ယှိုဲကျေန် (က္ဍိုပ်သကိုပ် ကောန်ဂကူမန်)
| ဥက္ကဋ္ဌဇၞော် နာဲယှိုဲကျေန် က္ဍိုပ်သကိုပ် ကောန်ဂကူမန် | |
|---|---|
 | |
| သၠးဂၠံဂဝ် |
ဗလောန် မာတ် ၉၊ ၁၉၁၃ ကွာန်ဘာခတဵု |
| စုတိ | မာတ် ၇၊ ၂၀၀၃ (အာယုက် ၈၉) |
| ဂကူ |
 Monမန် |
| ကောန်ဍုင် |
 Myanmarကောန်ဍုင်ဗၟာ |
| ဗော် | ဗော်ဍုင်မန်တၟိ |
| ချဳဓရာင် |
|
| အိန်ထံင် | မိတေန် |
| အံက် |
|
နာဲယှိုဲကျေန် (အၚ်္ဂလိက်: Nai Shwe Kyin, ဗၟာ: နိုင်ရွှေကျင်) ယၟုကိုပ်ကၠာ နာဲဗလောန် (၉ မာတ် ၁၉၁၃ - ၇ မာတ် ၂၀၀၃) ဝွံ ဒှ်က္ဍိုပ်သကိုပ် ကောန်ဂကူမန်၊ ညးမဒက်ပ္တန်လဝ် ဗော်ဍုင်မန်တၟိ ကြဴနူ ဗော်ပၠတရဴဍုင်မန် မလုပ်ပအပ်ထောအ်လွဟ်တုဲ ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၅၈ တုဲ ကေတ်လဝ် တာလျိုင် နဒဒှ် ဥက္ကဋ္ဌဇၞော် ဗော်ဍုင်မန်တၟိ စဵုကဵု လအိတ်လမျီုရ။ ပ္ဍဲအခိင်ကာလ ပၞာန်ဂၠးတိအလန်ဒုတိယ မက္တဵုဒှ်ဂှ် လုပ်ယိုက်ဂၠေင်လဝ် ဂလေင်ပၞာန် ပ္ဍဲဒပ်ဍာ်။ က္ဍိုပ်သကိုပ်ဗၟာတအ် ကော်ပၠုပ်နင် ပၞာန်ဖေတ်သေတ်ဂျပါန်တုဲ သွက်ဂွံ က္လေင်ဗတိုက် ကုဖေတ်သေတ်ဂျပါန်တအ်ဂှ် ကောန်ဍုင်ဗၟာဂမၠိုင် ဒက်ပ္တန် ဂကောံဖဆပလဂှ် နာဲယှိုဲကျေန် ပါလုပ်လဝ် ပ္ဍဲဂကောံသၟဝ်တိ။ ပၞာန်ဂၠးတိတုဲ အတိုင်အင်္ဂလိက် မကဵုလဝ် ဂတိပါင် ညံင်ဂွံ ပအပ်ကဵု ဍုင်ဗၠးၜး ကုဍုင်ဒေသဂမၠိုင်ဂှ် သွက်ကၟိန်ဍုင်ဗၟာဂှ် သွက်ဂွံဒက်ပ္တန် စၠတ်ထဝ်ပ္တန်ဍုင်ဂှ် ဟိုတ်နူဗၟာ ဟွံစၟတ်သမ္တီကဵု ဒၞာဲဆန္ဒမာဲတၞဟ်ခြာ သွက်ဂကူမန်တုဲ နကဵု ဗော်မန်ကောန်ဍုင်အရင် ဗ္ဂါပ်ဗဗေင် ကုသဘင်မာဲဂှ်ရ။ နကဵု နာဲယှိုဲကျေန် ဂွိင်ဖေက် မၞိဟ်စၞးဂကူမန် ဟွံဂွံပါလုပ် ပ္ဍဲစၠတ်ထဝ်ပတန်ဍုင်ဂှ်တုဲ နကဵုအလဵုဇကုညး လုပ်ဒုင်ပြိုင် နဒဒှ်ပူဂိုလ်ကီုလေဝ် ဟွံကလိဂွံဇၞးရ။ သၞာံ ၁၉၄၇ ဂှ် ဒက်ပ္တန် ဗော်သၠးပွးဂကူမန်၊ အာတ်မိက် အခေါင်တၟေင် သွက်ဂကူမန် ပ္ဍဲအလဵုအသဳဖဆပလ၊ အာတ်တွဵုရးဍုင်မန်။ တင်လအာတ်မိက် ကောန်ဂကူမန်တအ် ကြပ်သီုဖအိုတ်ဂှ် နကဵု အလဵုအသဳဗၟာ ဟွံဗက်ကဵုပၟိက်တုဲ နာဲယှိုဲကျေန် တအ် ဖန်ဇန်ကၠုင် သွက်ဂွံပၠန်ဂတး နကဵုလွဟ်ရ။ အလဵုအသဳဗၟာ တီစုတ်တုဲ သၞာံ ၁၉၄၈ ဂှ် ဒးဒုင်ရပ်စုတ်ထံင်ရ။ နာဲယှိုဲကျေန် ဗၠးတိတ် နူထံင်တုဲ တိတ်အာ တိပၠန်ဂတး ဇရေင် ဗော်ပၠတရဴဍုင်မန်ရ။ သၞာံ ၁၉၅၈ ဂှ် ဗော်ပၠတရဴဍုင်မန် ပ္အပ်လွဟ် ကုအလဵုအသဳဗၟာတုဲ နကဵု နာဲယှိုဲကျေန် ဒက်ပ္တန် ဗော်ဍုင်မန်တၟိ ပဒတဴဒၟံင် ကရောမ်ဒပ်ပံင်ကောံ ပ္ဍဲဒဵုဗဂေါ။ ပ္ဍဲအခိင်မနွံဒၟံင် ပ္ဍဲဒဵုဗဂေါဂှ်ရ ဒက်သ္ၚိကၟိန် ကုမိတေန် ကောန်ဍုင်ဝေါ၊ ရးဗဂေါရ။ ပ္ဍဲဗော်ဍုင်မန်တၟိဂှ် ကေတ်ကၠုင် တာလျိုင် ဥက္ကဋ္ဌဇၞော် စဵုကဵု လအိတ်လမျီု ပ္ဍဲသၞာံ ၂၀၀၃ ဂိတုမာတ် ၇ ဂှ်ရ။
ပထမအဝဲ[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]
နာဲယှိုဲကျေန် နကဵုယၟုတြေံ နာဲဗလောန်ဝွံ မဒှ်ကောန် မိယှိုဲမိ၊ နာဲယှိုဲဖံင် ဝွံ ကတဵုဒှ်မၞိဟ် ပ္ဍဲကဵုသက္ကရာဇ်ဍုင် (၁၂၇၄) ဂိတုမာ် (၉) စွေက်၊ သက္ကရာဇ် ခရေတ် (1913 ဂိတုမာတ်ချ် 1) တ္ၚဲသ္ၚိသဝ် ပ္ဍဲအပိုင် ဂဒေံါ- ကအ်နှာတ် ပ္ဍဲကွာန်ဘာခတဵုရ။ ပၞောဝ်ကဵု ကောဒေအ် (၁၀) တၠဂှ် ဒှ်ကောန်ဇၞော်အိုတ်ရ။ ပ္ဍဲအခိင် မကလိဂွံအာယုက် (၅) သၞာံဂှ် စဗ္တောန်ပညာတုဲ စဵုကဵု မအံင်တန်သၠုင်ဂှ် ကတ်ဗ္တောန်ကၠုင်ပညာ ပ္ဍဲဍုင်ပြန်ရ။ နကဵုပညာတက္ကသိုလ်မ္ဂး ကေင်ကတ်ဗ္တောန်ကၠုင် စဵုစိုပ် တန်ဥပစာရ။ နာဲယှိုဲကျေန် တိတ်နူဘာတုဲ လုပ်ကၠောန်ကမၠောန်ရုင် ပ္ဍဲဍုင်လ္ဂုင် ပ္ဍဲရုင်ဝန်အပ္ဍဲဍုင်ဂမၠိုင် (အတွင်းဝန်များရုံး)ရ။
