မှာထေရ်အရဟံ
လၟောဝ်မှာထေရ်အရဟံတန်ဂဝ်ဂၞဴမိ ပ္ဍဲသုဝဏ္ဏဘုံတုဲ ပ္ဍဲသက္ကရာဇ်ဍုၚ် ၃၉၆သၞာံဂှ် သၠးဂၠံဂဝ် က္တဵုဒှ်မၞိဟ်ရ။ စိုပ်အခိၚ်မံၚ်ဘာဂွံ ပအပ်ကဵုကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠမန် မဟာကလထေရ်တုဲ ဗွဲကြဴအ္စာတၠမန်ဂှ် သ္ပကဵုသာမဏဳတုဲ အ္စာဥပ္ပဇ္ဇျာယ် ကဵုလဝ်ယၟုသာမဏဳဂှ် ဓမ္မဒဿဳရ။ သာမဏဳဓမ္မဒဿဳဂှ် ပဟိုတ်ကဵုဍုၚ်သုခဝ်တာဲ တွဵုရးသေံ ချူဒျာမနိမန်တုဲ၊ မပြာပ်ပဒတဴ ပ္ဍဲဘာဨကရာဇ်ဍုၚ်သုခဝ်တာဲ ပွိုၚ်စှ်သၞာံပြၚ်တုဲ၊ ကလေၚ်စဴစိုပ်ဍုၚ်သုဝဏ္ဏဘုံ ဍုၚ်မိတိမဇကုပၠန်ရ၊ ကြဴဝွံ သာမဏဳဓမ္မဒဿဳဂှ်. ဒှ်ဂမဳပ္ဍဲအ္စာဥပ္ပဇ္ဇျာယ်မဟာကာလထေရ်တုဲ၊ အာစိုပ်ဒဒှ်အရှန်ရ။ ပ္ဍဲမနုဟဝ်သၠိုက်အဘိသိက်ဂွံမွဲသၞာံပြၚ်ပြၚ်တုဲ၊ ပ္ဍဲသာသနာကျာ် ၁၆၀၀သၞာံ၊ သက္ကရာဇ်ဍုၚ် ၄၁၈သၞာံ မှာထေရ်အရဟံ စိုပ်ဍုၚ်ဗကာံရ။[၁]
အတ္ထုပ္ပတ္တိမှာထေရ်အဟံ[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]
ပ္ဍဲကာလဂှ် သာသနာကျာ် တန်တဴပ္ဍဲတ္ကံဇမ္ဗုဒိပ်သုနာပရန္တရးရောၚ်။ ကျာ်ပျးလဝ်ဒိုသ် အတိုၚ်ကျာ်ပျးလဝ်ဂှ် ပိုဲသ္ဒးအာဗဂဵုရောၚ် ရဴဝွံ တၠအရှန်တံချပ်ရေၚ်သ္ကံတုဲ၊ က္ညတိုန်အာသွဝ်တာဝတိံ ကောန်ဒေဝတဴပတန်သာသနာ သၟဟ်ရထမာန်ဂှ် ပြာပ်အာအာတ်သၟိၚ်အိန်ရ၊ သၟိၚ်အိန်တုန်ပြာပ်အာအာတ်အခေါၚ်ကဵုကောန်ဒေဝတဴဂှ်ရ၊ ကောန်ဒေဝတဴဂှ်လေဝ်သွက်ဂွံစှေ်ပ္တန်သာသနာ ဍုၚ်လိုက်ဂှ်ဒုၚ်ဝန်တုဲ၊ စှေ်လုပ်တန်ပဋိသန္ဓိပ္ဍဲဗဗၞးဗြဴကောန်ညးဍုၚ်သဓီုတုဲ၊ ပေၚ်ဂိတုတ္ၚဲ သၠးနူဂဝ်က္တဵုဒှ်သၟတ်ကောန်ၚာ်ရ။ မှာထေရ်တၠအရှန်မွဲဇကု မဟိမုသဳလဗုဒ္ဓိဂှ် မၚ်မွဲပကတ်ဗ္တောန်ဒၟံၚ်ဗောဓိသတ်ကောန်ၚာ် အလံၚ်မှာထေရ်အရဟံၚ်ဂှ် လေပ်ဗိုတ်ပိဗေဒၚ်ပန်တုဲ၊ မှာထေရ်သဳလဗုဒ္ဓိဂှ်ပၠန်ရ ပကဵုသာမဏဳဒုၚ်ကဵုပယျၚ် ပကတ်ကဵုပိဋကတ်ပိ ပါဋ္ဌိသီု အဋ္ဌကထာ တိန်ပါၚ်စိုတ်အိုတ်တုဲ၊ ဂမဳတၠအရှန်မှာထေရ်အရဟံ ရဴဝွံပြာကတ်ဒယှ်တှ်တဴရ။[၂][၃] မှာထေရ်အဟံတုန် ပဟိုတ်ကဵုညးဍုၚ်သောက္ကတာဲမနိမန်တုဲ၊ သ္ဒးအာပဒတဴပ္ဍဲဍုၚ်သောက္ကတာဲတေံ ၜါစှော်ဝှ်တုဲ၊ ကလေၚ်စဴကၠုၚ်သုဓမ္မဝတဳ သခီုဟိုတ်နူက္ဍုဟ်မၠေံဒ္ဂေတ်ပဋိပတ် ဂမဳအလဇ္ဇဳတံတုဲ၊ ပြာပ်အာဇရေၚ်းရဒွါရဝတဳ ပဒတဴမံၚ်အရညဝါသဳ ပ္ဍဲဘာဂြိုပ်လ္ၚဵု မံၚ်ဇကုမွဲဓဝ်ရ။ ပ္ဍဲကာလဂှ် နွံကာလမွဲတ္ၚဲ သၟိၚ်အရိမန္ဒနပုရ ဟီုဗကန်ကဵုလၟမွဲ ရဴသာ်ဝွံရ၊ '''ၝတံအာဂၠာဲပန်ပှော်စမုဟ်ဂြိုပ်က္ဍိုပ်တၟံတှေ် ဆဵုညာတ်ဒးမၞိဟ်တၟေၚ်တၟဟ်မ္ဂး မၞးတံစဴဂရေၚ်ပ္တီအဲညိ''' ရဴဝွံသၟိၚ်ဂှ်ဗကန်လဝ်ကဵုလၟ၊ လၟဂှ်ဒၚ်လဝ်ဝန်တုဲ ဂ္ၚေၚ်ဂၠာဲပန်ပှော်စ စိုပ်အာတွဵုရးဒွါရဝတဳရ (သရေခေတ္တရာ ဍုၚ်သၟိၚ်ဒတ္တပံၚ်) လၟဂှ်ဆဵုညာတ်ဒးမှာထေရ်အဟံတုဲ၊ ညးဝွံမၞိဟ်မတၟေၚ်တၟဟ်သန်ရဴဝွံလၟဂှ်ချပ်တုဲ၊ ကလေၚ်စဴလ္ၚောဝ်ပ္တီသၟိၚ်(သၟီ)အရူဒ္ဓမရ။[၄]ယာံသၟီမိၚ်ဂလောန်လၟဂှ်ဗက်က္တဵုဒှ်သ္ဍိုက်မၠိုက်စိုတ် ဗွဲမလောန်တုဲ ဖအောဝ်ကဵုလၟဂှ် နိမန်ပ္တိုန်ဖျဴနၚ်စွံပတန်လဝ် ပ္ဍဲသၞာမပြဲပြဲတုဲ သၟိၚ်အရူဒ္ဓမ သၟာန်စံၜတ်မပ္တံကဵုယၟုတၞောဝ်ဒတောဝ်ဂကူဇာတိ အ္စာမှာထေရ်ကုအရဟံဂှ်ရ။ မှာထေရ်အရဟံတုန်ဟီုသှ်ထ္ၜးကဵုမပ္တံကဵုယၟုအ္စာတံဂှ်တုဲ၊ ဒဒှ်ရသုဓမ္မဝတဳ ဍုၚ်သဓီုတေံ မၞုံကဵုဂကောံရတ်ပိပြကာ ဂမဳဂရှ် ဒဒှ်အရဳမပ္တံကဵုသောတာပန် ပကီုလွဳပရာမံၚ်ဓူရၜါသာ်တုဲ၊ သာသာနာကျာ်ဇၞော်မောဝ်ရာၚ်ဆာဲသန်ရ။ ရဴဝွံမှာထေရ်ဟီုထ္ၜးကဵုသၟိၚ်ဂှ်ရ။ သၟိၚ်အရုဒ္ဓမိၚ်တုဲ၊ ဓဝ်သဒ္ဓါက္တဵုဒှ် သၟိက်မိက်ဂွံယိုက်ဒိုက်သာသနာညိဂးတုဲ၊ ပွဳဗွိုၚ်ကေတ်ဗဵုလဗးပၞာန် သီုကဵုသရာဲဇၞော်ပန်ဍုၚ်ချေံကလၚ်ဇက်စှေ်ကၠုၚ်ဗတိုက်ဍုၚ်သဓီုရ။ ရဴဝွံသၟိၚ်(သၟီ)မနုဟဝ် မိၚ်ပရိုၚ်တုဲ၊ ဗလးဏာသရာဲဇၞော်ၜါသ္ကဵုတဝ်စၞေဟ်ပၞာန်သၟိၚ်အရုဒ္ဓမ ကျပၞာန်မ္ဒးဇက်စဴတိုန်အာသာ်ဏံဂှ် ဗၞတ်ပိ၀ါရ
