ပညာပၞာန်

ပညာပၞာန်

အစာကဝိ	(trad.) သုန်သူ
ဍုင်	ကြုက်
ဘာသာ	ကြုက်
ပရူပရာ	ဗျူဟာပၞာန်
စၟတ်တ္ၚဲမပ္တိတ်	ဘဳသဳ ၅ ဗွဝ်ကၠံ
Text	ပညာပၞာန် at Wikisource

ပညာပၞာန် ဂှ် ဒှ်လိက် ဗျူဟာပၞာန်ကြုက် မချူလဝ် အကြာၜိုတ် ၅ဗွဝ်ကၠံ ဘဳသဳ။ အတိုင်ဝင်မ္ဂး လိက်ဝွံ မဟာသေနင်္ဂဗျူဟာကြုက် သုန်သူ ("အစာသုန်") မချူလဝ် သီုဖအိုတ် နွံ ၁၃ ကဏ္ဍ။ ဇၟာပ်ကဏ္ဍဂှ် နွံကဵု အကာဲအရာပၞာန်မွဲမွဲတုဲ ဗီုလဵု ဂွံဖျေဟ်ဗျူဟာ ဝေင်ပၞာန်မ္ဂး ကလိဂွံဇမၞးရ။ ပညာပၞာန် ဂှ် စဵုကဵုအခိင်လၟုဟ် ပ္ဍဲရးအာရှမ္ဂး စကာဒၟံင် ပ္ဍဲအရာမဖျေဟ်ဗျူဟာပၞာန်ဂမၠိုင်ဖိုဟ်ရ။ တုဲပၠန် လညာတ်ဒဿနဏအ်ဂှ် ပါဲနူ ပ္ဍဲပၞာန်တုဲ ပ္ဍဲကဵု ပရေင်ပိုန်ဒြပ်၊ ပရေင်သၞောဝ်၊ ကေုာံ ဂၠံင်တရဴဘဝတအ်လေဝ် စကာကၠုင်ဒၟံင် ပ္ဍဲရးဗမံက်ကီု သီုကဵုရးပလိုတ်ရ။

လိက် ပညာပၞာန်ဝွံ နူကဵု ဘာသာကြုက်ဂှ် ကၠာဲစၠောအ် ဘာသာပြင်သေတ်တုဲ ပ္ဍဲသၞာံ ၁၇၇၂ ဂှ် တြးပ္တိတ်လဝ်ရ။ (ကလေင်ပ္တိတ်ပၠန် ပ္ဍဲ ၁၇၈၂)၊ မူဘာသာအင်္ဂလိက်ဂှ် ကၠောန်ပ္တိတ်လဝ် နကဵု သၟိင်တၠအင်္ဂလိက် Ferguson Calthrop ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၀၅ နကဵု က္ဍိုပ်လိက် လိက် ပရူပၞာန် (The Book of War)။ မကၠာဲစၠောအ် နကဵုဘာသာအင်္ဂလိက်တုဲဒှ်တုဲ ပ္တိတ်လဝ် Lionel Giles ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၁၀။ က္ဍိုပ်သကိုပ်ပၞာန် က္ဍိုပ်သကိုပ် ပရေင်ဍုင်ကွာန် ဂကူကြုက် မဝ်ဇြဳဒံင် (Mao Zedong)၊ ဂကူဂျပါန် ဒါဲမျဵု (daimyō)၊ တကေဒါ ရှိန်ဂေန် (Takeda Shingen)၊ ဂကူဗဳယေတ်နာမ် (Võ Nguyên Giáp) ကေုာံ သကိုပ်ပၞာန် အမေရိကာန် နဝ်မာန် Norman Schwarzkopf Jr.) တအ်လေဝ် နိဿဲ ကုလိက်ဝွံတုဲ ဓဇက်ကၠုင် မုက်ပၞာန်ကီုရ။

လိက် "ပညာပၞာန်" ဝွံ နကဵု ဘာသာဗၟာဂှ် စံလှိုင် ကေတ်နူမူဘာသာကြုက်တုဲ ကၠာဲလဝ် နကဵုဘာသာဗၟာတုဲ တြးပတိတ်လဝ် ပ္ဍဲသၞာံ ၂၀၀၆။ လိက်ဗွဲသၟဝ်ဝွံ နာဲဗဳထဝ်မန်ဇြာ ကၠာဲစၠောအ်နူကဵု လိက်မူဘာသာအင်္ဂလိက် The Art of War, The Oldest Military Treatise in the World, မဒှ်လိက် Lionel Giles, M.A. (1910) မကၠာဲလဝ် နူကဵု မူကြုက်တုဲ ပ္တိတ်လဝ် ပ္ဍဲသၞာံ ၂၀၀၀ ဂှ်ရ။ မဂၞန် မစုတ်လဝ် ဂတတအ်ဂှ် ဒှ်စၞောန်ပညုင် ပၞောန် ပ္ဍဲမူတမ်မူလ ဘာသာကြုက်ရ။

(၁) မဖျေဟ်လၟေင်ကမၠောန် (Laying Plans)

 

“ ပညာပၞာန်ဂှ် ဒှ်အရာ ချိုတ် ဂျိုင်၊ မဂွံတန်တဴ ဗွဲမၜိုဟ်သြိုဟ် ဟွံသေင်မ္ဂး မဒးလီုလာ် သ္ဒးအုဲသရိုဟ်အာမွဲရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ပညာပၞာန်ဂှ် ဒှ်အရာ မနွံပၟိက်မွဲတုဲ ဒှ်အရာ မတးပါဲ မပါဲဓလေတ်ဂွံ ဟွံသေင်။ ”

1.သုန်သူ ဟီု - ပညာပၞာန်ဂှ် ဒှ်အရာကိစ္စဇၞော် မသ္ဒးနွံဟေင် ပ္ဍဲကဵု ရးနိဂီု (ဍုင်)မွဲမွဲရ။ 2.ပညာပၞာန်ဂှ် ဒှ်အရာ ချိုတ် ဂျိုင်၊ မဂွံတန်တဴ ဗွဲမၜိုဟ်သြိုဟ် ဟွံသေင်မ္ဂး မဒးလီုလာ် သ္ဒးအုဲသရိုဟ်အာမွဲရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ပညာပၞာန်ဂှ် ဒှ်အရာ မနွံပၟိက်မွဲတုဲ ဒှ်အရာ မတးပါဲ မပါဲဓလေတ်ဂွံ ဟွံသေင်ရ။

3.ပညာပၞာန်ဂှ် ဟိုတ်ဂှ်ရ ဒက်ပတန်လဝ် နကဵု ဓဝ်သစ္စမသုန်တင် (ဝါ) ပရူအဓိကမသုန်သာ် မဒှ်အရာ မသ္ဒးပၠုပ်စုတ်လဝ် ပ္ဍဲလညာတ်ဇကု အခိင်ကာလ ဇကုမဂၠာဲသွဟ် သွက်ဂွံဇၞးမာန်ကေတ် ပ္ဍဲကဵုမုက်ပၞာန်ရ။

4.ညးမဂး ဓဝ်သစ္စမသုန်တင်ဂှ်ရော -
(၁) ဓဝ်ဒ္ဂေတ် (The Moral Law)
(၂) အကာသ (Heaven)
(၃) ပထဝဳ (Earth)
(၄) သကိုပ်ဒပ် (The Commander)
(၅) နဲကဲ ကေုာံ မတ္ၚအ်ဂစာန်ကမၠောန် (Method and discipline)

5.,6. ဓဝ်ဒ္ဂေတ် မဟီုမ္ဂးဂှ် ဒှ်အရာ ညးဍုင်ကွာန်တအ် သွက်ဂွံနွံ ဓဝ်ပတှ်ေ လတူက္ဍိုပ်သကိုပ် ညးတအ်တုဲ ညးတအ် ဂွံဗက်လက်ကရဴ က္ဍိုပ်သကိုပ်ညးတအ် စဵုကဵု သၠးကဵုလမျီုမာန်၊ အန္တရာယ်ဒဒိုက် ဗီုလဵု မဒးဇီုကပိုက်ကီုလေဝ် စိုတ်ဟွံယောင်ယာရ။

7.အကာသ ဟီုမ္ဂးဂှ် ဒှ်အရာ ဗတံ၊ တ္ၚဲ၊ ၜိုဟ်၊ ကတဴ အခိင်ကာလ ကေုာံ ရာသဳဥတုဂမၠိုင်ရ။

8.ပထဝဳ ဟီုမ္ဂးဂှ် ဒၞာဲဒတန် သ္ၚောဲ ကြပ်၊ သၠဲ ဍန်၊ အန္တရာယ် ဂီုကၠီု၊ သၠာတ် ကၟာတ်ဍန်၊ ဒၞာဲမဖန်ကဵု ညံင်ဂွံချိုတ် ဂျိုင်မာန်တအ် ဒှ်တမ်ရ။

9.သကိုပ်ဒပ် မဟီုမ္ဂးဂှ် ဒှ်အရာ မပစၞး ကုဒဒှ် မဍိုက်ပေင် ကုညာဏ်ပညာ၊ မယဵုလဂူ၊ မနွံကဵု စေတနာ၊ မနွံကဵုသတ္တိ ကေုာံ မနွံကဵုစဳပၞောန်တအ်ရ။

10.နဲကဲ ကေုာံ မဂစာန်ကမၠောန်ဂှ် သ္ဒးကၠိုဟ်လဝ် ဒဒှ်မနွံကဵု မပကင်ရင်ဒပ် နကဵုမပါ်စွံ ဒၞာဲဍေဟ်ကဵုဍေဟ်၊ မခပတိုန် ညးတာလျိုင်တအ် ဒၞာဲညးကဵုညး၊ မနွံကဵု ပရေင်မင်မဲဖန်ဇန် ညံင်ဇွောအ်မ ကပေါတ် အရပ်အရာပၞာန် မဂွံစိုပ် ဒၞာဲဒပ်ဇကုမနွံ၊ တုဲပၠန် မနွံကဵု စၟိန်ပြမာန် ပ္ဍဲအရာ မစကာ ကပေါတ်ဇွောအ်မပၞာန်တအ်ရ။

11.တင်အဓိက မသုန်တင် ဗွဲလတူဝွံ ဇၟာပ်သကိုပ်ပၞာန်တအ် သ္ဒးတီကၠိုဟ်လဝ်ပေင်ပေင်ဟေင်ရောင်။ ကုညးမတီကၠိုဟ် တင်အဓိကတအ်ဂှ် သ္ကလိဂွံ ပေါဲအံင်ဇၞးတုဲ ကုညးမဟွံတီကၠိုဟ်တအ်ဂှ် သ္ဒးကျသ္ၚောံဗြမ်ရောင်။

12.ဟိုတ်ဂှ်ရ ကာလမၞး ဂၠာဲသွဟ် သွက်ဂွံဖျေဟ်သ္ဂုတ်သွာတ် ဖျေဟ်ဗျူဟာပၞာန်မ္ဂး ပ္ဍဲဂမြင်ဗစာမၞး တင်အဓိကမသုန်တင် ဗွဲလတူဝွံ ပတမ်တုဲ ပကိတ်ကဵု လညာတ် ဗွဲသၟဝ်ဝွံညိ။

13.(၁) ပၞောဝ်ကဵု ဍုင်စၟိန်ပြမာန်ၜါဂှ် ဍုင်လဵု မဍိုက််ပေင်တဴ ကုဓဝ်ဒ္ဂေတ်ရော?
(၂) ပၞောဝ်ကဵု သကိုပ်ပၞာန်ၜါဂှ် ညးလဵုမွဲ မနွံကဵု ဍာ်ဒကေဝ်ဂၠိုင်ရော?
(၃) ပၞောဝ်ၜါဂှ် စပ်ကဵု အကာသ ကေုာံ ပထဝဳတုဲ ညးလဵုမွဲ ကလိဂွံလဝ် လပါ်ခိုဟ်ရော?
(၄) ပၞောဝ်ၜါဂှ် လပါ်လဵု မနွံကဵု ပရေင်ဂိုတ်ဂစာန်ကမၠောန် ဗွဲမကၟောတ်ဓရောန်ရော?
(၅) ပၞာန်လပါ်လဵု ဒြဟတ်ကြံင်မြဟ်ဂၠိုင်ရော?
(၆) ပၞောဝ်ၜါဂှ် လပါ်လဵု ညးတာလျိုင် ကေုာံ ကောန်ပၞာန်တအ် နွံကဵု ပရေင်ပကေင်ပကတ်ခိုဟ်ရော?
(၇) ကုဒပ်ပၞာန်လဵုမွဲ နွံကဵု ပရေင်ဖျေဟ်လာပ် ကေုာံ ကဵုဒုဟ် ဗွဲမဍာံပြ စှ်ေကဵုသၞောဝ်ရော?။

14.နကဵုမသ္ၚေဝ်ဂၠေပ် အကာဲအရာထပှ်တင်ဏအ်တုဲ ညးလဵု သ္ကလိဂွံဇမၞး ညးလဵု မသ္ဒးကျဂှ် အဲဟီု ကဵုသွဟ်မာန်ရ။

15.သကိုပ်ပၞာန် မဒုင်ပင်မှိင် လညာတ်အဲတုဲ မကၠောန် အတိုင်ဂှ်မ္ဂး ကြက်သီဗ္ၜောဝ်ကေတ်ရ။ မၞိဟ်ဗီုဏအ်ဂှ် ကဵုတန်တဴ ပ္ဍဲဒၞာဲပၠဒပ်ညိ။ သကိုပ်ပၞာန် ဟွံဒ္ဂေတ်ဗက် အတိုင်လညာတ်အဲ တုဲပၠန် ဟွံကၠောန်ဗက် အတိုင်လညာတ်အဲဂှ် သ္စိုပ်ဒဒိုက် မဒးသ္ၚောံဗြမ်ဟေင်ရ။ သကိုပ်ပၞာန်ဗီုဏအ် ပလှ်ပ္တိတ်ထောအ်ညိ။

16.ဟိုတ်နူ မဒုင်ပင်မှိင် လညာတ်မနွံင္ၚုဟ်မးအဲဝွံတုဲ ပ္ဍဲကဵု အကာဲအရာလဵုဟွံဟီု အလဵုဇကုမၞး ဖန်ဗဒှ်ကဵု အခေါင်ခိုဟ် ပ္ဍဲသၞောဝ်မဍာံစၟတ်ဂမၠိုင် ဗွဲအပ္ဍဲကီု သီုကဵု ဗွဲမ္ၚးရ။

17.ရံင်ကဵုအကာဲအရာ မကတဵုဒှ်ဒၟံင်ဂှ်တုဲ မၞးသ္ဒးဖျေဟ် လၟေင်ကမၠောန်မၞးရောင်။

18.ကိစ္စပၞာန် အလုံအိုတ်သီုဂှ် ဒှ်အရာ မဒုင်သဇိုင် ကုပရိယာယ်ရ။ 19.အခိင်ကာလ ဇကုမဗတိုက်မာန်ဂှ် ပပၞညံင်ကဵု ဗတိုက်ဟွံမာန်၊ အခိင်ကာလပိုယ်မစကာဒြဟတ် (ဝါ) အခိင်ကာလပိုယ်မဗတိုက်မ္ဂး၊ ပိုယ်သ္ဒးပပၞ ညံင်ကဵုပိုယ် ဟွံချဳဓရာင် ဒေါအ်ဒၟံင်၊ အခိင်ပိုယ်မကြပ်ညောန်၊ ပိုယ်သ္ဒးပပၞ ညံင်ကဵုသၞတအ်ဂွံပတှ်ေ ပိုယ်နွံသ္ၚောဲ ဗွဲမလောန်၊ အခိင်ပိုယ်မနွံသ္ၚောဲ၊ ပိုယ်သ္ဒးပ ညံင်သၞတအ် ဂွံစှ်ေစိုတ် ပိုယ်နွံကြပ်။ 20.စကာ ပရန် (ဝါ) ကဝေင်တုဲ မ္ၚုဟ်ကရဴ စိုတ်သၞ။ ပပၞ ညံင်ဇကုမဒှ်ရုသံင်တုဲ လုပ်လၞိန်ဗပိုန် ဍေဟ်။

21.ယဝ်ရဍေဟ် ခိုင်ကၠိုက်ဒၟံင် ဇၟာပ်ဒိုဟ်မ္ဂး ပလေဝ်ပလေတ်လဝ် သွက်ဂွံဒုင်ပၞာန်ကဵုဍေဟ်ညိ။ ယဝ်ရ ဍေဟ်ဒြဟတ်ဇၞော် ဗွဲမလောန်မ္ဂး ပါဲဓလေတ် ဍေဟ်ညိ။ 22.ယဝ်ရမၞိဟ်ပကာန် ကုမၞး ဒှ်မၞိဟ် မထေဲလောဲမ္ဂး ဖန်ပထုဲကြာန်စိုတ်ဍေဟ်ညိ။ ပပၞ ညံင်ကဵု ဒြဟတ်ဍိုန်လျညိ၊ အရာဏအ်ဂှ် ဗဒှ်ကဵု ညံင်ဍေဟ်မာနဂွံသၠုင် ဂွံအထေင်ဇၞော် ကုဇကုဍေဟ်ရ။

23.ယဝ်ရ ဍေဟ်ၜိုဟ်သြိုဟ်ဒၟံင်မ္ဂး လ္ပကဵုဍေဟ် ဇူညိ။ ယဝ်ရ ဒပ်ဍေဟ်ကောံဒၟံင်မ္ဂး ကရေက်ပါ်ဍေဟ်တအ်ညိ။ 24.ဗတိုက်ဍေဟ် ပ္ဍဲအခိင်ဒၞာဲဍေဟ် ဟွံဂွံပလေဝ်ပလေတ်စလဝ်၊ 24.ပ္ဍဲကဵု ဒၞာဲဍေဟ်ဟွံထေင် မၞးမနွံဂှ် ဗၟံက်ဇကုတုဲ ဗတိုက်ညိ။ 25.ဣဏအ်ဂှ် ဒှ်ကိရိယာပၞာန် သွက်ကလိဂွံ ဇမၞးတုဲ ကိုပ်ကၠာဟွံဂွံဖန်ကၠောန်ဏီ မံက်ထောင်ပြိုဟ်အာ ဟွံဂွံ။

26.ကှေ် သကိုပ်ပၞာန် ညးမကလိဂွံ ဇမၞး ပ္ဍဲပေါဲဗတိုက်မွဲဂှ် ကိုပ်ကၠာ ဟွံဂွံလုပ်ပေါဲဗတိုက်ဏီဂှ် ပ္ဍဲသ္ၚိစၠတ်ညးဂှ် တော်ဖန်ဇန် ချပ်လဝ် ဗွဲမဂၠိုင်ဂၠင်ရ။ သကိုပ်ပၞာန် ညးမကျ ပ္ဍဲပေါဲဗတိုက်မွဲဂှ် ကိုပ်ကၠာဟွံဂွံဗတိုက်ဂှ် ချပ်ဗစာတော်လဝ်အောန်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ တော်ချပ်လဝ်ဂၠိုင် ချပ်လဝ်အးဂှ် ဒှ်အရာမကဝါက်ဏာ သွက်ပေါဲအံင်ဇၞးရ။ ကုညးမချပ်တော်အောန်တအ်ဂှ် သ္ဒးဒုင်သီရ။ ညးလဵု ဒှ်မၞိဟ်ဇမၞး ညးလဵု ဒှ်မၞိဟ်ကမျဂှ် ရံင်ကဵု ပရေင်ချပ်ဗစာ ပလေဝ်ပလေတ်စညးတအ်တုဲ အဲဒုင်ဟီုလဝ်မာန်ရ။

´ 26.ကှေ် သကိုပ်ပၞာန် ညးမကလိဂွံ ဇမၞး ပ္ဍဲပေါဲဗတိုက်မွဲဂှ် ကိုပ်ကၠာ ဟွံဂွံလုပ်ပေါဲဗတိုက်ဏီဂှ် ပ္ဍဲသ္ၚိစၠတ်ညးဂှ် တော်ဖန်ဇန် ချပ်လဝ် ဗွဲမဂၠိုင်ဂၠင်ရ။ သကိုပ်ပၞာန် ညးမကျ ပ္ဍဲပေါဲဗတိုက်မွဲဂှ် ကိုပ်ကၠာဟွံဂွံဗတိုက်ဂှ် ချပ်ဗစာတော်လဝ်အောန်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ တော်ချပ်လဝ်ဂၠိုင် ချပ်လဝ်အးဂှ် ဒှ်အရာမကဝါက်ဏာ သွက်ပေါဲအံင်ဇၞးရ။ ကုညးမချပ်တော်အောန်တအ်ဂှ် သ္ဒးဒုင်သီရ။ ညးလဵု ဒှ်မၞိဟ်ဇမၞး ညးလဵု ဒှ်မၞိဟ်ကမျဂှ် ရံင်ကဵု ပရေင်ချပ်ဗစာ ပလေဝ်ပလေတ်စညးတအ်တုဲ အဲဒုင်ဟီုလဝ်မာန်ရ

(၂) မဇက်ပၞာန် (Waging War)

 

“ ပ္ဍဲအရာမဝေင်ပၞာန်ဂှ် နကဵုဒြဟတ်ဇၞော်ဇၞော် မွဲတဲဓဝ် ကေတ်ပေါဲအံင်ဇၞးညိ၊ လ္ပပၠအ်ဓလိင်အခိင်ညိ။ ”

1.သုန်သူ ဟီု - ပ္ဍဲကာလမဝေင်ပၞာန်မ္ဂး သ္ဒးနွံကဵု ကွဳရထာ တမြဟ် လၟိဟ်ကဵုလ္ၚီ၊ ပါဲနူဂှ်တုဲ ကွဳရထာဇြိုင်င်၊ ကေုာံ ကောန်ပၞာန်ခြပ် (mail-clad soldiers/ကောန်ပၞာန် မလတက်လဝ် ပဠောအ်ခြပ်) လၟိဟ်ကဵုကိုဋ် ညံင်ဂွံ ဖ္ဍိုက်ဏာဍေဟ်တအ်မာန် ပ္ဍဲကဵုတရဴဇမ္ၚောဲ မဂၠိုင်ကဵုလ္ၚီတိုင်ဂှ်ကီု၊ ဇွောအ်မ အရပ်အရာအိုတ်သီု သွက်ဂွံစကာ ပ္ဍဲကဵုဗဒိုပ်ကီု သီုကဵု ပ္ဍဲကဵုမုက်ပၞာန် ကေုာံ အရာသွက်ဂွံ ဒုင်ကၟုဲဂမၠိုင်၊ ကပေါတ်ဍောတ်တ် ဗီုကဵု ဗၜိုတ် ကေုာံ ကၞေဟ်၊ ကေုာံ ကပေါတ် သွက်ဂွံပလေဝ် ကွဳရထာ ကေုာံ လွဟ်သေနာတ်၊ သြန်မွဲမွဲတ္ၚဲ ဒးအိုတ် ဂၠိုင်ကဵု လ္ၚီအံင်သ။ ဇက်ပၞာန် နကဵုကောန်ပၞာန် ၁၀၀၀၀၀ မ္ဂး ခရိတ်ဂမၠိုင်ဏအ် အိုတ်ရ။