ပရေင်ဍုင်ကွာန်[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]
ပ္ဍဲအခိင်ကာလ ပၞာန်ဂၠးတိ အလန်ဒုတိယ က္တဵုဒှ်တုဲ လုပ်ယိုက်ဂၠေင် ဝန်ပၞာန် ပ္ဍဲဒပ်ဍာ် စဵုကဵုကလိဂွံ တာလျိုင် ကဆံင် ဒု-ဗိုလ်ရ။ ပ္ဍဲကဵု ပရေင်မရုန်ဂစာန်ပၠန်ဂတး ဖေတ်သေတ်ဂျပါန်သၟဝ်တိ ပ္ဍဲကဵုဂကောံ (ဖဆပလ) ဂှ်လေဝ် ပါလုပ်ချဳဓရာင်ကၠုင်ကီုရ။ ပ္ဍဲကဵုဂကောံဇၞော် (ဖဆပလ) ဂှ်လေဝ် နဒဒှ် ဥက္ကဋ္ဌ ပွိုင်ဍုင်ပံင်၊ နဒဒှ် ဒု-ဥက္ကဋ္ဌ ဂကောံသၟာဗ္ၚ ခရိုင်သဓီု သာ်ဝွံ ကေတ်ကၠုင်လဝ်တာလျိုင် ချဳဓရာင်ကၠုင်လဝ် နာနာသာ်ရ။ သွက်ဂွံယိုက်ဂၠေင် ကေတ်တာလျိုင် ပ္ဍဲပရေင်ဂကူမန်ဇကု ဗၠးဗၠးၜးၜးမာန် ရန်တုဲ နုက်တိတ်နူကဵုဂကောံ (ဖဆပလ) ဂှ်တုဲ ပ္ဍဲကဵုပေဲါရုဲမာဲ အလုံကၟိန်ဍုင်ဂှ်လေဝ် နကဵုအမာတ်မသၠးပွးမွဲ (တသီးပုဂ္ဂလ) မွဲ ၜိုန်လုပ်ဒုင်ရုဲကီုလေဝ် (နဗီုအမာတ်သၠးပွး တၞဟ်ဟ်တအ်ကီု) ဟွံဂွံဒုင်ရုဲစှ်ရ။ ပ္ဍဲကဵုသၞာံ ၁၉၄၇ ဂှ် ဒက်ပ္တန်ဗော်သၠးပွးဂကူမန်၊ ပံင်ကောံကဵု ညးအုပ်ကာ နာဲသာန်တူတုဲ နကဵုရမျာင်ကမြေဲ ပတိတ်ကၠုင် လိက်ပရိုင် “တနင်သြဳ”ရ။ ပရေင်အာတ်မိက် ပရေင်ဂကူမန် (၇) တင် မဒယှ်တှ်ဒၟံင် ပ္ဍဲဝင်ပၠန်ဂတး ပရေင်ဂကူမန်ဂှ်လေဝ် စပ္တံအာတ်မိက်ကၠုင်တုဲ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဂကူမန် တၞဟ်ဟ်ဂမၠိုင်တအ် ထံက်ကၠုင်ဂလာန် ကတိုင်ကတိုင်ကၟဟ်ဟ် အိုတ်ကီုရ။ ဆေင်စပ်ကဵု တင်အာတ်မိက် ကောန်ဂကူမန်တအ် (၇) တင်ဂှ်တုဲ သွက်ဂွံအာဆဵုဂဗ ကုဝန်ဇၞော်ဥူနုဂှ်လေဝ် သ္ပက္ဍိုပ်တုဲ အာဆဵုဂဗလဝ်ရ။ နူဂှ်မွဲကဆံင် ပရေင်အာတ်မိက် တွဵုရးဍုင်မန်၊ ပရေင်ပလေဝ်ပလေတ် သွက်ဂွံဗၟံက်ရုပ်ရဴ ပရေင်ပၠန်ဂတးရပ်လွဟ်ဂှ်လေဝ် စပ္တံချဳဓရာင်ကၠုင်တုဲ ပ္ဍဲကဵုသၞာံ ၁၉၄၈ ဂှ် ဒးဒုင်ရပ်ကဵု အလဵုအသဳ ဖဆပလရ။ ဒးဒုင်ကြိုင်လဝ် ပ္ဍဲကဵုထံင် အဝ (မန္တလေဝ်) ကေုာံ ထံင်ယှိုဲဗဵုတအ် ပွိုင် (၃) သၞာံရ။ ဗၠးတိတ်နူထံင်တုဲ ဒးဒုင်မင်ရံင် (အချုက်ဇိုင်) ပွိုင်မွဲသၞာံတုဲ နူကဵုဍုင်လ္ဂုင် နကဵုဍာန်ဍာ် တိတ်ကၠုင်တိဍာ်ပၠန်ဂတးရ။ စိုပ်တိပၠန်ဂတးတုဲ ပ္ဍဲဗော်ပၠတရဴဍုင်မန် မဒှ်ဗော်မအာဂတပၠတရဴဂှ် နဒဒှ် ညးလျိုင်ဌာန ပရေင်စဵုဒၞာ၊ ညးလျိုင်ဌာန ပရေင်လလောင်ပရိုင် သာ်ဝွံ ယိုက်ဂၠေင်ကၠုင်တာလျိုင် ကဆံင်ဆံင်ရ။
ဒက်ပ္တန် ဗော်ဍုင်မန်တၟိ[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]
ပ္ဍဲကဵုသၞာံ ၁၉၅၈ ဂိတုဂျူလာင် (၁၉) နကဵုဗော်ပၠတရဴဍုင်မန် သၠာဲဂၠံင်လုပ်ဗွိုင်သၞောဝ် မတွံဂး “သၠာဲကၠေံလွဟ် ကဵုဒဳမဵုကရေဇြဳ” ဂှ် ညာတ်ကေတ် မဒှ်ဂၠံင်မဍာံစၟတ်မွဲ ဟွံသေင်တုဲ နူကဵုမယိုက်ဂၠေင်ကေတ်ဒၟံင်တာလျိုင် ညးစၞးဒပ်ပံင်ကောံ ပ္ဍဲကဵုရးဒဵုဗဂေါ (ပဲခူးရိုးမ) ဂှ် ကလေင်စဴကၠုင်တုဲ စပ္တံ ဒက်ပ္တန်ကၠုင် ဗော်ဍုင်မန်တၟိရ။ ပ္ဍဲကဵုပရေင်ဒက်ပ္တန် ရးဗၟာသကုတ်သၟဝ် (ပါလုပ်သီု ဗော်ကောန်မျူနေတ်ဗၟာ) ပိဗော်ပံင်ကောံ ဒက်ပ္တန်ဗဟဵုဂှ်လေဝ် ပါလုပ် ကေတ်လဝ်တာလျိုင်ရ။ ပ္ဍဲကဵုသၞာံ ၁၉၅၈ ဂှ် စှေ်ဒၞာဲကု မိတေန် ရဲဍုင်ဝေါ ရ။ ပ္ဍဲအခိင် ဗော်ဍုင်မန်တၟိ မစဒက်ပ္တန် ကၠာအိုတ်တေအ်ဂှ် ဥက္ကဋ္ဌ နာဲယှိုဲကျေန်၊ ညးအုပ်ကာနာနာ နာဲဓမ္မနေ၊ နာဲမန်ဒမ်၊ နာဲတေတ်ထောန်၊ နာဲအံင်ယှိင်တအ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ် ကေတ်ကၠုင်တာလျိုင်လဝ်ရ။ ပ္ဍဲကဵုသၞာံ ၁၉၆၃ ဗိုလ်နေဝေန် (ကံင်ဇြဳပၠန်ဂတး) ကော်ဘိက်တက်ကျာ သွက်ပရေင်ၜိုဟ်လလံ အပ္ဍဲကၟိန်ဍုင်ဗၟာဂှ် နဒဒှ်ညးစၞး ဒပ်ပံင်ကောံ ပရေင်ဒဳမဵုကရေဇြဳညဳသၟဟ်ကောန်ဂကူ (မဒညတ) မွဲတၠကီု သီုကဵုညးစၞး ဗော်ဍုင်မန်တၟိ တိုန်စိုပ်လဝ်ရ။ ပ္ဍဲကဵုပေဲါဂှ် နာဲထေန် (စုတိ)၊ နာဲတေတ်ထောန် (စုတိ) တအ်လေဝ် နဒဒှ်မၞိဟ်စၞးဗော်ဍုင်မန်တၟိဂှ် အာတိုန်စိုပ်လဝ်ရ။
ပ္ဍဲကဵုသၞာံ ၁၉၆၂ ဂှ် နာဲထေန် (စုတိ) ဥက္ကဌခရိုင် ဗော်ပၠတရဴဍုင်မန်တြေံ ကလေင်စိုပ်ကၠုင် တိဍာ်ပၠန်ဂတးပၠန်တုဲ ဒှ်ကၠုင် ညးအုပ်ကာနာနာ ဗော်ဍုင်မန်တၟိတုဲ ဆက်ကေတ်ကၠုင် တာလျိုင်ပၠန်ရ။ ရုန်ဂစာန်ပရေင်ပၠန်ဂတး ပ္ဍဲအကြာ အခက်အခုဲနာနာတအ် သၞာံဗွဲမလအ်လတုဲ ပ္ဍဲကဵုသၞာံ ၁၉၇၀ ဂိတုမေဂှ် ဗော်ပါလဳမာန်ဒဳမဵုကရေဇြဳ (ဥူနုက္ဍိုက်ပ်)၊ ဗော်ကရေင် (မာန်ဘသာန်က္ဍိုက်ပ်)၊ ဗော်ဒဳမဵုကရေဇြဳ ကောန်ဂကူချေင် (ဥူမာန်တလေန်က္ဍိုက်ပ်) တအ် ပိဗော်ပံင်ကောံတုဲ ဒက်ပ္တန်ကၠုင် ဒပ်ညဳသၟဟ် ကေုာံ ဗၠးၜးကောန်ဍုင်အရင် (တညလ) မာန်ကၠုင်လဝ်ရ။ ပ္ဍဲကဵု ဒပ်ညဳသၟဟ် ကေုာံ ဗၠးၜးကောန်ဍုင်အရင်ဂှ် နဒဒှ်ဥက္ကဋ္ဌ မာန်ဘသာန် ကေတ်တာလျိုင်တုဲ နာဲယှိုဲကျေန်ဝွံ နဒဒှ် ညးအုပ်ကာနာနာ ကေတ်ကၠုင်တာလျိုင် ချဳဓရာင်ကၠုင်ရ။ ပ္ဍဲကဵုဗော်ဍုင်မန်တၟိ ကလေင်ဒက်ပ္တန်လဝ် ပ္ဍဲကဵုသၞာံ ၁၉၇၁ ဂှ် ပံက်ပတိုန်ကၠုင် ဒပ်ပၞာန်ဗၠးၜးကောန်ဂကူမန် လၟေင်လုပ်သၞောဝ် မာန်ကၠုင်တုဲ စပ္တံကၠောန်ကၠုင် သဘင်သဳကၠဳဗော် ကမ္မတဳဗဟဵုက္ဍိုက်ပ် မာန်ကၠုင်ကီုရ။ ပ္ဍဲကဵု သဘင်သဳကၠဳဂှ်ဟေင် ရုဲစှ်ပတိုန် နဒဒှ်ဥက္ကဋ္ဌ နာဲယှိုဲကျေန်၊ ညးအုပ်ကာနာနာ နာဲထေန်၊ ညးက္ဍိုက်ပ်ပၞာန် နာဲပါန်သာ၊ နဒဒှ်ဂကောံကေင်ကာ ရုဲစှ်ပတိုန် နာဲဘစိင်၊ နိုင်မန်ဒမ်၊ နိုင်သောင်ဖေ၊ နာဲမေန်ထောဋ်တအ်ရ။ ပ္ဍဲကဵုသၞာံ ၁၉၇၅ ကၠောန်ဗဒှ် သဘင်သဳကၠဳ ကမ္မတဳဗဟဵုက္ဍိုက်ပ် အလန်တတိယတုဲ နကဵုဂကောံကေင်ကာဗဟဵုပၠန်ဂှ် ရုဲစှ်ပတိုန် ဥက္ကဋ္ဌ နာဲယှိုဲကျေန်၊ ညးအုပ်ကာနာနာ နာဲနလ္လာ (ကေင်ကာဗော်ပၠတရဴဍုင်မန်တြေံ)၊ ကောန်ဂကောံဂမၠိုင် နာဲပါန်သာ၊ နာဲထေန်၊ နာဲရဿ (ဒုဥက္ကဋ္ဌ လၟိဟ်-၁၊ ဗော်ဍုင်မန်တၟိ)၊ နာဲတၠမန် (စုတိ)၊ နာဲထဝ်မန် (ဥက္ကဋ္ဌဇၞော် ဗော်ဍုင်မန်တၟိလၟုဟ်) တအ်ရ။
ပ္ဍဲကဵုဗော်ဍုင်မန်တၟိ ဟိုတ်ပရေင်ဂိုဏ်ဂဏဂမၠိုင် ကေုာံ ပရေင်ဒတူလိုင်၊ ပရေင်လညာတ် ဟွံသၟဟ်ရထညးသ္ကအ် ဟွံဒှ်မွဲသ္ကအ် ကတဵုဒှ် ပဋိပက္ခတုဲ ဗော်ဍုင်မန်တၟိ ဒှ်အာၜါလွး၊ ဗော်ဍုင်မန်တၟိ နာဲယှိုဲကျေန် မက္ဍိုက်ပ် ကဵု ဗော်ဍုင်မန်တၟိ နာဲနလ္လာမက္ဍိုက်ပ် ဒှ်အာၜါလွးသာ်ဝွံရ။ ဗော်ဍုင်မန်တၟိ ထကးအာၜါဗော်ဝွံ ကာလစိုပ်သၞာံ ၁၉၈၇ ဂှ် နကဵုပရေင်ပတပ်ပညဳ ဒပ်ပံင်ကောံ ဒဳမဵုကရေဇြဳကောန်ဂကူ (မဒတ) ကလေင် ပညဳပညပ်ကဵုကီု၊ ဗော်ၜါလွးတအ်လေဝ် ဟိုတ်နူစိုတ်ဓါတ် မိက်ဂွံကလေင်ပံင်ကောံညးသ္ကအ်ကီုတုဲ ကလေင်ပံင်အာညးသ္ကအ်ပၠန်ရ။ ပ္ဍဲကဵုဗော်ဍုင်မန်တၟိ ကလေင်ပံင်ညးသ္ကအ်ဂှ် နဒဒှ် ဥက္ကဋ္ဌ နာဲယှိုဲကျေန်၊ ဒုဥက္ကဋ္ဌ နာဲနလ္လာ၊ ညးအုပ်ကာနာနာ နာဲထေန်၊ ဖက်ဆောညးအုပ်ကာနာနာ နာဲရဿ၊ ညးက္ဍိုက်ပ်ပၞာန် နာဲထဝ်မန်၊ ညးက္ဍိုပ်စန်ဒက် နာဲဟံသာ၊ ညးက္ဍိုပ်အုပ်ဓုပ် ( ) တအ် ကလေင်ရုဲစှ်ပတိုန်ပၠန်ရ။
ပ္ဍဲကဵု ဒပ်ဒဳမဵုကရေဇြဳကောန်ဂကူ (မဒတ) မဒက်ပ္တန်လဝ်ကဵု ကောန်ဂကူပၠန်ဂတးဘဝတုပ်ဂမၠိုင် ဂှ်လေဝ် နာဲယှိုဲကျေန်ဝွံ ကေတ်လဝ်တာလျိုင် နဒဒှ် ဥက္ကဋ္ဌ ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၉၁ ဂှ်ရ။ နာဲယှိုဲကျေန်ဝွံ သီုကေတ်လဝ်တာလျိုင် ပ္ဍဲကဵုဒပ်ပံင်ကောံ ဒဳမဵုကရေဇြဳ မဟာမိတ်ကောန်ဂကူဂမၠိုင်ဂှ်ကီုတုဲ နကဵုဂကောံမှာဇန်ဂၠးတိတအ် ဂွံထံက်ကၠုင်ဂလာန် လတူပရေင်ချဳဓရာင်ပၠန်ဂတး ကောန်ဍုင်အရင်ဂမၠိုင်ကီု သီုဂွံကၠိုဟ်တီကေတ် လတူကောန်ဍုင်အရင်ဂမၠိုင်ကီု ရန်ကဵုဂုဏ်ဖဵု ပရေင်ဍုင်ကွာန် သီုအလုံကောန်ဍုင်အရင်အိုတ်သီုတုဲ ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၉၂ ဂှ် အာဍုင် သောတ်သာလာန်၊ ပြင်သေတ်၊ အမေရိကာန်၊ ဂျာမဏဳတအ် မွဲကရောံကု ညးစၞး က္ဍိုပ်သ္ကိုပ် ကောန်ဍုင်အရင်ဂမၠိုင်တအ်ရ။ ဗော်ဍုင်မန်တၟိဝွံ ပ္ဍဲကဵုသၞာံ ၁၉၉၅ ဂှ် ဒေံါပန်ပှော် ကုအလဵုအသဳ နဝတ ရ။ ၜိုန်ရဒေံါအာပန်ပှော်ကီုလေဝ် ဟွံဗလးလွဟ် လတူဂၠံင်တရဴဗော်၊ ပရေင်ဒတူလိုင်ဗော်၊ လတူမူဝါဒ ပဝ်လသဳဗော်ဂှ်ဟေင် အဃောဆက်လုပ်အာဒၟံင်ပေဲါဗတိုက် ပ္ဍဲဗွိုင်သၞောဝ်ဏဳဖိုဟ်ရ။ နကဵုပရေင်ရေင်တၠုင် ဆန္ဒခမဳသင်မန်တအ် သၟိက်မိက်ဂွံသှ်လိက် နကဵုဘာသာမန်ဂှ်လေဝ် ကာလဆဵုဂဗ ကုသ္ကိုပ်ပၞာန်ခေန်ညောအ်ဂှ် ထပ်အာတ်မိက် ပတိုန်ထ္ၜးကၠုင်ပၠန်ရ။ ဥက္ကဋ္ဌဇၞော် နာဲယှိုဲကျေန် ကေုာံ ညးမဆာန်ဂကူဂမၠိုင် ဟိုတ်ဘိုင်ဂစာန် ဘိုင်ဂိုတ်ဂှ်တုဲ ပ္ဍဲကဵုသၞာံ ၁၉၉၈ ဂှ် သင်မန်ဂမၠိုင် ကလိဂွံအခေါင်သွဟ်လိက် နကဵုဘာသာမန်အိုတ်ရ။ ပ္ဍဲကဵုသၞာံ ၁၉၉၅ ဂိတုအံက်တဝ်ဘာဂှ် နာဲယှိုဲကျေန် ကေုာံ ဗိုလ်ချုပ် ဇဝ်မိုင် (KIO) တအ် ညးၜါတၠဝွံ နကဵုပရေင်သၠးအခေါင် အလဵုအသဳနဝတ အာဆဵုဂဗ ကုညးစၞးယူအေန် မစ္စတာဒဳဆိုတို ပ္ဍဲဍုင်လ္ဂုင်တုဲ ပတိုန်ထ္ၜး ပရေင်ဒတူလိုင် ဗော်ပရေင်ဍုင်ကွာန် ကောန်ဍုင်အရင်တအ်ရ။ တင်မပတိုန်ထ္ၜးဗော်ၜါဗော် ကုညးစၞးယူအေန် မစ္စတာ ဒဳဆိုတိုဂှ်တုန် – 