ပညာစိုတ်ဟီုဂှ်မုရော ?
ပညာစိုတ်ဟီုဂှ်
ဝေါဟာ "Psychology - ပညာစိုတ်" ဟီုဂှ် စှ်ေကၠုၚ်နူဝေါဟာ ဂရိ "Psyche (သိုက်ခဳ) မၞုံအဓိပ္ပါယ် "စိုတ် Soul (ဟွံ) Mind" သာ်ဝွံကီု၊ "Logos" အဓိပ္ပါယ် "ဝေါဟာ" မၞုံသာ်ဝွံကီုရ။
"Psychology - ပညာစိုတ်" ဟီုဗွဲလိက် နကဵုအရေဝ်လိက်ပတ်မ္ဂး ပွမကတ်လ္ၚတ်စိုတ် (ဟွံ) ဝိညာဏ်ရ။
ပ္ဍဲကိုပ်ကၠာနူ ၁၉၉၀ ကဵုကြဴနူ ၁၈၀၀ မ္ဂး ပညာစိုတ်ဂှ် ဒးဒုၚ်ပံက်အဓိပ္ပါယ် "ပရေၚ်ကတ်လ္ၚတ်မဆေၚ်စပ်သၞောတ် သိပ္ပံ ဒဒက်တဴကဵုစိုတ်" သာ်ဝွံနွံရ။ ဟီုကၠးကၠးမ္ဂး "ကတ်လ္ၚတ်ပရေၚ်စိုတ် နကဵုအခိုက်နဲကဲသိပ္ပံကတ်လ္ၚတ်" မွဲရ။
အကြာကြာ ၁၉၂၀ သၟာပညာစိုတ်တအ် ဂွံစတိတ်ဗၠးနူလညာတ် ဗၠေတ်ဗၠေၚ်မတွံဂး "လညာတ်ဒဒက်တဴကဵု မကတ်လ္ၚတ်ဒၟံၚ်စိုတ်" ဟီုဗွဲဗလးမ္ဂး ကၠာနူဂှ် ကတ်လ္ၚတ်ပညာစိုတ်ဟီုဂှ် ဒှ်အယာတ်မာတ်ကသပ်လညာတ် မွဲရ။ အကြာကြာ ၁၉၂၀ ဂှ် ဂွံတိတ်ဗၠးအာနူညးတၞဟ် ထေၚ်ညာတ်ဒၟံၚ်သာ်ဂှ်ရ။ ကိုပ်ကၠာပထမ - သၟာကွတ်တၠသိပ္ပံတအ် လုက်စုက်ကဵု " မုပိုယ်တအ် သ္ၚဳရံၚ်မာန်" ကေုာံ "ညးဂှ်မွဲမှ သ္ၚဳရံၚ်ေကတ်စိုတ်ဟွံမာန်" ။ ဒုတိယ - ဟီုကၠုၚ်ပရူပရာမ္ဂး "စိုတ်ဟီုဂှ်" မတုပ်တဴညံၚ်ရဴထမံက်ထ္ၜးကဵုစိုတ်ဂှ် မဒှ်အရာမွဲမဆက်စပ်တန်တဴဒၟံၚ်ကဵု အရာမတန်တဴဒၟံၚ်ဗၠးဗၠးၜးၜးမွဲ။ သၟာပညာစိုတ်တအ် ချပ်ဟီုကၠုၚ် စိုတ်ဟီုဂှ် ဒှ်ဗီုဏအ် ဒှ်ဗီုတေံရ။
သၟာသုတေသနဗွဲမဂၠိုၚ်တအ်ကူချပ်ဂှ်တှ်ေ စိုတ်ဟီုဂှ် လၟေၚ်ဒဒှ်မွဲရ "Mind is a process" ဗီုလဵုကဵုဒှ်ကၠာလေဝ် မွဲတမြိပ်ကာလလဒေါဝ် ၁၉၀၀ ဂှ်မ္ဂး သၟာပညာစိုတ်တအ် ပံက်အဓိပ္ပါယ် ဗွိုက်ကတ်လ္ၚတ်ညးတအ် ဗွဲလောဲလောဲဂှ် "ပွမကတ်လ္ၚတ်အကာဲအရာ" the study of behavior မဒှ်ရ။
ဗီုလဵုကဵုဒှ်ကၠာလေဝ် မၞိဟ်တအ်ဂှ် စွံအာရီုကဵု မုညးတအ်ညာတ်၊ မိၚ်၊ ကူချပ်တုဲ ဟွံစွံအာရီုကဵု မုညးတအ်ကၠောန်သ္ပရ။ အခါလဵုသ္ၚဳကေတ်အရာ(ဗီု)မဒၠုမတ်မွဲတုဲမ္ဂး ဟီုတဴပၞောန်မတပ်နွံလ္တူဂှ် သာတုဲဂၠိၚ်တူကဵုပၞောန်တပ်နွံသၟဝ်ဂှ်ရ (ၜိုန်ရဇမၠိၚ်ပၞောန်တပ်ဂှ် ဇမၠိၚ်တုပ်ကီုလေဝ်)။ ပိုယ်ပညာစိုတ်တအ် မိက်ဂွံတီ "မုဟိုတ်ညးဂွံညာတ်ဂၠိၚ်ဂှ်ရော၊ ဆအယာမာန်ညးဟီုပ္တိတ်ဂၠိၚ်သၟးဟွံသေၚ်ရ"။ ဟီုဗွဲဗလးမ္ဂး အခါညးမွဲဂှ် ဗဵုရံၚ်ပၞောန်ၜါတၞုၚ်ဂှ်တုဲမ္ဂး ညးတေံဟီုပ္တိတ်ပၞောန်တပ်နွံလ္တူဂှ် ဂၠိၚ်ရ။ ပ္တိတ်ပုစ္ဆာတၚ်သၟာန်ဗီုဏအ်ဂှ် သၟာပညာစိုတ်အ် မိက်ဂွံဂွံသွဟ် ဆအယာမာတ် ဣလဵုဂၠိ၊ ဣလဵုဂၠိၚ် ဟွံသေၚ်၊ မိက်ဂွံတီမုဟိုတ်ညးဂွံဟီုပ္တိတ်ဂၠိၚ်ဂှ်ရောဏောၚ်။
ဟိုတ်ဂှ်ရ နဒဒှ်လဒေါဝ်လ္ပာ်တေံ လ္ပာ်ဏအ်ဟွံသေၚ် - ပံက်အဓိပ္ပါယ်ပညာစိုတ်ဂှ် နဒဒှ် "ပရေၚ်ကတ်လ္ၚတ်မၞုံသၞောတ်သၞောဝ်အရာဒဒှ်အကာဲအရာ ကေုာံ ပရေၚ်ဆဵုဂဗ" ရ။ မွဲနဲပၠန် "ပရေၚ်ကတ်လ္ၚတ် အကာဲအရာ ကေုာံ ဆဵုဂဗ နဲမၞုံကဵုသၞောတ်သၞောဝ် " the systematic study of behavior and experience.
နိဿဲ[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]
Eight Edition, Introduction to Psychology by Jame W. Kalat