နဲကဲဂွံဂၠာဲသက္ကရာဇ်ပိဂကူ
နဲဂွံဂၠာဲသက္ကရာဇ်ပိဂကူ သွက်ဂွံလ္ၚတ်သက္ကရာဇ်ဗွဲကိုပ်ကၠာ လိက်ရာဇာဝင်ကီု လိက်ဝင်ဓါတ်ကျာ်ကီု သက္ကရာဇ်မွဲဒှ်ဇၞော်အိုတ်ရ သက္ကရာဇ်ဗၠေတ်မ္ဂး သၞာံပ္တန်ဍုင်ကီု ကေတ်ဟွံဒး အတိုင်မဍာံစၟတ်ဂှ် စိုပ်ဟွံမာန်ရ ဟိုတ်ဂှ်ရ ကၠာဟွံဂွံလ္ၚတ်ရာဇာဝင် ဝင်ဓါတ်ကျာ်ဂမၠိုင်ဏီဂှ် ဗီုနဲကဲဂွံဂၠာဲ သက္ကရာဇ်ဂှ် ချူထ္ၜးကဵုညိရ။
သက္ကရာဇ်မ္ဂးဂှ် ဒှ်ဂကောံဂိတုတ္ၚဲရ သက္ကရာဇ်ဂှ်လေဝ် တိတ်ဒှ်ပိသာ်ရ။
၁။မဟာသက္ကရာဇ်ဂှ်မွဲ။ ၂။သက္ကရာဇ်သာသနာဂှ်မွဲ။ ၃။သက္ကရာဇ်ဍုင်ဂှ်မွဲ။ ၄။သက္ကရာဇ်ခရေတ် အင်္ဂလိက်ဂှ်မွဲမဒှ်ရ။
ပၞောဝ်သက္ကရာဇ်တံဂှ် ပဲါနူသက္ကရာဇ်အင်္ဂလိက်မွဲတုဲ သက္ကရာဇ်သၟေဟ်တအ်ဂှ် ဒှ်သက္ကရာဇ်သ္ကုတ်လဝ်ဖအိုတ်ရ သၟိင်ဨကရာဇ်ကၠာတေံဗက်ပၟိက်ဗေဒင်ဟောရာတုဲ သ္ကုတ်သက္ကရာဇ်အိုတ်ရ သ္ကုတ်သက္ကရာဇ်မ္ဂးဂှ် နူသက္ကရာဇ်မကၠုင်စိုပ်ဂှ် စွံလဝ်မွဲ ဟွံသေင်သာ်ဂှ်စွံလဝ်ၜါတုဲ သက္ကရာဇ်သၟေဟ်တအ်ဂှ် ပွမပါ်ပဲါထောံကၠေံဟေင်ရောင် ပ္တံနူသက္ကရာဇ် သၟေဟ်သ္ကုတ်လဝ်တုဲဂှ် စတံရိုဟ်အာသက္ကရာဇ်တၟိပၠန်ရ ဟိုတ်သ္ဂောံသ္ကုတ်ကၠေံသက္ကရာဇ်ဂှ်နွံၜါသာ်ရ။
၁။ဟိုတ်နူစိုပ်ကၠုင်အခိင်အခါကာလဟွံခိုဟ်တုဲ ပွမသ္ကုတ်ကၠေံဂှ်မွဲ။ ၂။ဟိုတ်နူရိုဟ်လၟိဟ်သင်္ချာဂၞန်ဂၠိုင်လောန်တုဲ ပွမသ္ကုတ်ကၠေံဂှ်မွဲ။
ဗွဲပဝေဏဳ သၟိင်တၠကၟိန်ဍုင်ဂမၠိုင် သက္ကရာဇ်ပိုတ်ကဵုဒှ် ဟွံပိုတ်ကဵုဒှ် ပ္ဍဲသၞာံမသ္ကုတ်သက္ကရာဇ်ဂှ်လေဝ် သ္ဒးစုတိစဴသွဝ်အိုတ်ရ သၟိင်တၠကၟိန်ဍုင်ဂမၠိုင် ၜိုန်ကိစ္စစပ်ကဵုလမျီုကီုလေဝ် ရန်တၟံကဵုကောန်ဍုင်ကွာန်ဂမၠိုင် ဂွံဒှ်တသိုက်အိုတ်တုဲ သီုဟွံပသပဓါနကဵုလမျီုဇကုတုဲ သၞာံသ္ဒးသ္ကုတ်သက္ကရာဇ်ဂှ်သ္ကုတ်ဗပိုတ်ကၠုင်အိုတ်ရ။
