မဟာဗောဓိ၊ ကျာ်စေတဳ ဗုဒ္ဓဂါယာ

Mahabodhi Temple Complex at Bodh Gaya

ဒၞာဲ အာဲကၟာဲဂၠးတိ ယူနေတ်သကဝ်
Mahabodhi Temple
ဒတန်	Bodh Gaya, Bihar, India
သၞောဝ်ဒကေဝ် မရုဲစှ်	Cultural: i, ii, iii, iv, vi
စၞောန်	1056
မပစၟတ်သမ္တီ	2002 (Unknown ကောံဓရီု)
ဨရိယာ	4.86 ha
မပံင်တောဲလဝ်	24°41′46″N 84°59′29″E

စာရင် ဘာဗုဒ္ဓဘာသာဂမၠိုၚ်
ဌာနသံဝေဇနိယပန်
လုမ္ဗိနိဥဒျာန် · မဟာဗောဓိစေတဳ မိဂဒါဝုန် · ကုသိနာရုံ
ဌာနအဝိဇဟိတပန်
ရာဇဂြိုဟ် · ဝေသာလဳ သာဝတ္ထိ · သင်္ကဿနဂိုရ်
ဌာနဒေသတၞံဂမၠိုၚ်
အမရာဝတဳ · စန္ဒဝရံ   ဒေဝဒဟ · ဍုင်ဗုဒ္ဓဂါယာ ဍုင်ကပိလဝတ် · ကေသရိယာစေတဳ ကောသမ္ဗိ · နာလန္ဒာ ပါဋလိပုတြ · ပါဝါ ဍုင်ဗာရာဏသီ
ဌာနဒေသကြဴဂမၠိုၚ်
အဇန္တာဂူ · ဗရာဗရဂူ ဘရဟုတ် · ဝေရူဠဂူ လလိတဂိရိ မထုရာ

ကျာ်မဟာဗောဓိ (အၚ်္ဂလိက်: Mahabodhi Temple) မဒှ် စေတဳဒၞာဲဒတန် အာဲကၟာဲဂၠးတိ UNESCO ဝွံ ဒှ်စေတဳတြေံမွဲကီုလေဝ် မဂၠိုၚ်ကဵုအလန် ကလေၚ်သြိုၚ်ပလေဝ်ကၠုၚ်၊ မဒှ်ဒၞာဲ ကျာ်တြဲဂေါတမ မကလိဂွံဓရ် မၞုံပ္ဍဲဗုဒ္ဓဂါယာ၊၊ ဗုဒ္ဓဂါယာဂှ် နွံ ပ္ဍဲခရိုၚ်ဂါယာ၊ နူဍုၚ်ဇၞော် ပတၞ ၉၆ ကဳလဝ်မဳတာ (၆၀ တိုၚ်) တွဵုရးဗိဟာရ် ဍုၚ်အိန္ဒိယ၊၊

ပ္ဍဲ အရှာံကျာ်မဟာဗောဓိ ဝွံ နွံကဵု တၞံဇြဲဗောဓိ မဒှ်ဒလာၚ် ဒၞာဲကျာ်တြဲဂေါတမ မကလိဂွံဓရ် အာစိုပ်ဒဒှ်ကျာ်တုဲ မဒှ်ဒၞာဲ ကောန်ဗုဒ္ဓဘာသာတအ် မအာဗဵုလ္ၚောဝ် နူမလောန်ကၠုၚ်သၞာံ ၜါလ္ၚီသၞာံပြၚ်ပြၚ်တေအ်ရ၊၊ တမ်ဝါဒိ မသြိုၚ်ခၞံလဝ်ကၠာအိုတ်ဂှ် ဒှ်အခိၚ် သၟိၚ်အသောကဓမ္မရာဇ (စုတိ ၜိုတ်ဘဳသဳ၂၃၂)၊၊ အရာမဂွံဆဵုကေတ်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲမတ် ပ္ဍဲတ္ၚဲဏအ်ဂှ် ဒှ်အရာမသြိုၚ်ပလေဝ်လဝ် နကဵုအခိၚ်ၜိုတ် အေဒဳ (၇) ဗွဝ်ကၠံ ပြဟ်နူဂှ်ညိလေဝ် ဒှ်မာန်ရ၊၊ စနူ ၁၉ ဗွဝ်ကၠံဂှ် အရာမကလေၚ်ပလေဝ် ဗွဲမဇၞော် ကတဵုဒှ်လဝ်ရ၊၊ ဗီုရုပ်စေတဳ မဂွံဆဵုဒၟံၚ်လၟုဟ်ဂှ် ဒၞာဲဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ် ဟွံကိတ်ညဳ ကုဗီုနူတမ်တေအ်တုဲ ကိတ်ညဳ ကုဗီုနူအကြာ အေဒဳ ၂ - ၃ ဗွဝ်ကၠံ ဒှ်မာန်ရ၊၊