2.အခိင်ကာလ မၞးဗတိုက်ပၞာန်ပၠန်ရ၊ ယဝ်ရ လအ်ကလိဂွံ ပေါဲအံင်ဇၞးမ္ဂး လွဟ်ကောန်ပၞာန်တအ် ဇြိုင်ဇြုဲတုဲ စိုတ်ဓါတ်ဇဲ ဍေဟ်တအ်လေဝ် ဇြသ္ၚောမ်စှ်ေမာန်ရ။ ယဝ်ရမၞးဖန်လုပ်သီ ဍုင်မွဲမ္ဂး ဒြဟတ်ပၞာန်မၞး အိုတ်ဇတ်ကှ် ဒှ်မာန်ရ။

3.တုဲပၠန် ယဝ်ရပေါဲပၞာန်ဂှ် ဒှ်အာဍာ်ဇမၠိင်မ္ဂး၊ ဒြဟတ်တမ်ရိုဟ် ရးနိဂီုဂှ် ဟွံသၟဟ်ကဵု အရာမဒးဂစာန် ဒှ်ကၠုင်မာန်ရ။

4.ကာလဂှ်မ္ဂး ဟိုတ်နူလွဟ်မၞး ဇြိုင်ဇြဲၜီု၊ ဇဲစိုတ်ဓါတ်မၞး ဇြသ္ၚောမ်၊ ဒြဟတ်ပၞာန်မၞး ကှ်ဇတ် ကေုာံ ပိုန်ဒြပ်မၞး လေင်အာတုဲ ဇမၞော်ရးတၞဟ်တအ် ဓလိုက်ကတဵုတုဲ သ္ဗက်သီကေတ် မုဟ်ရးဍုင်မၞးရောင်။ ကာလဂှ်မ္ဂး ညးလဵုမွဲလေဝ်၊ ၜိုန်ရ စိုတ်နွံကီုလဝ်၊ စဵုဒၞာကဵု အန္တရာယ်ဂှ် မာန်ဟွံသေင်ရ။

5.ဟိုတ်ဂှ်ရ စပ်ကဵုပၞာန်တုဲ အရာသမ္ဒိုဟ်တအ်ဂှ် ပိုယ်ဂွံမိင်ကေတ်ဒၟံင်ရ၊ ညးမဍိုဟ်ကေက်တအ်မ္ဂး ဆလအ်လေဝ် ပိုယ်ဟွံဂွံဆဵုကေတ် ညးတအ် ဝေင်ပၞာန် ဍာ်ဇမၠိင်ရ။

6. ဟိုတ်နူ မဝေင်ပၞာန်ဍာ်ဇမၠိင်တုဲ ဒှ်ဂုဏ်ဖိုလ် သွက်ဍုင်ဟီုဂှ် သက်သဳသာဓကလဵု ဟွံမဲ။

7.ကုညးမလ္ၚတ်ကၠိုဟ် အန္တရာယ်ပၞာန် ဂတးဂတန်တအ်ဟေင် တီကၠိုဟ်ကေတ် နဲကဲမစကာပၞာန် နကဵုနဲမနွံကဵု ဂုဏ်ဖိုလ်မာန်ရ။

8.သ္ဂံင်ပၞာန် မဍိုဟ်ကေက်မွဲဂှ် ဆလအ်လေဝ် ဟွံဂစာန် ပကောံဒြဟတ် ၜါအလန်၊ ဆလအ်လေဝ် ဟွံတံင်ဂြဲ ဇွောအ်မၜါဝါ။

9.ကေတ်ဏာ ကိရိယာပၞာန် ကရောမ်မၞး နူသ္ၚိ၊ ဆဂး ဇွောအ်မ ပ္ဍဲသၞ။ နကဵုနဲဏအ်မ္ဂး ဒပ်ပၞာန် သ္ကလိဂွံ စၞစ ရုမ်ဂပ် ၜိုတ်မနွံပၟိက်ရ။

10.ဟိုတ်နူ ဇက်ပၞာန်တုဲ ဍုင်သ္ဒးဒှ် ဒိုက်ဂတ်ဂှ် ဟိုတ်နူကဵု သ္ဒးပလံင်ဒၟံင် အရာမရနုက်ဗပေင် နူကဵုဇမ္ၚောဲရ။ အရာမရနုက်ဗပေင် သွက်ဂွံပကင်ရင်ပၞာန် ပ္ဍဲကဵု ဌာန်ဇမ္ၚောဲမွဲဂှ် ဗဒှ်ကဵု ညးဍုင်ကွာန် ဂွံဝါတ်ဒိုက်စှ်ေရ။

11.မွဲလပါ်ဂှ်ပၠန် ဟိုတ်နူ ပၞာန်မဖျေဟ်လဝ်ဒပ်တုဲ ဝုတ်ဒိုဟ်ဒၞာဲဂှ် ၚုဟ်ဖျာသၠုင်တိုန်၊ ဟိုတ်နူဖျာၚုဟ်က္ဍင်တုဲ ပိုန်ဒြပ်ညးဍုင်ကွာန်တအ် သ္ဒးဇတ်ကှ်အာကီုရ။ 12.ဟိုတ်နူ ပိုန်ဒြပ်ညးတအ် သ္ဒးဇတ်ကှ်အာတုဲ ဒဒိုက်ဇၞော်ကဵုဒြဟတ်ဂှ် ညးတအ် ဒးဒုင်ဘဲ ဗွဲစၟတ်ဨကန္တရ။

13,14.ဟိုတ်နူကဵု မဆောံလေင်ပိုန်ဒြပ် ကေုာံ ဒြဟတ်ပၞာန် ဍိုန်လျ၊ သ္ၚိဌာန်ညးဍုင်ကွာန်လဝ် ဒးသၠာတ် တုဲပၠန် ဂၠံင်သြန်လုပ်ညးတအ် စှ်ဂအုံ-ပိဂအုံဂှ်လေဝ် လီုလာ်၊ မွဲလပါ်ဂှ်ပၠန် နကဵုအလဵုအသဳပၠန် သ္ဒးစကာသြန် သွက် အရာမလီုလာ် မပတံကဵု ကွဳရထာ၊ ချေဟ်ဂိယဲ၊ ပလောအ်ခြပ် ကေုာံ ခမံက်ပသဲဂမၠိုင်၊ တ္ၚ ကေုာံ ကမ်နိရာဲဂမၠိုင်၊ ဗၞုဟ် ကေုာံ ခဒုင်ဂမၠိုင်၊ ဂရောပ်ပသဲဂမၠိုင်၊ ဂၠဴဇက်ကွဳ ကေုာံ ကွဳဂမၠိုင်တအ်ဂှ်လေဝ် သြန်ဘဏ္ဍာဍုင် စှ်ဂအုံ-ပန်ဂအုံ။

15.ဟိုတ်ဂှ်ရ သကိုပ်ပၞာန် မနွံပညာမွဲမ္ဂး ဇွောအ်မဂှ် ဂၠာဲထ္ၜေါဝ်ကေတ် ပ္ဍဲကဵုသၞရ။ ဇွောအ်မ နူသၞ မွဲကွဳဂှ် သၟဟ်ကဵု ဇွောအ်မ နူဇကု ၜါစှော်ကွဳ၊ တုဲပၠန် ညံင်ရဴဂှ်ကီု ဆံက်နူသၞ မွဲစန်ဂှ် သၟဟ်ကဵု ၜါစှော်စန်။

16. လၟုဟ်မ္ဂး သွက်ဂွံဂစိုတ်သၞတအ်ဂှ် မၞိဟ်ပိုယ် သ္ဒးလရုကတဵု ပၞောတ်ဒေါသရ၊ အရာမသီဂွံ နူကဵုသၞတအ်ဂှ် သ္ဒးဖျေဟ်လာပ် ကုမၞိဟ်ဇကုရောင်။

17.ဟိုတ်ဂှ်ရ ပ္ဍဲကဵုပၞာန်ကွဳရထာတအ်ဂှ် ဇၟာပ်မသီဂွံ ကွဳရထာ နူသၞစှ်ဖဍိုက် ဟွံသေင်မ္ဂး ဂၠိုင်နူဂှ်မ္ဂး ကုဒပ်မသီဂွံကွဳ ကိုပ်ကၠာအိုတ်ဂှ် သ္ဒးဖျေဟ်ကဵုလာပ်ရောင်။ အလာံပိုယ်ဂှ် ပစူစုတ် လတူကွဳမသီဂွံ နူသၞတအ်တုဲ ကွဳတအ်ဂှ် သ္ဒးစကာ ပ္ဍဲအကြာကွဳပိုယ်ရောင်။ ဂၠုဲပၞာန် မရပ်ဂွံလဝ်တအ်ဂှ် သ္ဒးလွဳလွတ် မင်မဲ ဗွဲမခိုဟ်ရောင်။ 18.ဣဏအ်ဂှ် ညးကော်စ သၞမရပ်ဂွံလဝ် ဖန်သွက်ဇၞော်ပၟဝ်ဒြဟတ်ဇကု။

19.ပ္ဍဲအရာမဝေင်ပၞာန်ဂှ် နကဵုဒြဟတ်ဇၞော်ဇၞော် မွဲတဲဓဝ် ကေတ်ပေါဲအံင်ဇၞးညိ၊ လ္ပပၠအ်ဓလိင်အခိင်ညိ။

20.ဟိုတ်ဂှ်ရ သ္ဒးသမ္တီလဝ်မွဲဂှ် က္ဍိုပ်သကိုပ် ဒပ်ပၞာန်ဂှ် ဒှ်မၞိဟ်မကဵုသ္ဂုတ်သွာတ် ကမ်ကုသိုလ် ကောန်ဂကူမွဲ၊ ဂကူဂှ် ဂွံတန်တဴ ဗွဲမၜိုဟ်သြိုဟ်ဟာ ဒးစိုပ် ပရိုက်ဘဲဟာဂှ် တန်တဴဒၟံင် လတူက္ဍိုပ်သကိုပ်ပၞာန်ဂှ်ရ။

(၃) ဗတိုက် နကဵု ဥပါယ် (Attack by Stratagem)

 

“ ယဝ်ရ မၞး တီသၞ ကေုာံ တီ ဇကုမၞးမ္ဂး၊ သွက်ပေါဲအံင်ဇၞးဂှ် မၞး ဟွံဒးဂွိင်။ ယဝ်ရ မၞး တီ ဇကုမၞး၊ ဆဂး ဟွံတီ သၞမ္ဂး၊ သွက်ပေါဲအံင်ဇၞးဂှ် မၞးကလိဂွံမာန်၊ ကမျလေဝ် မၞး ဒးဒုင်မာန်။ ယဝ်ရ ဇကုမၞးလေဝ် မၞး ဟွံတီ၊ သၞလေဝ် မၞး ဟွံတီမ္ဂး၊ မၞး သ္ဒးဒုင်ချိုတ် အိုတ်ဇၟာပ်ပေါဲဗတိုက်ရောင်။ ”

