ထေရဝါဒ ကေုာံ မဟာယနဝါဒ
ကောန်ဍုၚ်အရေၚ်ဂမၠိုၚ် မပ္တံကဵုမန်ဗၟာ သေံ ကရေၚ်အိုတ်သီု (သအာၚ်နူဂကူခလာ) တံဂှ် ပိုဲဒှ်တၞောဝ် ဒတောဝ်ဂကူထေရဝါဒဗုဒ္ဓဘာသာ ဒုၚ်ယၟုတုဲ ဒၟံၚ်တဴအိုတ်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ဝေါဟာမ္ဂးဂှ် ဗျာပ်ဒၟံၚ်စိန်ဝုန်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲကတောဝ်ဂကူမန်ဗၟာ ဘာသာတံဂှ်တံဂှ်အိုတ်ရ။ ဆဂးဂှ် "ထေရဝါဒမ္ဂးဂှ် မူဂှ်ရော၊ မူဟိုတ်ထေရဝါဒ ဗုဒ္ဓဘာသာ သ္ပတၟေၚ်တုဲ ဂွံကော်ခဴစဂှ်ရော" သာ်ဝွံ ယဝ်ပ္တိတ်ပုစ္ဆာတုဲသၟာန်မ္ဂး ညးမဟီုသှ်ကဵုချိုတ်တ်ပၠိုတ်တ် ဍိုက်က်ပေၚ်ၚ်မာန်ဂှ် အောန်တဴဗွဲမလောန်သ္ဒးထေၚ်ကေတ်မာန်ရ။
ထေရဝါဒမ္ဂးဂှ်[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]
ညးလ္ၚဵုတအ်ဂှ် "ထေရဝါဒဗုဒ္ဓဘာသာမ္ဂးဂှ် ဍုၚ်မန်ဗၟာ၊ သိရလၚ်္ကာ၊ သေံ၊ ဒျူဒျာ၊ ကမ္ဘောဒဳယျာ၊ လဴ ဍုၚ်တံဝွံ ဒှ်ကရေက်လ္ပာ်သၠုၚ်ကျာတုဲ ရှေ်သှေ်ဗုဒ္ဓဘာသာကရေက်သၠုၚ်ကျာမ္ဂးရ။ လ္ပာ်ကရေက်သၟဝ်ကျာမပ္တံကဵုကြုက် ဂျပါန် နိုပဝ် တိဘေတ် ကိုဝ်ရိယျာ ဗဳယနာမ် ဘူတာန် ရုယှာ တံရှေ်သှ်ေတံဂှ် ဗုဒ္ဓဘာသာကရေက်သၟဝ်ကျာသာ်ဝွံ ကော်ခဴစရ" ဗီုဒၟံၚ်ဂၠးတိပထဝဳဂှ် ပါ်ခြာတုဲ ကဵုယၟုအိုတ်ရ။
လ္ၚဵုတံဂှ် "ထေရဝါဒဗုဒ္ဓဘာသာဂှ် ဟိနယာန ဗုဒ္ဓဘာသာဟီုဂးဒၟံၚ်ရ။ ဗုဒ္ဓဘာသာမ္ဂးဂှ် ဒှ်ၜါသာ်။လၟေၚ်ဂၠံၚ်ဒ္ဂေတ်လၟေတ်ဇၞော်သၠဲ ပြဲသၠုၚ်ဂွံအဓိပ္ပါယ်သာ်ဂှ်တံဂှ် မဟာယနဗုဒ္ဓဘာသာဂှ်မွဲ လၟေၚ်ဂၠံၚ်လၟေၚ်ယုတ်သဝ် ဍိုန်လျဂွံအဓိပ္ပါယ်သာ်ဂှ်တံဂှ် ဟိနယာနဗုဒ္ဓဘာသာဂှ်မွဲ ဒှ်ၜါသာ်ရ။ ဗုဒ္ဓဘာသာ ထေရဝါဒဗုဒ္ဓဘာသာရဴသာ်ဝွံလေဝ် ဟီုဂးဒၟံၚ်အိုတ်ရ။ ပ္ဍဲအရာမဟီုကဵုသွဟ်သာ်ဝွံဂှ် ဟိုတ်ဂွံဒုၚ်တဲမာန်ဟၟဲ။ ဂလာန်သွဟ်ဟၟဲကဵု အဓိပ္ပါယ်မ္ဂးရ။ ဂလာန်ပ္ဍဵုပ္ဍိုက်ဗ္ဒေက်ဖျဝ်မိက်ဂွံသ္ဂးရ။
