မၚ်သ္ၚိ၊ ဂစေံ

မင်သ္ၚိ
	House Sparrow
မပါ်ဂကူ အတိုင်နဲသိပ္ပံ
လောက:	Animalia
လပါ်ဂကူ:	Chordata
ဂကောံဂကူ:	Aves
လၟေင်ဂကူ:	Passeriformes
Suborder:	Passeri
Infraorder:	Passerida
Superfamily:	Passeroidea
ဇာတ်ဂကူ:	Passeridae; Illiger, 1811
Genera
	Passer; Petronia; Carpospiza; Montifringilla

ဂစေံမင်သ္ၚိ (အၚ်္ဂလိက်: Sparrow, Burmese; စာကလေး)ဝွံ ဒှ်ဂကူဂစေံသၟတ်မွဲတုဲ မလုပ်လၟိဟ် ပ္ဍဲဇာတ်ဂကူ ပါဿေရိဒါဲ (Passeridae) သီုဖအိုတ် နွံၜိုတ် ၁၅ ဂကူပြင်ရ၊၊ ဂကူမဂွံဆဵုကေတ် ပ္ဍဲအမေရိကာန် မကော်စ ဂစေံမင်သ္ၚိအမေရိကာန် (American sparrows) မလုပ်လၟိဟ်ဇာတ်ဂကူ ပါဿေရေလ္လိဒါဲ (Passerellidae) ကဵု မဂွံဆဵုကေတ် ပ္ဍဲဍုင်မန် သီုကဵုဂျာၜါ (Java sparrow) မလုပ်လၟိဟ် ဇာတ်ဂကူ ဣသတြိလ်ဒိဒါဲ (Estrildidae)တအ်ရ၊၊ ဂကူဗွဲမဂၠိုင်ဂှ် ဒက်ခပေါဲ ပ္ဍဲအကြာသ္ၚိတုဲ ဂကောံဂစေံ Eurasian tree sparrows ဂှ် ပဒတဴ ပ္ဍဲဍုင်ဇၞော် နကဵုဂကောံလၟိဟ်ဗွဲမဂၠိုင်ရ၊၊ ဟိုတ်နူဂှ်ရ ညးကော်စ ဗီုမန် ဂစေံမင်သ္ၚိရ၊၊ ဂစေံမင်သ္ၚိတအ်ဂှ် ဒှ်ဂကူဂစေံ မစ မဆုမဒုန် စၟစၟောန်ဍောတ်တ်တအ်လေဝ် ဍေဟ်တအ် စကီုရ၊၊ ဂကူဂစေံမင်သ္ၚိလ္ၚဵု မမံင် ပ္ဍဲဇၞော်တအ်ဂှ် ဗက်လပှ်စ စၞစမဂွံအကြာဍုင်ကွာန် ညံင်ရဴဂစေံအဖဴ ဖရာပ်တအ်ကီုရ၊၊

