ဖဝ်ချိုဝ်၊ နာဲ

နာဲဖဝ်ချိုဝ်
ဗီုရုပ် နာဲဖဝ်ချိုဝ်
သၠးဂၠံဂဝ်	(1905-11-18)နဝ်ဝေမ်ဗါ ၁၈၊ ၁၉၀၅ ဍုင်ဒဵုထဝ် (ရွှေတောင်မြို့)ပြန်
စုတိ	မေ ၁၁၊ ၁၉၈၄(1984-05-11) (အာယုက် ၇၈) ဍုင်လ္ဂုင်
ဟိုတ်မစုတိ	အာယုက်ဇၞော်
ဂကူ	ဂကူမန်
ကဆံင်ပညာ	မဟာဝိဇ္ဇာ (အင်္ဂလိက်) သၞောဝ်ဥပဒေ
ဘာ	Rangoon University
မဒယှ်တဴ	က္ဍိုပ်သကိုပ်ကောန်ဂကူမန်
အံက်	နာဲဖဝ်လှ(ဝဏ္ဏကျဝ်ထေန်)၊ မိကျေနု
ဂယိုင်လမျီု	သၟာပရေင်ဍုင်ကွာန်

အစာဖဝ်ချိုဝ် (၁၉၀၅ နဝ်ဝေမ်ပါ ၁၈ - ၁၉၈၄ မေ ၁၁)ဝွံ ဒှ်ညးမပံက်မတ် ကောန်ဂကူမန် စပ်ကဵု ပရေင်ဍုင်ကွာန် ကၠာအိုတ် ကြဴနူ မန်မကျအာဍုင်မန်ဟံသာဝတဳ ကုဗၟာတုဲ၊ ဒှ်မၞိဟ် မဟီု ယဝ်ရမန် ဟွံကၠောန် ပရေင်ဍုင်ကွာန်တၞဟ်ခြာမ္ဂး အခေါင်ဂကူမန် မံက်ဂတဝ်ကၠုင် ဟွံမာန် တုဲ ဒက်ပ္တန်ကၠုင် ဗော်ပရေင်ဍုင်မန် ကၠာအိုတ် ပ္ဍဲခေတ်ပစ္စုပ္ပန်ဏအ်ရ။ တုဲဗက်ဆဝ်မ္ၚိုဟ် ဂကူမန် ညံင်ဂွံၚုဟ်ကတဵု ပ္ဍဲပရေင်ဍုင်ကွာန်ရ၊၊

ကတဵုဒှ်မၞိဟ် ကေုာံ ဘဝ

တၞောဝ်ဒတောဝ် အစာဇၞော် နာဲဖဝ်ချိုဝ်

အစာဖဝ်ချိုဝ်ဝွံ ကတဵုဒှ်မၞိဟ် ပ္ဍဲသက္ကရာဇ်ခရေတ် ၁၉၀၅ ဂိတုနဝ်ဝေန်ပါ ၁၈ မဒှ်ကောန် နာဲဖဝ်လှ ညးမဒှ်အစာသဝ် မဂွံဒုင်ယၟု ဝဏ္ဏကျဝ်ထေန်၊ မိကျေနု နူကဵု ဍုင်ဒဵုထဝ် (ရွှေတောင်မျိုအ်) ပ္ဍဲခရိုင်ပြန်ရ။ ညးတိုန်ဘာအလဵုအသဳအင်္ဂလိက် ပ္ဍဲမတ်မလီု အံင်စှ်တန် ပ္ဍဲမတ်မလီုရ။ ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၂၇ ဂှ် ကလိဂွံ တဆိပ်ကြာဝိဇ္ဇာ ကဆံင်သမၠုင် နူတက္ကသိုလ် နကဵုဂုန်တၟေင် ပ္ဍဲဘာသာအင်္ဂလိက်ရ။ ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၅၃ ဂှ် ကလိဂွံ တဆိပ်ကြာဥပဒေ ပၠန်ရ။

အစာဖဝ်ချိုဝ်ဝွံ ဒှ်မၞိဟ်မရှ်ေသှ်ေ ဘာသာသင်ခရေတ်မွဲတုဲ ၜိုန်ရ ညးဒက်အိန်ထံင် ကု ဣစဳမျသေန် မဒှ်ဂကူကရေင်ကီုလေဝ် ကောန်ဇာတ် ဆမွဲကီု ဟွံဍတ်ပါက်ရ။ ညးလွဳဗ္စလဝ် ကောန်ၚာ်မန်မွဲ (မဒှ်ကောန်မေန် က္ဍိုပ်သကိုပ်ဂကူမန် နာဲအံင်လှၚိုဲ) ရ။

သက္ကရာဇ် ခရေတ် ၁၉၈၄ ဂိတုမေ ၁၁ ကလိဂွံအာယုက် (၈၀) အစာဖဝ်ချိုဝ် စဴအာဘဝပရလိုက် ပ္ဍဲသ္ၚိညး မၞုံပ္ဍဲဍုင်အင်စိင်ရ။