1.သုန်သူ ဟီု၊ ပညာပၞာန် ပ္ဍဲနတဲ အရာမခိုဟ်အိုတ်ဂှ် ဗတိုက်သီကေတ် ရးနိဂီုသၞ အလုံမွဲရး ကေုာံ အတိုင်ပကတိ၊ မကရောက်သီကေတ် ကေုာံ ပလီုပလာ်ထောအ်ဍုင်ဂှ် ဒှ်အရာ မခိုဟ်ကွေဟ်ဟ် ဟွံသေင်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ သီဗ္ၜောဝ်ကေတ် အလုံဒပ်ဂှ် ခိုဟ်နူ မဗတိုက်သရိုဟ်ထောအ် ဍေဟ်တအ်၊ သ္ဂောအ်သီကေတ် အလုံမွဲဒပ်ဇၞော်၊ ဗဒိုပ်၊ ဂကောံဂှ် ခိုဟ်နူ ပလီုထောအ်ဍေဟ်တအ်ဏီရ။

2.ဟိုတ်ဂှ်ရ ဗတိုက် ကေုာံ သီကေတ်သၞ နကဵုဒြဟတ်ပၞာန်မၞး သီုဖအိုတ်ဂှ် ဒှ်အရာ မဍိုဟ်ကေက်အိုတ်မွဲ ဟွံသေင်၊ အရာမဍိုဟ်ကေက်အိုတ်ဂှ် ဒှ်အရာ မပလီုထောအ် ပရေင်တဝ်စၞေဟ်သၞ သီုကဵု ဟွံဒးဗတိုက် နကဵုလွဟ်ရ။

3.ဟိုတ်ဂှ်ရ နဲကဲဗျူဟာပၞာန် ခိုဟ်အိုတ်ဂှ် ဒှ်နဲမပလီုထောအ် လၟေင်ကမၠောန်သၞ၊ နဲသၟဝ်ဂှ် ဒှ်နဲမထပိုတ် အဆက်ဒြဟတ်သၞ၊ နဲသၟဝ်နူဂှ်ပၠန် ဗတိုက်ပၞာန်သၞ ပ္ဍဲသလာတ်ပၞာန်၊ တုဲ နဲပရေအ်အိုတ်ဂှ် ဒှ်နဲမဗိုင်လုပ်ကၟာင်ဍုင်ရ။

4.သၞောဝ်ဂှ် ယဝ်ရဝေင်ပါဲဂွံမ္ဂး လ္ပလုပ်ဗိုင်သီ ကၟာင်ဍုင်ညိ။ သ္ဒးပလေဝ်ပလေယတ် ကၠောန် ခဒုင်ဂမၠိုင်၊ တာဲ မဆုဲပြံင်ဂွံဂမၠိုင်၊ ကေုာံ အရာမဂွံဇၞးပၞာန်နာနာသာ်တအ်ဂှ် သ္ဒးကၠောန် ပွို င်ပိဂိတုပေင်ပေင်၊ တုဲပၠန် နောင်ကၟာင်ဍုင်ဂမၠိုင်တအ် ဒးကၠောန် ပိဂိတုပြင်င်။

5.သကိုပ်ပၞာန် မထိင်ဒေါသဟွံမာန်တအ်ဂှ် ဗလးမၞိဟ်ဇကု ညံင်ခမောတ် မဇက်ဂၠောဲတိုန်၊ သွဟ်ဍေဟ်ဂှ် မၞိဟ်ဇကု ပိဂအုံ မွဲဂအုံ ချိုတ်အာရလေဝ် ဍုင်ဂှ် သီကေတ် ဟွံဂွံဏီဖိုဟ်။ ဣဏအ်ဂှ် ဒှ်အရာ မဒှ်စမာန် ပ္ဍဲအရာမလုပ်သီဍုင်ရ။

6.ဟိုတ်ဂှ်ရ က္ဍိုပ်သကိုပ် မနွံကဵု ဍာ်ဒကေဝ်တအ်ဂှ် လၞိန်ဗပိန် ဒပ်သၞ သက်ကု ဗတိုက်နကဵုလွဟ်၊ ညးသီကေတ်ဍုင် ဍေဟ်တအ် သက်ကုမဗိုင်သီဍေဟ်တအ်၊ ညးဇၞော်ဖလှဲ ရးနိဂီုညး သက်ကု မဇက်ဗတိုက် ပ္ဍဲသၠာတ်ပေါဲဗတိုက်။

7.နကဵုအစောံဒြဟတ်ညးဂှ် ညးကေတ်ဇၞး သၟိင်ဍုင်ဇၞော် အတိုင်ပကတိတုဲ သက်ကု ဒးဆောံလေင် မၞိဟ်၊ ပေါဲအံင်ဇၞးညး သ္ဒးစိုပ်ဒတုဲရောင်။ ဣဏအ်ဂှ် ဒှ် နဲဗတိုက် နကဵုဥပါယ်ရ။

8.သၞောဝ် ပ္ဍဲကဵုပၞာန်ဂှ်၊ ယဝ်ရ ဒြဟတ်ပိုယ် ဂၠိုင်နူ သၞ စှ်အလန်မ္ဂး ဗိုင်ကၟာတ်တုဲ ဗတိုက်၊ ယဝ်ရ ဒြဟတ်ပိုယ် ဂၠိုင်နူသၞ မသုန်အလန်မ္ဂး ဇီုဗတိုက်၊ ယဝ်ရ ၜါအလန်မ္ဂး ဒပ်ပိုယ်ဂှ် ပါ်ထောအ်ၜါ။

9.ယဝ်ရ လၟိဟ်တုပ်မ္ဂး ပိုယ်ဒုင်ဗတိုက်၊ ယဝ်ရ ပိုယ်ဍိုန်နူသၞမ္ဂး ပိုယ်ပါဲသၞ၊ ယဝ်ရ ဍိုန်နူသၞ ဇၟာပ်အရာမ္ဂး ပိုယ်သ္ဒးပါဲဒဴ နူဍေဟ်ဂွံရောင်။

10.ဟိုတ်ဂှ်ရ၊ ချပ်ဗစာညိ၊ အရာမဗတိုက်ကမြံင်က္ဍိုပ် နကဵုဒြဟတ်ဍောတ်တ်ဂှ် ကၞောတ်တဲ သ္ဒးဒုင်သီ ကုညးဒြဟတ်ဇမၞော်မာန်ရ။

11.သကိုပ်ပၞာန်ဂှ် ဒှ်ထၜိုင်ဍုင်၊ ယဝ်ရ ထၜိုင် ဍိုက်ပေင် ဇၟာပ်ဒၞာဲမ္ဂး ဍုင်ဂှ် ကြံင်မ္ၚုဟ် ဗိုန်ဇမအ်၊ ယဝ်ရ ထၜိုင် ဍိုန်လျ ဟွံဍိုက်ပေင်မ္ဂး ဍုင်ဂှ် ဍိုန်လျရ။

12.နကဵု သၟိင်တၠတအ် ပလံင်ဗစိုပ် ကုဒပ်ပၞာန်ဇကု ညံင်ဂွံဒှ် လလေင် နွံပိဂၠံင် -

13. (၁) နမကဵု အမိင် ကုဒပ်ဇကု ကဵုထပက်ပၞာန် ဟွံသေင်မ္ဂး နုက်ပၞာန် သီုဟွံကၠိုဟ်လဝ် အကာဲအရာ မဒှ်ဒၟံင်ဇေတ်တ် ဒပ်ဇကု ဒ္ဂေတ်ဗက် မာန် ဟွံမာန်။ ဣဏအ်ဂှ် ညးကော်စ ဒက်ဂရတ်ဇိုင် ဒပ်ပၞာန်။

14. (၂) နမဂစာန် ပကင်ရင် ဒပ်ပၞာန် ညံင်နဲ မစၟိန်ပြမာန် ဍုင်၊ သီုဟွံကၠိုဟ်လဝ် အကာဲအရာ မကတဵုဒှ်မာန် ပ္ဍဲဒပ်ပၞာန်။ အရာဏအ်ဂှ် ဖန်ဗဒှ်ကဵု ဟွံတန်ကြန် ပ္ဍဲကဵု စိုတ်ကောန်ပၞာန်တအ်ရ။

15. (၃) နမရပ်စပ်ကၠောန် လတူညးတာလျိုင်ဒပ်ဂမၠိုင် မသက္ကုပါ်ကဆံင်ဒၞာဲဍေဟ်ကုဍေဟ်၊ သီုဟွံကၠိုဟ်လဝ် သဘဴဓရ်ပၞာန် မတွဟ်ဂး သ္ဒးဖန်ကၠောန် ညံင်ဂွံသၟဟ်ကိတ် ကုအကာဲအရာဂမၠိုင်။ အရာဏအ်ဂှ် ဂရံက်ဂရာက်ကဵု ဓဝ်ပတှ်ေ ကောန်ပၞာန်တအ်ရ။

16.မြဴသာ်ဝွံ အခိင်ကာလ ဒပ်ပၞာန်တအ် ဒှ်ဒၟံင် မဟွံတန်ကြန် ကေုာံ မဟွံမဲကုဓဝ်ပတှ်ေမ္ဂး ပြသၞာ နူကဵု ကောန်သၟိင် ရးနိဂီုတၞဟ်တအ် ကြက်ကၠုင်စိုပ် ဗွဲမဍာံစၟတ်ရ။ ဣဏအ်ဂှ် ဖန်ဗဒှ်ကဵု ပရေင်ကလိုက်ကမဵု အပ္ဍဲဒပ်ပၞာန်ဇကု၊ တုဲမ္ဂး ပေါဲအံင်ဇၞးလေဝ် ဒေါမ်ကၟိုင်ရ။

17.ဟိုတ်ဂှ်ရ ပိုယ်သ္ဒးတီကၠိုဟ်လေဝ်ဟေင် သွက်ကလိဂွံပေါဲအံင်ဇၞးဂှ် အရာကိစ္စဇၞော် နွံ မသုန်သာ် -

(၁) ကုညးမတီ အခိင်လဵုဗတိုက် အခိင်လဵုဟွံဗတိုက်ဂှ် သ္ဂောအ်အံင်ဇၞးရောင်။
(၂) ကုညးမတီကၠိုဟ် ဗီုလဵုဂွံစကာ ဒြဟတ်ဇမၞော် ကေုာံ ဒြဟတ်ဍောတ်ဂှ် သ္ဂောအ်အံင်ဇၞးရောင်။
(၃) ကုညးမဂွံလဝ် ဒပ်ပၞာန် ပ္ဍဲကဵုကဆံင်အလံင်နာနာတအ် မနွံကဵု စိုတ်ဓါတ်တုပ်သၟဟ်ဂှ် သ္ဂောအ်အံင်ဇၞးရောင်။
(၄) ကုညးမပလေဝ်ပလေတ်စလဝ်တုဲ မင်ဗတိုက် အခိင်သၞတအ် ဟွံပလေဝ်ပလေတ်စလဝ်ဂှ် သ္ဂောအ်အံင်ဇၞးရောင်။
(၅) ကုညးမကလိဂွံလဝ် ဒပ်ပၞာန်မနွံကဵုဍာ်ဒကေဝ် ကေုာံ မဟွံမဲ ကုသၟိင်တၠမလုပ်ပထုဲတအ်ဂှ် သ္ဂောအ်အံင်ဇၞးရောင်။