ယြဴညးမွဲဘာသာလဵုဒှ်ဒှ် ဘာသာလဵုရှ်ေသှေ် ရှေ်သှေ်ဘာသာဇကုရှ်ေသှေ်ဂှ် ကွေတ်ဝါဒဇကုပ္တေဟ်စှ်ေစိုတ်သ္ဇုၚ်သ္ဍိုက်ဂှ် မူဟိုတ်ယၟုသာ်ဏံဗီုဏံဂွံစၟတ်သမ္တီဂှ်ကီု သ္ဘဴအဓိပ္ပါယ်ကွေတ်ဝါဒဂှ် ကြက်ရှ်ရသကွေတ်ဝါဒဂှ်ညိည ဇြိုၚ်သာပယျာဲဓလာဲကွေတ်ဝါဒဂှ် သ္ဒးတီလဝ်ညိညထေက်ကီုရောၚ်။ ဟွံသေၚ်သာ်ဂှ် ပ္ဍဲအရာမပ္တိတ်ဒြဟတ်ကဵု ကလောန်စပ်ကဵုကွေတ်ဝါဒဇကု စှေ်စိုတ်သ္ဇုၚ်သ္ဍိုက်ဂှ် လၟေၚ်ဂၠံၚ်ဒ္ဂေတ်လၟေတ်ဗီုလဟီုကွေတ်ဝါဒဇကု စှ်ေစိုတ်ဂှ်(လဟီုကဵုလၟေၚ်ဂၠံၚ်ဒ္ဂေတ်လၟေတ်ကမၠောန်) ညဳသာသၟဟ်တးမၞုံ၊ ဟၟဲ၊ ဗီုလဵုဂွံချိၚ်ဆကေတ်ရော၊ ဗီုလဵုဂွံၜတ်ကၞာတ်ရော။
ပ္ဍဲအရာမဟီုဒၟံၚ်ထေရဝါဒဂှ် ဂလာန်ပါဠိမ္ဂး "ထေရ" ဂှ် "ထေရ်"၊ မှာထေရ်" ရဴသာ်ဝွံ အရေဝ်မန်ဟီုမံၚ်။ ကဵုဒၟံၚ်အရထအိုတ်ရ။ ဗွဲမယုတ်ခမဳကလိဂွံ စှ်ဝှ်တုဲဂှ် မမိက်သ္ဂးရ။ ထေရ်ဇၞော်ဝှ်ဇၞော်ယဝ်သ္ဂးမ္ဂး ခမဳဘိက္ခုမၞုံကဵုဝှ်သိက္ခာဇၞော်တံဂှ် မမိက်သ္ဂး။ "ဝါဒ" မ္ဂးဂှ် လၟေၚ်ဂၠံၚ်ဒ္ဂေတ်ကွေတ်ဇကုစှ်ေစိုတ်ဂှ်မ္ဂးရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ "ထေရ်ဝါဒ" မ္ဂးဂှ် လၟေၚ်ဂၠံၚ်ကွေတ်၊ ဒ္ဂေတ်လၟေတ်ဗီုပ္တေဟ်စှ်ေစိုတ် ခမဳဘိက္ခုသၚ်မၞုံကဵုဝသ်သိက္ခာဇၞော် ဍိုက်ပေၚ်တဴကဵုသဳလ၊ သမာဓိ၊ ပညာတံဂှ် ဂွံအဓိပ္ပါယ်သာ်ဝွံလေပ်ဟီုမာန်ရ။
ဆ္ဂးဂှ် ကဵုသွဟ်ဆၜိုတ်ဏံဓဝ်ဂှ် သွဟ်ဂှ်ဟွံဍိုက်ပေၚ်ဏီ မူဟိုတ်လၟေၚ်ဂၠံၚ်ကွေတ်ပ္တေဟ်စှ်ေစိုတ်ခမဳဘိက္ခုသၚ်မၞုံကဵုဝှ်သိက္ခာဇၞော်ဂွံသ္ဂးဂှ်ရော၊ လၟေၚ်ဂၠံၚ်ကွေတ်ပ္တေဟ်စှ်ေစိုတ် ခမဳဘိက္ခုသၚ်ဝှ်သိက္ခာဟွံဇၞော်ကြံၚ်ဏီတံဂှ်ရော။ မၞုံဏီဟာ ဟၟဲဟာ ရဴသာ်ဝွံ သွက်ဂွံထပ်သၟာန်မၞုံတဴဏီ။ သၟာန်ပုစ္ဆာဝွံ ဆက်စပ်ဒၟံၚ်ကဵုဇွောဝ်ဝၚ်ဗုဒ္ဓသာသနာဗွဲခမၞောန်တုဲ ပတိုန်ထ္ၜး ဂွံသွဟ်မ္ဂးသောၚ်ကၠးညိရောၚ်။