နာဲဖဝ်ချိုဝ်ဝွံ ဒှ်မေန်စေက် တၠညးဗညာဒလ မဒှ် ဨကရာဇ်မန် သၟိင်ဍုင်ဟံသာဝတဳ လက္ကရဴအိုတ်ရ၊၊ အပါညး နာဲဖဝ်လှဂှ် ဒှ်ကောန် ဣစဳဒေအ် (ယၟုတမ် ဟွံပြာကတ်)၊၊ ဣစဳဒေအ်ဂှ် ဒှ်ကောန်သၟိင်သုမန၊ သၟိင်သုမနဂှ် ဒှ်ကောန်သၟိင်ဗြဗတာင် သၟိင်စဍုင်ဗြဝတဳ၊ သၟိင်ဗြဗတာင်ဂှ် ဒှ်ဒေအ် တၠညးဗညာဒလ၊၊ နာဲဖဝ်လှ ကတဵုဒှ်မၞိဟ် ပ္ဍဲကွာန်ဝင်ကျာံ (ဝင်းကြံရွာ)၊ ပွိုင်ဍုင်ထိုင်အာင် (ထုံးအိုင်မြို့နယ်) ပ္ဍဲဂိတုဖေဖဝ်ဝါရဳ ၁၀၊ သၞာံ ၁၈၇၂ တုဲ ဒှ်ညးမကလိဂွံပညာဂဥုဲ Licensed Medical Practioner (L.M.P.) နူဍုင်အိန္ဒိယ မာဒရေတ်တုဲ ကၠောန်ကမၠောန်အစာဂဥုဲ ပ္ဍဲဍုင်မန်ဗၟာ ဒၞာဲဗွဲမဂၠိုင်ရ၊၊ မိညး မိကျေနုဂှ် ဒှ်မၞိဟ် နူကဵု ဍုင်ဒဵုထဝ် ပ္ဍဲခရိုင်ပြန်၊၊ ကောန် ဝဏ္ဏကျော်ထင်ဦးဘိုးလှဂှ် ဒှ် နာဲကျော်ဒင် ကဵု အစာမန်ဖဝ်ချိုဝ်၊၊ ပ္ဍဲခေတ်အလဵုအသဳ ဦးနုဂှ် နာဲကျော်ဒင် ကတဵုဒှ် ဝန်ဇၞော်ဂကူမန် (မွန်လူမျိုးရေးရာ အတွင်းဝန်) တုဲ အစာမန်ဖဝ်ချိုဝ်ဂှ် ဒှ်က္ဍိုပ်သကိုပ် ဂကူမန် ညးမဆဝ်မ္ၚုဟ် ညံင်ကောန်ဂကူမန် ဂွံကတဵုကၠောန် ပရေင်ဍုင်ကွာန်ရ၊၊ ကောန် နာဲကျော်ဒင်ဂှ် နာဲDavid Aung Myint Din (စုတိ မေ ၂၂၊ ၂၀၁၉ အဝ်သတေလျာ) အာပဒတဴ ပ္ဍဲဍုင်အဝ်သတေလျာ၊ နာဲဂျောန်ဒေန် (John Din) ပဒတဴ ပ္ဍဲဍုင်ဒိန်မက်၊၊

ပရေင်ချဳဓရာင် သွက်အခေါင်ဂကူမန်

ပ္ဍဲခေတ်အင်္ဂလိက်ဂှ် မၞိဟ်တအ် လေပ်လိက်အင်္ဂလိက်ဟေင် ကလိဂွံ ဒၞာဲကမၠောန်ခိုဟ်ဟ်တုဲ မၞိဟ်စိုတ်လုပ်စ လိက်အင်္ဂလိက် ဂၠိုင်နူလိက်ဗၟာရ။ တၞဟ်န စိုတ်ဓါတ်ဆာန်ဂကူ ဆာန်လိက်ပတ်ဗၟာ ဂွံသၠုင်တိုန်တုဲ ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၃၀ ဂှ် ညးတအ် ဒက် ဗော်သွးဂကူဗၟာပိုဲ (တို့ဗမာအစည်းအရုံး) ရ။ ညံင်ရဴဂှ်ကီု ဂကူမန်တအ်လေဝ် ဒက်ပတန် ဗော်သွးမန် အလုံဍုင်ရာမည ကီုရ။ ပ္ဍဲဗော်သွးဂှ် အစာဖဝ်ချိုဝ် ပါလုပ် နဒဒှ်မၞိဟ်တာလျိုင်မွဲတၠကီုရ။

