ပါင်မုက်:အာရှ

အဓိက

ဝင်ပထဝဳ

ပရိယာဲ

အာရှ (အၚ်္ဂလိက်: Asia) ဂှ် ဒှ်တိုက် ပ္ဍဲဂၠးတိဇၞော်အိုတ် ကေုာံ လၟိဟ်မၞိဟ်မပဒတဴဂၠိုင်အိုတ်တုဲ နွံပ္ဍဲကရေက်ဂၠးတိ လပါ်ဗမံက် ကဵု သၟဝ်ကျာရ။ အလုံမွဲအာရှဂှ် နွံဇမၞော်သမၠဲတိ 44,579,000 ကဳလဳမဳတာ ပန်ကၠင် (17,212,000 တိုင်ပန်ကၠင်)တုဲ ပ္ဍဲဂၠးတိ ဒှ်သမၠဲ ဗလးတိ ၃၀%၊ ဗလးမုက်ဂၠးတိ ၈.၇% ရ။ တိုက်အာရှဂှ် ဒှ်ဌာန်ဒတန် ကောန်မၞိဟ်တအ် မပဒတဴဂၠိုင်မွဲတုဲ သီုဒှ် ဒတန် ဂကောံမၞိဟ် တြေံအိုတ်မွဲရ။ အာရှဂှ် ဒှ်ဆ သမၠဲဇၞော်သၟး ဟွံသေင်၊ သီုဒှ် ဂကောံမၞိဟ်မကၠေတ်ဂၠိုင်တုဲ ဍုင်ကွာန် ဂၠိုင်ကီုရ။ မၞိဟ်နွံ သီုဖအိုတ် ၄.၅ ဗဳလဳယာန် (အတိုင်စရင် နူဂိတုဂျောန် ၂၀၁၉)တုဲ အလုံမွဲလိုက်မ္ဂး ဒှ်လၟိဟ်မၞိဟ် ၆၀% ရ။

ကရေက်ဂၠးတိ မစၟတ်သမ္တီလဝ် အာရှ ဂှ် ဗွဲဓမ္မတာမ္ဂး ဒှ်ကရေက်ဒေသ ဗွဲဗမံက်မ္ဂး ဒးမှာသၟိဒ်ပသိဖိက် (Pacific Ocean)၊ ဗွဲသၠုင်ကျာမ္ဂး ဒးမှာသၟိဒ်အိန္ဒိယ (Indian Ocean) ကေုာံ ဗွဲသၟဝ်ကျာမ္ဂး ဒးမှာသၟိဒ်အာတိက် ( Arctic Ocean)ရ။ ပယျဵုအာရှ ကဵု ဥရဝ်ပ ဂှ် ပါ်ကရေက်လဝ် နကဵုတၞောဝ်ဝင် ကေုာံ အခိုက်အလိုက်ပြဝေဏဳတုဲ မပါ်ကရေက်လဝ် နကဵုပထဝဳ ချိုတ်ချိုတ်ပၠိုတ်ပၠိုတ် ဟွံမဲရ။ အာရှ ကဵု ဥရဝ်ပ ဂှ် မပါ်လဝ် နကဵုယေန်သၞာင်၊ ဂကူ၊ အရေဝ် ရးဗမံက် ကဵု ရးပလိုတ်ရ။ ပယျဵု အပိုင်အခြာ အာရှ ဗွဲမဂၠိုင် မဒုင်လဝ်တဲဂှ် မြံင်သူဇ် (Suez Canal) လပါ်ဗမံက်ဂှ် ဒှ်အာရှ မပါ်လဝ်ကဵု အဖရိက၊ တုဲပၠန် လပါ်ဗၟံက် ကလိုဟ်ၜဳ တူရကဳ (Turkish Straits)၊ ဒဵုဥရလ်တအ် (Ural Mountains) ကေုာံ ၜဳဥရလ်တအ် (Ural River) တုဲပၠန် လပါ်သၠုင်ကျာ ဒဵုခဴခသုသ် (Caucasus Mountains)၊ ၜဳခသပိယေန် (Caspian Sea) ကေုာံ ၜဳဒမြိုင် (Black Sea)တအ်ဂှ် ပါ်လဝ် ပယျဵု ကုဥရဝ်ပ ရ။