မှာထေရ်အရဟံသ္ပပရိနိဗ္ဗာန်[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]
သၟိၚ်နဝ်ရထာ ပသၟိၚ်ပကၚ်ရၚ်ဍုၚ်ဗကာံ လုကဴ ၃၃သၞာံ ကလိဂွံအာယုတ် ၆၆ သာသနာကျာ်အာစိုပ် လ္ၚီမသုန်ကၠံထပှ်စှော်ဒ္စိတ် ၁၅၇၉သၞာံ သၟိၚ်နဝ်ရထာအာစိုပ်အနိစ္စရ။ သၟိၚ်နဝ်ရထာဟွံမွဲတုဲ ကောန်သၟိၚ်နဝ်ရထာစောလူပသၟိၚ် (သၟိၚ်စောလူပကၚ်ရၚ်ဍုၚ်) သၟိၚ်စောလူဟွံမွဲတုဲ ပ္ဍဲသက္ကရာဇ်ဍုၚ် ၄၅၅သၞာံဂှ် ကျာန်ယျေတ်ပသၞိၚ် (သၟိၚ်ကျာန်ယျေတ်) ပကၚ်ရၚ်ဍုၚ်သၟိၚ်ကျာန်ယျောတ်ဟွံမွဲတုဲ၊ ကောန်စဴသၟိၚ်ကျာန်ယျေတ် အလံၚ်စဳသူပသၟိၚ်ပကၚ်ရၚ်ဍုၚ်ပ္ဍဲလက်ထက်သၟိၚ်အလံၚ်စဳသူ မပကၚ်ရၚ်ဍုၚ်ဗကာံဂှ်ရ၊ မှာထောရ်အရဟံ ဗဂဵုလဟဵုဒၟံၚ်သာသနာ ပ္ဍဲကဵုဍုၚ်ဗကာံဂှ် စဵုကဵုသၟိၚ်ပန်ဒတောဝ်သာသာကျာ်အာစိုပ် ၁၆၄၂ သက္ကရာဇ်ဍုၚ် ၄၅၀သၞာံဂှ် မှာထေရ်အရဟံကလိဂွံအယုက်ဒ္စာံစှော်မွဲ ၈၁သၞာံဂှ် သ္ပပရိဗ္ဗာန် ပ္ဍဲဍုၚ်ဗကာံ ပ္ဍဲဘာဇေတဝန်ရောၚ်။[၅] [၃]
နိဿဲ[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]
- ↑ Coedès, George (1968). in Walter F. Vella: The Indianized States of Southeast Asia, trans.Susan Brown Cowing, University of Hawaii Press. ISBN 978-0-8248-0368-1။
- ↑ Michael Aung-Thwin. The Mists of Ramanna။
- ↑ ၃.၀ ၃.၁ Than Tun. Essays on the History and Buddhism of Burma။
- ↑ Avery Morrow. Shin Arahan’s Legendary Sangha Purification. Retrieved on 2010-10-24။
- ↑ Victor B Lieberman. Strange Parallels: Southeast Asia in Global Context, c. 800–1830, volume 1, Integration on the Mainland။