မန်တအ် ဒက်ဗော်သွးမန်ဂှ် ဗၟာတအ်ဟီု မန်တအ် ဟွံမိက်ပံင်ကဵုဗၟာ။ တၞဟ်နဂွံဝေင်ပါဲ ကိစ္စဏအ်တုဲ ပ္ဍဲသၞောဝ်ဗော်သွးမန် ပိုဒ် (၁၇)ဂှ် ＂ဒုင်ယၟု ဗော်သွးရာမညဝွံတုဲ ညးလဵုမွဲလေဝ် ကၠောန်ပရေင်ဍုင် ဟွံဂွံ＂ မြဴသာ်ဝွံ စဵုဒၟာလဝ်ရ။ နကဵုပိုဒ်ဂှ်မ္ဂး ဗော်သွးမန်ဂှ် ဒှ်ဗော်ပရေင်ဍုင်ကွာန် ဟွံသေင်၊ ဒှ်ဗော် ဆသွက်ဂွံဇၞော်မောဝ်ပတိုန် လိက်ပတ်၊ အခိုက်ကၞာမန်ဟေင်ရ။

ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၄၂ ဂှ် ညးဒှ် ညးရေင်တၠုင် ပ္ဍဲကမ္မတဳဥက္ကဌ ထိင်ဒက် ပရေင်ၜိုဟ်လလံ ကေုာံ ပရေင်ပညာအာဂတပၠတရဴ ကောန်ဍုင်ကွာန်တအ်ရ။ အခိင်ညးမဒှ်ဒၟံင် အစာဘာတက္ကသိုလ်ဂှ် ဗိုလ်အံင်သာန်လေဝ် ကေင်ဗ္တောန်လဝ်လိက် နူညးကီုရ။ ကွးဘာတက္ကသိုလ်တအ် ချဳဓရာင် ပရေင်ဍုင်ကွာန် သွက်သၠးပွးဂှ် ညးကဵုဒြဟတ် ဗိုင်ဖျေဟ်ကဵု အစဳအဇန်ကမၠောန်ကီုရ။

သၟိင်အင်္ဂလိက် မိက်ဂွံခါန်ကၞက်ကဵုအဝဵု (အိုင်စီအက်စ်) မဒှ်ဂကောံအုပ်ဓုပ်ဂှ် ညးဟီု ညးဟွံမွဲပၟိက် ကဆံင် ညးနွံပၟိက် ကဵုဍုင်သၠးပွးဟေင်ရ။ ဗွဲကြဴ တၞဟ်နဂွံသၠုင်ပတိုန် အသိင်ပၠန်ဂတးတုဲ ဒက်ပတန် (ဖက်ဆစ်တိုက်ဖျက်ရေး ပြည်သူ့လွတ်လပ်ရေးအဖွဲ့ချုပ် ဖ-ဆ-ပ-လ) ဂှ် ညးလေဝ် ကေတ်လဝ် တာလျိုင် နဒဒှ်ကမ္မတဳဗော်ဂှ် မွဲတၠကီုရ။

ပ္ဍဲအခိင် မချဳဓရာင်ဒၟံင် ပ္ဍဲဗော်သွးရာမညဂှ် ညးချူလိက်မွဲ နကဵုဘာသာဗၟာ (ဂကူမန်တအ် ၚုဟ်ကတဵုဂွံရ) မၞုံ ၆၀ တင် သွက်ဂကူမန်တအ် မဒးကၠောန် ပ္ဍဲအခိင်ဂှ်ရ။ ပ္ဍဲတင် ၁၀ ဂှ် ＂မန်ဂှ် ဟိုတ်နူဒှ် ဂကူပရဲရောင် ရဴဝွံ ဗှ်ဗၞုဟ်ဒးကၠုင်တုဲ မံင်စံင်ပၠန်လေဝ် နွံကၠုင်ကဵုယေန်သၞာင်၊ ဟီုဂးဂလာန်လေဝ် ဍိုန်ဍောတ်လဇောတ်လၟောဝ်ကၠုင်ရောင်။ ဂလာန်သကာတ်မြဟ် မသကေဝ်ကတောဝ်တအ်ဂှ် ဝေင်ပါဲကၠုင်ရောင်။＂ပ္ဍဲပိုဒ် ၃၆ ဂှ် ＂ဍုင်ကွာန်ဂွံဇၞောဝ်မောဝ်တိုန်အာ ဌာန်အနာဂတ်ဂှ် ဟိုတ်မၞုံ ပ္ဍဲသကေမ်တဲ ကောန်ၚာ်သၟတ်တအ်ဂှ်ရ ညးဇၞော်အစံင်အစာမန်တအ်လေဝ် ဒၞာဲဇကု မကၠောန်ကၠုင် ဟွံစိုပ်ဒတုဲဏီတအ်ဂှ် ဖအောဝ်ကဵုသၟတ်တအ် ကဵုဒတုဲဖဵု ပရေင်ဂကူအိုတ်ရောင်။＂

