ပါန်ကွတ်

Hans Rottenhammer, Allegory of the Arts (second half of the 16th century). Gemäldegalerie, Berlin.

ပါန်ကွတ် (အၚ်္ဂလိက်: The arts, Burmese; အနုပညာ) ဟီုမ္ဂးဂှ် ဒှ် အရာ မဆေင်စပ် ကုလညာတ်တေသြရဳ ကေုာံ အရာမဖန်ဗဒှ်ပတိုန်လဝ် မဆေင် ကုပရေင်မဒုင်စသိုင် ပ္ဍဲ ဂကောံမၞိဟ် ကေုာံ အခိုက်ကၞာပြဝေဏဳ ယေန်သၞာင်တအ်ရ၊၊ အရာမပၠုပ်လဝ် စရင်ပါန်ကွတ် အဓိကဂမၠိုင်တအ်ဂှ် မပ္တံ လိက်ပတ် (literature) (မပ္တံ ဝတ္ထု၊ ပေါမ်အာဂီု၊ လဝေင်ဇာတ်၊ ကဗျ၊ လိက်ပလး)၊ ပါန်ကွတ် ထ္ၜးပျး (performing arts) (မပ္တံ လှ်ေ၊ ဒယှ်ေ၊ တိင်တိုက် ကေုာံ ပျးဇာတ်)၊ ပါန်ကွတ် ဗဗဵုမတ် (visual arts)(မပ္တံ ပါန်ချဳ၊ ရုပ်ကသူ၊ ရုပ်ဂမျိုင်၊ ဓဇဲ၊ လမာန်၊ ပါန်စှ်သာ်၊ ဗီုဓါတ်) တအ်ရ၊၊

ပါန်ကွတ် လ္ၚဵုတအ်ဂှ် ပံင်နှဴလဝ် ပါန်ကွတ် ဗဗဵုမတ် ကု ထ္ၜးပျးရ၊၊ ဥပမာ ရုပ်ဂမျိုင်၊ မၞုံ ကုပါန်ကွတ်ထ္ၜးပျးကီု သီု ကုဗဗဵုမတ်၊၊ ပါန်ကွတ်ကဝိ (ဝါ) ပါန်ကွတ် မချူလိက် ဥပမာ ဂရိုင်တအ်ဂှ် ပံင်နှဴလဝ် လိက်ပတ် ကေုာံ ထ္ၜးပျးရ၊၊ နူ ခေတ်ကၠာဝင် ရုပ်ပါန်ခဳထီု စဵု ကုခေတ်လၟုဟ် ရုပ်ဂမျိုင်ဂှ် ပါန်ကွတ် မဗမံက်ထ္ၜး မလဴထ္ၜး ပရူပရာမွဲမွဲ ကေုာံ မကၠာတ်ပ္တိတ် ပရေင်ဒုင်စသိုင် ကောန်မၞိဟ်တအ် ဗီုမဆက်စပ် ကုပွဳပွူသဘာဝတအ်ရ၊။

နိရုတ္တိ

မအရေဝ် ပါန်ကွတ်ဏအ်ဂှ် ဒှ် အရေဝ်မန် ဇေတ်တ်မွဲရ၊၊ ပါန်ဂှ် ဒှ် မနာမ် မကၠုင်နူ ကြိယာတမ် ပ၊ (ဝါ) မကြိယာ ပ မဂွံအဓိပ္ပါယ် မကၠောန်ပ ဂှ် တၞဟ်နမဂွံရပ်စပ် နဒဒှ် မနာမ်တုဲ ဒှ်အာ ပါန်ရ၊၊ မအရေဝ်ဏအ် ဂွံဆဵုကေတ် ပ္ဍဲ ကွတ်စှ်သာ် (ဝါ) ပါန်စှ်သာ် ဗၟာမလွဳစလဝ် (ပန်ဆယ်မျိုး)ရ၊၊ ကွတ်ဂှ် ဒှ် မနာမ် မကၠုင်နူ ကြိယာတမ် ကတ်၊ ဂွံ အဓိပ္ပါယ် မကတ်ဗတောန် ညံင်ဂွံလေပ်မွဲမွဲရ၊၊ ညးလ္ၚဵု ဟီု ပါန်ဝွံ ကၠုင် နူ အရေဝ်ပါဠိ ပညာ ဗီုဏအ်လေဝ် နွံကီုရ၊၊