နူကိုပ်ကၠာ ကျာ်တြဲဟဂွံသ္ပပရိနိဗ္ဗာန်ဏီဂှ် ပ္ဍဲခမဳဘိက္ခုသၚ်လ္ၚဵုတံဂှ် ညံၚ်ရဴညးဟီု "ပ္ဍဲသ္ၚုဗုသအးဂှ် အိက်က္ဍိပြံက်" ဂှ်ကီု၊ တၠဳမၞုံကုပိုန်ကျာ်တြဲ ပညပ်လဝ်ဝိနယ်သိက္ခာပိုဒ်လ္ၚဵုလ္ၚဵုတအ်ဂှ် ခမဳလ္ၚဵုမိက်ဝေၚ်ပဲါပလီုကၠေံမၞုံဒၟံၚ်ကီုရောၚ်။ ဟွံဂံၚ်စှ်ေစးကဵုကျာ်တြဲတုဲ မ္ဒးအေၚ်လဒမ်မံၚ်ရ။ ဝိနယ်သိက္ခာပိုဒ်ကျာ်မပညပ်လဝ်ဂှ် ဒၞာဲသိက္ခာပိုဒ်လ္ၚဵုတေၚ်ဂြေတ်လောန်အာဂးတုဲ ဟွံဒးဂၞပ်သ္ဂးတဴရ။ ချိုန်ခဏကျာ်တြဲသ္ပပရိနိဗ္ဗာန်ဗက် သ္ဂောံမိၚ်ကေတ်ဂှ်ဟေၚ် ဗော်ခမဳအလဇ္ဇဳတံဂှ် က္ဍိုပ်ပ္တဴကၠုၚ်ရ။ "ခမဳဇၞော်ဂေါတမဂှ် ပ္ဍဲအရာအရာဇၟာပ်ဒၞာဲ ပ္တေၚ်ဂြတ်လောန်အာ အခါလၟုဟ်ပိုဲမိက်ဂွံပတုဲဂှ် ပတုဲမာန်အိုတ်ရ။ ဟွံမိက်ပတုဲဂှ်လေဝ်ဒၟံၚ်မာန်ရ" သာ်ဝွံ ချပ်ဂၞန်တုဲ ဟီုဂးတဴရၚ်သ္ကံအိုတ်ရ။
ပရောဒဒှ်ဂှ် ခမဳထေရ်တၠအရှန်ဂမၠိုၚ်သ္ပဓါန်ကဵု မှထေရ်ကဿပသ္ဂောံမိၚ်ကေတ်တုဲ သွက်သာသနာ အနာဂတ်ဂတ္တဵုဒှ်ဓမ္မသံဝေဂဗွဲမလောန်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ဓမ္မဒေသနာကျာ်တြဲမတွံစွံပတန်လဝ်တံဂှ် နူကိုပ်ကၠာခမဳအလဇ္ဇဳဒ္ဂေတ်လီုဂမၠိုၚ် ဟွံဂွံပလေဝ်လလီုဏီ အတိုၚ်မူလပက္ကတိတြေံ သွက်ဂွံပတန်စွံလဝ်ဗွဲမဗိုန်ဗတ်မ္ဂး ခိုဟ်ရ ရဴသာ်ဝွံ ဗွဲမညဳသာကဵုပၟိက်ညးဂမၠိုၚ်ချပ်ဂၞန်ကေုာံရေၚ်သ္ကံစိုပ်တုပ်သၟဟ်ဒှ်မွဲကသပ်ဆန္ဒပတန် သ္ကုတ် ထပ်ဇန် ပြောၚ်ဖျဳဖျေံကၠေံဒၞာဲဗွဲမ္ဒးရးတုဲ တၞဟ်နဖ္ဍောတ်မွဲဂကောံမွဲကရောံတုပ်သၟဟ် (တၞပ်နဂွံပတိုန်သၚ်္ဂါယန) သ္ဂုတ်သွာတ်ကၠေံရ။
ပ္ဍဲကာလဂှ် သက္ကရာဇ်သာသနာ (၁) သၞာံ တၠဳမၞုံကုပိုန်ကျာ်တြဲ သ္ပပရိနိဗ္ဗာန်တုဲပ္ဍဲသၞာံဂှ် ခမဳထေရ်ဇၞော်တၠအရှန်ဂမၠိုၚ် မပ္တံကဵုမှာထေရ်ကဿပ မှာထေရ်ဥပါလိမှာထေရ်အနန် သ္ပအဓိပတိကဵုမှာထေရ်ဇၞော်တံဝွံတုဲ မှာထေရ်တၠအရှန်(၅၀၀) ဒုၚ်ကေတ်အထံက်အပၚ်သၟိၚ် အဇာတသတြုဂှ်တုဲ ဍုၚ်ရာဇာဂြိုဟ်ဂှ် ဂွံပတိုန်လဝ်ပထမသၚ်္ဂါယနရ။
မဟာယာနဝါဒ[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]