ဗီုသ္ကုတ်ဗပိုတ်ကၠုင်သက္ကရာဇ်တၞဟ်တၞဟ်
၁။မဟာသက္ကရာဇ်
ပ္တံနူသၟိင်မဟာသမ္ပတ နူတံကဝ်တေံတုဲ ရိုဟ်ကၠုင် ကာလစိုပ်သက္ကရာဇ်၁၁၄၉_၇၈၇ဂှ် ဒးအခိင်သ္ကုတ်သက္ကရာဇ်ရ သၟိင်အကာရဋ္ဌ သ္ကုတ်ကၠေံသက္ကရာဇ် ၁၁၄၉၇၈၅ ဂှ်တုဲကဵုသှ်ေၜါရ။
နူသက္ကရာဇ်စွံလဝ်ၜါဂှ် ဆက်ရိုဟ်ကၠုင်ပၠန် ကာလာစိုပ်သက္ကရာဇ် ၁၄၉၃၈၅၆၂ဂှ် ဒးအခိင်သ္ကုတ်သက္ကရာဇ်ပၠန်ရ သၟိင်ဇၞော်မဟာကုသ သ္ကုတ်ကၠေံသက္ကရာဇ် ၁၄၉၃၈၅၆၀ဂှ်တုဲ ကဵုသှ်ေၜါစွံလဝ်ၜါရ။
နူဂှ်ဆက်ရိုဟ်ကၠုင်ပၠန်တုဲ ကာလစိုပ်သက္ကရာဇ် ၈၆၄၇ ဂှ် ဒးအခိင်သ္ကုတ်သက္ကရာဇ်ပၠန်ရ သၟိင်ဇၞော်အဥ္စန မဒှ်ပါနော်ကျာ်တြဲ သ္ကုတ်ကၠေံသက္ကရာဇ် ၈၆၄၅ဂှ်တုဲကဵုသှ်ေၜါစွံလဝ်ၜါရ။
နူမဟာသက္ကရာဇ် သၟိင်အဥ္စန မသ္ကုတ်လဝ်တုဲဂှ် ရိုဟ်ကၠုင်မ္ဂး ကာလစိုပ်မဟာသက္ကရာဇ်(၆၇)ဂိတုဒ္ဂိုန်ပေင် တ္ၚဲဗြဲဗ္တိ သီုမစိုန်သ္ကီုကေုာံနဥတ္တရာသဠနက္သတ် ဗောဓိသတ်ပိုဲ ဂိုင်ကေတ်ပဋိသန္ဓိ ပ္ဍဲဂၠံဂဝ်ဂၞဴမိရ။
ပေင်စှ်ဂိတုတ္ၚဲ ပ္ဍဲမဟာသက္ကရာဇ်(၆၈) ဂိတုပသာ်ပေင် တ္ၚဲသိုက် သီုမစိုန်သ္ကီုကေုာံဝိသာခါနက္သတ် ဗောဓိသၠးဂၠံဂဝ်ဂၞဴမိရ။
ကာလဂွံအာယုက်(၁၆)သၞာံ ကောန်သၟိင်ဒုင်စသုင်ပိုန်တသိုက်နန် လုကဴ(၁၃)သၞာံတုဲ ကာလဂွံအာယုက်(၂၉)သၞာံဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်နိမိတ်ပန်သာ်တုဲ ပ္ၚဲမဟာသက္ကရာဇ်(၉၇)ဂိတုဒ္ဂိုန်ပေင် တ္ၚဲစန် ပယျာံသ္ဂာဗတံ ဗောဓိသတ်ဒဴတိတ်ဂြိုပ်ရ။
ဒ္ဂေတ်ဒုတ္ကရစရိတ် လုကဴ(၆)သၞာံတုဲ ပ္ၚဲမဟာသက္ကရာဇ်(၁၀၃)ဂှ် ဂွံအံင်ဇၞးကေတ်သၟိင်မာ ကလိဂွံပၞင်ရတ် ကေုာံတၞံဇြဲဗောဓိ က္တဵုဒှ်ကျာ်ရ ဒှ်ကျာ်တုဲ ကာလကလိဂွံ(၈)ဝှ်တွဳဗွိုင်ကေတ်ကောန်ကွးခမီငဳတၠအရှန်ဂမၠိုင် ၜါလက် ဂၚေင်ဒေသစာရဳ တွံဓဝ်ပ္ၚဲတွဵုဍုင်ရးမညရ။