ကပေါတ်တြေံတြဟ် နူကဵုကျာ်ဝွံ ဗွဲမဂၠိုၚ် ဒးအာဂိုၚ်စွံလဝ် ပ္ဍဲတိုက်ထ္ၜးပျး မၞုံဗဒါဲကျာ်ဝွံရ၊၊ ဗွဲတၟေၚ် ကၟာၚ်/ဒပ်တၟအ် မစဵုဗိုၚ်လဝ်ကျာ်ဇၞော်ဂှ် ကေတ်ဏာတုဲ စၞးဂှ် ထပ်စုတ်လဝ်တၟိရ၊၊ ကျာ်စေတဳဇၞော်ဂှ် ဒက်လဝ် နကဵုဍိုတ်တုဲ ကၟာတ်လဒဵုလဝ် နကဵုအၚ်္ဂဒဵု၊ ကပေါတ်သြိုၚ်ခၞံတအ်ဏအ်ဂှ် ဟွံကြံၚ်မ္ၚုဟ် ခိုၚ်ၜိုတ်တၟအ်ရ၊၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ အရာနူတမ်တေအ်ဂှ် ဂွံသှ်ေၜက် အောန်တုဲ မဒှ်အရာ မကလေၚ်ပလေဝ်စုတ်လဝ်တၟိဂှ် ဂၠိုၚ်ရ၊၊

ပ္ဍဲအရှာံကျာ်ဂှ် နွံကဵုကျာ်စေတဳဇၞော်ဇၞော်ၜါတၞုၚ်ရ၊၊ ကျာ်စေတဳရှဳခရ မဒှ်ကျာ်စေတဳဟိန္ဒူ မၞုံသမၠုၚ် ၅၅ မဳတာ (၁၈၀ ပေ) ကျာ်ဟိန္ဒူဝွံ ဗီုပြၚ် ကျာ်စေတဳဗုဒ္ဓဘာသာ ပါလုပ်ဒၟံၚ်ရ၊၊

ဗုဒ္ဓ

အတိုၚ်ဗုဒ္ဓဝၚ်မ္ဂး ကောန်သၟိၚ်သိဒ္ဓတ္တ ပ္ဍဲအခိၚ်ၜိုတ် ဘဳသဳ ၅၈၉ ဂှ် ဂွံဆဵုကေတ် ဒဒိုက်လောကတုဲ တၞဟ်နမိက်ဂွံဗၠးၜး နူဒဒိုက်သံသာတုဲ တိတ်အာဂၠာဲဓဝ် စိုပ်အာ စိုပ်အာ ဂြိုပ်ဥရုဝေလ ဇိုၚ်ကြုၚ်နေရဉ္ဇရာ ပ္ဍဲသၟဝ်တၞံဇြဲသုံတုဲ ဇၞော်ပၟဝ်ဓရ်ရ၊၊ တၞံဇြဲဂှ် ညးကော်စ တၞံဇြဲဗောဓိ၊၊ ပ္ဍဲတ္ၚဲမရနုက်ကဵုပိဂှ် ဗောဓိသတ် အာစိုပ်ဒဒှ်ကျာ် ကလိဂွံသွဟ် မဂၠာဲဒၟံၚ်ဂှ်ရ၊၊ ပ္ဍဲဒၞာဲဂှ် သၟိၚ်ဇၞော်အသောက ဒက်ကျာ်စေတဳမဟာဗောဓိ ပ္ဍဲသၞာံၜိုတ် ဘဳသဳ ၂၆၀၊၊