ဂိုဏ်သ္အာၚ်နူဂှ် ဗော်ဂကောံခမဳအဓမ္မဝါဒဳဂမၠိုၚ် အာဂတပၠတြဴသ္ပက္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဂှ် "ဂိုဏ်မဟာသံဃိက" ရဴသာ်ဝွံကော်ခဴစအိုတ်ရ။
နူခတ်ဒုတိယသၚ်္ဂါယနတုဲ ဗွဲကြဴဝွံသက္ကရာဇ် သာသနာအာစိုပ်ပ္ဍဲအြကာ ၂၃၅ သၞာံဂှ် နူဂကောံဂိုဏ်ထေရဝါဒခမဳမိက်ဂွံဒစဵုဒစးကဵု နူမူလဝါဒဗုဒ္ဓသာသနာတံဂှ် ပါ်ကရေက်တိက်ဂိုဏ်မပ္တံကဵုဝဇ္ဇိပုတ္တက မဟိံသာသက၊ သဗ္ဗတိဝါဒဂမၠိုၚ်ဂိုဏ်ပါ်ဒှ်အာ (၁၁) ဂိုဏ်ပၠန်ရ။ နူဂိုဏ်မဟာသံဃိကဂှ်လေဝ် တြဴဂိုဏ်ထပ်ပါ်တိတ်အာကီု၊ မ္ၚးနူဂှ် တဳမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိမ္ၚးသာသနာတံဂှ်လေဝ် (ပ္ဍဲဗုဒ္ဓသာသနာကျာ်ဂှ် စလောဲသုၚ်လောဲဖဲဂးတုဲ) ကၠတ်လုတ်ကၠုၚ်ပ္ဍဲသာသနာကျာ်ဂှ် နဒဒှ်ခမဳဗ္တောအ်စထ္ၜုတ်ပ္တန်လဝ်ဂိုဏ် မပ္တံကဵုအန္ဓကတံဂှ်လေဝ် ဒ္စိတ်ဂိုဏ်က္တဵုဒှ်မံက်ကၠုၚ်ရ။ မ္ၚးနူဂိုဏ်ထေရဝါဒတုဲ ဂိုဏ်တၞဟ်သ္အာၚ်ဂမၠိုၚ် အတိုၚ်ပၟိက်ညးတံစိုတ်ဒှ်ဂှ် သုတ္တန္တိတၟိ၊ ဝိနယ်တၟိ၊ အဘိဓရ်တၟိ ချူခၞံဗ္ဒဟ်ဟီုတွံတဴအိုတ်ရ။
ပၞောဝ်ကဵုဂိုဏ်ဂမၠိုၚ် လ္ၚဵုလ္ၚဵုကွေတ်ဝါဒ ဗၞးဗြဟ္မဏ၊ ဝါဒဂျိန၊ ကွေတ်ဝါဒမဒှ်သာသနာတံဂှ် စံက်ဂးဝါဒကွေတ်ဂိုဏ်ညးတံဂှ် ဒှ်ကွေတ်ဝါဒဗုဒ္ဓဂေါတမရောၚ်ဂးတုဲ လလောၚ်တြးဟီုပျးဒၟံၚ်ရ။ ဗီုညးပ္တေဟ်စှ်ေစိုတ်ဂှ် "ဗုဒ္ဓဂေါတမဂှ် လ္ပထေၚ်တၞဟ်ညိ၊ ပါ်တိတ်ကၠုၚ်နူဇကု ဗြီုမဟာအတ္တ တၠညးနိမိတ်ဗဒှ်ဂကူဗၞးဗြဟ္မဏရှေ်သှေ်ဒၟံၚ်၊ ဒှ်သၞးဇကုဒေဝတဴဗဳဿနူရောၚ်" သ္ဂးလေဝ်သ္ဂးတဴရ။ (ဂကူခာဟိန္ဒူဗြဟ္မဏတံ ဒဵုကဵုလၟုဟ်ဟီုဒၟံၚ်ဏီ ညးတံလေဝ်ပ္တေဟ်ဒၟံၚ်ဗီုသာ်ဏံရ) ဗုဒ္ဓဂေါတမဂှ် ဒှ်ကျာ်နူကောန်မၞိဟ်ဟွံသေၚ်။ နူပက္ကတိတေံဒှ်ဒၟံၚ်ကျာ်တုဲဒၟံၚ်ရရောၚ်၊ ဒှ်ဒၟံၚ်ကျာ်ထာဝရတုဲ သွက်ဂွံဟံၚ်ပြာ် ဗလးသတ္တံတုဲ မဟာဗြီုဗလး ဖျေံနၚ်စၞးစှ်ေကၠုၚ်ဍုၚ်မၞိဟ်ဝွံရောၚ်။ ရဴသာ်ဝွံလေဝ် ဟီုတွံဒၟံၚ်အိုတ်ရ။ ဗုဒ္ဓဂေါတမဂှ် သွက်ဒတုဲဖဵုမြမောဝ်မၞိသ်တံ ဣဒ္ဓိအနုဘဴညးတေံစုတ်လဝ် ပ္ဍဲဂါထာမန်ယန်တံဂှ်ရ။ ဂါထာမန်ယန်ညးဂှ် ယဝ်ဂွံဖ္ဍောတ်သှ်ဇျာဲမ္ဂး ဗၠးဘဲ၊ ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်တိုန်၊ စရာဲကွိုန် ဒတိုန်တိုန်ဆဂှ်ဟွံသေၚ်ဏီ ကြဴတဴစဵုကဵုစိုပ်မဂ်ဖိုလ်နိဗ္ဗာန် ဒးကလိဂွံလောဲလောဲသွာသွာရောၚ် ရဴသာ်ဝွံလေဝ် သ္ဂးတဴအိုတ်ရ။
ဗုဒ္ဓဝါဒမ္ဂးဂှ် နာမ်ဝါဒလေဝ်သ္ဂးတဴရ။ ရုပ်ဝါဒလေဝ်သ္ဂးတဴအိုတ်ရ။ ဗီုစိုတ်ညးထတ် ဗီုစိုတ်ညးဒှ် ဗီုညးထေၚ်ဂှ်တံၚ်ဂြဲနၚ်တုဲ ပံက်တဴအဓိပ္ပါယ်အိုတ်ရ။ ရဴသာ်ဝွံဟေၚ် ဝါဒတၞၚ်တၞောဝ်တုဲ တ္ၜတဴတုဲခမဳဒမြိုဟ်အဓမ္မဝါဒဳဂမၠိုၚ် မွဲခေတ်ကဵုမွဲခေတ် မွဲအခိၚ်မွဲဗီု ယုတ်မာကၠိခ္ဍက်ကၠုၚ်ဒ္ဂေတ်လီုကၠုၚ်တုဲ အပ္ဍဲသာသနာကျာ်ဝွံသွက်သ္အးဇ္ၚးဂှ်အခိၚ်ဒးကၠောန်သအးဇ္ၚးရ။
ဟိုတ်ဒှ်သာ်ဂှ်ရ နာဲပိုယ်မဟာသာမိမောဂ္ဂလပုတ္တတိဿထေရ်ကေုာံ သၟိၚ်အသောကတၠညးဍုၚ်ပါတလိပုတ်ချပ်ဂၞန်ညးသ္ကံ ရုဲစှ်လဝ်ပှ်ဂၠဟ်ဝေၚ်ပဲါစ္ဍးခမဳဟွံဍာံ ခမဳပ္တောံစတံဂှ်တုဲ မှာထေရ်တၠအရှန်ထေရဝါဒဳဗၞတ်လ္ၚီဇကုရုဲစှ်ကေတ်တုဲ ပ္ဍဲကဵုသက္ကရာဇ်သာသနာ ၂၃၅ သၞာံဂှ် ပတိုန်တတိယသၚ်္ဂါယန မရနုက်ကဵုပိဝါရ။ နကဵုအာဏာစက်သၟိၚ်ဨကရာဇ် ခမဳအလဇ္ဇဳအဓမ္မဝါဒဳမ္ဒးဒုၚ်ဝေၚ်ပဲါဗက်စ္ဍးကၠေံတံဂှ်လေဝ် ဟွံဒုၚ်ပယျဇၞးတုဲ ကောံဓရီုအာပ္ဍဲဍုၚ်နာလန္ဒအဓမ္မဝါဒဳကွေတ်မှာရာဂိုဏ်ညးတံဂှ် ညံၚ်ဂွံညဳသၟဟ်လပှ်ဂၠဟ်ရုဲစှ်တပ်တၚ်တုဲ ပြိုၚ်ပတိုန်ဒုတိယ သၚ်္ဂါယန မရနုက်ကဵုၜါဝါကီုရ။
ပ္ဍဲရးမဇ္ဇျိမဒေသဂှ် မူလဗုဒ္ဓသာသနာဍာံဍာံ(ဇေတ်တ်)တၞဟ်နဂွံတန်ကြန်တဴ လုကဴကာလအဓါန်မဂၠိၚ်သ္ၚောဲဟွံလောဲသွာရ။ မှာထေရ်ပတိုန်တတိယသၚ်္ဂါယနဂမၠိုၚ် ညာတ်ကေတ်အနာဂတံသညာဏ်သာ်ဝွံတုဲ ကွာန်ပစ္စန္တရးဒ္စိတ်ဌာန မပ္တံကဵုသုဝဏ္ဏဘုံ(သဓီု)သိရိလၚ်္ကာသိၚ်ဃဵုတေံ သွက်ဂွံဖျေံပတန်လဝ်မဗဳဇသာသနာခိုဟ်တန်ကြန်ရောၚ်။ ဗိုန်ဗတ်အာလုကြအဓါန်မဂၠိၚ်သ္ၚောဲရောၚ်ဂးတုဲ ဗလးဏာမှာထေရ်ဂမၠိုၚ် အာပ္တန်လဝ်သာသနာရ။ ဟိုတ်နူဂုန်မှာထေရ် ပတန်သာသနာတံဂှ် ပ္ဍဲဍုၚ်မန်ဗၟာဝွံ စတံနူသုဝဏ္ဏဘုံ(သဓို)တုဲဒဵုကဵုရးဗၟာအိုတ်သီု ထေရဝါဒဗုဒ္ဓသာသနာ ပြးဆာဲအာတုဲ ဂဵုလဟဵုတဴဒဵုကဵုလၟုဟ်ရ။