၂။သက္ကရာဇ်သာသနာ
ကြဴနူဂှ်ကာလစိုပ်ကၠုင်မဟာသက္ကရာဇ်(၁၄၈)သက္ကရာဇ်အင်္ဂလိက်(Bc -544) ဂှ်ကျာ်တြဲပပရိနိဗ္ဗာန်ရ သၟိင်အဇာတသတြု ချပ်ဂၞန်ကေုာံ မဟာထေရ်ကဿပ ညံင်ဂွံညဳတုပ်ကဵုသက္ကရာဇ်သာသနာတုဲမဟာသက္ကသက္ကရာဇ် (၁၄၈)ဂှ်သ္ကုတ်ဗပိုတ်ကၠေံဖအိုတ်ရ ရိုဟ်ကၠုင်သာသနာ ပ္တံနူသၞာံပ္တိုန်ပထမသင်္ဂါယနရ။
၃။သက္ကရာဇ်ဍုင်
သက္ကရာဇ်သာသနဂှ် ရိုဟ်ကၠုင်တုဲ ကာလစိုပ်လက်ထက်သၟိင်ဂကူပျူ ဍုင်သြေခေတ်တြာဂှ် ဂွံအာ(၆၂၄)ရ နူသက္ကရာဇ်သာသနာဂှ် သၟိင်ပျူသုမုန္ဒရဳသ္ကုတ်ကၠေံ(၆၂၂)တုဲ စွံလဝ်ၜါရ အခိင်ဂှ် သက္ကရာဇ်အင်္ဂလိက်လေဝ် ဂွံ(AD-80) ရ။
သက္ကရာဇ်သၟိင်ပျူမစွံလဝ်ဂှ် စရိုဟ်ကၠုင်တုဲ ကာလစိုပ်လက်ထက်ဍုင်ဗကာံ သၟိင်တၠညးပုပ္ဖာစောဂှ် သက္ကရာဇ်စိုပ်အာ(၅၆၂)သက္ကရာဇ်အင်္ဂလိက်(AD-638) ရ သၟိင်တၠညးပုပ္ဖာစော သ္ကုတ်ကၠေံသက္ကရာဇ်(၅၆၀)တုဲ စွံလဝ်ၜါရ။
နူဂှ်ရိုဟ်ကၠုင်ပၠန်တုဲ ကာလစိုပ်လက်ထက်သၟိင်မဝ်ညှေန် ဍုင်အင်ဝဂှ် သက္ကရာဇ်စိုပ်အာ(၈၀၀)ရသၟိင်ဂှ်လေဝ် ဒးကိုန်သ္ကုတ်သက္ကရာဇ်ဂးတုဲ သ္ကုတ်ထောံကၠေံသက္ကရာဇ်(၇၈၉) တုဲ စွံလဝ်ၜါကီုရ သၟိင်ဝွံၜိုန်သ္ကုတ်သက္ကရာဇ်ကီုလေဝ် ကိုန်ဟွံစှ်ေ သက္ကရာဇ်ဟွံပိုတ် သက္ကရာဇ်သှ်ေတဴဒၟံင်အတိုင်တြေံပၠန်ရ။ (သက္ကရာဇ်ပိုဲလၟိုဟ်ဝွံ ဒှ်သက္ကရာဇ်သၟိင်ပုပ္ဖာစောသ္ကုတ်စွံလဝ်တုဲ မစကာကၠုင်ရ)
သက္ကရာဇ်သၟိင်ပျူသ္ကုတ်လဝ်------၆၂၂-ကီု သက္ကရာဇ်သၟိင်ပုပ္ဖာစောသ္ကုတ်-----၅၆၀-ဂှ်
ပံင်တုဲ-------၁၁၈၂-သမ္တီညိ။