1. သွက်ရဂွံဒက်ပတန် ပရေင်ၜိုဟ်လလံ အပ္ဍဲဍုင်မာန် နအလဵုအသဳနဝတ ဒးဒေါံကဵု ပရေင်ထ္ပက်နာနာ (မပ္တံ ပၞာန်ရပ်လွဟ်၊ ပရေင်ဍုင်ကွာန်၊ ပရင်စန်ဒက်) တအ်ညိ။ ညးမဒးဒုင်ဒၟံင်ဘဲထံင် ဟိုတ်နူဂလာန်ပတှေ် ပရေင်ဍုင်ကွာန်ဂမၠိုင် ကောန်ဂကူစုင်တအ်ဂှ် ညံင်ဂွံကလေင်ဗလးကဵု။ 2. ပ္ဍဲအကြာ အလဵုအသဳပၞာန် ကဵု ဂကောံဒစဵုဒစးတအ်ဂှ် သွက်ဂွံတက်ကျာ ပရေင်ၜိုဟ်လလံ၊ မွဲအခိင်ဓဝ် ကုကောန်ဍုင်အရင်တအ်ကီု။ 3. နကဵုအလဵုအသဳ က္ဍိုက်ပ်တုဲ ကော်ဘိက်သ္ဘင်သဳကၠဳကောန်ဂကူတုဲ ညံင်ညးစၞးတအ်ဂမၠိုင် ဂွံတိုန်စိုပ်ဗၠးဗၠးၜးၜး ကေုာံ စုင်စုင်ကောံကောံမာန် ညံင်ဂွံကော်ဘိက် ကၠောန်ဗဒှ်ကဵု။ 4. နကဵုယူအေန်ပၠန်လေဝ် မ္ၚးနူကဵုဂၠံင်တရဴ ကၟာတ်လဒဵုပရေင်ပိုန်ဂြပ် လတူဍုင်ဗၟာဂှ်တုဲ သွက်ဂွံဂၠာဲဂၠံင် နဲကဲနာနာ မဖန်ဗဒှ်ကဵု ဂုဏ်ဖဵု လတူညးဍုင်ကွာန်တအ်မာန်ဂှ် ညံင်ဂွံသုင်စောဲ ကၠောန်ၜိုတ်အာ။ 5. ပရေင်မကတဵုဒှ်ဒၟံင် သကုတ်ဒေသ ကောန်ဍုင်အရင်တအ်ဂှ် ညံင်ဂွံဗလး ညးစၞးယူအေန်တုဲ ညံင်ဂွံကၠောန်သ္ပ ပရေင်စၟဳစၟတ်ဂၠိုက်ဂၠာဲ သၠဲသၠဲလးလးမာန်။
လအိတ်လမျီု[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]
ဥက္ကဋ္ဌဇၞော် နာဲယှိုဲကျေန်ဝွံ သွက်ပရေင်ဂကူမန် ပအပ်ဘဝဇကုဇကု ဒုင်သၠးဂုဏ်ဖဵု၊ ဒုင်သၠးလမျီု ကၠောန်ၜိုတ်ကၠုင် အကြာဒဒိုက်သၞာနာနာ ချဳဓရာင် အာကၠုင်က္ဍိုပ်တုဲ ပ္ဍဲကဵုသၞာံ ၂၀၀၃ ဂိတုမာတ် (၇) ဂှ် နကဵုယဲမၞိဟ်ဇၞော် စုတိအာ ပ္ဍဲကဵုသ္ၚိ ဍုင်မတ်မလီုဂှ်ရ။ စနူသၞာံ ၁၉၅၈ တုဲ ဒဵုကဵုလမျီုအိုတ် ယိုက်ဂၠေင်ကၠုင် ပရေင်ဂကူမန် လုကဴပွိုင် (၄၅) သၞာံ ကေတ်တာလျိုင် နဒဒှ်ဥက္ကဋ္ဌဇၞော်တုဲ ရေင်တၠုင်ကၠုင်လဝ် ဂုဏ်ဖဵုပရေင်ဂကူ စဵုကဵုဇုတ်စိုပ်တိရ။