ဓရ်သၟိင် စှ် ပြကာ

ဓရ်သၟိင် စှ်ပြကာ (ပါဠိ: Dasavidha-rājadhamma) ("tenfold virtue of the ruler") ဂှ် ဒှ်ဓရ် နကဵုလညာတ် ဗုဒ္ဓဘာသာမ္ဂး ကုညးမကလိဂွံလဝ် ဒၞာဲပကင်ရင် ညးဍုင်ကွာန် ဗီုကဵု သၟိင်တၠ၊ ဂကောံ၊ ဗော်၊ ကမ္မဏဳ ကေုာံ ဒၞာဲတၞဟ်တအ် သွက်ဂွံ ဒးဒ္ဂေတ်ဗက်ရ။ ဓရ်သၟိင်စှ်ဏအ်ဂှ် ဂွံဆဵုကေတ် နူကဵု ခုဒ္ဒကနိကာယ် မစချူလဝ် နကဵု -

 ဒါန၊ သဳလ၊ ပရိစ္စာဂ၊ အာဇ္ဇဝ၊ မဒ္ဒဝ၊ တပ၊ အက္ကောဒ၊ အဝိဟိံသဉ္စ ခန္တိဉ္စ အဝိရောဓန။

အဓိပ္ပါယ်

1. ဒါန (သမၠး) Dāna (charity) — ပွမသၠး ဒုင်ဂိ ပရေင်သာယာဇကု သွက်ညးဍုင်ကွာန် ဂွံခိုဟ်စ၊ မပ္တံကဵု ပွမသၠးကဵု အရာဇကု မပိုင်ပြဳလဝ်၊ ပွမဗိုင်ရီုဗင် ထ္ၜလဘာ် ညးမွဲသအာင် မပ္တံကဵု ကဵုလညာတ်ညာဏ် ကေုာံ ကၠောန်ကဵု အရာညးဍုင်ကွာန်တအ် ဂွံခိုဟ်စ။
2. သဳလ (ဒ္ဂေတ်) Sīla (morality) — ပွမမံင် နကဵုဒ္ဂေတ်ပြဝ လပါ်ကာယကီု သီုကဵု လပါ်စိုတ် ခိုဟ်ဟ်၊ ကေုာံ မမံင်စံင်ဟီုဂး ညံင်ညးတၞဟ် ဂွံကေတ်စ အစာမ် လပါ်ခိုဟ်။
3. ပရိစ္စာဂ (မဒုင်ဂိ) Pariccāga (altruism) — ဒဒှ် မနွံကဵု စေတနာ ကေုာံ မဟွံတော်လပါ်သွက်ဇကုသၟး၊ မဒုင်ဂိ လတူညးဂမၠိုင်။
4. အာဇ္ဇဝ (လဂူတပ်တး) Ājjava (honesty) — ဒဒှ် မနွံကဵု လဂူတပ်တး ကေုာံ ယဵုလဂူ လတူညးမွဲသအာင်၊ မယိုက်ဂၠေင် တာလျိုင်ဇကု နကဵု သစ္စ ကေုာံ မနွံကဵု ပရေင်မတပ်တး လတူညးမွဲသအာင်။
5. မဒ္ဒဝ (ကျာ်သြဳ) Maddava (gentleness) — ဒဒှ် မနွံကဵု စိုတ်စရိုတ် လဟီု မဍိုန်ဍောတ် မဍိုက်ပေင်ကဵု ကျာ်သြဳ၊ ဝေင်ပါဲ ပွမကေတ်စေဝ်လတူ၊ မာနသၠုင်တုဲ ဆလအ်လေဝ် ဟွံဗျုတ်ပဒေက် ညးမွဲသအာင်။
6. တပ (လွဳ) Tapa (perseverence) — မဟွံမဲ ကုလၞုဟ်။
7. အက္ကောဓ (သက်ကုပၞောတ်) Akkodha (non-anger) — ဒဒှ် မတိတ်ဗၠး နူကဵု ပွမဒက်ဝဲ၊ ထေဲပၞောတ် တုဲ မနွံကဵု စိုတ်တန်ကြန် ၜိုဟ်သြိုဟ် ပ္ဍဲအခိင် မထုဲကြာန်။
8. အဝိဟိံသ (သက်ကုပကီုပရာပ်) Avihimsa (non-violence) — ပွမဒ္ဂေတ် နဲကဲ သက်ကုပကီုပရာပ်၊ မဟွံဒှ်ဒၟံင် မၞိဟ်မဒက်ဝဲ။
9. ခန္တဳ (လအေင်) Khanti (forbearance) — မဒ္ဂေတ် ဓဝ်အေင်ဒုင်၊ စိုတ်ဂၠိင်တုဲ နကဵုဓဝ်ဗစာရဏာဂှ် ကၠောန်ကဵု ဂုဏ်ဖိုလ် ညးဍုင်ကွာန်။
10. အဝိရောဓန (မဟွံဒစဵုဒစး) Avirodhana (uprightness) — စွံရှ်ေသှ်ေရဴဂဴ လတူလညာတ် ညးမွဲသအာင်၊ ဝေင်ပါဲ ပွမသ္ဂုတ်သွာတ်ကိုပ်ကၠာ (prejudice) ကေုာံ ဇၞော်ပၟဝ်/ပခိုဟ်ပတိုန် ဓဝ်ၜိုဟ်လလံ ကေုာံ မနွံကဵု သၞောဝ်တ်။