ဍုင်ကြုက် ကဵု သာပ်တိုက်အိန္ဒိယ (Indian subcontinent)ဂှ် ဒှ်လဝ် ဒေသပရေင်ပိုန်ဒြပ်ဇၞော်အိုတ် ပ္ဍဲဂၠးတိ နူစ အေဒဳ ၁ စဵုကဵု ၁၈၀၀ ရ။ ဍုင်ကြုက် ဒှ်လဝ် ဍုင်ဒြဟတ်ပရေင်ပိုန်ဂြပ် ဇၞော်အိုတ် ပ္ဍဲရးဗမံက်တုဲ သီုဓလီုလဝ် ပရေင်ပိုန်ဒြပ် ရးဗမံက် ဗွဲမဂၠိုင်ရ။ ဟိုတ်နူ ပရေင်ဒြပ်ရတ်ထဝ်သြန် ကေုာံ ယေန်သၞာင်အိန္ဒိယ မမြဟ်ပြာထာဂှ်တုဲ ပကဵု ညံင်ကောန်ယူရောပ်တအ် စိုတ်ဂွံလုပ်စ သွက်ဂွံ သွံရာန်ဗၞိက်၊ နူဂှ် ဗွဲကြဴ သီပထောအ် ကဝ်လဝ်နဳရ။ ကောလုမ်ဗုသ် ညးလ္ၚတ်ဂၠံင် မတတ်မှာသၟိဒ် အာတ်လာန်တိတ် နူဥရဝ်ပ ဗီုလဵု ဂွံစိုပ် အမေရိကဂှ် သီုဟွံစိုပ် အမေရိက စိုပ်အာ အိန္ဒိယတုဲ ညးဒးအာစိုတ် စိုတ်လုပ်စ ကုယေန်သၞာင် ပြဝေဏဳအိန္ဒိယရ။ ဂၠံင်ဇၞော်သုတ် ( en:Silk Road )ဂှ် ဒှ်ဂၠံင်ဗၞိက် အဓိက အကြာရးဗမံက် ကဵု ရးပလိုတ် ပ္ဍဲဂၠံင်ဒဵုတုဲ ကလိုဟ်ၜဳ မလက္ကာ ( en:Straits of Malacca ) ဂှ် ဒှ်ဂၠံင်ဍာ် အဓိကရ။ တုဲပၠန် အာရှဂှ် ဒှ်ဌာန်တွုပ်သုက် ဘာသာစ္ၜောဲစ္ၜော်ဂၠးတိဇၞော်ဂမၠိုင် မပ္တံကဵု ဘာသာဟိန္ဒူ၊ ဘာသာ en:Zoroastrianism ၊ ဘာသာဂျူ၊ ဘာသာဇိန် (Jainism)၊ ဘာသာဗုဒ္ဓ၊ ဘာသာကောန်ဖူ (Confucianism)၊ ဘာသာတဴ (Taoism) ဘာသာခရေတ်၊ ဘာသာအေဿလာမ်၊ ဘာသာသိခ်တအ်ရ။ (Full article...)

ပလေပ်

Selected panorama

The page "ပါင်မုက်:အာရှ/Selected panorama/14" does not exist.

ပလေပ်

Featured picture

The page "ပါင်မုက်:အာရှ/Featured picture/56" does not exist.

ပလေပ်

Selected Country

ပလေပ်

Featured biography

ပါင်မုက်:အာရှ /Featured biography

ပလေပ်

In the news

24 December 2020 – COVID-19 pandemic: COVID-19 pandemic in Asia; COVID-19 pandemic in Japan; Nationwide, a record 3,743 new cases are reported in Japan in the past 24 hours. (The Japan Times); COVID-19 pandemic in mainland China, VOC-202012/01, travel restrictions related to the COVID-19 pandemic; China says it will suspend all direct flights to and from the United Kingdom indefinitely due to the new variant of SARS-CoV-2. (CNA); COVID-19 pandemic in Indonesia, VOC-202012/01

Updated: 5:33, 25 December 2020

ပလေပ်

Featured article

ပါင်မုက်:အာရှ /Selected Article

ပလေပ်

Did you know...

... that army general Abdul Haris Nasution considered the 1945 Battle of Semarang the first major battle for the Indonesian nation?
... that Bambang Soegeng initiated a service number system in the Indonesian National Armed Forces, and received a service number of 10001?
... that Shin Hyun-hwak was Prime Minister of South Korea for less than six months?
... that the ancient Indian religion Jainism holds that the universe was not created?
... that the Indiana Hoosiers' victory in the 1976 NCAA Division I Basketball Championship Game completed the last undefeated season in NCAA Division I men's college basketball?
... that it was once illegal for civilians to pass U.S. military vehicles on Japan National Route 58?
... that while chief engineer of the Municipal Corporation of Delhi, Ramesh Sumant Mehta implemented what was at the time the largest municipal drainage system in India?
... that despite a ban on Indonesian nationalist hymns during the Japanese occupation of Indonesia, a Japanese army propagandist wrote one and it debuted in an official event?
... that in 2019, Japanese voice actress Midori Katō earned a Guinness World Record for having voiced the same character in the anime Sazae-san for 50 years and a day?
... that Australian brigadier Arthur Blackburn ordered his men to shoot less in the Battle of Leuwiliang, so that when they withdrew, their Japanese enemies would not realize it?