လက်ထက်သၟိင်ပုပ္ဖာစောဂှ် သက္ကရာဇ်အင်္ဂလိက်(AD-638) သမ္တီလဝ်ညိ ဂတဝွံ ဂွံဆဵု ဂွံညာတ် ဂွံတီဂှ်ဆက်လ္ၚတ်အာပၠန်ရ။
သက္ကရာဇ်ဍုင်ပိုဲလၟုဟ်ဂှ်လေဝ် ပ္ၚဲမွဲသၞာံနွံ(၁၂)ဂိတု ပ္ၚဲ(၁၂)ဂိတုဂှ် ဂိတုဍိုက် တ္ၚဲ(၃၀)ဂှ်နွံ(၆)ဂိတု ဟွံဍိုက်တ္ၚဲနွံ(၂၉)ဂှ် နွံ(၆)ဂိတု ပံင်လၟိဟ်တ္ၚဲနွံ(၃၅၄)တ္ၚဲ ယဝ်ပ္တုပ်ကဵုသက္ကရာဇ်အင်္ဂလိက်မ္ဂး လၟိဟ်တ္ၚဲဟွံပေင် ဟိုတ်ဂှ်ရ ပ္ၚဲဒၞာဲတ္ၚဲဟွံပေင်ဂှ် ညံင်ဂွံပေင်စိုပ်ဒၞာဲဗွဲမဂၠိုင် သက္ကရာဇ်ဍုင်ပိုဲ ပေင်ပိသၞာံမ္ဂး မွဲဝါသ္ဒးထပ်ဒ္ဂိုန် ပထမဒ္ဂိုန် ဒုတိယဒ္ဂိုန်ရ။
၄။သက္ကရာဇ်အင်္ဂလိက်
သက္ကရာဇ်ခရေတ်ဝွံ ပ္ဍဲမပပ္တံကြက္ကဒိန် ရပ်စပ်ဒၟံင်အလုံဂၠးတိတုဲ ပိုဲသ္ဒးလ္ၚတ်လဝ်ထေက်ဗွဲမလောန်ရ ဟိုတ်ဂှ်ရ သက္ကရာဇ်အင်္ဂလိက်ဝွံ ပါ်ကၠေံၜါသ္ကုတ်တုဲ သက္ကရာဇ်ကၠာခရေတ် B. C. Before Christ ဂှ်မွဲသ္ကုတ် ခရေတ်ဒှ်တုဲ A. D. Anno Domini သာ်သ္ပသမ္တီတုဲ ဂိတုအင်္ဂလိက်လေဝ် ညံင်ဂိတုပိုဲမန်ကီု နွံ(၁၂)ဂိတုရ ဆဂးမွဲဂိတုကဵုမွဲဂိတု လၟိဟ်တ္ၚဲဟွံတုပ် ဗွဲမဂၠိုင်ဂှ် လၟိဟ်တ္ၚဲဒးနွံ(၃၆၅)ကဵုပန်ဘိုအ်မွဲဘိုအ်ရ မုဟိုတ်ရောတှ်ေ ပ္ဍဲဂိတုပေဖဝ်ဝရဳမွဲဂှ် ဗွဲကိုန်ဂစိုတ် ၜိုန်နွံ(၂၈)တ္ၚဲကီုလေဝ် ပန်သၞာံမွဲဝါ ဂၠိုင်တိုန်မွဲတ္ၚဲပၠန် ဟိုတ်မ္ဒးဒှ်အာ(၂၉)ရောင် သၞာံဂိတုပေဖေဝရဳ နွံ(၂၉)တ္ၚဲဂှ် သၞာံထပ်တ္ၚဲသာ်ဝွံကော်ခဴစဟိုတ်ရ။ (လၟိဟ်တ္ၚဲ ဂိတုအင်္ဂလိက်တံဂှ် ပ္ဍဲမပ္တံကြက္ကဒိန် သ္ၚဳရံင်တ္ၚဲတုဲလ္ၚတ်လဝ်အိုတ်ညိ)
နဲဂွံဂၠာဲသက္ကရာဇ်ဍုင်
ယဝ်မိက်ဂွံတီသက္ကရာဇ်ဍုင်မ္ဂး သက္ကရာဇ်သၟိင်ပျူသုမုန္ဒရဳသ္ကုတ်လဝ်(၆၂၂)ကီု သက္ကရာဇ်သၟိင်ပုပ္ဖာစောသ္ကုတ်လဝ်(၅၆၀)ကီုသီုၜါဂှ်ပံင်တုဲ ဒှ်(၁၁၈၂)ရ နကဵုသက္ကရာဇ်(၁၁၈၂) ဝွံ နုက်ပ္တိတ်နူသက္ကရာဇ်သာသနာ သၟိင်အဇာတသတြုပ္တန်လဝ်ဂှ်မ္ဂး ဒှ်သက္ကရာဇ်ကၠုင်စိုပ်လၟုဟ်ဝွံရ။