နကဵုဗော်သွးရာမည မကၠောန်ဒၟံင် ဆပရေင်လိက်ပတ်၊ ပရေင်အခိုက်ဘာသာ ပြဝေဏဳသၟးဂှ် ဟွံရုံဂပ်၊ လပါ်ပရေင်ဍုင်ကွာန်လေဝ် သ္ဒးကၠောန်ကီုဟေင် ကာလဍုင်ဂွံသၠးပွးမ္ဂး အခေါင်သွက်ဂကူမန် ဂွံမံက်ဂတဝ်မာန်ရောင်။ မန်ဟွံကၠောန် ပရေင်ဍုင်ကွာန်တၞဟ်ခြာမ္ဂး အခေါင်သွက်ဂကူမန် မန်ကလိဂွံဟွံမာန် ညးညာတ်ကေတ် သာ်ဏအ်တုဲ ညးပတိုန်ထ္ၜးကဵု ဗော်သွးရာမည။ မၞိဟ် ပ္ဍဲဗော်သွးဂှ် လပါ်ဂၠိုင် ဟွံဒုင်တဲရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၄၅ ဂိတုနဝ်ဝေန်ပါ ၉ (၁၃၀၇ ဂိတုကထိုန် ၅ မံက်) ဂှ် အစာဖဝ်ချိုဝ် ဍိုက်က္ဍိုပ်ပၠတရဴတုဲ ဒက်ပ္တန်ပ္တိုန် ဗော်မန်ကောန်ဍုင်အရင် ရ။ အပ္ဍဲဗော်ဂှ် ညးယိုက်ဂၠေင် နဒဒှ်ဥက္ကဌ၊ နာဲမန်ဥူတာန် ညးအုပ်ကာ၊ အစာဂဥုဲနာဲကျဝ်လှ ဂဥုပ်ဘဏ္ဍာ၊ နာဲအုံဖေ စၟဳစၟတ်စရင်၊ နာဲမန်ထောန်ယျေန် ကေုာံ နာဲဆာန်မန် (ကမာဝက်) သကိုပ်စန်ဒက် ကေုာံ ပရးဝါဒ၊ နာဲမောင်ကျဳ၊ နာဲသာန်ကျာင်၊ နာဲယှိုဲကျာင်၊ နာဲဗချေတ်(မတ်မလီု)၊ နာဲဗလောန် (ကအ်နှာတ်)၊ နာဲချေတ်ဖေ၊ နာဲကျဝ်ဝေန်၊ နာဲထောန်အံင် တအ် ပါလုပ် နဒဒှ်ကေင်ကာအိုတ်ရ။ ဂကောံဂှ် စွံလဝ် ဂဥုပ်ရုင် ပ္ဍဲလကျာ်မန်ယျေတာယှေ (လၟုဟ် ဘာကျာ်သြဳမန်) ဍုင်လ္ဂုင်ရ။ ဟိုတ်နူညးဒက်ဂကောံပရေင်ဍုင်ကွာန်တုဲ ညးဒးဒုင်နုက်ပတိတ် နူဗော်သွးရာမညရ။

အစာနာဲဖဝ်ချိုဝ်ဝွံ ၜိုန်ရ မၞိဟ်မဗဳဇဂကူမန်ဇေတ်တ်ကီုလေဝ် ညးဟီုအရေဝ်မန် ဗှ်လိက်မန် ဟွံလေပ်ရ။ ဗွဲကြဴ အရေဝ်ဆက်မိတ် နဘာသာမန် ဆညိညဇြိုင်သာဟေင် ညးဟီုလေပ်ရ။ ၜိုန်ရ ညးမဒှ်မၞိဟ် ပတှ်ေဘာသာခရေတ်ယာန်မွဲကီုလေဝ် ဇၟာပ်ညးဆဵု ခမဳသင်မ္ဂး ညးပင်တဲ နဒဒှ်အခိုက်ကၞာမွဲရ။

အစာဖဝ်ချိုဝ် ဒက်ပတန် ဗော်မန် ကောန်ဍုင်အရင် မပံင်တောဲ ကုဖဆပလတုဲ မကၠောန် ပရေင်ဍုင်ကွာန် သွက်ဂကူမန်ဂှ် က္ဍိုပ်သကိုပ် ဖဆပလတအ်ဟီု ပစရဵုစ ကုညး ဒဒှ်ရ အစာဖဝ်ချိုဝ် လွဳယဲမၞိဟ်ချိုတ်တ် ရ။ နကဵုလညာတ် က္ဍိုပ်သကိုပ်ဖဆပလတအ်မ္ဂး ဂကူမန်ဂှ် ဒှ်ဂကူမချိုတ်ကၠက်မွဲရ။ ဆရဲကၠောန်ဗ္ၚတအ်ဟေင်ရ ဟီုအရေဝ်မန်လေပ်၊ ရဲဗ္ၚတအ်ဂှ် ဗီုလဵု ဍေဟ်တအ် စိုတ်ဂွံလုပ်စ ပ္ဍဲပရေင်ဍုင်ကွာန်ရော။ အစာဖဝ်ချိုဝ် ညးဟွံဒုင်ယှအ်တုဲ ညးကလေင်ဟီု ＂အစာသဝ် မလွဳယဲ မၞိဟ်ဂမ္စိုတ် ကလေင်ဂျိုင်တိုန်ဂှ် စောန်နူ အစာသဝ် မလွဳယဲ မၞိဟ်ဂျိုင်င်ဏီ＂ရ။