အရာတၟေင် ကတ် ကု ဗတောန် - ကတ်ဂှ် နအလဵုဇကု မလ္ၚတ်ကေတ်တ်ကီု ကေတ်နဲကဲ နူ ညးမွဲသအာင် ဗီု ကုအစာမွဲမွဲတုဲ ဇကုလ္ၚတ် ညံင်ဂွံလေပ်ဂှ် ဒှ် ကတ်တုဲ ဗတောန်ဂှ် ဒုင်ဗ္တောန်ကေတ် နူ ညးမွဲမွဲတုဲ ဇကုမလေပ်ကၠုင်ကီု ဇကုဗ္တောန်ကဵု ကုညးမွဲမွဲကီုရ၊၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ဒၞာဲမအရေဝ် art ဏအ်ဂှ် ဗီုမန် ကွတ် မွဲမဓဝ်လေဝ် ရုံဂပ်ဒၟံင်ကီုရ၊၊ ဆဂး မအရေဝ်ကွတ်ဝွံ စကာဒၟံင် ဒၞာဲတၞဟ်နာနာ ဗွဲမဂၠိုင်တုဲ တၞဟ်နမဂွံဗၟံက်ထ္ၜး အရာမဆေင် ကုပရေင်မဗမံက်ပတိုန် ကု ပရေင်ဒုင်စသိုင်တအ် ကေုာံ အဆက်စပ် ကောန်မၞိဟ် ကုပွဳပွူသဘာဝတုဲ ထပ်စုတ် မအရေဝ်ပါန်မွဲမမ္ဂး ခိုဟ်ဂၠိုင်ရောင် စှ်ေစိုတ်တုဲ ဖန်ဗဒှ်လဝ်ရ၊၊ အဓိပ္ပါယ် အရေဝ်မန် ပါန်ကွတ်ဂှ် ＂အရာမကၠောန်ပ နကုကွတ်ဂှ် ပါန်ကွတ် မဂးရ၊၊＂

ဒၞာဲမအရေဝ်ဏအ် မန်ပိုယ် ကေင်စကာကၠုင် နူ မအရေဝ်ဗၟာ အနုပညာ ကီုရ၊၊ အနုပညာဂှ် အနု ဂှ် ဒှ် အရေဝ်ဗၟာ မဍိုန်ဍောတ်တုဲ ပညာဂှ် ဒှ် အရေဝ်ပါဠိရ၊၊

ပွံက် Definitions

ပွံက် အဓိပ္ပါယ် ပါန်ကွတ် နကုဗွဲခမၞန်ဂၠေအ်အ်မ္ဂး
ပါန်ကွတ် ဟီုမ္ဂးဂှ် ဒှ် အရာ သတ်မဒုင်စသိုင် အာရီုလေပ်တအ် မဖန်ဗဒှ် ကၠောန်ပတိတ်လဝ် ပ္ဍဲ ကိရိယာမဆက်စၠောအ်တုဲ ဇၟာပ်မၞိဟ် ဗဵုကေတ်မာန်၊ မိင်ကေတ်မာန် ဟွံသေင်မ္ဂး ဒုင်စသိုင်မာန်ရ၊၊

ဌာန မပ္တိတ်လိက် အမေရိကာန် Merriam-Webster ပံက်လဝ် ပွံက် ပါန်ကွတ် ဗီုဏအ်ရ၊၊ ＂ပါန်ကွတ် မပ္တံကုရုပ်ပါန်ခဳ၊ ရုပ်ပါန်ပုတ်၊ ဒွက်၊ ပေါဲ၊ လိက်ပတ် တအ်ဂှ် ဒှ် အရာ မကၠောန်ဗဒှ်လဝ် နကုမၞိဟ် မၞုံ ကုအစောန်စရာဲကွတ် ကေုာံ လၟောဝ်ဇဴစိုတ်၊၊＂

ဝင် History

ပ္ဍဲ ဂရိတ်တမၠာတေအ်ဂှ် ကွတ်တဲ (craft) သီုဖအိုတ်ဂှ် ညးကော်စ techne မဂွံအဓိပ္ပါယ် ကွတ် ဖအိုတ်ရ၊၊ ညးတအ် ပါ်လဝ် ဣလဵုဒှ် ကွတ်တဲ (craft) တုဲ ဣလဵုဒှ် ပါန်ကွတ် (art) ဗီုဏအ် ဟွံမဲရ၊၊ ညံင်ရဴဂှ်ကီု ပ္ဍဲ ဂကူမန် ခေတ်တမၠာတေအ်ဂှ် ပါ်လဝ် ဟွံမဲကီုတုဲ မအရေဝ် သွက် (art) ဂှ် သ္ဒးခၞံဗဒှ်တိုန်တၟိ မကော်ဂး ပါန်ကွတ် ရ၊၊ ပါန်ကွတ် ဂရိတ်တမၠာဂှ် ပုတ်ကၠောန် ရုပ်တိရစ္ဆာန် ကေုာံ ဗၟံက်ထ္ၜး အစောန်စရာဲ ကွတ်တဲ နမပုတ်ရုပ် မဗၟံက်ထ္ၜး ဖျုန်သွမၞိဟ် မၞုံပကတိ ဗီု ကုကတေင်၊ ဖျုန် ကောန်ကၞိမၞိဟ်တအ်ရ၊၊ ပါန်ကွတ် ရဝ်မတမၠာဂှ် ကၠောန်ပုတ် ရုပ်ကျာ်ဂမၠိုင် နဒဒှ်မစၞောန်အစာမ် ကုကောန်မၞိဟ်ဂမၠိုင်၊ မဗၟံက်ထ္ၜး ဥပမာ ရုပ်ကျာ်ဇြုသ် (Zeus) မပန်ဒၟံင် ကမ်ဂဂဵုတး တအ်ရ၊၊ ပ္ဍဲ ပါန်ကွတ် Byzantine ကု gothic ခေတ်လဒေါဝ်ဂှ် အရာမဆေင် ကုဘာကျာ်ခရေတ်ယာန် ဓလီုလဝ် ဂၠိုင်တုဲ မဒုင်သဇိုင် ကုလဟီု နူ သၠပတ်သမ္မာတုဲ ကၠောန်ဗဒှ်လဝ်ရ၊၊

ပါန်ကွတ် ဂကူမန်မ္ဂး မန်ခေတ်ဒွါရဝတဳ (တ္ၚဲဏအ် ပ္ဍဲဍုင်သေံ) ရုပ်မဆေင် ကုဗုဒ္ဓဘာသာ မပ္တံ ကုပဋိမာရုပ် မလတက်လဝ် သ္ၚာကြဳကြဳ မဗာန်ဖျုန်ဇကု မညာတ်တီ ထၜောမ်တဠင် ဇကုဂှ် ဒှ် ပါန်ကွတ် အဓိက ခေတ်ဂှ်တုဲ ပါဲနူ ရုပ်ကျာ်တြဲတုဲ ရုပ် နူ ဇာတ်ဗုဒ္ဓဘာသာ မပ္တံ ဇာတ်ဇၞော်စှ်တအ်ဂှ် ဂွံဆဵုကေတ် ဗွဲတၟေင် ပ္ဍဲတိုင်သီဂမၠိုင် နူဒေသဨသာန်ရ၊၊ ညံင်ရဴ ခေတ်ဒွါရဝတဳကီု ခေတ်သုဝဏ္ဏဘုမ္မိ ခေတ်ဗုကာံတအ်လေဝ် ဒုင်သဇိုင် ကုဗုဒ္ဓဘာသာ မပ္တံ ကုရုပ်ကျာ် ကေုာံ ရုပ်ဇာတ် မကၠုင် နူ ဗုဒ္ဓဘာသာဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်ရ၊၊ ပါန်ကွတ်မန် မသှ်ေဂၠိုင်အိုတ်ဂှ် ပ္ဍဲ ဍုင်ဗုကာံ မဒှ် ဒၞာဲဒတန်မန်တမၠာ မပ္တံ ကုဗီုရုပ်ကျာ်စေတဳ၊ ကျာ်ဂိုဟ်၊ ကျာ်ပဋိမာရုပ်၊ ကေုာံ ရုပ်မဆေင် ကုဇာတ်ဂမၠိုင် မပ္တံ ရုပ်ပါန်တိ ကေုာံ ရုပ်ပါန်ခဳ ပ္ဍဲ ဗဒင် ကျာ်ဂိုဟ်တအ်ဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်ရ၊၊