ပ္ဍဲဒၞဲါဝွံ ဇဖန်ဂွံသတိ ဆက်သ္ဂးကဵုညိရ။ ထေရဝါဒဗုဒ္ဓဘာသာဂှ် ဟိနယာနဗုဒ္ဓဘာသာဟွံသေၚ် မမိက်သ္ဂးရ။ မဟာယန (မဟာ=ဇၞော်သၠဲ၊ ပြဲသၠုၚ်၊ ယာန၊ ယာဉ်ဝဝ်) ဟိနယာန (ဟိန=ယုတ်သဝ်၊ ယာန= ယာဉ်-ဝဝ်) ရဲသာ်ဝွံ ပါ်ပဲါလဝ်ကွေဝ်ဝါဒဂိုဏ်တုဲ ကော်ခဴစအိုတ်ရ။ နူတၞံမှောံတံမူလထေရဝါဒဗုဒ္ဓသာသနဂှ် ဂိုဏ်မ္ဒးဒုၚ်ပါ်ဝေၚ်ပဲါဗက်ပတိတ်ထောံဂိုဏ်မပ္တံကဵု မဟာသံဃိက၊ အန္ဓက၊ ဝဇ္ဇိပုတ္တက၊ မဟိံသာသက၊ သဗ္ဗတ္တိဝါဒတံဂှ် ပ္ဍဲအြကာမွဲဂိုဏ်စပ်ကဵုကွေတ်ဝါဒဂိုဏ်တုဲ ကယျာန်ဓဝါတ်သေက်ဇဵုဂ္ညိဂ္ညနပတိုန်ဖျေံညးသ္ကံတုဲ ယၟုမ္ဂးဟိနယာန ဂွံနအစောံပ္ဍဵုပ္ဍိုက်ပျုတ်ဗ္ဒေက်တုဲ က္တဵုဒှ်ကၠုၚ်ရ။
ခမဳဂိုဏ်မဟာယနတံဂှ် ဇကုညးတံပလိုဟ်ကျာ်ဗောဓိသတ္တရောၚ် ညးတံသ္ပလဝ် ဇကုညးတံရ။ အလုံမွဲတြဴသံသာရနုက်ဗပေၚ်ပါရမဳတုဲ နဒဒှ်ကျာ်ဟံၚ်ပြာ်ပတိတ်ဗလး ဝေနေယျသတ္တံတုဲဒှ်မှ ညးတံလုပ် နိဗ္ဗာန်ရောၚ် သာ်ဝွံသ္ဂးရ။ ဂိုဏ်လ္ၚဵုမပ္တံကဵု သဗ္ဗတ္ထိဝါဒကီု၊ ဂိုဏ်သုတ္တန္တိကီု၊ ဂိုဏ်ဝိညာဏတံဂှ်ကီု ဟဂွံဒ္ဂေတ်ဗက် လၟေၚ်ဂၠံၚ်ဗောဓိသတ္တပလိုဟ်ကျာ် မဇၞော်သၠုၚ်ပြဲဗီုညးတံတုဲ ဒ္ဂေတ်ဗက်ဒၟံၚ်လၟေၚ်ဂၠံၚ်သာဝကယုတ်သဝ်တံဂှ် ဂိုဏ်ဟိနယာနဖအိုတ်ပညပ်စတုဲ ကော်ခဴစအိုတ်ရ။ ပရောဒဒှ်ဗီုပတိုန်ထ္ၜးလဝ် အတိုၚ်မသ္ဂးကၠုၚ်တုဲဂှ် ပတမ်ဟိုတ်တၞံတုဲ "မဟာယန၊ ဟိနယာန" ယၟုဂှ်က္တဵုဒှ်ကၠုၚ်ရ။
ဂလာန်ဗကန်တၟေၚ်[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]
ဃောအခိၚ်အခါကာလဂိုဏ်ဂမၠိုၚ် မပ္တံကဵုမဟာယန၊ ဟိနယနပါ်ဒကးပ္ဍဲရးမဇ္ဇျိမအိန္ဒိယျဂှ် ထေရဝါဒဗုဒ္ဓဘာသာကၠေံဗ္ဒန်အာဟၟဲတုဲရ။ မဟာယန၊ ဟိနယာနသဳုၜါဂိုဏ်ဝွံ ဗီုလဟီုလ္ဂးစသုၚ် အာကၠုၚ်တၠုၚ်လအာဒ္ဂေတ်လၟေတ်အယောၚ်အလာ ဝိနယ်သိက္ခာပိုတ်အိုတ်သီုဟွံဆက်စပ်ကဵုထေရဝါဒကၠးကၠးရ။ တၟေၚ်ခြာဒၟံၚ်ညိညကီု ဟွံညောန်ကြပ်သက်က်ရောၚ်။