ကြဴနူမတဵုဒှ်ကျာ်တုဲ ကျာ်တြဲ ပဒတဴ ဒၞာဲဇမၞးထပှ်ဒၞာဲ (သတ္တဌာန) တုဲ ဂြၚ်ဗစာဓရ်ရ၊၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ပ္ဍဲဒၞာဲ မဟာဗောဓိဂှ် နွံကဵု ကျာ်စေတဳ မစၟတ်သမ္တီဒၞာဲညးမပဒတဴလဝ် ထပှ်ဒၞာဲရ၊၊

·      ဒၞာဲကၠာအိုတ်ဂှ် ဒှ်ဒၞာဲ ညးပဒတဴလဝ် သၟဝ်ဇြဲဗောဓိ လတူပလ္လၚ်ဇမၞးတုဲ ညးကော်စ ပလ္လၚ်္ဂဌာန၊၊

·      ကျာ်တြဲ ဓလိုက်ကတဵု နူပလ္လၚ်ဂှ်တုဲ တိတ်အာ ဗွဲဒိုဟ်ဨသာန်တုဲ ကျာ်တြဲ ဒတဴ သ္ၚဳမၠာ်ဒၟံၚ် ပလ္လၚ်ဂတတၞံဇြဲဗောဓိရ၊၊ ပ္ဍဲဒၞာဲဂှ် ညးပတန်လဝ် ကျာ် Animeshlocha Stupa၊၊ ဟိုတ်မသ္ၚဳမၠာ်ဒၟံၚ်ဂှ်ရ ညးကော်စ အနိမ္မိသ သတ္တာဟ၊၊

·      ကျာ်တြဲ နူဒၞာဲမဒတဴသ္ၚဳမၠာ်ဒၟံၚ် (အနိမ္မိသ) ကဵု တၞံဇြဲဗောဓိဂှ် ဇမၠိၚ် ၂၀ ဟတ်ဂှ် ကျာ်တြဲကွာ် အာဇရေၚ်တၞံဇြဲမွဲလစုတ် ကလေၚ်ကၠုၚ် ဒၞာဲမဒတဴဗဵုဒၟံၚ်ပၠန် ညံၚ်ညးမကွာ်စၚ်္ကြံဂှ် ညးကော်စ ရတနစၚ်္ကမ သတ္တာဟ၊၊

·      နူမစၚ်္ကြံဒၟံၚ်ဂှ် ကျာ်တြဲ ကွာ်တိတ်အာ ဗွဲဒိုဟ်ဗာယပ် ၆၀ ဟတ်တုဲ တန်တဴဒၟံၚ် ပ္ဍဲသ္ၚိမွဲရ၊၊ ပ္ဍဲဒၞာဲဂှ် ညးကော်စ ရတနဃရ သတ္တာဟ၊၊ ပ္ဍဲဒၞာဲဂှ် ညးဒက်လဝ် ရတနဃရစေတဳ (Ratnagar Chaitya)

·      နူဂှ် ကျာ်တြဲ ကလေၚ်ပြာပ်အာ ဇရေၚ်တၞံဇြဲအဇပါလ မဒှ်ဒၞာဲကျာ်တြဲ မဒုၚ်ကေတ် ပုၚ်ပၟောန် နူဂၞကျာ်သုဇာတာရ၊၊ ပ္ဍဲဒၞာဲဂှ် ကျာ်တြဲ ဒုၚ်သၟာန်သွဟ် ကုဗဗၞးရ၊၊ ပ္ဍဲဒၞာဲဂှ် ညးကော်စ အဇပါလ သတ္တာဟ၊၊ အခိၚ်လၟုဟ် ပ္ဍဲဒၞာဲဂှ် ညးပတဴစွံလဝ် တိုၚ်တၟအ်မွဲရ၊၊ ပ္