ရဲဖဆပလ ဟီု ဗော်မန်ကောန်ဍုင်အရင်ဂှ် နွံဆယၟု ဒြဟတ်ဟွံမွဲ။ တၞဟ်နဂွံထ္ၜး ဒြဟတ်ဂကူမန်တုဲ ပ္ဍဲကၞောတ်သၞာံ ၁၉၄၆ ဂှ် မန်တအ် ကၠောန်သဘင်ကောံဓရီု ကောန်ဂကူမန် အလန်ပထမ ပ္ဍဲကွာန်ပ္ၚ ဘာပလိုက် ရ။ ပ္ဍဲသဘင်ဂှ် လၟိဟ်ဂကူမန် မွဲလက်ပြင်င် တိုန်စိုပ်လဝ်ရ။ တၞဟ်နဂွံကလေင်ဆဝ်မ္ၚုဟ် စိုတ်ဓါတ် ဆာန်ဂကူမန်တအ်တုဲ ဖျေဟ်သ္ဂုတ်သွာတ် သွက်ဂွံကၠောန် တ္ၚဲကောန်ဂကူမန်ရ။ နာဲထဝ်အး (ကမာဝက်) ပတိုန်ထ္ၜး ကေတ်တ္ၚဲမန်တအ် ပတန်ဍုင်ဟံသာဝတဳ ဂိတုမာ်မွဲစွေက် ပ္ဍဲသက္ကရာဇ်သာသနာ ၁၁၁၆ဂှ် ကြိုက်တန်ဂၠိုင်ရ။ တင်ပတိုန်ထ္ၜးဂှ် ပစၟတ်သမ္တီ ပ္ဍဲကောံဓရီု ကွာန်ဝါဍောတ် (တကအ်ခၟိုင်)ရ။ ပ္ဍဲကောံဓရီုဂှ် ပ္ဍဲသဘင်ရုဲမာဲ သွက်ကၠတ်ထဝ်ပတန်ဍုင်သၠးပွးဂှ် ယဝ်ရ မန်တအ် ဟွံကလိဂွံ ပွိုင်ဆန္ဒမာဲ တၞဟ်ခြာမ္ဂး မန်ပိုယ် ဗဂပ်ဗဗေင် ကုပေါဲရုဲမာဲဂှ်ရ။ ကလေင်ရုဲစှ် ညးတာလျိုင်တၟိပၠန်ဂှ် နာဲဖဝ်ချိုဝ် ဂွံကလေင်ရုဲစှ် နဒဒှ်ဥက္ကဌပၠန်ရ။

ပ္ဍဲ ၁၉၄၇ ဂိတုအေပြဳဂှ် ဗော်ဖဆပလ ကၠောန်ဗဒှ် သဘင်ကောံဓရီု ပ္ဍဲရုင်ဂျူဗလဳဟဝ်၊ ဍုင်လ္ဂုင်တုဲ ဂဥုပ်ဗိုလ်အံင်သာန်ဟီု ＂မွန်အမျိုးသားတို့အရေး နှင့်ပတ်သက်၍ မွန်လူမျိုးကိစ္စဆိုယင်တော့ သူတို့မှာ အခုလူမျိုးရေး လူနည်းစုအဖြစ်နဲ့ မွန်စာပေ၊ မွန်ကျောင်းတွေ ကိစ္စလောက်ကလွဲယင် တခြား နစ်နာချက်တွေ မရှိပါဘူး၊ မွန်ရယ် ဗမာရယ် ခွဲခြားပြီး ကရင်လို သဘောထားသလို ထားစေချင်လို့တော့ မဖြစ်နိုင်ဘူး＂(စပ်ကဵုကိစ္စ ဂကူမန်တအ်ဂှ် ကိစ္စဂကူမန်ဟီုမ္ဂးတှ်ေ နကဵုညးတအ် နကဵုဂကူသၟတ် မၞိဟ်လအောန်မွဲဂှ် ကိစ္စဆ ပရူလိက်မန်၊ ဘာမန် ဆၜိုတ်ဏအ်ရ ဒးသ္ၚောံဗြမ်ဒၟံင် ပါဲနူဂှ် မုဟွံမွဲ။ ဣဏအ်မန် ဣဏအ်ဗၟာ ဗီုဏအ် ပါ်ပါဲတုဲ စွံစိုတ် ဗီုကရေင်ဂှ် စွံဟွံဂွံ၊) ဂးတုဲ သွက်သဘင်ရုဲမာဲ ကၠတ်ထဝ်ပတန်ဍုင်သၠးပွးဂှ် ဟွံကဵုအခေါင်ဆန္ဒမာဲတၞဟ်ခြာ သွက်ဂကူမန်တအ်ရ။