ဗၟံက်ထ္ၜး

ဗွဲမဂၠိုင် ဂစေံမင်သ္ၚိတအ်ဂှ် ဒှ်ဂကူဂစေံ ဍောတ်၊ ခ္ဍမ်၊ အသာ်ပတေင်၊ အသာ်ခဗိုင်၊ ဍုတ်ဂၠေအ် ကေုာံ ကွ၊ ခၟူမကြံင်ထတ်မွဲရ၊၊ ဗီုတၞဟ်ခြာ အကြာမွဲဂကူကဵုမွဲဂကူဂှ် မလေပ်ပါ်စ ဝါတ်ညိရ၊၊ ဂကောံဂကူ chestnut sparrow (Passer eminibey) ဂှ် ဇၞော်နွံ ၜိုတ် 11.4 cm (4.5 in) ကဵု 13.4 gm (0.47 oz)၊ ဂကူ parrot-billed sparrow (Passer gongonensis)ဂှ် ဇၞော် နွံၜိုတ် 18 cm (7.1 in) ကဵု 42 gm (1.5 oz)၊၊ ဂကူဂစေံမင်သ္ၚိတအ်ဂှ် ဗီုပြင်ရုပ် တုပ်ညံင် ဂကူဂစေံမစ မဆုမဒုန်တၞဟ်တအ်ကီုရ၊ ဆဂး ဂစေံမင်သ္ၚိဂှ် နွံကဵုစး မဂၠေအ်တုဲ ပ္ဍဲလတာ်ဍေဟ်တအ်ဂှ် ဇုတ်ဂၠိုင်နူဂစေံတၞဟ်တအ်ညိရ၊^[၁]^[၂] ဇုတ်ပ္ဍဲလတာ်ဂှ် ရီုကဵု ညံင်ဂွံလတာ်ဂွံကြံင် ကာလဍေဟ်တအ် မစမဆုမဒုန်တအ်ရ၊၊ အရာတၟေင် ပ္ဍဲဂစေံမစမဆုမဒုန်တအ်ဂှ် နွံကဵု ခၟူ၊ ကြုတ် တၟေင်နူ ညးတၞဟ်တအ်ရ၊၊ ^[၃]

ဂမ္စာဲ ကေုာံ ဒတန်

ဂစေံမင်သ္ၚိဂှ် ဒှ်ဂစေံ ဂကူရးတၞံ ရးယူရောပ်၊ အဖရိက ကေုာံ အာရှရ၊၊ ပ္ဍဲရးအမေရိက၊ အဝ်သတေလျာ ကေုာံ ဒၞာဲဂၠးတိတၞဟ်တအ်ဂှ် ဒှ်ဂစေံ မကေတ်ဏာနူဒေသတၞဟ်တုဲ ဗွဲမပြဟ်ဟေင် ဒှ်အာ ပ္ဍဲသဘာဝဒေသတအ်ဂှ်ရ၊၊ ဗွဲတၟေင် ပ္ဍဲအကြာဍုင်ကွာန်တအ်ရ၊၊ ဥပမာ ဂစေံမင်သ္ၚိ (House sparrrows) တအ်ဂှ် ဥပမာ လၟုဟ်ဂွံဆဵုကေတ် အလုံဒေသအမေရိကသၟဝ်ကျာ၊ အဝ်သတေလျာ (ဇၟာပ်ပ်တွဵုရး၊ ပါဲနူကဵု ဒၞာဲအဝ်သတေလျာလပါ်ဗၟံက်)၊ ဒၞာဲဗွဲမဂၠိုင် ပ္ဍဲဒကုတ်သၠုင်ကျာ ကေုာံ ဒကုတ်ဗၟံက် ရးအဖရိက ကေုာံ ဒၞာဲဂတီုမၞိဟ်မဂၠိုင် ပ္ဍဲသၠုင်ကျအမေရိကတအ်ရ၊၊^[၄]

ဂကူဂစေံမင်သ္ၚိတအ်ဂှ် ဗွဲမဂၠိုင် ဒှ်ဂကူဂစေံ မမံင်ဒၞာဲလပံက် သီုကဵုဒၞာဲ မပ္တံ ဗလးချောဲ၊ သြင်ဗတဳ ကေုာံ ရာပ်ခြုံတအ်ရ၊၊ ဂကူ snowfinches ကဵု groundsparrows တအ်ဂှ် မံင် ပ္ဍဲဒေသလေတ်တဳဂျုတ်လတူ (high latitudes) (ဒေသဂံက်ဂံက်)ရ၊၊ ဂကူဂစေံမင်သ္ၚိလ္ၚဵု ဗီုကဵု Eurasian tree sparrow တအ်ဂှ် မံင် ပ္ဍဲဂြိုပ်လပံက် (open woodland)၊၊