·      ဂတဂှ် ကျာ်တြဲပြာပ်အာ ဇရေၚ်ဇိုၚ်ကၟာမုစလိန္ဒ အဃောမဂ္ဇအ်ဒၟံၚ်ဓရ်ဂှ် ဗြဲလဗိုတ်ကျာ မကၠုၚ်တုဲ နာ်နူကဵုကၟာမုစလိန္ဒဂှ် တိုန်ကၠုၚ်တုဲ ဒၞာကဵုကျာ် နကဵုနောက်ဇကု ညံၚ်ဟွံဂွံ ဒးဗြဲရ၊၊ ဒၞာဲဂှ် ညးကော်စ မုစလိန္ဒ သတ္တာဟ၊၊ အခိၚ်လၟုဟ် နွံကၟာဍာ် ကေုာံ ရုပ်ကျာ်မထဝါဲဒၟံၚ် လတူကဝးနာ် သၟဝ်နော်နာ်ရ၊၊

·      ဒၞာဲ သတ္တာဟ လက္ကရဴအိုတ်ဂှ် ကျာ်တြဲပဒတဴ သၟဝ်တၞံဇြဲ(Rajyatna treeလၚ်းလွန်းပၚ်) နကဵုတၞံဇြဲဗောဓိမ္ဂး နွံ အလံ ပန်စှ်ော၊၊ ပ္ဍဲဒၞာဲဂှ် ညးကော်စ ရာဇာယတန သတ္တာဟ၊၊ အတိုၚ်ဝၚ် ကျာ်လ္ဂုၚ်မ္ဂး ပ္ဍဲအခိၚ် ကျာ်တြဲ မပဒတဴဒၟံၚ် ပ္ဍဲဒၞာဲဏအ်ရ ညးဗၞိက် ဂကူမန် တပေါ ကဵု တဗဝ် ကောကဵုဒေအ်ညးၜါ ကၠုၚ်ကဵုဒါန် ကွာၚ်မြဳသာဲကုကျာ်တြဲရ၊၊

တၞံဇြဲဗောဓိ

တၞံဇြဲဗောဓိ ပ္ဍဲဗုဒ္ဓဂါယာဏအ်ဂှ် ညးကော်စ ၐြီမဟာဗောဓိ၊၊ ပ္ဍဲအခိၚ်သၟိၚ်အသောကဂှ် ဇၟာပ်မစိုပ် ဂိတုကထိုန်ပေၚ် မ္ဂး ညးကၠောန်ကၠုၚ်လဝ် သဘၚ်ပူဇဴ တၞံဇြဲဗောဓိဝွံရ၊၊ ဂၞကျာ်သၟိၚ်အသောက တိဿရက္ခါ ဒှ်ဣစ္ဆာ ကုတၞံဇြဲဂှ်တုဲ ကြဴနူညး ကတဵုဒှ် ဂၞကျာ်တုဲပိသၞာံ (သၟိၚ်အသောက ဒှ်သၟိၚ်ဂွံ ၁၉ သၞာံ) ဂှ် ဂၞကျာ်ဂှ် နကဵုမစတ်စုတ်ဇလဂှ် ညးဂစိုတ်ထောအ် တၞံဇြဲဂှ်ရ၊၊ ဆဂး တၞံဇြဲဂှ် ကတဵုတိုန်တၟိပၠန်ရ၊၊ တၞဟ်နဂွံမၚ်မဲ တၞံဇြဲဗောဓိဂှ်တုဲ ညးကဵုသြိုၚ်လဝ် ဘာလကျာ်မွဲ ညးမကော်စ ဗောဓိမဏ္ဍဝိဟာရ၊၊ ပ္ဍဲဘာဂှ် ခမဳသၚ် ပဒတဴဒၟံၚ် ပိလက်၊ ကျာ်ဇၞော်ဘာဂှ် ဒှ်မဟာထေရ် စိတ္တဂုတ္တ၊၊

တၞံဇြဲဂှ် ဒးဒုၚ်ကုတ်ထပိုတ် ကုသၟိၚ် ပုၐမိတြ ၐုန္ဂ (Pushamitra Shunga) ပ္ဍဲ ဘဳသဳ ၂ ဗွဝ်ကၠံဂှ်မွဲဝါ၊ ကုသၟိၚ် ၐဂန္က (Shashanka) ပ္ဍဲသၞာံ အေဒဳ ၆၀၀ ဂှ်မွဲဝါရ၊၊ ပ္ဍဲအေဒဳ ၇ ဗွဝ်ကၠံဂှ် ခမဳကြုက် Xuanzang မအာတရဴတုဲ ချူစၟတ်သမ္တီလဝ် ပရူတၞံဇြဲဂှ် အတိုၚ်ဗွဲသၟဝ်ဝွံရ၊၊