ပါန်ကွတ်ဗဗဵုမတ် Visual arts

ပါန်ကွတ် ဗဗဵုမတ် ဟီုမ္ဂးဂှ် ဒှ် ဂကူပါန်ကွတ် မဒုင်စသိုင် နကုစက္ခုအာရီု (မဗဵုနကုမတ်) မပ္တံ ကုလမာန်၊ ရုပ်ကသူ၊ ရုပ်ပါန်ခဳ၊ ရုပ်ပါန်ပုတ်၊ ဗီုဓါတ်၊ ဗဳဒဳယော၊ ရုပ်ဂမျိုင် ကေုာံ ဓဇဲ (စမြိုင်)တအ်ရ၊၊ ပါန်ကွတ် ဗဗဵုမတ်ဝွံ ဒှ် ပါန်ကွတ် မပါလုပ် ပ္ဍဲ ပါန်ကွတ်တၞဟ် ဂၠိုင်အိုတ်ဂှ်ရ ပ္ဍဲ ပါန်ကွတ် ဂကူတၞဟ် ဗီု ကုပါန်ကွတ်ထ္ၜးပျး မပ္တံ ကုရလှ်ေ ဒယှ်ေတအ်လေဝ် ဂၠိုင် ကု အောန် ပါလုပ်ဒၟံင်ကီုရ၊၊

ဓဇဲ Architecture

ဗီုရုပ်ပါရ်ထေနောန် လတူက္ဍိုပ် ဒဵုအာခရဝ်ပဝ်လေသ်၊ ဍုင်ဇၞော်အေထေန်၊ ဍုင်ဂရိတ် The Parthenon on top of the Acropolis, Athens, Greece

ဓဇဲ ဟီုမ္ဂးဂှ် ဒှ် ကွတ်တဲ ကေုာံ ပညာ မဖျေဟ်ဗီုပြင်ဒဳဇိုင် စမြိုင် ကေုာံ အသြိုင်ခၞံရ၊၊ မအရေဝ်ဓဇဲဏအ် ပ္ဍဲ တ္ၚဲဏအ် မန်တအ် စကာ အောန်တုဲ ဗွဲမဂၠိုင် ဟီုဒၟံင် အေန်ဂျေန်နဳယာ သၟးဂၠိုင်ရ၊၊ ဓဇဲ ပ္ဍဲ ခေတ်လၟုဟ်မ္ဂး အရာဇၞော်ဇၞော် မပ္တံ ဓဇဲမဖျေဟ်ဗီုပြင် ဍုင်ကွာန်၊ မဖျေဟ်ဒဳဇြာင် ဍုင်ကွာန်၊ ကေုာံ ဓဇဲမဖျေဟ်ဗီုပြင် ဗီုပြင်တိဍာ်တအ်နွံတုဲ အရာဍောတ်တ် မပ္တံ မဖန်ဗဒှ်ပတိုန် ကပေါတ်ပရိဘောဂ မပ္တံ ခုင်တအ်လေဝ် လုပ်လၟုဟ် ပ္ဍဲ ဓဇဲဖအိုတ်ရ၊၊ အစာ (ဝါ) သၟာဓဇဲတအ်ဂှ် ဖျေဟ် ဒဳဇြာင် ဓဇက် ဗီုပြင် မဂွံသြိုင် စမြိုင်ဂှ်ကီု သီု ကုကပေါတ်ပရိဘောဂ မၞုံ ပ္ဍဲ စမြိုင်တအ်ဂှ်လေဝ် ဒးဖျေဟ်ဒဳဇြာင် ဒးဓဇက်ကီုရ၊၊