ဥပမာ.......လၟုဟ်သက္ကရာဇ်သာသနာ ၂၅၅၈။
နုက်ထောံ ၁၁၈၂။
သၟေဟ်ဂှ် ဒှ်သက္ကရာဇ်ဍုင် ၁၃၇၆။ရောင်။
ဟိုတ်ဂှ်ရ ပ္ၚဲသက္ကရာဇ်သာသနာ(၂၅၅၈)ဂှ်ဒှ်သက္ကရာဇ်ဍုင်(၁၃၇၆)သၞာံရ။
နဲဂွံဂၠာဲသက္ကရာဇ်သာသနာပၠန်
သက္ကရာဇ်ဍုင်တန်မံင်ဂှ် ပံင်ကဵု(၁၁၈၂)မ္ဂး ဒှ်သက္ကရာဇ်သာသနာရ။
ဥပမာ..........လၟုဟ်သက္ကရာဇ်ဍုင် ၁၃၇၆။
ပံင်စုတ် ၁၁၈၂။
ဒှ်သက္ကရာဇ်သာသနာ ၂၅၅၈။ရောင်။
ဟိုတ်ဂှ်ရ ပ္ဍဲသက္ကရာဇ်ဍုင်(၁၃၇၆)ဂှ် ဒှ်သက္ကရာဇ်သာသနာ(၂၅၅၈)သၞာံရ။
နဲဂွံဂၠာဲသက္ကရာဇ်အင်္ဂလိက်
သက္ကရာဇ်ဍုင်တီတုဲ ယဝ်မိက်ဂွံတီသက္ကရာဇ်အင်္ဂလိက်မ္ဂး သက္ကရာဇ်ဍုင်တန်မံင်ဂှ် ပံင်ကဵု(၆၃၈)မ္ဂး ဒှ်သက္ကရာဇ်အင်္ဂလိက်ရ။
ဥပမာ..........လၟုဟ်သက္ကရာဇ်ဍုင် ၁၃၇၆။
ပံင်စုတ် ၆၃၈။
ဒှ်သက္ကရာဇ်အင်္ဂလိက် ၂၀၁၄။ရောင်။
ဟိုတ်ဂှ်ရ ပ္ဍဲသက္ကရာဇ်ဍုင်(၁၃၇၆)ဂှ် ဒှ်သက္ကရာဇ်အင်္ဂလိက်(၂၀၁၄)သၞာံရ။ (၆၃၈)မ္ဂးဂှ် အခိင်ပုပ္ဖာစော သ္ကုတ်သက္ကရာဇ်သာသနာဂှ် သက္ကရာဇ်အင်္ဂလိက်လေဝ် နွံမံင် အေဒဳ(၆၃၈)ရောင် သက္ကရာဇ်ဂှ် ဒှ်(၆၃၈)မ္ဂးရ။
ယွံကောန်ဂကူမန်တအ် နဲကဲဗီုဂွံဂၠာဲသက္ကရာဇ် မစၞောန်ထ္ၜးကၠုင်တုဲ ဗွဲခမ္ဍန်ဝွံ လ္ၚတ်သ္ၚဳမၠာ်နကဵုညာဏ် ဒဵုကဵုတီညာတ်တုဲမ္ဂး ပ္ဍဲလိက်ရာဇာဝင်လဵု ဆဵုသက္ကရာဇ်မ္ဂး ဗၠေတ်ဒးပဲါဝး ဂွံတီကေတ်ဗွဲမလောဲသွာအိုတ်ရ။
ဟိုတ်ဂှ်ရ ကောန်ဂကူမန်ညးနွံပၟိတ်ဗဟုသုတ လောကဳလောကုတ္တဵု ညးမလ္ၚတ်ရာဇာဝင်ဓါတုဝင်ဂမၠိုင် နဲကဲဗီုဂွံဂၠာဲသက္ကရာဇ်မတုပ်ညံင်မတ်သၟိင်အိန်ဝွံ သြဝ်သ္ပလွဳပရာပ္တိတ်ဇြဟတ်ညိ။
နိဿဲ
ဝင်ဓါတ်ကျာ်မုဟ်တဴ