ဇၟာပ်ပ်အခိၚ် တၞံဆုဂှ် မဒးဒုၚ်ကုတ်ထပိုတ်မ္ဂး တၞံဆုတၟိမွဲ တဵုစုတ် ပ္ဍဲဒၞာဲဂှ်ပၠန်ရ၊၊

ပ္ဍဲသၞာံ ၁၈၆၂ အစာသုတေသနဝၚ် ဗြိတိန် Alexander Cunningham ပ္ဍဲလိက်သုတေသနဝၚ် ဍုၚ်အိန္ဒိယ (Archaeological Survey of India) အတိုၚ်ဗွဲသၟဝ်ဝွံရ၊၊

ပွမရှ်ေသှ်ေပူဇဴ တၞံဇြဲဗောဓိဂှ် နွံဒၟံၚ်ဖိုဟ်ရ၊၊ ဆဂး တၞံဆုဂှ် အယုက်ဗျုတုဲ ဂြုဲစှ်ေဒၟံၚ် ဗွဲမလောန်၊ မၞုံကဵု တမ်ၝောအ်ဇၞော်မွဲ မၞုံကဵုကၞာၚ်ပိဗၠာၚ်၊ ကၞာၚ်လပါ်ပလိုတ်ဂှ် သ္ၚေက်ဍာပ်ဍဴတုဲ ကၞာၚ်တၞဟ်တအ်ဂှ် သၞေက်ဟွံတုဲ အိုဟ်ဒၟံၚ်ရ၊၊ ကၞာၚ်သ္ၚေက်ဂှ် ဒှ်ကၞာၚ် မတိုန်ကၠုၚ် နူတၞံဍောတ်ဂှ်ဒှ်မာန်ရ၊၊ မုဟိုတ်ရောမ္ဂး ပ္ဍဲတမ်ဂှ် တၞံၜါပိတၞံ မဗိုၚ်ဗန်တုဲ ဒှ်ဒၟံၚ် မွဲတၞံရ၊၊ တၞံဆုဂှ် ကလေၚ်တဵုစုတ်ဒၟံၚ်တၟိ မဂၠိုၚ်ကဵုအလန်၊ တၞံဆုလၟုဟ်ဂှ် နွံဒၟံၚ် လတူကၟာၚ် သမၠုၚ် ၃၀ ပေ၊၊ ပ္ဍဲသၞာံ ၁၈၁၁ ဒံက်တာ (Dr. Buchannan (Hamilton)) ချူလဝ် ဒၞာဲဆုဝွံ သၞာံဟွံလအ် နူ ၁၀၀ သၞာံရ၊၊

တၞံဇြဲဂှ် ဆက်အိုဟ်အာတုဲ တၞံဆုၜိုတ်မၞုံဂှ် ဒးဒုၚ်ပလီု နကဵုလဗိုတ်ကျာ ပ္ဍဲသၞာံ ၁၈၇၆၊၊ ပ္ဍဲသၞာံ ၁၈၈၁ ဂှ် အစာဝၚ် Cunningham ကလေၚ်တဵုစုတ် တၞံဇြဲဗောဓိတၟိ ပ္ဍဲဒၞာဲဂှ်ပၠန်ရ၊၊

သဘၚ်ဇြဲ

သဘၚ်ဇြဲဂှ် မကော်စ Bodhi Day ဂှ် ပ္ဍဲမဟာယာနဗုဒ္ဓဘာသာ တအ် မကၠောန်စဂၠိုၚ် ပ္ဍဲကဵုဂိတုဖဝ်ရဂိုန် (၈) မံက်ရ၊၊ ပ္ဍဲကဵုထေရဝါဒဗုဒ္ဓဘာသာမ္ဂး ရံၚ်ကဵုတ္ၚဲ ကျာ်တြဲ ကတဵုဒှ်မၞိဟ် ကေုာံ ပပရိနိဗ္ဗာန်တုဲ ပ္ဍဲတ္ၚဲဂိတုပသာ်ပေၚ်တုဲ ပ္ဍဲတ္ၚဲဂှ် ညးတအ် အာဗလိုပ်ဇြဲ မကော်ဂး  သဘၚ်ဗလိုပ်ဇြဲ ရ၊၊

