှ် ပ္ဍဲဍုၚ်ကိုဝ်ရဳယျာသၠုၚ်ကျာတေံ၊ ယၟုဇၞော်၊ ယၟုမြဟ်ဗွဲမလောန်ရ။ ဟိုတ်နူဒစဵုဂစးဂၠိုၚ် ကောန်ဍုၚ်ကောန်ကွာန်တံ ဇြိုၚ်သ္ဍိုက်ဂၠိုၚ်တုဲ သမ္မတ "ဆောန်ဒူဝါန်" ပ္တိတ်အသံအမိၚ် ကဵုဗက်ရပ်ပူဂဵုက္ဍိုပ်သ္ကိုပ် ဒစဵုဒစး ဂှ်ရ။ ပူဂဵုက္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ပါတဳဒစဵုဂစးဂှ် ပဲါဗၠးတိတ်အာဍုၚ်မ္ၚး ဟွံဒးဒုၚ်ရပ်တုဲ စိုပ်အာဍုၚ်အမေရိကာန်တေံရ။နကဵုအစောန်ညးတေံမွဲ ညးဇၞော်မောဝ်တဴတက်မံၚ် ဂွံမံၚ်မိပ်ဇြိပ်ၜိုဟ်သြိုဟ်မံၚ်ခိုဟ်ဟ် ပ္ဍဲဍုၚ်အမေရိကာန်တေံရ။ ဆဂး သၞာံလအ်တိုန်ညိတုဲ ညးမံၚ်ပ္ဍဲဍုၚ်အမေရိကာန်တေံဟွံမာန်တုဲ စဴကၠုၚ်ဍုၚ်မိတိမဇကု ကိုဝ်ရဳယျာသၠုၚ်ကျာဏအ်ရ။ စိုပ်ကၠုၚ်သၞေဟ်က္ၜၚ်ကျာ ဍုၚ်သိုဝ်(Seoul)၊ လိုန်တိကိုဝ်ရဳယျာ မွဲၜါလဂံါသၟဝ်ဇိုၚ် ကၞိန်က္ၜၚ်ကျာဂှ် ဒးဒုၚ်ရပ်ကဵုရဲအလဵုအသဳသမ္မတ "ဆောန်ဒူဝါန်"တံရ။ ကၠာဟွံစိုပ်သ္ၚိစာတ်ဏီဂှ် မၞိဟ် ထံၚ်ပရိုၚ် (Reporters)တံ သၟာန်ညးရ။
အနာဲစဴကၠုၚ်လၟုဟ်ဂှ် ဒးဒုၚ်ရပ်ဏောၚ်ဂှ် ဟွံတီတုဲ စဴကၠုၚ်ဟာ။ ဒးဒုၚ်ရပ်ဏောၚ်တီတုဲ စဴကၠုၚ်ဟာ။ ယဝ်ရဒးဒုၚ်ရပ်ဏောၚ်တီမ္ဂး မုဟိုတ်ဒးစဴကၠုၚ် ဍုၚ်ကိုဝ်ရဳယျာဏအ်ရော"
"ယွံ… အဲဒးဒုၚ်ရပ်ဏောၚ်ဂှ် အဲတီမံၚ်ရ။အဲမံၚ်ဒၟံၚ်ဍုၚ်အမေရိကာန်တေံ သွက်အဲ မံၚ်ခိုဟ်ဒှ် ကၠာလေဝ်၊ သွက်ဖဵုကောန်ဂကူကိုဝ်ရဳယျာ မုဖဵုလေဝ်ဟွံမွဲရ။ အဲနွံဒၟံၚ်ပ္ဍဲထံၚ်(ဝါ)သ္ၚိစာတ် ပ္ဍဲတိဍာ်ကိုဝ်ရဳယျာဏအ်ဂှ် သွက်ကောန်ဂကူကိုဝ်ရဳယျာတံ နွံကဵုဖဵုဂၠိုၚ်ဏောၚ်ဂှ် အဲစှ်ေစိုတ်တုဲစဴကၠုၚ်ရ" ပရောဝွံ အခိၚ်တေံ မၞိဟ်ကေတ်ပရိုၚ် (Journalist) ချူလဝ် ပ္ဍဲမဂ္ဂဇြေန်နယူသ်ဝိက် (New-Week) ဂှ် ဂွံဗှ်ကေတ်မာန်ရ။ ညးပတှ်ေဂလာန် ဇြဟတ်ကောန်ဂကူ နွံပ္ဍဲကောန်ဂကူရ ဟွံသေၚ်ဟာ။