18.ဟိုတ်ဂှ်ရ လဟီုမ္ဂး - ယဝ်ရ မၞးတီသၞ ကေုာံ တီဇကုမၞးမ္ဂး၊ သွက်ပေါဲအံင်ဇၞးဂှ် မၞးဟွံဒးဂွိင်။ ယဝ်ရမၞးတီ ဇကုမၞး၊ ဆဂး ဟွံတီသၞမ္ဂး၊ သွက်ပေါဲအံင်ဇၞးဂှ် မၞးကလိဂွံမာန်၊ ကမျလေဝ် မၞးဒးဒုင်မာန်။ ယဝ်ရ ဇကုမၞးလေဝ် မၞးဟွံတီ၊ သၞလေဝ် မၞးဟွံတီမ္ဂး၊ မၞးသ္ဒးဒုင်ချိုတ် အိုတ်ဇၟာပ်ပေါဲဗတိုက်ရ။

(၄) အစောံစရာဲ ဗျူဟာ (Tactical Dispositions)

1.သုန်သူဟီု - သရာဲပၞာန်ခိုဟ် မနွံကဵု ပရေင်ဆဵုဂဗတအ်ဂှ် ဗွဲကိုပ်ကၠာ ညးစွံလဝ် ဇကုညးတအ် ပ္ဍဲဒတန် ဒၞာဲသၞတအ် မဗတိုက်ကေတ်ညး ဟွံမာန် ကၠာ၊ တုဲမ္ဂး ညးတအ် မင်အကာဲအရာ သွက်ဂွံဗတိုက်ကေတ်ဇမၞး လတူသၞတအ်။
1. Sun Tzu said: The good fighters of old first put them- selves beyond the possibility of defeat, and then wait- ed for an opportunity of defeating the enemy.

2.ဂီုကၠီုဇကုပိုယ်ညိ ညံင်သၞတအ် ဟွံသီဏာဇမၞးဂှ် နွံပ္ဍဲတဲပိုယ်၊ ဆဂး အခေါင်အရာခိုဟ် သွက်ပိုယ် ဂွံဗတိုက်သီကေတ်သၞတအ်ဂှ် နွံပ္ဍဲတဲသၞတအ်။
2. To secure ourselves against defeat lies in our own hands, but the opportunity of defeating the enemy is provided by the enemy himself.

3.ဟိုတ်ဂှ်ရ သရာဲပၞာန်ခိုဟ်မွဲဂှ် သ္ဒးနွံကဵု ဍာ်ဒကေဝ် သွက်ဂွံဂီုကၠီုဇကုဇကု နူကဵု မဒးဒုင်သီဏာကဵုသၞ၊ ဆဂး ကေတ်မာတ်လတူသၞ မာန်ဟွံမာန်ဂှ် ဟွံချိုတ်ပၠိုတ်။
3. Thus the good fighter is able to secure himself against defeat, but cannot make certain of defeating the enemy.

4.ဒၟာနူဂှ်ရ ညးဟီု - မၞိဟ်မတီ ဗီုလဵုမဂွံဗတိုက်သီဂှ် ဂွံသီကေတ်ဂှ် ဟွံသၟဟ်အစောံ။
4. Hence the saying: One may know how to conquer without being able to do it.

5.နဲကဲဗျူဟာ မစဵုဒၞာ ညံင်ဟွံဂွံမဒးဒုင်သီဏာကဵုသၞ၊ ဍာ်ဒကေဝ် မဗတိုက်သီကေတ်သၞ ဟီုမ္ဂးဂှ် ဒှ်အရာ မထပက်ပၞာန်ရ။
5. Security against defeat implies defensive tactics; ability to defeat the enemy means taking the offensive.

6.မတန်တဴ နဒဒှ်ပၞာန်ဒုင်ဂှ် ထ္ၜးဒၟံင်လက်သန် ဒြဟတ်ဟွံပေင်၊ မလုပ်ဗတိုက်ဂှ် ဒှ်အရာမနွံကဵု ဒြဟတ်ခိုဟ်ဇၞော်။
6. Standing on the defensive indicates insufficient strength; attacking, a superabundance of strength.

7.သကိုပ်ပၞာန် ညးမနွံကဵု ဍာ်ဒကေဝ် ပ္ဍဲအရာမစဵုဒၞာဂှ် အောပ်ပၞုက် ပ္ဍဲဒၞာဲ မဂၠုက်ကၠေအ်အိုတ် ပ္ဍဲတိဏအ်၊ ညး မနွံကဵုဍာ်ဒကေဝ် ပ္ဍဲဗတိုက်ဂှ် ဗၟံက်ဒြဟတ် နူကဵုက္ဍဟ်အကာသသမၠုင်အိုတ်။ ဟိုတ်ဂှ်ရ မွဲလပါ်ဂှ် ပိုယ်မနွံကဵု အစောံစရာဲ မစဵုဒၞာ ဇကုပိုယ်၊ မွဲလပါ်ပၠန်ဂှ် အံင်ဇၞးမွဲဂှ်ရ ဖန်ဗဒှ်ကဵု မစိုပ်ဒတုဲ။
7. The general who is skilled in defense hides in the most secret recesses of the earth; he who is skilled in attack flashes forth from the topmost heights of heav- en. Thus on the one hand we have ability to protect our- selves; on the other, a victory that is complete.

8.ဂွံညာတ်ကေတ် ပရေင်အံင်ဇၞးမာန်ဂှ် ဒးဒှ် အပ္ဍဲကာလ လညာတ်သမ္တီ သကိုပ်သက ဓမ္မတာ ဟေင်၊ နူကဵုကၞောတ်ဍာ်ဒကေဝ် ဟွံသေင်။
8. To see victory only when it is within the ken of the common herd is not the acme of excellence.

9.ကၞောတ်ဍာ်ဒကေဝ်လဵုလေဝ် ဟွံစှ်ေစိုတ် ယဝ်ရမၞးဗတိုက် ကေုာံ သီဗၜေါဝ်ကေတ် အလုံမွဲအေန်ပါယျာဟီု "ကၠောန်လဝ် ခိုဟ်!"
9. Neither is it the acme of excellence if you fight and conquer and the whole Empire says, “Well done!”

10.ဒဒှ်မယာထ္ၜ သော်တမ်သၞာံဂှ် ဟွံဒှ် လက်သန် ဒြဟတ်ဇမၞော်၊ ဒဒှ်မဆဵု တ္ၚဲ ကဵု ဂိတု ဂှ် ဟွံဒှ် လက်သန် မတ်ကေက်၊ ဒဒှ်မမိင်ရမ္သာင်ဒဂဵုဂရိင်ဂှ် ဟွံဒှ် လက်သန် ကတောဝ်သောန်။
10. To lift an autumn hair is no sign of great strength; to see the sun and moon is no sign of sharp sight; to hear the noise of thunder is no sign of a quick ear.

11.မၞိဟ်ဗီုလဵု နူအခိင်တမၠာတေအ် ညးဂွံကော်စ မၞိဟ်မဗတိုက်ဍိုဟ်ကေက်မွဲရောမ္ဂး မၞိဟ်ဆၜိုတ် ဇၞးသၟး ဟွံသေင်၊ သီုကဵု မစိစောန် ပ္ဍဲအရာမဇၞး နကဵု မလောဲသွာ။
11. What the ancients called a clever fighter is one who not only wins, but excels in winning with ease.

12.ဟိုတ်ဂှ်ရ ပေါဲအံင်ဇၞးညးဂမၠိုင်ဂှ် ပကဵုညး ညံင်ဂွံမြဟ် နဒဒှ် မၞိဟ်မနွံကဵု လညာတ်ပညာလေဝ် ဟွံသေင် မၞိဟ်မနွံကဵု သတ္တိလေဝ် ဟွံသေင်ရ။
12. Hence his victories bring him neither reputation for wisdom nor credit for courage.

13.ညးဇၞးကေတ် ပေါဲဗတိုက်ညး နကဵု မဟွံကၠောန်ဗၠေတ်ဗၠေတ်ဂမၠိုင်ရ။ မကၠောန်ဗၠေတ်ဗၠေတ်ဟွံမဲဂှ် ဒှ်အရာ မဒက်ပတန် ပရေင်အံင်ဇၞးဇေတ်ဇေတ်၊ မဂွံအဓိပ္ပါယ် မသီကေတ် သၞသတြုမွဲ မဇကုမဇၞးကေတ်လဝ်တုဲတုဲရ။
13. He wins his battles by making no mistakes. Making no mistakes is what establishes the certainty of victory, for it means conquering an enemy that is already defeated.

14.ဟိုတ်ဂှ်ရ သၟာဗတိုက်မနွံကဵုအစောန်စရာဲဂှ် မစွံဇကု အပ္ဍဲဒၞာဲ သၞမသီကေတ် ဟွံမာန်၊ တုဲပၠန် ဟွံတိတ်အာ နူအကာဲအရာ သွက်ဂွံ ဗတိုက်သီကေတ်သၞဂှ်။
14. Hence the skillful fighter puts himself into a posi- tion which makes defeat impossible, and does not miss the moment for defeating the enemy.

15.ဟိုတ်ဂှ်ရ ပ္ဍဲကဵုပၞာန်ဂှ် ဗျူဟာမအံင်ဇၞးဂှ် ဒှ်အရာမဂၠာဲ ပေါဲဗတိုက် ပေါဲအံင်ဇၞး ကြဴနူမကလိဂွံဇမၞးတုဲ၊ ထံက်ရံင်ကဵု လဟီုဝွံတုဲ ပူဂိုလ်ညးမဂၠာဲ ဗွဲကိုပ်ကၠာ ကေတ်ဇၞး တုဲမ္ဂး ဂၠာဲသွက်အံင်ဇၞးရ။
15. Thus it is that in war the victorious strategist only seeks battle after the victory has been won, whereas he who is destined to defeat first fights and afterwards looks for victory.

16.က္ဍိုပ်သကိုပ် မနွံ ဍိုက်ပေင် ကုဍာ်ဒကေဝ်ဂှ် ဇၞော်ပၟဝ် သၞောဝ်ဒ္ဂေတ်လၟေတ်၊ ကေုာံ ဒ္ဂေတ်ဗက် ဗွဲမတေင်ဂြတ် အတိုင်သၞောတ်နဲကဲ ကေုာံ စဳပၞောန်၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ အရာဏအ်ဂှ် ဒှ်ဒြဟတ်ညး သွက်ဂွံရပ်ထိင် ပရေင်အံင်ဇၞး။
16. The consummate leader cultivates the moral law, and strictly adheres to method and discipline; thus it is in his power to control success.

17.နကဵုမရှ်ေသှ်ေရဴဂဴ သၞောတ်နဲကဲပၞာန် (နဲဗျူဟာပၞာန်)တုဲ၊ ပိုယ်ကလိဂွံ၊ ဗွဲကိုပ်ကၠာ - ဗၞတ်ဗ္ၜတ်၊ လဂါံဒုတိယ - ဂလိုင် မဆိင်ကေတ်လဝ်၊ လဂါံတတိယ - ဒဒှ်မရိုဟ်လၟိဟ်၊ လဂါံစတုတ္ထ - ၜတ်ကၞောတ် ဖျေဟ်သၠဒကေဝ် အခေါင်မဒှ်မာန်၊ လဂါံပဉ္စမ - ဇမၞး။
17. In respect of military method, we have, firstly, Measurement; secondly, Estimation of quantity; third- ly, Calculation; fourthly, Balancing of chances; fifthly, Victory.