လိက်တၟအ် မဟာဗောဓိ ဍုၚ်ဗဂေါ

{၁} - - - - - - (ပ္ဍယ်ဍုၚ်မွယ်) [မဟိမု](ဇယရ၊၊) [သၟိၚ်မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ](မွယ်) - - - - - {၂} - - -  - - (ဝေါအ်) - - - - {၃} - - - - (သာသနာ)[ကျက်တြယ်ပန်ဟေၚ်၊၊] - - - - {၃} - - - - (တုယ်၊၊ ၊၊ သၟိၚ်မွယ်) [ပူဇဴတဴမဟာဗော](ဓိ) - - - - ၊၊[အာ] - - - {၄} - - - - - (မသ္ပလိုမ်ဟေၚ်ဂး အိုတ်တုယ်၊၊ မပတဴဒတဴဗိုန်) [ပၞာန် မ](ဂ္လိုၚ်) - - - [တ္လု](ၚ်ရ၊၊) ခါမတ္လုၚ်(စိုပ် ညန်မဟာဗောဓိ၊၊ အိုတ်) {၅} - - - - (ဂဟ် ဍေဟ်တော)[အ်] - - - - (ဂဟ်လေရ် သြောဟ်က္လေအ်၊၊) ဇြယ်မဟာဗောဓိ ေ {၆} - - - - - [ကုဍေဟ်၊၊ ယောအ်တိလယြ ထာန်ဝေါအ်လေရ် ထာန်မပြယ်ဟေၚ် ဂးတု]{၇}(ယ်) - - - - (တ္လုၚ်တဴ အဆက်ဆက်ဟေၚ်၊၊ ခါဂဟ်) - - - - လိုမ် - - - သၟိၚ်(တဂဟ်ရ၊၊ ၊၊) [ပ္ဍယ်ထာန်ဂဟ်] - - - [မဟာဗောဓိ] - - - - {၈} - - - - [ညးတိုဝ်လရ်] - - - - (ဂဟ်) [သၟိၚ်ဓေလီ](ဂဟ်တိုဝ်) - - - [ဇြယ်ဗောဓိဇၞော]{၉}(က်) - - - - (မွောယ်) - - - - [ကြဴ သ္ကိုဝ်ကုတ်ဗော]{၁၀}[ဓိဇၞောက်] - - - [တုယ်] - - - (ကိုဝ်ကုတ်တဂဟ်ရ၊၊ [ခါဂဟ် ဒေဝတဴ]သမၟာဒိဋ္ဌိတောအ်တုယ် မတဴပ္ဍယ်ထာန်ဂဟ် က္ဆပ်ရ၊၊ [ပ္ဍယ်ဍေဟ်](တ){၁၁}(အ်) -  - - (ကြဴ)[ဍေဟ်သ္ကုတ်ပလိုမ်](ဗောဓိဇၞောက်)[ဝေါအ်ဟေၚ်](သောအ် ဂးတုယ် ဒေဝတဴ){၁၂}တောအ် [ကနံကိုဝ်] - - - - - - (ဂဟ်၊၊) [ဍေဟ် - - တုယ်ဟေၚ် အတိုၚ်](ဂဟ်မ)[ဍွောတ်](ဂဟ်ကိုဝ်ဒဟ်ပ္လန်ဒၞာယ်ဂဟ်တုန်၊၊ ရဴဂဟ်) {၁၃}[မဂ္လိုၚ်](ကိုဝ်) - - - - [ဟေၚ်ခါ မၜတ်တိုန်ဂဟ်] - - - - (ဗောဓိတုယ်)၊၊ (ဍေဟ်မဒတ်)[ရ၊၊ ၜိုန်ပိုယ်](ဗိုက်)[တဴ ဍေဟ်ကိုမ်]- {၁၄}(ဍေ)[ဟ် မဂေါအ်])(တိုန်) - - - - (မ)[ညာတ် ထာန်မတၜး](လဝ်ညိ သိုမ်)[ရိုဟ်ဍေံဟေၚ်၊၊ ခါရကိုဝ်ခါယ်](က္လေအ် ဖ)[အိုတ်တုယ်ဟေၚ်](စံၚ်)[ပြမ]{၁၅}တ် သြောဟ်ကြ(ကတ်)ဂဟ်၊၊ [ဍေဟ်ကိုဝ်] - - - - - (ခါဂဟ် ပြမတ်တဴဟောမ်ညိ)[တုယ်၊၊ အကြာလငဟ်ဟေၚ် ဇြယ်ဗောဓိ](က္လုတ်တိုန်အိုဝ်၊၊ ခါဂဟ်သၟိၚ် {၁၆}ဓေလီ(ညာတ်ကေတ်တုယ်၊၊ ဗောဓိ)ဍွောတ်ဝေါအ်လေရ်  - - - - (မဝး မကုတ် ရဝးတုယ်)၊၊ [ဍေဟ်] - - - - - (ဒေဝတဴ သမ္မာဒိဋ္ဌိ){၁၇}ဂမ္လိုၚ် ပရုပ်ဟော - - (ယ်တုယ်)၊၊[တ္လုၚ်] - - - - ဗိုဝ်ပၞာန်ဍေ(ဟ်) - - - - (ရ)[၊၊ သၟိၚ်ဓေလီဂဟ်တုန်လေရ်၊၊ ယယ်]{၁၈}[မဇၞောက်မွောယ် က္တိုဝ်ဒဟ်](အိုတ်)[ဇနောက်](ကု) - - - - (မဍေဟ်)တိုန်တုယ် (၊၊တ္လာဍေဟ်) - - - - (ဟေၚ် ချိုတ်ဂးလငဟ်)[၊၊ ဇြယ်ဗောဓိ]{၁၉}[ဍွောတ်တိုန်] - (ဂဟ်) [ၜိုန်ညးကုတ်] - - - (လေရ်) [အကြာလငပြမတ်ဟေၚ် ဗောဓိက္လုတ်တိုန်ဒဟ်အိုဝ်ဒစိ၊၊] (အၚ်္ဂရ)[ဗောဓိ](မ)[ဂးစရောၚ်၊၊ ၊၊]