တ္ၚဲဏအ်ရံၚ်အာ ပ္ဍဲဂၠးတိလ္ဒေါဝ် ဗၟံက်တိုက်အာ ပ္ဍဲဂၠးတိလ္ဒေါဝ် ဗၟံက်တိုက်အာယှဏအ်ညိ။ ဂကူအေတ်သရေကဵုပါလာတ်သတာၚ်ညးမွဲတဲ အဲမွဲတဲ ဒစဵုဒစးဒၟံၚ်ညးသ္ကံလအ်လကာဖါတုဲ အသိၚ်ထတ်တိုန်ထတ်တိုန်မံၚ်လၟိုန်ရ။ ဒှ်ဒၟံၚ် ဗီုဏအ်ကၠာလေဝ် ညးတၠအလဵုအသဳအေတ်သရေတံ သိုၚ်ဒၟံၚ်သ္ၚိဋ္ဌာန်သ္ၚိတိုက်၊ အခိၚ်-၁၉၆၇-သၞာံ၊ ဂွံအံၚ်ဇၞးကေတ် ပၞာန်တြဴတ္ၚဲတုဲ ဂွံပိုၚ်တိဍာ်ပလိုတ် "ဂါဇြာ" ကေုာံ ပ္ဍဲဒေသဗၟံက် ဍုၚ်ဂျေရုသလေၚ်ဂှ်ရ။ ဒေသဝွံ နူအတိက်တေံ ညးဂးတိအဲ အဲဂးတိညး ပိုၚ်ဒံၚ်ညးမွဲလန်အဲမွဲလန်အိုတ်ရ။အခိၚ်လၟုဟ် အေတ်သရေတံ သီကေတ်လဝ် တိဍာ်ဒၞာဲဂှ်တုဲ မိပဂကူပါလက်သတာၚ်တံ လ္ပဟီုဏီ၊ သီုမွဲဂၠးတိ လ္ပသိုၚ်သ္ၚိဋ္ဌာန်အေတ်သရေတံညိ ဟီုဒၟံၚ်ဒှ်ကၠာလေဝ် ညးတၠအလဵုအသဳ အေတ်သရေတံ နကဵုက္ဍိုပ်ကြံၚ်ကြံၚ် ဆက်သိုၚ်ဒၟံၚ်သ္ၚိဋ္ဌာန်သ္ၚိတိုက်တအ်ဂှ်ရ။ ဒှ်တိဍာ်ကယျာန်ဓဝါတ်သေက်ဇဵုညးသ္ကံကီု၊ အခိၚ်ဟွံရုဲ ဒှ်ဒၞာဲဗျူဟာပၞာန်မာန်မံၚ်ကဵုတုဲ ညးလဵုမွဲဂွံကၠုၚ်မံၚ်ရော၊ သာမညကူချပ်အာမ္ဂး သွက်ဂွံမံၚ်ဂှ် ဇြိုၚ်စိုတ်ကွေံကွေံရ။ ဆဂး သိုၚ်သ္ၚိဋ္ဌာန်ဗက်ဟွံဂတာပ် မၞိဟ်ရာန်ဖျေံသ္ဇိုၚ် စိုပ်မံၚ်အိုတ်အာရ။ ပူဂဵုရာန်သ္ၚိဋ္ဌာန် သ္ၚိတိုက်တဏအ်ဂှ် ညးဂှ်ရော ယဝ်ရသၟာန်အာမ္ဂး ကောန်ဂကူအေတ်သရေတံ သီုဖအိုတ်ရ။ ကောန်ဂကူအေတ်သရေတံမံၚ်တန်တဴ ပ္ဍဲဂၠးတိဍုၚ်နာနာသာ်တံဂှ် ဂကူညးတံဇၞော်မောဝ်တိုန်ကီု အာယုက်ဇၞော်တိုန်ကီု၊ သြန်လုပ်ပိုန်ဟာန်ဂၠိုၚ်တိုန်ကီုတုဲ ဇူထောံနူကမၠောန် သွက်ဂွံစဴမံၚ်ပ္ဍဲဍုၚ်မိတိမဂှ် ကလေၚ်စဴကၠုၚ် နူကဵုတွဵုရးဂၠးတိ ဍုၚ်နာနာသာ်တံအိုတ်ရ။ စိုတ်ဓါတ်ညးတံ ဗီုလဵုဆာန်ဍုၚ် ဆာန်ဂကူဇကုဂှ် စၟဳညာတ်ကေတ်အာမာန်အိုတ်ရ။ ဂကူညးတံ ပတှ်ေကေတ်ဂှ် ဇြဟတ်ကောန်ဂကူ နွံပ္ဍဲကောန်ဂကူအိတ်ရ။