နာဲမန်ထောန်ယျေန်၊ မန်တာန်၊ မန်ခေန်မောင်တအ် အာတ်မိက် ညံင်ဂကောံမန် ကောန်ဍုင်အရင် ဂွံလုပ်ဒုင်ရုဲမာဲကီုလေဝ် နကဵုဂကောံ ဟွံဒုင်တဲတုဲ ညးတအ် ပါ်တိတ် ဒက်ပ္တန် ဗော်ကောန်ဂကူမန်ကၟိန်ဍုင် (ပြည်ထောင်စု မွန်အမျိုးသားအဖွဲ့)တုဲ လုပ်ဒုင်ရုဲမာဲရ။

ဂကောံမန် ကောန်ဍုင်အရင် လလောင်တရး ဗဂပ်ဗဗေင် ကုသဘင်ရုဲမာဲဂှ်တုဲ နူဒဒှ် မပံင်တောဲကၠောန် ကုဖဆပလဂှ်လေဝ် နုက်တိတ်အာကီုရ။ ဗော်ဖဆပလတအ် ဟီုနင်ကဵု ဗော်သွးရာမည ကဵုလုပ်ရုဲမာဲ ကဵုမၞိဟ် ၁၂ တၠ။ သီု ၁၂ တၠ ညံင်ဂွံဒှ်အမာတ်ဂှ် ညးတအ် ဖန်ကဵုရောင်။ ဆဂး ဗော်သွးရာမည ဟီု ဗော်ညးတအ်ဂှ် ဒှ်ဗော်မကၠောန် ပရေင်ဍုင်ကွာန်ဟွံသေင်။ ပရေင်ထပက်ကၠက် အကြာဂကူမန် ဗီုဏအ်ဂှ် ညးတအ် ဟွံမွဲပၟိက်ရ။

မန်နာဲယျ၊ နာဲဗလောန်၊ နာဲလှမောင်၊ နာဲသာနှေန်၊ မန်သုင်ထောန်၊ မန်ၚိုဲခါင်တအ် ဒုင်ရုဲမာဲ နကဵုပုဂ္ဂလိက သွက်ဂွံပြိုင်ကဵု ဖဆပလ ရ။ ဟိုတ်နူပျဳတူယေဝ်ဗဝ် (ကောန်ပၞာန်ဗၟာ)တအ် ကဵုဗော်သဵုယှေဝ်လေတ်တအ် ဘပဠ စဵုဒၞာဲတုဲ အမာတ်မန်တအ် ၜိုတ်မကလိဂွံထေက်ဂှ် ဟွံကလိဂွံရ။ ဟိုတ်ဂှ်တုဲ မန်တအ် စိုတ်ဂိ ထေဲတုဲ နာဲဗလောန် (နာဲယှိုဲကျေန်) ပၠတရဴတုဲ ဒက်ပ္တန် ဗော်သၠးပွးဂကူမန်တုဲ အာတ်မိက် အခေါင်အရာ သွက်ဂကူမန် (၇) တင်ရ။

၁၉၄၇ အဝ်ဂေတ် ၂၄ တ္ၚဲအဒိုက်ဂှ် ကၠောန်သဘင်ကောံဓရီုဇၞော် ကောန်ဂကူမန် ပ္ဍဲကၟာဝက် ပ္ဍဲဗတောန်လိက်အလဵုအသဳ ဗဒါဲဘာတိုက်တၟိ ပွိုင်ပိတ္ၚဲရ။ မၞိဟ်တိုန်စိုပ် မွဲလက်ပြင်ရ။ နူသဘင်ကောံဓရီုဂှ် ဖျေဟ်သ္ဂုတ်သွာတ်

(၁) ပ္ဍဲတိဍာ် မဆေင်ကဵုဂကူမန်၊ တိဍာ်ဂကူမန်တအ် မပိုင်လဝ်ဂှ် နဒဒှ်ဍုင်မန် မၞုံကဵုအဝဵုပေင်င်မွဲ ကာလဍုင်မန်ဗၟာ ကလိဂွံသၠးပွးတုဲ ဒးဖန်ကဵု။

(၂) ဗော်ပရေင်ဍုင်ကွာန် မဒက်လဝ် ပ္ဍဲသၞောဝ်အင်္ဂလိက်ဂှ် ကာလဍုင်ဂွံသၠးပွးတုဲ ညံင်ဂွံဆက်စၟတ်သမ္တီကဵု ပ္ဍဲသၞောဝ်ပၠန်။