ထေရဝါဒဗုဒ္ဓဘာသာဂှ် ပ္ဍဲရးအိန္ဒိယ ၜိုန်ရကၠေံဗ္ဒန်အာကီုလေဝ် ပ္ဍဲရးမပ္တံကဵုဍုၚ်မန်၊ဗၟာ သဳရိလၚ်္ကာ သိဃဵု၊ ဍုၚ်ဒျူဒျာ ဍုၚ်ကမ္ဘောဒဳယာ ဍုၚ်လဴတံတေံဗျာပ်တြးအာတုဲ တန်ကြန်ဇၞော်မောဝ်ဒၟံၚ်အိုတ်ရ။ သက္ကရာဇ်သာသနာအခါကၠုၚ်စိုပ် (၄၅၀) ဂှ် ပ္ဍဲတကံသိၚ်ဃဵုသဳရိလၚ်္ကာဂှ် ဂွံပတိုန်စတုတ္ထသၚ်္ဂါယနမွဲဝါပၠန်ရ။ ပိဋကတ်ပိ အလုံအိုတ်သီုဂှ် ကှေ်ပတိုန်လဝ်သၠရိုတ်တာရ။ ဗွဲကြဴပ္ဍဲကဵုသက္ကရာဇ်သာသနာကၠုၚ်စိုပ် (၂၄၀၀) ဂှ် ရးဗၟာ ပ္ဍဲဍုၚ်မာန်တဠေဝ် ဂွံပတိုန်ပဉ္စမသၚ်္ဂါရယနမွဲဝါပၠန်ရ။ ဂွံပတိုန်လဝ်ပ္ဍဲဂၠးတၟံ၊ ပိဋကတ်ပိအိုတ်သီုတုဲ ပ္ဍဲသက္ကရာဇ်သာသနာ (၂၅၀၀)သၞာံဂှ် ပ္ဍဲဍုၚ်လ္ဂုၚ်သ္ဂောံပတိုန်ဆဋ္ဌသၚ်္ဂါယန ပိဋကတ်ပိအိုတ်သီုပတိုန်လဝ် ပ္ဍဲလိက်အုပ်စက္ခူတက်တြးပတိတ်ဏာမွဲဝါပၠန်ရ။
ဂိုဏ်နာနာပါ်ဒကး တိတ်အာနူဂိုဏ်ထေရဝါဒတံဂှ် ညးတံကောံသၟဟ်တုဲ ဂွံအထံက်အပၚ်ကဵုသၟိၚ်ကနိသျ အခါကလာသက္ကရာဇ်သာသနာကၠုၚ်စိုပ် (၆၀၀)သၞာံ ဂှ် ပ္ဍဲရးကသ္မဳရးဒေသ ဂွံပတိုန်လဝ်တတိယသၚ်္ဂါယန မရနုက်ကဵုပိဝါအလန်လက်ကရဴအိုတ်မဒှ်ရ။ (ပ္ဍဲအလန်ဝွံလေဝ် စပ်ကဵုပလေဝ်၊ ထပ်စုတ်၊ နုက်ပဲါ ပဋိကတ်ဂှ် ဝါဒဟွံတုပ်စှ်ေစးရေၚ်သ္ကံ ခမဳဂိုဏ်လ္ၚဵု ဗကပ်ဗဗေၚ်တုဲ တိတ်အာနူသဘၚ်ပတိုန်သၚ်္ဂါယနလေဝ်နွံသ္ဂောံဆဵုကေတ်ဝၚ်တၚ်စၟတ်ရ။) နူဂှ်တုဲ ဗွဲကြဴဝွံ ဂိုဏ်မပ္တံမဟာယန၊ ဟိနယာန၊ ဂိုဏ်နာနာသာ်တံဂှ် သုတ္တန္တကီု၊ အဘိဓရ်ကီု၊ တၞဟ်ဟ်သာ်ဗီုစိုတ်ညးဒှ်ညးချူ ဗီုစိုတ်ညးဒှ် ညးဒ္ဂေတ်ပါ်ဒကး ပြးဆာဲအာတုဲ နကဵုနဲဗီုသာ်လဵုကီုလေဝ် သၟဟ်ပကောံစန်ဒက်ဟွံဂွံရ။ ၜိုန်ဂှ်လေဝ် ဗီုဒ္ဂေတ်လၟေတ်ကွေတ်ဝါဒညးတံဂှ် စဵုကဵုခေတ်လၟုဟ်ဏီ ခေတ်အဆက်က် ဇွောဝ်ဇီလုပ်ကၠုၚ် ပ္ဍဲထေရဝါဒဝွံတုဲ ပလီုပလာ်ဒၟံၚ်မၞုံတဴဏီရောၚ်။