ဝင်

အတိုင်ဝင်မ္ဂး သၟိင်အသောက (၃၀၄-၂၃၂ ဘဳသဳ) ဂှ် ဒှ်သၟိင် ပကင်ရင်ဍုင် နကဵု ဓရ်သၟိင်စှ်ပြကာဝွံရ။ ညးပကင်ရင် အိန္ဒိယ လုကဴပွိုင် ပန်စှ်ောမွဲ သၞာံရ။

သၟိင်အသောကဝွံ ဒှ်သကိုပ်ပၞာန်မွဲတုဲ ပေါဲဗတိုက် ဗွဲမဂၠိုင် ကလိဂွံဇမၞးရ။ အာယုက်သၟိင်ညး ကိုပ်ကၠာ ဒစာံသၞာံဂှ် ဂစာန်ဗတိုက်ပၞာန် သွက်ဂွံ သၠဲပတိတ် အေန်ပါယာဇကုရ။ ကြဴနူ ပေါဲဗတိုက်ဇၞော်မွဲတုဲ ညး ကလေင်ရံင် ပ္ဍဲပွဳပွူညးဂှ် မဂွံဆဵုကေတ် မၞိဟ်မချိုတ်ဒၟံင် မဂၠိုင်ကဵုလက်ဂှ်တုဲ ညးဂွံသံဝေဂတုဲ ကရေဲတိုန် "ပြဝ သာ်လဵုမွဲ အဲမကၠောန်လဝ်ရော?"

စနူဂှ်တုဲ ညးလျိုင်ပတှ်ေ ဗုဒ္ဓဘာသာတုဲ ညးဂွံဒုင်ယၟု သၟိင်ဓမ္မသောက ဟွံသေင်မ္ဂး သၟိင်ဓရ် အသောက ရ။ ညးပတန်သၞောဝ် ညံင်ဂွံစဵုဒၞာ တိရစ္ဆာန်ဂမၠိုင် ဟွံကဵု အခေါင်ဗက်လၟ နကဵု ပရေင်ဝေင်ဓတ်၊ သြိုင်သ္ၚိဌာန် သွက်ညးဍုင်ကွာန် သွက်ကောန်ပၞာန်ဂမၠိုင်၊ ပတန်ဘာတက္ကသိုလ်၊ ရုင်ဂဥုဲ သွက်ညးဍုင်ကွာန်ကီု သီုကဵု သွက်တိရစ္ဆာန်။ ဒက်ပတန် သၞောတ်တဵုလွဳ ကေုာံ ပရေင်သွံရာန်ဗၞိက် ဗဗွဲဓဝ်။ တုဲပၠန် သၟိင်အသောက သီုစဵုဒၞာ ပရေင်ပကီုပရာပ်တုဲ စၞးမပလံင်ပၞာန် အာဗတိုက် ဍုင်ဝုတ်ဒိုဟ်တအ်ဂှ် ပလံင်ဏာ လကျာ် ကဵု တွဟ်ဓရ်။ ပါဲနူဂှ်တုဲ ကောန်ဗၠာဲ ကေုာံ ကောန်ဝုတ်ဂှ် အာပတန်သာသနာ ပ္ဍဲတကအ်သိင်္ဃိုရ် နကဵု ဘဝခမဳတြုဟ် ခမဳဗြဴရ။

သၟိင်အသောကဝွံ ဒှ်သၟိင် ဗယာပ်တြး သာသနာဗုဒ္ဓ ပ္ဍဲဒေသတုဲ သီုဒှ်သၟိင် ပကင်ရင် နကဵု ဓရ်သၟိင်စှ်ပြကာဝွံရ။