(၃) မဟီုဒၟံင် မန်ကဵုဗၟာတုပ်ပ်ရ ဒးရုပ်သီကဵုတုဲ ဒးစၟတ်သမ္တီ ဂကူမန်တၞဟ်ခြာမွဲ။

တင်စပ် ကုဂကူမန် မဒးကၠောန်ဂှ်

(၄) ပ္ဍဲဘာဝါဍောတ်မတ်မလီုဂှ် ပံက်ဘာဝေင်ကာယဗလ သွက်သၟတ်တအ်ရ။ နကဵုပရေင်ကမၠောန်ဏအ်ဂှ် မန်တအ် ပလေဝ်စ သွက်ဂွံ ဒက်ဒပ်ပၞာန်မွဲ ဟီုဂွံတုဲ ဗွဲကြဴ ဂကောံသၟတ်ဏအ်ဂှ် ဒှ်အာ ဂကောံသၟတ်မရပ်လွဟ်ရ။

(၅) ပတိတ် လိက်ပရိုင်ရာမည မွဲသတ္တဟ ပိအလန် နကဵုဘာသာမန် ဘာသာဗၟာ။

၁၉၄၈ ဂိတုဇန်နဝါရဳ ၄ ဂယး ၄ နာဍဳဂှ် ဍုင်ဗၟာ ကလိဂွံအာ သၠးပွး နူအင်္ဂလိက်တုဲ တွဵုရးဍုင်မန်ဂှ် ညးတအ် ဟွံဗၟံက်ကဵုရ။ ပ္ဍဲကဵုဗၟာ ဗော်ကောန်မျူနေတ် မပါ်တိတ်အာဂှ် ဗော်ကေင်ကာဂကူမန် အာတ်အရီုအဗ ပ္ဍဲကောန်မျူနေတ်ဂှ် နကဵုကောန်မျူနေတ်တအ်လေဝ် ညံင်ဖဆပလကီု ဂကူမန်ဂှ် ဟိုတ်နူဘဲပၞာန်အံင်ဇဲယျတုဲ ကြပ်ကၠက်အိုတ်ဒၟံင်တုဲတုဲရ။ မန်မသှ်ေတအ်လေဝ် ထုဲနှဴ ဒှ်အာဗၟာအိုတ်ရ ဟိုတ်ဂှ်ရ ကလေင်ဂယိုင်ပတိုန် ဂကူမန်ပၠန် သွက်ဂွံချပ်ကဵု အခေါင်တၞဟ်ခြာ သွက်ဂကူမန်တအ်ဂှ် ပ္ဍဲညးတအ် ပၟိက်ဟွံမွဲရ။ ဟိုတ်ဂှ်တုဲ မန်တအ် ဒးကေတ်ဒြဟတ် ဒက်မိတ် ကုကရေင် ညးမၞုံကဵု ဒြဟတ်ပၞာန်ရ။

၁၉၄၈ ဂိတုဂျူလာင် (၂၀) ဂှ်ဂကောံသၟတ်မန်တအ် စတဝ်စၞေဟ် နကဵုလွဟ်တုဲ လုပ်သီကေတ် ဗဒိုပ်ဗၠာဲသၟိင် ပ္ဍဲကွာန်ဇာသပၠင်။ ပရေင်ချဳဓရာင် သွက်ဗၠးၜးဂကူမန် ဒြဟတ်ဇၞော်ကၠုင်တုဲ စိုပ်သၞာံ ၁၉၄၈ ဂိတုအံက်တဝ်ပါ ၅ ဂှ် အလဵုအသဳဖဆပလ ဒးပံက်ကဵု ကမ္မရှေန် ဗမံက်ပတိုန် ဒေသအခေါင်ပကင်ရင်အပိုင်ဂကူမန်။ ပ္ဍဲကမ္မရှေန်ဂှ် အမာတ်မန်ထောန်ယျေန်၊ အမာတ်မန်နာဲခေန်မောင်၊ အစာဖဝ်ချိုဝ်၊ နာဲလှမောင်၊ မန်တာန်၊ မန်မိနှေန်တအ် ပါလုပ်ရ။

၁၉၄၈ နဝ်ဝေန်ပါ ၁၉ ဂှ် က္ဍိုပ်သကိုပ်ဂကူမန် ကဵု က္ဍိုပ်သကိုပ်ကရေင် တုပ်စိုတ် သွက်ဂွံဒက်ပတန် ဍုင်ရာမညမန်ကရေင် မဒက်ပ္တန်လဝ် နကဵုခရိုင်ကျာ်ခမဳ၊ ခရိုင်သဓီု၊ ခရိုင်ထဝါဲ၊ ခရိုင်ဗိက်၊ ရးတၞင်သဳ၊ ရးဗဂေါ၊ ကေုာံ ရးဨရာဝတဳတုဲ ပတိုန်ကဵု အလဵုအသဳဖဆပလ ရ။ အလဵုအသဳဗၟာတအ် ညာတ်ဒး ပရေင်ညဳသၟဟ် အကြာမန်ကဵုကရေင်တုဲ ဖေက်လကိုတ်အာတုဲ စၞးမကဵု အတိုင်ဗီုမန်ကဵုကရေင် မအာတ်မိက်ဂှ် ဖန်ကၠောန် သွက်ဂွံဗမံက်ပတိုန် တွဵုရးဍုင်ကရေင်မွဲဟေင်ရ။