စရိုတ်

ဂကူဂစေံမင်သ္ၚိ ဗွဲမဂၠိုင်ဂှ် ဒှ်ဂကူဂစေံ မၞုံကဵုပရေင်မၞိဟ် နကဵုမမံင် ကဵုဂကောံ ကဵုသကအ် ပ္ဍဲအခိင်ဖျေဟ်ခၟာဲဟွံသေင်ရ၊၊ ဂကူဂစေံမင်သ္ၚိ great sparrow ဂှ် ဒှ်ဂစေံမမံင် နကဵုသ္ၚိကၟိန်တုဲ ပ္ဍဲအခိင်မဖျေဟ်ခၟာဲဟွံသေင်မ္ဂး မံင် နကဵုဂကောံဍောတ်တ်ဟေင်ရ၊၊ ဂကူဂစေံမင်သ္ၚိ ဗွဲမဂၠိုင်မ္ဂး မလေပ်မံင် နကဵုသကအ် ဗွဲမဂၠိုင် ပ္ဍဲအခိင်ဖျေဟ်ခၟာဲဟွံသေင်ရ၊၊ ဒၞာဲမပဒတဴဂှ် ပ္ဍဲတၞံဆု၊ ရာံ၊ ကရးဇိုင်ဍာ်တအ်ရ၊၊ ဂစေံမင်သ္ၚိ မွဲသကအ် နွံစဵုကဵုစိုပ် လၟိဟ် ၁၀၀၀၀ မရိုဟ်လဝ် ပ္ဍဲအဳဂျေပ်၊၊

ဂစေံမင်သ္ၚိတအ်ဂှ် လေပ်ဝေင်ခဗိုက် (ဟုံခဗိုက်)ရ၊၊ ဂစေံမင်သ္ၚိတအ် ဗွဲကိုပ်ကၠာ ဍေဟ်ခြးခဗိုက်/ဗတဳ နကဵုဇိုင်တုဲ တိက်ဖျေဟ်တုဲ ပက်ပတိုန်ခဗိုက် လတူဇကုဇကုရ၊၊ ဂစေံမင်သ္ၚိတအ် သီုဝေင်ဍာ်၊ လတိုပ်ဟေမကှ်ကှ် ဟွံသေင်မ္ဂး လတိုပ်ဟေမလေင်င်တအ်ကီုရ၊၊ ဝေင်ဍာ်ဂှ် ဗီုကဵုမဝေင်ခဗိုက်ကီုရ၊ တိက်ဖျေဟ်တုဲ ပက်ပတိုန်ဍာ် ကဵုသၞေင်ဇကု ဓလိုက်ဖျေဟ်က္ဍိုပ်ရ၊၊ ကာလချဳဓရာင်လေဝ် နကဵုပရေင်မၞိဟ်နွံနွံကီုရ၊၊ ဥပမာ ပဝ်တိုန်မွဲစွံ မွဲတဲဓဝ် ပဝ်ဂေင်ဝေင်မွဲစွံ လဆောဝ် ဒယှ်ေဒွက်မွဲစွံလေဝ် နွံကီုရ၊၊

အဆက်အစပ် ကုမၞိဟ်

ဂစေံမင်သ္ၚိဂှ် ပၞောဝ်ကဵုဂစေံအရိုင်ဂမၠိုင်မ္ဂး ကြပ်ညောန် ဆက်စပ် ကုမၞိဟ်ဂၠိုင်အိုတ် ဟီုဂွံရ၊၊ ဂကူဂစေံမင်သ္ၚိ ဗွဲမဂၠိုင် မံင် ပ္ဍဲဒၞာဲတိဍာ်တဵုလွဳ၊ အကြာ သ္ၚိဌာန်မၞိဟ်တအ်ရ၊၊ ဂကူ Eurasian tree ကဵု ဂကူhouse sparrowsတအ်ဂှ် မံင်အကြာသ္ၚိဌာန်မၞိဟ်ဂၠိုင်အိုတ်ရ၊၊ အတိုင်လိက် သကအ်တဲ ပရူဂစေံဂၠးတိ (Handbook of the Birds of the World) မ္ဂး ပ္ဍဲ ၂၆ ဂကူ ၁၇ ဂကူဂှ် ဒှ်ဂကူဂစေံ မမံင် မဒက်ခပေါဲ အကြာသ္ၚိဌာန်မၞိဟ်တအ်ရ၊၊