လမာန် Ceramics

စေဟ်မုတ္တမ ပ္ဍဲတိုက်ထ္ၜး the Naval Museum of Madrid ဍုင်မာဒရိဒ်၊ သပိန်

လမာန် (လဆောဝ်ချူ လၟာန်) ဂှ် ဒှ် ပါန်ကွတ် မကၠောန် နကုတိ မပ္တံ ကုနုင်၊ ထၟာဲ၊ စေဟ်၊ ဗြံက်၊ ပ္ၚာန်တအ်ဂှ်ကီု သီု ရုပ်နာနာသာ်တအ်ရ၊၊ ဟိုတ် မကၠောန် နကုတိတုဲ ပါန်တိ ဗီုဏအ်လေဝ် ဟီုဂွံရ၊၊ မအရေဝ် ပါန်တိ ပ္ဍဲ အခိင်တ္ၚဲဏအ်ဂှ် ဒှ်အာ အရာမကၠောန်လဝ် နကဵုအင်္ဂဒေ ရ၊၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ အရာမကၠောန် နကုတိ မပ္တံ နုင်၊ ထၟာဲ၊ စေဟ်တအ်ဂှ် ဒှ် ပါန်လမာန်၊ တုဲ အရာမကၠောန် နကုအင်္ဂဒေတအ်ဂှ် ဒှ် ပါန်တိ၊ မြဴသာ်ဝွံ ပိုဲတအ် ပါ်ဂွံကီုရ၊၊

ကသူ Drawing

ကသူ ဟီုမ္ဂးဂှ် ဒှ် မနာမ် မကၠုင်နူ မကြိယာတမ် သူ/က္သူ။ သူဂှ် စကာ နဒဒှ် မနာမ်မ္ဂး ဒှ် ကသူ၊၊ 'သူ' ဂှ် ဒှ် အရေဝ်မန် ခေတ်တြေံ မတုပ် ကုအရေဝ်မန်ခေတ်လၟုဟ် 'ချူ´၊၊ ဗီု ဘာသာအင်္ဂလိက် drawing ကု painting တၞဟ်ခြာဂှ် အရေဝ်မန် ခေတ်ကၠာတေအ်လေဝ် ညး ပါ်လဝ် ချိုတ်တ်ပၠိုတ်တ် ဟွံမဲရ၊၊ ရံင် တၠုင်လအာ မအရေဝ်တုဲ ဒၞာဲအရေဝ်အင်္ဂလိက် drawing ဂှ် ဗတ်မန် ကသူ၊ တုဲ ဒၞာဲ painting ဂှ် ပါန်ခဳ ဗီုဏအ် ပိုယ် ပါ်ဂွံကီုရ၊၊

ကသူဂှ် ဂွံ အဓိပ္ပါယ် မချူဗၟံက်ပတိုန် ဗီုရုပ် နမစကာ ကိရိယာနာနာ ကေုာံ ကွတ်နဲကဲနာနာရ၊၊ ဗွဲမဂၠိုင်မ္ဂး ကသူဂှ် လတူခတှ်ေမွဲမွဲ မပ္တံ ကုစက္ခော၊ ယာတ် ဒှ်တမ် ချူဓဇက်ဏာ ဂၠံင်တေအ် ဂၠံင်ဏအ် စကာကွတ်နဲကဲတုဲ ဗၟံက်ပတိုန် ဗီုရုပ် ပ္ဍဲ လတူခတှ်ေဂှ်ရ၊၊ ဗွဲမဂၠိုင် စကာ ကၞေဟ်ဗကေဝ် (graphite pencils)၊ ကၞေဟ်မှင် (pen and ink) စုက် မၞုံကုမှင်/ဍာ်ဂဥုဲ (inked brushes)၊ ကၞေဟ်အသာ် (colour pencils)၊ crayons၊ ချး (charcoals)၊ pastels ကေုာံ markers တအ်ရ၊၊ နကုဒိဂျိတလ် ဓဇက် ပ္ဍဲ ကောန်ပျူတာတအ်လေဝ် အဓိပ္ပါယ် တုပ်ဒၟံင် ဗီုလတူဂှ်ကီုရ၊၊ ကွတ်နဲကဲအဓိက မစကာ ပ္ဍဲ ကာလမချူ ကသူဂှ် ဒဒှ်မဓဇက်ပၞောန် (line drawing)၊ ခရက် (hatching)၊ (ခရက်လၞင်) crosshatching၊ (ခရက်ဇဟောမ်) random hatching၊ ဇွိုန်လပှ် (scribbling)၊ ဍံက် stippling၊ ဓဇုက် blending တအ် မဒှ်ရ၊၊

ပါန်ခဳ Painting

The Mona Lisa, by Leonardo da Vinci, is one of the most recognizable artistic paintings in the Western world.

ပါန်ခဳဂှ် ဒှ် ဗီုပြင် နဲကဲ မကၠောန်ပတိတ်လဝ် ပရေင်မဒုင်စသိုင်မွဲတုဲ မလေပ်နွံ ကုဗီုပြင် မကၠောန်ပ္တိတ်ဂၠိုင်ကုနဲရ၊၊ နကုနဲ ကသူ၊ မုဒြာတ် (gesture) ဗီုပြင်ဇိုင်တဲ၊ (composition) မဖျေအ်ဖျဝ် ဖျေဟ်လဝ်ဒၞာဲ ဗီုပြင်စှ်ေစှ်ေတုဲ ဓဇက်ရုပ်၊ လလဴပူ (narration)၊ စိတ္တဇ (abstraction)တအ် ကေုာံ ဗီုပြင်မကယျိုင်ပယျေဝ်ဂမၠိုင်(aesthetic modes)တအ်ဂှ် ကၠောန်ပ္တိတ် ပရေင်ဒုင်စသိုင်ရ၊၊ ပါန်ခဳဂှ် ဗီုရုပ်သဘာဝ ဗီုမကတဵုဒှ်ဒၟံင်ကွေဟ်ဟ် ဗီုကဵု ရုပ်သဘာဝ၊ တိဍာ်၊ တၞံဆု၊ ပ္ကဴ၊ ပရေင်မံင်စံင်ဘဝမၞိဟ် ဗီုကဵု ရုပ်ခုင် ရုပ်ပ္ၚာန်တအ်၊ ဝှဝ်တဝ်ဂရာပ်ဖေတ် (photographic)၊ ဗီုရုပ်မချပ်ကေတ် ပ္ဍဲစိုတ် မကော်ဂး စိတ္တဇ၊ ဗီုရုပ်မလဴပူ ပရူပရာမွဲမွဲ မကော်စ လလဴပူ၊ ဗီုရုပ်မထ္ၜးသင်္ကေတနိမိတ် မကော်ဂး ဥပစာလင်္ကာ (symbolistic)၊ ဗီုရုပ်မပကဵု ပရေင်ဒုင်စသိုင် မကော်ဂး ကမြဴစိုတ် (emotive) (မလုပ်လၟိဟ် ဂကူပါန်ခဳ Expressionism)၊ ဗီုရုပ်မဆေင်ကဵု ပရေင်ဍုင်ကွာန် နဒဒှ်သဘာဝ (political in nature)(မလုပ်လၟိဟ် ဂကူပါန်ခဳစၞေဟ် artivism)၊၊