18.ဗၞတ်ဗ္ၜတ်ဂှ် ပိုင်ပြဳလဝ် ဒဒှ်မနွံ ပ္ဍဲကဵုဂၠးတိ၊ ဗၞတ်ဗ္ၜတ်ဂှ် ဗဒှ်ကဵု ဂလိုင်မဆိင်ကေတ်လဝ်ဂှ်၊ ဂလိုင်မဆိင်ကေတ်လဝ်ဂှ် ဗဒှ်ကဵု ဒဒှ်မရိုဟ်လၟိဟ်၊ ဂလိုင်မဆိင်ကေတ်လဝ်ဂှ် ဗဒှ်ကဵု ၜတ်ကၞောတ်ဖျေဟ်သၠဒကေဝ်၊ ၜတ်ကၞောတ်ဖျေဟ်သၠဒကေဝ်ဂှ် ဗဒှ်ကဵု ဇမၞး။
18. Measurement owes its existence to Earth; Estimation of quantity to Measurement; Calculation to Estimation of quantity; Balancing of chances to Calculation; and Victory to Balancing of chances.

19.ပၞာန်မအံင်ဇၞးမွဲဂှ် တၞဟ်ခြာဒၟံင် ကုပၞာန်မဇက်အာမွဲ၊ မတုပ်ညံင်ရဴ ဓနိမ်မွဲပသာ မစုတ် ပ္ဍဲသၠဒကေဝ် မၜတ် ကုဓနိမ်မွဲမူကီုရ။
19. A victorious army opposed to a routed one, is as a pound’s weight placed in the scale against a single grain.

20.ပၞာန်မလုပ် ဍိုက်ဗတိုက်သီကေတ် မွဲတဲဓဝ်ဂှ် တုပ်သၟဟ်ညံင်ရဴ ခရိုင်ဍာ်ဇၞော် မထကးပြိုဟ် အပ္ဍဲ ဇမျိုဟ်လ္ၚီဖိဟ်ကီုရ။
20. The onrush of a conquering force is like the burst- ing of pent-up waters into a chasm a thousand fathoms deep.

(၅) ဒြဟတ် (Energy)

1. သုန်သူ ဟီု - မထိင် ဒြဟတ်ပၞာန်ဇၞော်မွဲဂှ် ဗီုပြင် တုပ်တဴ ကုမထိင် မၞိဟ်ညိညကီုရ။ ဣဏအ်ဂှ် ဒှ် ဆၜိုတ် ဗီုလဵု မပါ်ကရေက် လၟိဟ်ဍေဟ်တအ် ဟေင်ရ။
1. Sun Tzu said: The control of a large force is the same principle as the control of a few men: it is merely a question of dividing up their numbers.

2. မလုပ် ပေါဲဗတိုက် နကဵု ဒြဟတ်ပၞာန်ဇၞော်ဇၞော် သၟဝ်ကောပ်ကာဲမၞးဂှ် ဟွံဒှ် အရာ မတၞဟ်ခြာ ကုမလုပ်ပေါဲဗတိုက် နကဵု ဒြဟတ်ပၞာန်ဍောတ်ဍောတ်မွဲရ။ ဣဏအ်ဂှ် တန်တဴဒၟံင် ကုဗီုလဵု မစဳဇန် သင်္ကေတ/လက်သန်ဂမၠိုင် (sign) ကေုာံ ကဵု အမိင်/သမ္တီဂမၠိုင် (signal) ရ။
2. Fighting with a large army under your command is nowise different from fighting with a small one: it is merely a question of instituting signs and signals.

3. မဒးဟီု ဗွဲမကၠးဖ္ဍးမ္ဂး အလုံမွဲ ဂကောံဒြဟတ်ဒပ်မၞး မဒးဒုင်ဗတိုက် ကုသၞ တုဲပၠန် သီု ဟွံဂရံက်ဂရာ် ဂွံခိုင်ဗိုင်ဒၟံင် အတိုင်ဂှ်မာန်ဂှ် တန်တဴဒၟံင် ဗီုလဵု (မၞး) မစကာ နဲကဲပြယာဲ နကဵု နဲတပ်တပ်ကီု သီုကဵု နကဵု နဲသရိတ်သ္ပဝ်ရ။
3. To ensure that your whole host may withstand the brunt of the enemy’s attack and remain unshaken—this is effected by maneuvers direct and indirect.

4. ပ္ဍဲ အရာ မစကာဒပ်ပၞာန်မၞးဂှ် နကဵု ဥပမာ ဗီုဏအ်လေဝ် သ္ဒဟ်မာန်ကီုရောင်၊ ၜုင် ခၟာဲစာင်မွဲမ ကဵု တၟအ်ဇၞော်မွဲမ၊ ဣဏအ်ဂှ် ဒှ်သဘဴ တင်ဍဵုလျ ကဵု တင်ကြံင်မ္ၚုဟ်ရ။
4. That the impact of your army may be like a grind- stone dashed against an egg—this is effected by the sci- ence of weak points and strong.

5. ပ္ဍဲ ပေါဲဗတိုက် သီုဖအိုတ်ဂှ် နဲတပ်တပ်ဂှ် မလေပ်စကာ ပ္ဍဲကာလ မစဗတိုက်၊ ဆဂး သွက်ကလိဂွံ ပေါဲအံင်ဇၞးမာန်ဂှ် နဲသရိတ်သ္ပဝ်ဂှ် မလေပ် နွံပၟိက်ရ။
5. In all fighting, the direct method may be used for joining battle, but indirect methods will be needed in order to secure victory.

6. နဲဗျူဟာ ဗွဲသရိတ်သ္ပဝ်တအ်ဂှ် စကာလဝ် ဗွဲမစိုပ်တရဴမ္ဂး ဒှ် အရာမသက္ကုအိုတ်ဇတ်အာမာန် ညံင်ရဴ ဂၠးအကး ကဵု ဂၠးတိကီု၊ ညံင်ရဴဇၟောဝ် ဍာ်လ္ဂေါဝ် ဍာ်ၜဳ မဟွံမဲ ကုလအိတ်ကီု၊ ညံင်ရဴ သၟိင်တ္ၚဲ ကဵု သၟိင်ဂိတု ညးတအ်အိုတ် ဆဂး ကလေင်စ တၟိပၠန်ကီု၊ ညံင်ရဴ ဥတုပန် ညးတအ်လောန်ၜက် ဆဂး ကလေင်ကၠုင်တၟိပၠန်ကီုရ။
6. Indirect tactics, efficiently applied, are inexhaustible as Heaven and Earth, unending as the flow of rivers and streams; like the sun and moon, they end but to begin anew; like the four seasons, they pass away to return once more.

7. မရမ္သာင်ဂှ် နွံ ဆ မသုန်ဓဝ်ရ၊ ဆဂး မရမ္သာင် မသုန်ဂှ် ဗဂပ်ပံင်နှဴ ဒၞာဲဍေဟ်ဒးမ္ဂး ရမ္သာင်ဂဳတ ဗွဲမဂၠိုင် က္တဵုဒှ်ကၠုင်မာန် စဵုကဵု ကဠင်ကေတ် ဟွံအိုတ် ဒှ်မာန်ရ။
7. There are not more than five musical notes, yet the combinations of these five give rise to more melodies than can ever be heard.

8. အသာ်အဓိကဂှ် နွံ ဆ မသုန် (သ္ၚေက်၊ မိတ်၊ ဗကေတ်၊ ဗု၊ လမ္စံက်) ဓဝ်ရ၊ ဆဂး ဖက်စၠောအ်ကၠေအ် ဍေဟ်တအ်မ္ဂး အရံင်နာနာသာ် စဵုကဵု မဗဵုကေတ် ဟွံမာန် ဒှ်မာန်ရ။
8. There are not more than five primary colors (blue, yellow, red, white, and black), yet in combination they produce more hues than can ever been seen.

9. ရှ် နွံ ဆ မသုန်သာ် (ဖျး၊ ဖျိုတ်၊ ပ္ဍုင်၊ ဍာတ်၊ ကတင်) ဓဝ်ရ၊ ဆဂး ပံင်နှဴကၠေအ် ဍေဟ်တအ်တုဲ ရှ်သာ ဗွဲမဂၠိုင် စေပ်ဗက်ဟွံအိုတ် ဒှ်မာန်ရ။
9. There are not more than five cardinal tastes (sour, acrid, salt, sweet, bitter), yet combinations of them yield more flavors than can ever be tasted.

10. ပ္ဍဲကဵု ပေါဲဗတိုက်၊ နဲကဲဗတိုက်ဂှ် နွံဆ ၜါနဲ - နဲဗတိုက်တပ်တပ် ကဵု နဲဗတိုက်သရိတ်သ္ပဝ်၊ ဓဝ်ရ ဟွံသေင်၊ နဲၜါသာ်ဂှ် ပံင်ဗစိုပ်တုဲ ဖန်ဗဒှ်ပတိုန် နဲဗျူဟာဂမၠိုင် မအိုတ်အာဟွံမာန် ဒှ်မာန်ဒၟံင်ရ။
10. In battle, there are not more than two methods of attack—the direct and the indirect; yet these two in combination give rise to an endless series of maneuvers.

11. တပ်တပ် ကဵု သရိတ်သ္ပဝ် ၜါဏအ်ဂှ် ဆက်စပ် ပၠဒၟံင်တရဴ ရေင်သကအ် နကဵု အလန်ညးကဵုညး ဗီုညးကဵုညး၊ တုပ် ညံင်ရဴ မဂေတ်ဒၟံင် ပ္ဍဲပွူမွဲ မၞး ဆလအ် ဟွံစိုပ် ကၞောတ်ရ။ ပရေင်ပံင်ဗစိုပ်ဍေဟ်တအ်ဂှ် ညးလဵုမွဲ ဖအိုတ်ကၠေအ် မာန်ရော?
11. The direct and the indirect lead on to each other in turn. It is like moving in a circle—you never come to an end. Who can exhaust the possibilities of their combination?

12. အစဒပ်ပၞာန်တအ်ဂှ် တုပ်တဴ ညံင်ရဴ ဒမြိပ် အသိင်ဍာ် မပစာ်ပရာတ်ဏာ တၟအ်ဇၞော်ဇၞော်တအ် မနွံပ္ဍဲမုက်ဂၠံင်ဍေဟ်ရ။
12. The onset of troops is like the rush of a torrent which will even roll stones along in its course.

13. ဍာ်ဒကေဝ် သမ္ဂုတ်သမွာတ်ဂှ် ဒှ် ညံင်ရဴ မတုပ်တဴ ကုအသိင်လဗိုတ် ဂစေမ်အသိမ် မဗတိုက် ကေုာံ မဂစိုတ် သတ်စၞ ဍေဟ်တအ်ကီုရ။
13. The quality of decision is like the well-timed swoop of a falcon which enables it to strike and destroy its victim.

14. ဟိုတ်ဂှ်ရ သၟာဗတိုက်ခိုဟ်ဂှ် ပ္ဍဲအခိင် အစ ပေါဲဗတိုက် ညးမ္ဂး ဒှ်အရာ မဒးဖေက်ဂၟံက်ခိုဟ်၊ တုဲပၠန် ဗိုန်ဗတ် ပ္ဍဲ သမ္ဂုတ်သမွာတ် ညးရ။
14. Therefore the good fighter will be terrible in his onset, and prompt in his decision.

15. ဒြဟတ် (ညးဂှ်လေဝ်) တုပ်သၟဟ် ညံင်ရဴ လဴမတံင်လဝ်၊ သမ္ဂုတ်သမွာတ် (ညးဂှ်လေဝ်) တုပ်သၟဟ် ညံင်ရဴ ကောန်ဍေင် မဗလးဏာ ကမ်နိရာဲကီုရ။
15. Energy may be likened to the bending of a cross- bow; decision, to the releasing of a trigger.

16. အရာမထုဲ ကေုာံ အရာမဒှ်ဂဝိင် အပ္ဍဲ ကာလလဒေါဝ်ပေါဲဗတိုက်ဂှ် တုပ်တဴ ညံင်ရဴ မထိင်ဒဝ် ဟွံမာန် ဒှ်စလေပ် ကီုလေဝ်၊ ဆဂး အရာဂှ် ဒှ်အရာ မထိင်ဒဝ် ဟွံမာန် ဟွံသေင် လးလးရ။ အဃော အပ္ဍဲကာလ မဒှ်ဂဝိင် ကေုာံ မထုဲဒၟံင်ဂှ် မၞးဒးဒုင်စသိုင် တုပ်တဴ ညံင်ရဴ ဟွံမဲ ကုက္ဍိုပ် ဟွံမဲ ကုဗတ ဒှ်မာန်ကီုလေဝ်၊ အရာဂှ် ဒှ်အရာ မပကဵု ညံင်ဂွံစဵုဒၞာ ညံင်မၞး ဟွံဂွံဒးဒုင်ကျရ။
16. Amid the turmoil and tumult of battle, there may be seeming disorder and yet no real disorder at all; amid confusion and chaos, your array may be without head or tail, yet it will be proof against defeat.

17. မပပၞ ညံင်ရဴထုဲထံင် သွက်ကလိဂွံ ဒဒှ်မနွံကဵု ညွိင်ဝတ်၊ မပပၞ ဖေက် သွက်ဂွံကလိဂွံ သတ္တိ၊ မပပၞ ဍိုန် သွက်ကလိဂွံ ဒြဟတ်။
17. Simulated disorder postulates perfect discipline, simulated fear postulates courage; simulated weakness postulates strength.

18. ပွမပၞုက်လဝ် ညွိင်ညွတ် (ဒဒှ် မညိင်ဝတ်) သၟဝ် ယာတ်ကရာဲ ထွုဲထွံင် (ဒဒှ်မထုဲထံင်)ဂှ် ဟီုဍာံဍာံ ဒှ် အရာသွက်ဂွံ ပါ်ကရေက်၊ ပွမဂြောပ်ဗဒန်လဝ် သတ္တိ သၟဝ် ဗီုပြင်မဖေက်ဂှ် ဒှ်ပြဝ မပၞုက်လဝ် ဒြဟတ်၊ ပွမကၟာတ်လဝ် ဒြဟတ် နကဵု ဗီုပြင်မဍိုန်လျဂှ် ဒှ်အရာ သွက်ဂွံစိုပ် အကာဲအရာမွဲရ။
18. Hiding order beneath the cloak of disorder is simply a question of subdivision; concealing courage under a show of timidity presupposes a fund of latent energy; masking strength with weakness is to be effected by tactical dispositions.

19. ဟိုတ်ဂှ်ရ ယြဴညးမွဲ မနွံကဵု ဍာ်ဒကေဝ် မပကဵု ညံင်သၞ သ္ဂောအ်ဒးချဳဗက် နကဵု မလီၜန် သၞသ္ဒးကၠောန်ဗက် အတိုင်ပၟိက်ဇကုညးရ။ ညး ဒုင်စေက် အရာမွဲမွဲတုဲ သၞ ခမက်ဗက်အာ အရာဂှ်ရ။
19. Thus one who is skillful at keeping the enemy on the move maintains deceitful appearances, according to which the enemy will act. He sacrifices something, that the enemy may snatch at it.

20. နကဵု မကဵု ပရန် ဗီုဏအ်ဂှ် ညးဖန်ကဵု ညံင်သၞ မဂွံဒးဇက်တိုန်ဒၟံင်၊ တုဲမ္ဂး ညးဗလး ကုကောန်ပၞာန်ညးမရုဲစှ်လဝ်တဲခိုဟ်တအ် ကဵုလုပ်ဗတိုက် သၞရ။
20. By holding out baits, he keeps him on the march; then with a body of picked men he lies in wait for him.

21. ညးမဗတိုက်ပၞာန် ဍိုဟ်ကေက်ဂှ် စကာ ဒြဟတ်မစိုပ်တရဴ သီုဖအိုတ်၊ တုဲပၠန် ဟွံစွံအာရီုဇၞော်ဇၞော် နူကဵု ဒြဟတ်ပူဂိုလ်မွဲမွဲရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ညးဂှ် ဒှ် မၞိဟ် မနွံကဵုအစောမ် ပ္ဍဲအရာ မရုဲစှ် ဖျေဟ်ဒၞာဲ မၞိဟ်ဒး တုဲပၠန် စကာ ဒြဟတ်သီုဖအိုတ်။
21. The clever combatant looks to the effect of combined energy, and does not require too much from individuals. Hence his ability to pick out the right men and utilize combined energy.

22. ဟိုတ်နူ ညး စကာ ဒြဟတ်သီုဖအိုတ်တုဲ ကောန်ပၞာန်ညးဂှ် ဒှ်အာ ညံင်ရဴ ဆုထ္ၜောမ် ဟွံသေင်မ္ဂး တၟအ်ထဍမ်ထဍမ်ဂမၠိုင်ရ။ အတိုင်သဘာဝမ္ဂး ဆုထ္ၜောမ် ကဵု တၟအ်တအ်ဂှ် ပ္ဍဲကာလ မနွံ ပ္ဍဲဒၞာဲတိဗလးမ္ဂး ဟွံချဳတုဲ ညိင်တန်ကြန်ဒၟံင်ရ၊ အခိင်ကာလ မနွံ ပ္ဍဲဒၞာဲတိဂစေင်မ္ဂး ပၠဲစှ်ေ၊ ယဝ်ရ ပန်ကၠင်မ္ဂး ဒေါအ်ဒၟံင်၊ ဆဂး ယဝ်ရ ထဍမ်ဒၟံင်မ္ဂး ပၠဲစှ်ေရ။
22. When he utilizes combined energy, his fighting men become as it were like unto rolling logs or stones. For it is the nature of a log or stone to remain motionless on level ground, and to move when on a slope; if four-cornered, to come to a standstill, but if round-shaped, to go rolling down.

23. ဟိုတ်ဂှ်ရ ဒြဟတ် မကတဵုဒှ်ကၠုင် နကဵု ညးမဗတိုက်ပၞာန် ဍိုဟ်ကေက်ဂှ် တုပ်သၟဟ် ညံင်ရဴ အသိင် တၟအ်ထဍမ်ထဍမ် မပၠဲစှ်ေ နူကဵု ဒဵုမနွံသမၠုင်ပေကဵုလ္ၚီုကီုရ။ နကဵု ဂလာန်ဏအ်ဂှ် တန်ဒေါအ်လဝ် စပ်ကဵု ဒြဟတ် ဆၜိုတ်ဝွံရ
23. Thus the energy developed by good fighting men is as the momentum of a round stone rolled down a mountain thousands of feet in height. So much on the subject of energy.

(၆) တင်ဍိုန်လျ ကဵု တင်ကြံင်မ္ၚိုဟ် (Weak Points and Strong)

1. သုန်သူ ဟီု - ညးလဵု မစိုပ် ကိုပ်ကၠာ ပ္ဍဲဗလးပၞာန် တုဲ မမင်ဗတိုက်ဒၟံင် သၞမကၠုင်ဂှ် သဂွံမြဟ်မြဴ သွက်ဂွံ ဗတိုက်၊ ညးလဵု မစိုပ်လက်ကြဴ ပ္ဍဲဗလးပၞာန် တုဲ ဒးဓရေက် သွက်ပေါဲဗတိုက်ဂှ် သ္ဒးအာစိုပ် ဒဒှ်မအိုတ်ဇတ် ဍောင်ၜိုတ်။
1. Sun Tzu said: Whoever is first in the field and awaits the coming of the enemy, will be fresh for the fight; whoever is second in the field and has to hasten to battle will arrive exhausted.

2. ဟိုတ်ဂှ်ရ ညးမဗတိုက်ပၞာန် ဍိုဟ်ကေက်ဂှ် ဓရိုဟ်ပၠုပ် သၞ ပ္ဍဲပၟိက်ဆန္ဒညး၊ ဆဂး ဟွံဒုင် ဓရိုဟ်ပၠုပ် ဇကု ပ္ဍဲပၟိက်ဆန္ဒသၞ။
2. Therefore the clever combatant imposes his will on the enemy, but does not allow the enemy’s will to be imposed on him.

3. နကဵု မဍန် သၞ မကဵု ပရန်တုဲ သၞတအ် လုပ်စိုပ်ကၠုင် ပ္ဍဲဒၞာဲ ညး မနွံပၟိက်မာန်၊ ဟွံသေင်မ္ဂး နကဵု မပလီုပလာ်ဂှ် ညးပကဵု ညံင်သၞဂှ် ကြပ်ကၠုင် ဗဒါဲညး ဟွံမာန်ရ။
3. By holding out advantages to him, he can cause the enemy to approach of his own accord; or, by inflicting damage, he can make it impossible for the enemy to draw near.

4. ယဝ်ရ သၞဂှ် ဇူဒီုမ္ဂး၊ ညး ပထုဲ ဍေဟ်၊ ယဝ်ရ သၞဂှ် မနွံကဵု ဇွောအ်မ စၞစ ခိုဟ်ဟ်မ္ဂး၊ ညး ပၠောဝ် ဍေဟ်၊ ယဝ်ရ သၞဂှ် ဖျေဟ်ဗဒိုပ် ၜိုဟ်ဟ်သြိုဟ်ဟ်မ္ဂး ညးဖန် ညံင်ဍေဟ် ဂွံဒး ဆုဲပြံင်။
4. If the enemy is taking his ease, he can harass him; if well supplied with food, he can starve him out; if quietly encamped, he can force him to move.

5. ထ္ၜး ဇကု ပ္ဍဲဒၞာဲဂမၠိုင် ညံင်သၞတအ် သ္ဂောအ်ဒးဓရေက် သွက်ဂွံစဵုဒၞာ၊ ဇက်အာ ဗွဲမပြဟ် ဇရေင် ဒၞာဲဂမၠိုင် ဗှ်ေ ဟွံထေင်လဝ်။
5. Appear at points which the enemy must hasten to defend; march swiftly to places where you are not expected.

6. ဒပ်ပၞာန်မွဲ သီုဟွံမဲ ကုအခက်အခုဲ ဇက်အာ တရဴ သ္ၚောဲ ဗွဲမလောန် မာန်၊ ယဝ်ရ တရဴဂှ် ဂွံတတ်အာ တိဍာ် မဒှ်ဒၞာဲ မဟွံမဲ ကုသၞမ္ဂး။
6. An army may march great distances without distress, if it marches through country where the enemy is not.

