ယၟု

ဘာသာမန် (အၚ်္ဂလိက်: Name) ဂှ် ဒှ်အရာမခုတ်ခဴ ကော်စ ကုအရာမွဲမွဲ၊ သတ်မွဲမွဲ ကေုာံ ပူဂိုလ်မွဲမွဲ သွက်ဂွံစၟတ်သမ္တီ ဗွဲမတၞဟ်ခြာ ညံင်ဟွံဂွံတုပ် ရေင်သကအ်တုဲ ဂွံပါ်ရေင်သကအ်ဂွံရ၊၊ ပ္ဍဲကဵုသတ်မဂျိုင်လမျီုဂမၠိုင်မ္ဂး မၞိဟ် ကဵု တိရစ္ဆာန် ပါ်လဝ် ရေင်သကအ်တုဲ ပ္ဍဲတိရစ္ဆာန်ဂှ်ပၠန် ကၠဵု၊ ဂၠဴ၊ ပြေင်၊ ကၠိက်၊ စာင်၊ အဒါ မြဴသာ်ဝွံ ကဵုလဝ်ယၟု နာနာသာ်ရ၊၊ ပ္ဍဲမွဲမွဲဂကူဂှ်ပၠန် ကလေင်ပါ် ဥပမာ ပ္ဍဲကၠဵုဂှ်ပၠန် ကလေင်ပါ် လေပ်ပဒဝ်၊ အလ်သေရှေန်၊ ညံင်ရဴတိရစ္ဆာန်ကီု ပ္ဍဲမၞိဟ်ဂှ် ဂကူမန်၊ ဂကူဗၟာ၊ ဂကူသေံ ကလေင်ပါ်တုဲ ပ္ဍဲကဵုဂကူဂှ်ပၠန် ယၟုဇၟာပ်ပ် ပူဂိုလ်ဂှ် နွံပၠန်ရ၊၊ ဟီုကၠးကၠးမ္ဂး အရာတၞဟ်ခြာမွဲ ကတဵုဒှ်ကၠုင်မ္ဂး ယၟုမွဲ ကတဵုဒှ်ကၠုင်ရ၊၊ ပါဲနူ သတ်မၞုံလမျီုတုဲ ပ္ဍဲကဵုတၞံဂမၠိုင်လေဝ် ဗီုဂှ်ပၠန်ရ၊၊ တၞံဆုတအ်ဂှ်ရ ကေတ်တုဲ ကၠောန်ဗဒှ်ပတိုန် သွက်ဂွံစကာ ဒၞာဲတၞဟ်မ္ဂး ကလိဂွံ ယၟုတၞဟ်ရ၊၊ ဥပမာ ဆုဒကုတ်ဂှ် ကၠောန်ဗဒှ် သွက်ဂွံတုက် အရင်မွဲမွဲဂွံမ္ဂး ဆုဒကုတ်ဂှ် ကလိဂွံအာ ယၟု နော် မြဴသာ်ဝွံဒှ်တမ်ရ၊၊

နိရုတ္တိ

ယၟု ဂှ် ကၠုင်နူ မန်လဒေါဝ် ဟိမု၊ ဟိမုဂှ် ကၠုင်နူ မန်တြေံ ဣမောအ်၊၊ မအရေဝ်အမေဍိက် မု ဂှ် ပမနာမ်တုဲ ဒှ်အာ ဣမောအ် ရ၊၊

မအရေဝ်အက္ခရ် "name" ဂှ် ကၠုင်နူ အင်္ဂလိက်တြေံ nama မဒှ်အရာ မဆက်စပ် ကု အရေဝ်ဂျာမာန်တြေံ namo၊ သံသကြိုတ် नामन् (nāman)၊ လေတ္တေန် ကေုာံ ဂရိတ် ὄνομα (onoma)၊ ဖါသဳ نام (nâm)၊ မဒှ် မအရေဝ် မစေန်ဆက်ကၠုင် မူအေန်ဒဝ်ယူရဝ်ဗဳယေန် ခေတ်တြေံ (Proto-Indo-European) *h₁nómn̥ ရ၊၊ မအရေဝ်ဏအ် ပ္ဍဲမန်လေဝ် လွဳစလဝ်ကီုရ၊၊ ဗွဲတၟေင် ပ္ဍဲဝေါဟာရ မစပ်ကုသဒ္ဒါ သွက်မအရေဝ် မၞုံကဵုထ္ၜောမ်ကဠင်ဂမၠိုင်ဂှ် ကော်စ မနာမ် ရ၊၊