အစာပါန်ခဳ ခေတ်တၟိတအ် ဖန်ဗဒှ်လဝ် ကွတ်ပါန်ခဳတၟိတၞဟ်ဟ်လေဝ် နွံဏီရ၊၊ ပၞောဝ်တအ်ဂှ် ဒှ် ပါန်ခဳကဝ်လိက် (collage) မဒှ်အရာ မပကောံစုတ်လဝ် နာနာသာ်ရ၊၊ ပါန်ခဳကဝ်လိက်ဂှ် ဒှ် ပန်ခဳ မပံင်နှဴစုတ်လဝ် ကိရိယာတၞဟ်တအ် ပ္ဍဲရုပ်ဂှ်ရ၊၊ အစာပါန်ခဳခေတ်တၟိလ္ၚဵုတအ်ဂှ် ဓဇက်ရုပ် နဍာ်ဂဥုဲ လတူ ဗလးမွဲမွဲဟွံသေင် မကၠောန်ဗဒှ် ဗီုပြင်မွဲမွဲ နကဵုဗတီ၊ ဆု၊ ဒုန်၊ ဆံက် ဒှ်တမ်ရ၊၊

ဗီုဓါတ် Photography

ဗီုဓါတ် မကော်ဂး ဝှဝ်တဝ်ဂရာပ်ဖဳ နဒဒှ်ပါန်ကွတ်မွဲဂှ် ညးမတက်ဗီုတအ် တက် ဗီု နမဖန်ဗဒှ်ပတိုန် ရုပ္ပာရီုမွဲရ၊၊ ဗီုဓါတ်ပါန်ကွတ်ဂှ် ဟွံတုပ် ကုဗီုဓါတ်ပရိုင်နေဝ်ဇြေန် (photojournalism)၊၊ ဗီုဓါတ်ပရိုင်နေဝ်ဇြေန်ဂှ် ဒှ်ဗီုဓါတ် မလဴကဵု ပရိုင် ပရူမွဲမွဲ၊ ဒဒှ်မွဲမွဲတုဲ မရန်တၟအ်လဝ် သွက်ဂွံစကာ နဒဒှ်ကမၠောန်ရ၊၊

ပဋိမာရုပ် Sculpture

ပဋိမာရုပ်ဂှ် လုပ် လၟိဟ် ဂကောံ ပါန်ကွတ်ဗဗဵုမတ်ဂမၠိုင်တုဲ မဖန်ဗဒှ်လဝ် နကုပိတလင် (three dimensions) ရ၊၊ ပဋိမာရုပ်တအ်ဂှ် ညး ကၠောန်လဝ် နကုကပေါတ်ကိရိယာ နာနာသာ် မပ္တံ ကုတၟအ်၊ ပသဲ၊ တိ၊ ဆုတအ် ဒှတမ်ရ၊၊ ရုပ်မပုတ် နကုဆုတအ်ဂှ် ပါန်ပုတ်၊ ရုပ်မမာန်လဝ် နကုအင်္ဂဒေဂှ် ပါန်တိ၊ ရုပ်မပုတ်လဝ် နကုတၟအ်ဂှ် ပါန်တၟအ်၊ ရုပ်မသြောန်လဝ် နကုလောဟဗရိုတ်တအ်ဂှ် ပါန်သဲ (ပန်းတဉ်း) ညး ကော်စရ၊၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ပဋိမာရုပ်ဂှ် ဒးကၠောန်ပ နနဲကဲ မပုတ်၊ ပမာန်၊ မသြောန် မကၠောန်လဝ် ဗီုပြင်တုဲ မဍဵုကေတ်ဗီုဂှ် အရေဝ်မန်တြေံ မလာတ် မြဴသာ်ဝွံ ဒးကၠောန်ဗဒှ်ပတိုန်ရ၊၊