7. ယဝ်ရ မၞးဗတိုက် ပ္ဍဲဒၞာဲ မဟွံမဲ ကုပရေင်စဵုဒၞာ (သွက်သၞ) ဟေင်၊ မၞး ဂွံချိုတ်ပၠိုတ် သွက်ကလိဂွံ ပေါဲအံင်ဇၞးမာန်ရ။ မၞး သ္ဂောအ်ချိုတ်ပၠိုတ် ပရေင်စဵုဒၞာမၞးမာန်၊ ယဝ်ရ မၞး တန်တဴဒၟံင် ပ္ဍဲဒၞာဲ သၞဗတိုက်မၞး ဟွံဂွံ ဟေင်၊ မၞး သ္ဂောအ်ချိုတ်ပၠိုတ် ပရေင်စဵုဒၞာမၞးမာန်ရ။ 7. You can be sure of succeeding in your attacks if you only attack places which are undefended.You can ensure the safety of your defense if you only hold positions that cannot be attacked.

8. ဟိုတ်ဂှ်ရ သကိုပ်ပၞာန် ဍိုဟ်ကေက် ပ္ဍဲပေါဲဗတိုက်ဂှ် ယဝ်ရ သၞညး ဟွံတီ၊ ဗီုလဵု ညး စဵုဒၞာ၊ တုဲပၠန် ညး ဍိုဟ်ကေက် ပ္ဍဲစဵုဒၞာ၊ ယဝ်ရ သၞညး ဟွံတီ၊ ဗီုလဵု ညး ဗတိုက်။
8. Hence that general is skillful in attack whose opponent does not know what to defend; and he is skillful in defense whose opponent does not know what to attack.

9. သြ ကျာ် ပညာပြယာဲ ကဵု ပညာပၞုက်! နူကဵု တဳလ မွဲကဆံင် ပိုယ် ဂွံဗ္တောန်ကေတ် သွက်ဂွံဒှ် ညးမညာတ်ကေတ်ဟွံမာန်၊ နူကဵု တဳလ မွဲကဆံင် ပိုယ်ဂွံဒှ် ညးမမိင်ကေတ်ဟွံမာန်၊ တုဲ ဂုဏ်နူဂှ်ရ ပိုယ်ဂွံ ရပ်ကေမ် ကမ်ကုသိုလ်သၞတအ် ပ္ဍဲသကေမ်တဲပိုယ် မာန်။
9. O divine art of subtlety and secrecy! Through you we learn to be invisible, through you inaudible; and hence we can hold the enemy’s fate in our hands.

10. မၞး ဆုဲလုပ် ကြပ်ပ် စဵုကဵု မဒုင်ဒဝ်ဟွံမာန် ဂွံဒၟံင်၊ ယဝ်ရ မၞးဖဍာံဗက် ဒၞာဲတင်ဍိုန်လျသၞ မ္ဂး။ မၞး ဆုတ်တိတ် တုဲ ပဒတဴ ပ္ဍဲဒၞာဲ မဂီုကၠီု နူဘဲအန္တရာယ် ဂွံဒၟံင်၊ ယဝ်ရ ပရေင်ချဳဓရာင်မၞးဂှ် ပြဟ်နူ ပရေင်ချဳဓရာင်သၞ မ္ဂး။ 10. You may advance and be absolutely irresistible, if you make for the enemy’s weak points; you may retire and be safe from pursuit if your movements are more rapid than those of the enemy.

11. ယဝ်ရ ပိုယ် မိက်ဂွံဗတိုက်မ္ဂး၊ ၜိုန်ရ ဍေဟ်တအ် နွံဒၟံင် ပ္ဍဲထၜိုင်သမၠုင် အပ္ဍဲကသိုင်ဇမျိုဟ် ကီုလေဝ်၊ ညံင်ဍေဟ် သ္ဂောအ်ဒးတိတ်ကၠုင် ပ္ဍဲမုက်ပၞာန်ဂှ် ပိုယ် ဖန်ဂွံဒၟံင်ရ။ အရာပိုယ် မသ္ဒးကၠောန် သီုဖအိုတ်ဂှ် ပိုယ် ဗတိုက် ဒၞာဲတၞဟ် မဒှ်ဒၞာဲ ဍေဟ်မံင်ဟွံဂွံ ဒးတိတ်ကၠုင် သွက်ဂွံရီုရ။
11. If we wish to fight, the enemy can be forced to an engagement even though he be sheltered behind a high rampart and a deep ditch. All we need do is attack some other place that he will be obliged to relieve.

12. ယဝ်ရ ပိုယ် ဟွံမိက်ဗတိုက်မ္ဂး၊ ၜိုန်ရ ဗဒိုပ်ပိုယ် နွံဇိုင်ပၞောန်ကဵု သၞ (ၜိုန်ရ ပိုယ်နွံ ကြပ်ကဵုသၞ) ကီုလေဝ်၊ ပိုယ် ပဒေါအ်လဝ် သၞ နူကဵု မုက်ပၞာန် ဂွံမာန်ဒၟံင်ကီုရ။ အရာပိုယ် မသ္ဒးကၠောန်ထေက် သီုဖအိုတ်ဂှ် ပိုယ် ကၠဟ်ပၠုပ် အရာမွဲမွဲ ပ္ဍဲဗဒိုပ်ဍေဟ် နကဵု ဗွဲဓမ္မတာ ဟွံသေင် ကဵု ဗွဲမဆိင်ကေတ်ဟွံမာန်ရ။
12. If we do not wish to fight, we can prevent the enemy from engaging us even though the lines of our encampment be merely traced out on the ground. All we need do is to throw something odd and unaccount- able in his way.

13. နကဵု မဗၟံက်ပတိတ် စိုတ်စရိုတ် သၞ တုဲပၠန် ဇကုပိုယ်ဂှ် တန်တဴဒၟံင် ညံင်ညာတ်ကေတ်ဟွံမာန်မ္ဂး ပိုယ်ဂွံထိင်လဝ် ဒြဟတ်ပိုယ်မောန်မောန်မာန်၊ ပ္ဍဲအဃောဂှ် သၞ သ္ဒးထကှ်ပြးရောင်။
13. By discovering the enemy’s dispositions and remaining invisible ourselves, we can keep our forces concentrated, while the enemy’s must be divided.

14. ပိုယ် ဒက်ပ္တန် မွဲဂကောံ မွဲကရောမ်မာန်၊ ပ္ဍဲအဃော သၞ မထ္ကးပြးဒၟံင် မဂၠိုင်ကဵု စှ်ောကရေက်။ ကာလဂှ်မ္ဂး ဂကောံမကောံဒၟံင် မွဲကလောအ်ဇၞော်ဇၞော်ဂှ် ဒးဗတိုက် ကရေက်ဍောတ်ဍောတ် နူကဵု ဂကောံဇၞော်မွဲဂှ်ရ။ ဣဏအ်ဂှ် ဂွံအဓိပ္ပါယ် ပိုယ်ဂှ်ဂၠိုင် ဂွံဗတိုက် သၞအောန်အောန်။
14. We can form a single united body, while the enemy must split up into fractions. Hence there will be a whole pitted against separate parts of a whole, which means that we shall be many to the enemy’s few.

15. တုဲပၠန် နကဵုဗီုဏအ်ဂှ် ယဝ်ရ ပိုယ်ဂွံဗတိုက် ပၞာန်ဒြဟတ်မအောန် နကဵု ပၞာန်ဒြဟတ်ဇၞော်ဇၞော်မွဲမ္ဂး၊ ညးမတဝ်စၞေဟ် ကုပိုယ်ဂှ် သ္ဒးစိုပ် အကာဲအရာမဝါတ်ဂါတ်မာန်ရ။
15. And if we are able thus to attack an inferior force with a superior one, our opponents will be in dire straits.

16. ဒတန် ဒၞာဲပိုယ် မရန်လဝ် သွက်ဂွံဗတိုက်ဂှ် လ္ပကဵုတီညိ၊ နကဵုမပလဝ် ဗီုဏအ်ဂှ် သၞဂှ် သ္ဒးပလေဝ်ပလေတ် ပရးလဝ် ဒၞာဲ မဂၠိုင်ကဵုဒၞာဲတုဲ ဟိုတ်နူဂှ်တုဲ ဒြဟတ်ဍေဟ် ဒးပရးလဝ် ဒိုဟ်နာနာရ၊ လၟိဟ်ဍေဟ် ပိုယ်မသ္ဒးဒုင်မုက် ပ္ဍဲကဵု ဒၞာဲမကေတ်စဂှ် ဗွဲဗၞတ်မ္ဂး အောန်ရ။
16. The spot where we intend to fight must not be made known; for then the enemy will have to prepare against a possible attack at several different points; and his forces being thus distributed in many directions, the numbers we shall have to face at any given point will be proportionately few.

17. သွက် သၞမနွံကဵု ဒြဟတ်မကြံင် ပ္ဍဲပၞောန်ဂတဂှ် ဒြဟတ်မဍိုန်လျ ပ္ဍဲပၞောန်လက်ကြဴ၊ သွက် သၞမနွံကဵု ဒြဟတ်မဍိုန်လျ ပ္ဍဲပၞောန်ဂတဂှ် ဒြဟတ်ကြံင် ပ္ဍဲပၞောန်လက်ကြဴ၊ ယဝ်ရ သၞ ဒြဟတ်ကြံင် ပ္ဍဲလပါ်ပါဲမ္ဂး၊ လပါ်ပုင်ဍေဟ်ဂှ် ဒြဟတ်ဍိုန်၊ ယဝ်ရ ဒြဟတ်ဍေဟ်ကြံင် ပ္ဍဲလပါ်ပုင်မ္ဂး လပါ်ပါဲဍေဟ် ဒြဟတ် ဍိုန်။ ယဝ်ရ ဍေဟ် ပလံင် ဒြဟတ်အရီု ဇၟာပ်ဒိုဟ်မ္ဂး ဇၟာပ်ဒိုဟ်ဂှ် ဒြဟတ်ဍေဟ် ဍိုန်။
17. For should the enemy strengthen his van, he will weaken his rear; should he strengthen his rear, he will weaken his van; should he strengthen his left, he will weaken his right; should he strengthen his right, he will weaken his left. If he sends reinforcements everywhere, he will everywhere be weak.

18. ဒဒှ်မဍိုန်ကဵုဒြဟတ်လၟိဟ် က္တဵုဒှ် ဟိုတ်နူ မသ္ဒးပလေဝ်စ ပရေင်ဗတိုက် နူဒိုဟ်နာနာ၊ ဒဒှ်မဂၠိုင်ကဵုဒြဟတ်လၟိဟ် က္တဵုဒှ် ယဝ်ရ ဓရိုဟ်သၞ ညံင်ဍေဟ်မဂွံသ္ဒးကၠောန်ပ ပရေင်ပလေဝ်ပလေတ် ဗီုဂှ် သွက်ဂွံ ဗတိုက်ကဵုပိုယ်။
18. Numerical weakness comes from having to prepare against possible attacks; numerical strength, from compelling our adversary to make these preparations against us.

19. နကဵု မတီလဝ် ဒၞာဲ ကေုာံ အခိင် ပေါဲဗတိုက် မကြက်ဒှ်ကၠုင်ဂှ်မ္ဂး သွက်ဂွံဗတိုက်ဂှ် ပိုယ်ဂွံပ္ကောံလဝ် ဒြဟတ်ပိုယ် နူကဵုတရဴဇမ္ၚောဲ ဗွဲမဇၞော်ကဵုဒြဟတ်ရ။
19. Knowing the place and the time of the coming battle, we may concentrate from the greatest distances in order to fight.