ဗီုဒှ်ဂှ်[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]
ဗီုရုပ်အ္စာဂိုဏ် ရုပ်ပလိုက်ကျာ်ဗောဓိသတ္တံ၊ ဘဝလောကိတိဿရ၊ အဝလောကိတိဿရ ဂၞတ်ဂၠတ်ပုတ်ဗ္ဒဟ်လဝ်ဗီုနာနာသာ်၊ မုဒြာ(ဗီုစွံတဲ)နာနာသာ် ကဵုလဝ်ယၟုနာနာသာ်တုဲသွက် ဒတုဲမြမောဝ်လောကဳ ပတိုန်လဝ်သိဒ္ဓိအံၚ်ဓိ နကဵုအစဳအရၚ်နာနာသာ်ကၠောန်လဝ်ကီု၊ ဂါထာမန်ယန်ချူခၞံဗ္ဒဟ်တုဲ သွက်ဒတုဲမြမောဝ်လောကဳဂးတုဲ ဖ္ဍောတ်သှ်ဇျာဲ ဗ္ဂိုဟ်မန်(ဥုံသွး)တဴကီု၊ ဗေဒၚ်၊ ယာတြာ တက်ဓါတ်တံဂှ်လေဝ် ကၠောန်ဒၟံၚ်တံဂှ်ကီု ပွမဗ္စဂြိုဟ်နက်သတ်၊ သ္ပပူဇဴဂြိုဟ်နက်သတ်တံဂှ်ကီု မပ္တံကဵုဝိဇ္ဇာဓိုရ် ဒေဝတဴအိန်ဗြီုတံဂှ် မပ္တံကဵုဒေဝဳ ဒေဝ သရဿဝတဳ လက္ခုမဳတံဂှ်လေဝ် ဗလိဂပဝ်စှ်ေသှေ်ဒၟံၚ်တံဂှ်ကီု ပရေၚ်ကလောန်မပ္တံသာ်ဝွံ ကွေတ်ဝါဒထေရဝါဒဟွံသေၚ်၊ နူကွေတ်ဒ္ဂေတ်ဝါဒမဟာယာန၊ မန္တရ၊ တန္တရဂိုဏ်တံတေံလုပ်ကၠုၚ်ဂြောပ်ဓလီုလဝ်ရောၚ်၊ ကဵုဂွံတီကေတ်ညိ၊ ကောန်ဂကူထေရဝါဒ ဗုဒ္ဓဘာသာဂမၠိုၚ် အတိုၚ်ကျာ်တွံလဝ် " ဇကုဇကုဂှ် ဇကုဟေၚ်ဒှ်စ္ၜုဲစ္ၜော်ဇကု (အတ္တဟိနောဟိ အတ္တနောနထော) ရဴသာ်ဝွံ ကျာ်တြဴတွံလဝ်သေၚ်ဟာ" အလုံသဘဴဓရ်အိုတ်သီုတံဂှ် စာ်စ္ဍးအာနူကြက်တုဲ၊ ဝါ-ဟွံမွဲကဵုကြက်တုဲ ဟွံဂွံအလဵုအသဳရ။
ရဴသာ်ဝွံ အတိုၚ်ပိုယ်မစၞောန်ထ္ၜးသ္ဂးလဝ်တုဲဂှ် အဓိပ္ပါယ်ဝိသေသဝေါဟာရထေရဝါဒတံကီု၊ ဝၚ်ထေရဝါဒဗုဒ္ဓဘာသာဗွဲခမၞောန် ဗီုမံက်က္တဵုဒှ်ကၠုၚ်တံဂှ်ကီု၊ ဇၟာပ်ပ်ကောန်ဂကူထေရဝါဒ ဗုဒ္ဓဘာသာဂမၠိုၚ် ဆဗွဲခမၞောန် သ္ဂောံတီကေတ်ထေက်ရ။ ကောန်ဂကူတံသ္ဂောံတီကေတ်တုဲဂှ် ဇကုဇကုဂှ်(ဝါ)မၞးဂှ် ထေရဝါဒဗုဒ္ဓဘာသာဇေတ်တ် ဍာံစၟတ်ရဟာမ္ဂးဂှ် ဇၟာပ်ပ်အရာစၟဳစၟတ်ဂၠိုက်ဂၠာဲစမ်ၜတ်ရံၚ်ထေက်ရ။
နိဿဲ[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]
- ကၞပ်လိက်ဝၚ်စၟတ်သမ္တီသဘၚ်ရတုသြန်၊ဂကောံရာမညဓမ္မာစရိယ။ တက်ပ္တိတ် ၁၉၉၇။