ပ္ဍဲဒပ်ပၞာန် ကရေင် ကဵု မန် ပံင်တောဲ ပ္ဍဲ ၁၉၄၉ ဖေဖဝ်ဝါရဳ ၂ လုပ်သီဍုင်အင်စိင်ဂှ် ဟိုတ်နူ အစာဖဝ်ချိုဝ် ဗိုင်ကၠတ်ကဵု အရီုအဗင်တုဲ ဒးဒုင်ရပ်ကဵု အလဵုအသဳဖဆပလတအ်ရ။

ကြဴနူဗော်ပၠတရဴဍုင်မန် တဝ်စၞေဟ် နကဵုလွဟ် စှ်သၞာံ စှ်ဗြဲတုဲ သၠာဲလွဟ်ကဵုဒဳမဝ်ကရေသဳ တုဲ ဖန်ဇန် သွက်ဂွံဗၟံက်တွဵုရးဍုင်မန်ဂှ် အဃောမဂစာန်ဖန်ဒၟံင်ဂှ် ဝန်ဇၞော်ဥူးနု ပအပ်ထောအ်အဝဵုဍုင် ကုပၞာန် သကိုပ်ဗိုလ်နေဝင်းတုဲ ပရေင်ဂစာန်လဝ်တအ် သီုဖအိုတ် ဂတိတအ် သီုဖအိုတ်ဂှ် ဇိုတ်ပလီု လီုလာ်အာအိုတ်ရ။

စိုပ်သၞာံ ၁၉၆၀ ဂဥုပ်ဗိုလ်နေဝင်း ကၠောန်သဘင်ရုဲမာဲဂှ် အစာဖဝ်ချိုဝ် ဒုင်ရုဲမာဲ ပ္ဍဲပွိုင်ဍုင်ရေဝ်တုဲ ကလိဂွံဇမၞးမာဲရ။ နာဲအံင်ထောန် ဂွံဒှ်အမာတ်ကီုတုဲ ဂွံဒှ်ဝန်ဇၞော်ကေင်ကာမန်ရ။ ၜိုန်ရ အစာဖဝ်ချိုဝ် ဟွံဂွံဒှ် ဝန်ဇၞော်ကေင်ကာဂကူမန်ကီုလေဝ် ပ္ဍဲသဳကၠဳတောင်ကြီး မကၠောန်ဗဒှ် ပ္ဍဲဂိတုဂျန် ၁၂ ညးဂွံအာတိုန်စိုပ်တုဲ ဂွံအခေါင်ဟီုအရေဝ် သွက်ဂကူမန်ရ။

သွက်ဂွံဗမံက်တိုန် တွဵုရးဍုင်မန် ကဵု တွဵုရးယခေင်ဂှ် အလဵုအသဳပံက် ကမ္မရှေန်ပၠန်ရ။ စိုပ်သၞာံ ၁၉၆၂ ဂိတုဇန်နဝါရဳ ၁၅ ဂှ် ပၞာန်နေဝင်း ကလေင်သီကေတ် အဝဵုဍုင်ပၠန်တုဲ နာဲအံင်ထောန် ဒးဒုင်ရပ်ရ။ အတိုင်အစဳအဇန် မဗၟံက်ပတိုန် ဍုင်မန် မၞုံကဵုအဝဵုဂှ်လေဝ် ကၠေအ်အာ အကြာပၠံင်သေနာတ်ရ။

ပ္ဍဲခေတ် ပၞာန်နေဝင်း မအုပ်ဓုပ်ဍုင်ဂှ် နူသၞာံ ၁၉၆၈ ဂှ် ညးဂွံဒုင်ခပတိုန် နဒဒှ်မၞိဟ်မကဵုကသပ်ဍုင်မွဲ ပ္ဍဲမၞိဟ် ၃၃ တၠဂှ်တုဲ ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၈၀ ဂိတုဂျောန် ၇ ဂှ် ဂွံဒုင်ကေတ် တဆိပ်ကြာဂုဏ်စရာဲကၟိန်ဍုင် (နိုင်ငံဂုဏ်ရည်ပထမအဆင့်)ရ။

နိဿဲ

မဂ္ဂဇြေန် လဂါံအာဇာနဲ ကၞပ်ပိ၊၊