Sunga railings at Bodh Gaya
Original railings
Early photographs of the railings (Henry Baily Wade Garrick, 1880).	Bodh Gaya Sunga pillar. Bodh Gaya Sunga railing. Bodh Gaya Sunga railing. Bodh Gaya Sunga railing. Bodh Gaya Sunga railing. 1903 photograph.
Remains of the railings in the Indian Museum, Kolkata.	Bodh Gaya original railings, Indian Museum, Calcutta. Bodh Gaya original railings, Indian Museum, Calcutta. Railing post. Another railing post.
Devotion scenes
Bodhi tree. Bodhi Tree. Dharmacakra. Medallion. Adoration of the Bodhi tree.
Animals
Elephant. Centaur. Horse. Winged lion. Cow nourishing her calf. Bull.
Stories
The Jetavana Garden at Sravasti. Padakusalamanava Jataka. Padakusalamanava Jataka. Woman with child and goat. Devotee and grottoe. Amorous scene (drawing). Amorous scene. Miraculous River crossing. Miraculous river-crossing (drawing) Devotee and apsara. Visit of Indra to the Indrasala Cave. Kalpa drum. Lakshmi lustrated by elephants. Music scene. Palace scene, Sibi Jataka. Ploughing scene.
Individual elements
Devotee. Devotee. Devotee. Apsara. Apsara (drawing). Vegetal medallion.
The railings today at Bodh Gaya (mainly plaster duplicates)
Plaster copy and reconstruction of original Sunga railing. Railing. Post relief (plaster copy). Adoration of the wheel of the Law (plaster copy). Flower Design decorated with gold leaves. Decorated railing.