ပ္တိုန်ထ္ၜးဏာသွက်ပ္တိုန်စိုတ်ဓါတ် ကဵုဏာဥပမာ ဥပမာယျေ နာနာသာ်တုဲအာရ။ သွက်ကောန်ဂကူမန်ပိုဲ ဂွံဆာန်ဂကူ သွက်ကောန်ဂကူမန်ပိုဲ ဂွံဒှ်ဇြဟတ် သွက်ကောန်ဂကူမန်ပိုဲ ဂွံဂွံပညာ။ ဂွံနွံကဵုပြယာဲဍာ်ခဍိုဟ်ဂှ် ညးလဵုမွဲတာလျိုၚ်နွံရော၊ ပညာဂွံလောဲနဲဂွံဝါတ်ရ။ နကဵုလညာတ်မၞိဟ်ချူလိက်ဏအ်ဂှ် ပူဂဵုမၞိဟ်နွံကဵုအဝဵု၊ ပူဂဵုမွဲ ဂွံအခေါၚ်တိုန်စိုပ် လ္တူစၚ်၊လ္တူပလ္လၚ် (ပၞၚ်)တံ ဒှ်အဓိကပူဂဵုရ။ ညးလဵုမွဲ ဂွံလဝ်အဝဵု တိုန်စိုပ်လ္တူစၚ်လ္တူပၞၚ်ဂှ်ရော ယဝ်ရဂၠိုက်ဂၠဲါအာမ္ဂး ကၠာတဲအိုတ်ဂှ် ဒှ်မိမၜါရ။
မိမတံဝွံ သွက်အိန်ထံၚ်ညး သွက်ကောန်ဇာတ်ညး နွံကဵုအဝဵုတုဲ ညးတံနွံလ္တူပၞၚ်ရ။ ကောန်ဇာတ်ဇကု ဇကုထိၚ်မာန် ဗ္တောန်အာမာန်ရ။ နူကောန်ဇကုဍောတ်ဍောတ်တေံ သွက်ဂွံလေပ်အရေဝ်မန်ဇကု သွက်ဂွံဟီုအရေဝ်မန်ဇကု၊ နူဂှ်သွက်ဂွံလေပ်လိက်မန်ဇကု၊ နူကောန်ဍောတ်ဍောတ် မပတံကဵုပုံအာဂီု၊ အာဇာနဲဝၚ်မန်တံဂှ် ဒးဗ္တောန်လိက်ဘဝကောန်ဂကူဇကုရ။
သွက်ကောန်ဇာတ် အ္စာကၠာတံအိုတ်ဂှ် ဒှ် မိမၜါရ။မိမၜါဂှ် ဂွံလဝ်စၚ် ဂွံလဝ်ပၞၚ် သွက်ဂွံဗ္တောန်လှ်ေ ကောန်ဇာတ်တံရ။ ပူဂဵုစိုပ်မံၚ်လ္တူစၚ်မွဲသာ်ပၠန်ဂှ် ဒှ်အ္စာအာစရိယ၊ အ္စာဘာတံရ။ ကောန်ဂကူမန်ပိုဲ ဒှ်မံၚ်အ္စာဘာ ဒှ်မံၚ်အ္စာၝောံ အလဵုအသဳတံ နွံဗွဲမဂၠိုၚ်ရ။အ္စာဘာအတန်တံဝွံ ဂွံလဝ်အဝဵု အလဵုအသဳလ္တူစၚ်လ္တူပၞၚ် သွက်ကောန်ကွးဘာဇကုကီုရ။ သၞောဝ်ဋ္ဌာနပညာ သွက်ဂွံဗ္တောန်ကွတ်ပညာဂတာပ်ခေတ်ဂှ် ဗ္တောန်ကဵုကောန်ကွးတံ ဍိုက်ဍိုက်ပေၚ်ၚ်တုဲ ကေတ်အခိၚ်ညိတုဲ သွက်ကောန်ကွးကောန်ဂကူမန်ဇကု ဂွံဆာန်တိုန်ဂကူ ဗ္တောန်ဝေတ်ဏာ နကဵုပြယာဲ အကြာဗ္တောန်လိက်ဘာမ္ဂး ဂွံမာန်ရ။ ဣဏအ်လေဝ် သက်အ္စာကောန်ဂကူမန်ပိုဲ နကဵုတာလျိုၚ်မွဲ ကေတ်တာလျိုၚ်တုဲ အခိၚ်ဇကုစိုပ်မံၚ်လ္တူစၚ်၊ လ္တူပၞၚ် အခိၚ်ဗ္တောန်လိက်အကြာဂှ်ဝေတ်ဗ္တောန်အာ သွက်ကောန်မန်ဇကု ဂွံဆာန်အာ ကောန်ဂကူဇကုမာန်ရ။
ပူဂဵုဂွံလဝ်စၚ် ဂွံလဝ်ပၞၚ်မွဲသာ်ဂှ် ဒှ်သၚ်တၠဂုဏ်ပ္ဍဲဘာလကျာ် ကောန်ဂကူမန်ပိုဲရ။ တ္ၚဲဏအ် သွက်ကောန်ဂကူပိုဲ စဵုဒၞာမံၚ်ကဵုကၟိုန်မွဲတၞုၚ်ဂှ် ဒှ်ပရိယတ္တိသာသနာမန်ပိုဲရ။ ပရိယတ္တိမန်ပိုဲဏအ်ဂှ် အဆက်ဆက် စဵုဒၞာမံၚ်ကဵုသွက်ကောန်ဂကူ နူလက်ထက်ကျာ် နူဂွံနၚ်ဗုဒ္ဓသာသနာ ဒဵုတ္ၚဲဏအ်ရ၊ ပရိယတ္တိမန်ပိုဲ ဟွံမွဲပိုတ်သ္ကုတ်အာမ္ဂး ကောန်ဂကူမန်ပိုဲလေဝ် ပိုတ်သ္ကုတ်ကၠေံကၠက်အာသိုက်သိုက်အိုတ်ရ။ ပိုဲဂွံဆဵုကၠုၚ်ဂကူပျူတံ ပ္ဍဲလုၚ်ဗၟာဏအ် ရှ်ေသှ်ေရဴဂဴဗုဒ္ဓဘာသာ ယေန်သၞာၚ်ဇၞော်မောဝ်ကၠုၚ် ဒှ်ကၠာလေဝ်၊ တ္ၚဲဏအ် ဂကူပျူတံကၠေံကၠက်အာပ္ဍဲဍုၚ်ဗၟာဏအ်ဂှ် ဟိုတ်နူပရိယတ္တိပျူတံ ဟွံမွဲဂှ်လေဝ် ဒှ်ကၠုၚ်မွဲသာ်ကီုရ။လၟုဟ် လ္ပာ်ဍုၚ်သေံတေံ ကောန်ဂကူမန်ပိုဲတြေံ ကၠေံကၠက်မံၚ်သိုက်သိုက်ဂှ် ဟိုတ်နူပရိယတ္တိသာသနာဟွံမွဲ လဟုတ်စှ်ေမံၚ် ဂွံညာတ်အာဂှ် အဲပ္တိုန်ထ္ၜးဏာလ္တူပိုဒ်တေံတုဲအာရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ တ္ၚဲဏအ် ကၟိုန်ပရိယတ္တိသာသနာမန်တံ ကဝ်ပိုတ်အာမ္ဂး ကောန်ဂကူမန်ပိုဲ ပ္ဍဲဍုၚ်ဏအ်လေဝ် ဗက်အာဍာ်ကောန်ဂကူပျူတံ အိုတ်အာဗီုညးတံကီုရ။
ဟိုတ်ဂှ်ရ တ္ၚဲဏအ် သွက်ကောန်ဂကူဂွံသှ်ေၜက်အာ ဂွံတဴတက်ဇၞော်မောဝ်တိုန်အာမာန်ဂှ် နွံတာလျိုၚ် ကောန်ဂကူသၚ်မန်တံ ဗွဲမဂၠိုၚ်။ တ္ၚဲဏအ်သွက်ကောန်ဂကူမန်ပိုဲ သၚ်မန်ပိုဲလေဝ် ဂွံလဝ်စၚ် ဂွံလဝ်ပၞၚ် သွက်ဂွံတွံထ္ၜးစဳပျးဂှ် ကောန်ဂကူမန်ပိုဲ အခေါၚ်အဝဵု နွံဒၟံၚ်ဍိုက်ဍိုက်ပေၚ်ပေၚ်ရ။ ပ္ဍဲမ္ၚးပရိသာတ်ဂမၠိုၚ် သွက်ဂွံတွံဓရ် အသံအမိၚ်ဟွံမွဲ ဒှ်ကၠာလေဝ် ပ္ဍဲစၚ်ဘာဇကု လ္တူပၞၚ်ဘာဇကု ဇကုတွံဓရ် ဗ္တောန်ဒလှ်ေကဵုကောန်ဒါယကာ ကောန်ကွးကောန်ဂကူဇကုမာန်မံၚ်ဏီရ။ သက်ဂွံဆာန်ဂကူ ဗ္တောန်တွံအာမာန်မံၚ်ဏီရ။ လၟုဟ်ပ္ဍဲဒေသမန်ပိုဲ လၟိဟ်ဘာမန်ဂၠိုၚ်တိုန် ဒှ်ကၠာလေဝ် သွက်ကောန်ဂကူမန်ပိုဲ ခိုၚ်ကၠိုက်ဏောၚ်ဂှ် ဟီုဟွံဂွံရ။ ပရိယတ်သာသနာဘာသာမန်ဂှ် ဗ္တောန်မံၚ်ကီုရဟာ၊ သွက်ဂွံဆာန်ဂကူမန်ဇကု ထိၚ်ဒက်အရေဝ်အခြာ အာဲကၟာဲယေန်သၞာၚ်ပြဝေဏဳဇကုဂှ် ဗ္တောန်မံၚ်ကီုရဟာ၊ တန်တဴဒၟံၚ် လ္တူဏံရကျာ်၊ ကောန်ဂကူမန်ပိုဲ သွက်ဂွံဆက်အာတရဴမာန်ဂှ် နွံတဴတာလျိုၚ် ပ္ဍဲသၚ်မန်ပိုဲကီုရ။
ပူဂဵုဂွံလဝ်စၚ် ဂွံလဝ်ပၞၚ်မွဲဂကူပၠန်ဂှ် ပူဂဵုကၠောန်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲဗော် ပ္ဍဲဂကောံနာနာသာ်တံရ။ ပူဂဵုတဏအ်လေဝ် ပ္ဍဲဗော်ညး ပ္ဍဲဂကောံညး ကရိုက်ညးကဵုညး ပရိသာတ်ညးကဵုညး နွံဒၟံၚ်သီုဖအိုတ်ရ။ သွက်ကောန်ဂကောံညးတံဂှ် ညးတံဂွံလဝ်စၚ် ဂွံလဝ်ပၞၚ်အိုတ်ရ။ လ္တူစၚ် လ္တူပၞၚ်ညးတံလေဝ် သွက်ကောန်ဗော်ကောန်ဂကောံညးတံ သွက်ဂွံမၚ်မွဲ ထိၚ်ဒက်အာကောန်ဂကူမန် သွက်ဂကူဂွံဇၞော်မောဝ် ဖောအ်ဗြေဝ်တဴတက်အာဂှ် တာလျိုၚ်ညးတံ နွံသီုဖအိုတ်ရ။
အတိုၚ်ပူဂဵုမၞိဟ် နွံဒၟံၚ် ဂွံလဝ်အဝဵုလ္တူစၚ် လ္တူပၞၚ်ဖအိုတ်ဏအ်ဂှ် သွက်ကောန်ဂကူဂွံဍိုက်ကေက် ဂွံဂွံပညာ ဂွံလေပ်ပြယာဲ ဂွံဆာန်အာ သွက်ကောန်ဂကူဂှ် ညးညးအဲအဲ တာလျိုၚ်ညးကဵုညး ဂၠေၚ်အာညးသ္ကံအိုတ်မ္ဂး ဇြဟတ်ကောန်ဂကူ နွံဒၟံၚ်ပ္ဍဲကောန်ဂကူဏောၚ်ဂှ် ဗ္တိုက်ဖ္အောဝ်ဏာ နကဵုမေတ္တာရအဴ။
အုပ်နိဂီုဆဝွံကၠာရအဴ။
✍နာဲမိုၚ်တဝ်✍
(22.5.2010)