ဂကူဂစေံမစသြောအ်တအ်ဂှ် မံင်ဒၞာဲမတဵုလွဳရ၊၊ ဂကူဂစေံမင်သ္ၚိတအ်ဂှ် ကဵုဂုဏ်ဖဵု ကုမၞိဟ်တအ် မွဲဂကူကီုရ၊၊ ဗွဲတၟေင် ဍေဟ်တအ် ဗိုင်ရပ်စထောအ် စၟစၟောန် မပလီုကဵု သြောအ်တအ်ရ၊၊ ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၅၀ဂမၠိုင် ပ္ဍဲဍုင်ကြုက် ဟိုတ်နူဗက်ဂစိုတ် ဂစေံမင်သ္ၚိစသြောအ်တုဲ သြောအ်ဒးစၟ ဗွဲမဇၞော်ကဵုဒြဟတ်ရ၊၊ ^[၅]

နိဿဲ

↑ Bledsoe, A. H.; Payne, R. B. (1991). Forshaw, Joseph, ed. Encyclopaedia of Animals: Birds. London: Merehurst Press. p. 222. ISBN 978-1-85391-186-6.
↑ Clement, Peter; Harris, Alan; Davis, John (1993). Finches and Sparrows: an Identification Guide. Princeton, New Jersey: Princeton University Press. ISBN 978-0-691-03424-9.
↑ Summers-Smith, J. Denis (2009). "Family Passeridae (Old World Sparrows)". In del Hoyo, Josep; Elliott, Andrew; Christie, David. Handbook of the Birds of the World. Volume 14: Bush-shrikes to Old World Sparrows. Barcelona: Lynx Edicions. ISBN 978-84-96553-50-7.
↑ Summers-Smith, J. Denis (2009). "Family Passeridae (Old World Sparrows)". In del Hoyo, Josep; Elliott, Andrew; Christie, David. Handbook of the Birds of the World. Volume 14: Bush-shrikes to Old World Sparrows. Barcelona: Lynx Edicions. ISBN 978-84-96553-50-7.
↑ Summers-Smith, J. Denis (2009). "Family Passeridae (Old World Sparrows)". In del Hoyo, Josep; Elliott, Andrew; Christie, David. Handbook of the Birds of the World. Volume 14: Bush-shrikes to Old World Sparrows. Barcelona: Lynx Edicions. ISBN 978-84-96553-50-7

[1] Bledsoe, A. H.; Payne, R. B. (1991). Forshaw, Joseph, ed. Encyclopaedia of Animals: Birds. London: Merehurst Press. p. 222. ISBN 978-1-85391-186-6.

[2] Clement, Peter; Harris, Alan; Davis, John (1993). Finches and Sparrows: an Identification Guide. Princeton, New Jersey: Princeton University Press. ISBN 978-0-691-03424-9.

[3] Summers-Smith, J. Denis (2009). "Family Passeridae (Old World Sparrows)". In del Hoyo, Josep; Elliott, Andrew; Christie, David. Handbook of the Birds of the World. Volume 14: Bush-shrikes to Old World Sparrows. Barcelona: Lynx Edicions. ISBN 978-84-96553-50-7.

[4] Summers-Smith, J. Denis (2009). "Family Passeridae (Old World Sparrows)". In del Hoyo, Josep; Elliott, Andrew; Christie, David. Handbook of the Birds of the World. Volume 14: Bush-shrikes to Old World Sparrows. Barcelona: Lynx Edicions. ISBN 978-84-96553-50-7.

[5] Summers-Smith, J. Denis (2009). "Family Passeridae (Old World Sparrows)". In del Hoyo, Josep; Elliott, Andrew; Christie, David. Handbook of the Birds of the World. Volume 14: Bush-shrikes to Old World Sparrows. Barcelona: Lynx Edicions. ISBN 978-84-96553-50-7

[၁]

[၂]

[၃]

[၄]

[၅]