ပါန်ကွတ် ကဝိ Literary arts

ပါန်ကွတ်ကဝိဂှ် ပါန်ကွတ်လိက်ပတ် ဗီုဏအ်လေဝ် ဟီုဂွံကီုရ၊၊ ပါန်ကွတ်ကဝိမ္ဂး စကာ မလိက် ဝါကျလိက်တုဲ ဗၟံက်ပတိုန် ပရေင်မဒုင်စသိုင်၊ လၟောဝ်ဇဴစိုတ်တအ်ဂှ် ပါလုပ် လၟိဟ် ပါန်ကွတ်ကဝိရ၊၊ ပၞောဝ် ကုဂကူလိက်ၜါသာ် ဂကူလိက် fiction ကု non-fiction သီုၜါဂှ် ပါလုပ် လၟိဟ် ပါန်ကွတ်ကဝိမာန်ရ၊၊ ၜိုန်ဂှ်လေဝ် လိက်ဗီု ကုပရိုင်၊ ကေုာံ လိက်ပရေင်ဓမ္မတာတအ်ဂှ် ဟွံလုပ် လၟိဟ် ပါန်ကွတ်၊ တုဲ လိက်ကဗျ၊ အလင်္ကာ၊ ပေါမ်အာဂီု၊ ဒဏ္ဍာရဳ၊ လိက်ဂရိုင်တအ်ဂှ် ပါလုပ် လၟိဟ်ပါန်ကွတ်ကဝိ ဖအိုတ်ရ၊၊ ပါဲနူ မစကာမလိက်တုဲ မဖန်ဗဒှ် ပါန်ကွတ်ကဝိဂှ် နကုအရေဝ် မဖ္ဍောတ်၊ ဗှ်တအ်လေဝ် ပါလုပ် လၟိဟ် ပ္ဍဲ ပါန်ကွတ်ကဝိကီုရ၊၊ လိက်မစုတ်လဝ် သီုဗီုရုပ် ဗီုကုလိက်ဝတ္ထုထ္ၜးရုပ်တအ်ဂှ် ညးကော်စ ဂကူပါန်ကွတ် ninth art (le neuvième art) ရ၊၊

ပါန်ကွတ် ထ္ၜးပျး Performing arts

ပါန်ကွတ်ထ္ၜးပျးဂှ် ဒှ် ပါန်ကွတ် မပ္တံ ရလှ်ေ၊ ဒယှ်ေ၊ ပျးဇာတ်၊ အဝ်ပရာ၊ တိင်တိုက်၊ မိမေ (mime) ကေုာံ အရာမထ္ၜးပျးတၞဟ်ဟ်တအ်ရ၊၊ ပါန်ကွတ်ထ္ၜးပျးဂှ် ဒှ် ပါန်ကွတ် မပံင်ဗစိုပ်လဝ် မပ္တံ ကုပါန်ကွတ်ဗဗဵုမတ် ကေုာံ ပါန်ကွတ်ကဝိတအ်ရ၊၊ မၞိဟ်မထ္ၜးပျးတအ်ဂှ် ဂတဂှ် စုတ်သၟာတုဲ ကော်စရ၊၊ ဥပမာ ညးမထ္ၜးပျး အရာမလှ်ေဂှ် သၟာလှ်ေ (ဝါ) ရလှ်ေ၊ ညးမထ္ၜးပျး အရာမဒယှ်ေဂှ် သၟာဒယှ်ေ မြဴသာ်ဝွံ ဒှ် တမ်ရ၊၊ အရာတအ်ဏအ် ဂွံထ္ၜးမာန်ဂှ် ညးမလေပ်လဝ် ကွတ်တၞဟ်တအ် မပ္တံ အစာချူလိက်/ အစာကဝိ၊ အစာတိင်တိုက်တအ် ဒးပါလုပ်ကီုရ၊၊ (တူရိယာဇုက်ဂှ် ဒးတိင် ရမ္သာင်ဂွံတိတ်၊ တူရိယာ စၞာံ မဒးတက်တအ်ဂှ် ဒးတိုက် ရမ္သာင်ဂွံတိတ်တုဲ မကြိယာတိင်ဂှ် ပမနာမ်မ္ဂး ဒှ်အာ တွိင်၊ မကြိယာတိုက်ဂှ် ပမနာမ်မ္ဂး ဒှ် တွိုက်၊ အရာသီုဖအိုတ်ဂှ် တွိင်တွိုက် (ကွိင်ကွိုက်) မြဴသာ်ဝွံ ကော်စဂွံရ၊၊)