မအရေဝ် ဂတယၟုပူဂိုလ်

နကဵုသဒ္ဒါမ္ဂး မအရေဝ်မန်ဂှ် ဟွံပါ်လဝ် လိင် ညံင်အရေဝ် အေန်ဒဝ်ယူရဝ်ပဳယေန် ဥပမာ ကုမာရ (ပုံလိင်)၊ ကုမာရဳ (ဣတ္ထဳလိင်) ဂှ်ရ ဂတယၟုတအ်ဂှ် ဒးစုတ် မအရေဝ်မွဲမွဲရ၊၊ ပါဲနူဂှ်တုဲ ဟိုတ်မဒှ် ဂကူမၞုံကဵု မရှ်ေသှ်ေရဴဂဴ မၞိဟ်အာယုက်ဇၞော်တုဲ သွက်မၞိဟ်သၟတ် ကေုာံ သွက်မၞိဟ်ဇၞော်ဂှ်လေဝ် ပါ်လဝ်ပၠန်ရ၊၊ နကဵုအရေဝ်မန် ခေတ်လၟုဟ်မ္ဂး ဂတယၟု မၞိဟ်သၟတ်တြုဟ်ဂှ် စုတ် ＂မာံ＂၊ ဂတယၟု မၞိဟ်ဇၞော်တြုဟ်မ္ဂး စုတ် ＂နာဲ＂ ရ၊၊ သွက်မၞိဟ်ဗြဴမ္ဂး ဂတယၟုဂှ် စုတ် ＂မိ＂ ရ၊၊

မအရေဝ် ဂတယၟုဝွံ မွဲခေတ်ကဵုမွဲခေတ် ဟွံတုပ်ရေင်သကအ်ရ၊၊ ပ္ဍဲလိက်တၟအ်မန် နူဒွါရဝတဳဂမၠိုင်မ္ဂး ဂွံဆဵုကေတ် သွက်မၞိဟ်တြုဟ်မ္ဂး＂မာင်＂နူကဵု ＂မာင်＂ဂှ် ဗွဲကြဴ ဒှ်အာ ＂မင်＂၊ ဆဂး ＂မင်＂ စကာ နဒဒှ် မနာမ် မဂွံအဓိပ္ပါယ် သၟတ်ဗၠာဲ ဥပမာ မင်ဗၠာဲ ရ၊၊ ဗွဲမဂၠိုင် စကာ ＂မ＂ ရ၊၊ ဥပမာ မသာန်၊ မဒကောင်ပိုန်၊ မဂဒူ၊၊ ခေတ်လၟုဟ် ဒှ်အာ ＂မာံ＂ရ၊၊ အခိင်ကၠာတေအ် ညးဟွံပါ်လဝ် အာယုက်ရ၊၊ ကောန်ၚာ်ကီု မၞိဟ်ဇၞော်ကီု စကာ ＂မာင်＂ရ၊၊ သွက်မၞိဟ်ဗြဴမ္ဂး ညးစုတ် ＂ယ＂ပ္ဍဲလိက်တၟအ် ဝင်မနဴ ဍုင်ဇင်မှာဲဂှ် ဂွံဆဵုကေတ် ＂ဝေါအ်မ္ညးမ္သုန္န အဿရာယ်ကျာက်ဝေါအ် ယသုက္ကမာလ တဇုအဒ္ဓရာဇ ကောန္နမောယျ ဟိမောအ် မာင်ဓန္နရာဇနောရဒြ ကောန္န ကာလတာဝဇိန္နလာယျ＂၊၊ ပ္ဍဲလိက်တၟအ်ကျာ်ဇြငံ ကွာန်တဝန်းတော ဍုင်ဒလဂှ် ဂွံဆဵုကေတ် ＂ကောန်တိလစိင်ဗတာင် မေရ်ဒေါဝ်ဗြ၊ ဂတယၟုဂှ် စုတ် ＂မေ＂ ရ၊၊ နူမေရ်/မေ ဂှ် ဗွဲကြဴ ဒှ်အာ ＂မိ＂ရ၊၊ အရေဝ်ဗၟာ ＂မောင်＂ ဂှ် ကၠုင်နူတမ် အရေဝ်မန် ＂မာင်＂ဂှ်ရ၊၊

မဂွံဆဵု ဂတယၟု မွဲပၠန်ဂှ် ＂စာပ်＂ရ၊၊ စာပ်ဏအ် ဂွံဆဵုကေတ်အောန်ကီုလေဝ် ဗွဲမကၠးဖ္ဍး ဂွံဆဵုကေတ် ပ္ဍဲလိက်တၟအ်လပ်ပူရဳ၊ ဍုင်သေံ မဒှ်လိက်တၟအ်မန် ခေတ်(၈) ဗွဝ်ကၠံ ရ၊၊ ＂စာပ်＂ဂှ် ဒှ်သွက် မဂွံစုတ် ဂတယၟု သၟိင်တၠတအ်ရ၊၊ ဗွဲကြဴ မအရေဝ်ဝွံ ဒှ်အာ ＂စော/စဴ＂၊၊ မအရေဝ်ဝွံ ပ္ဍဲဂကူဂမၠိုင် ပ္ဍဲဍုင်ဗၟာကီု သီုကဵု ဍုင်သေံ မပ္တံကဵု ဂကူသေံ၊ ကချေင်တအ် လွဳစလဝ်တုဲ စကာဒၟံင်ကီုရ၊၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ သၟိင်တၠဂကူတအ်ဏအ် ကေင်ဒှ်လဝ် ဂကူမန်၊ ဟွံသေင်မ္ဂး ဂကူတအ်ဏအ် ပ္ဍဲအခိင်တမၠာတေအ် ကေင်စုက်လုက်လဝ် ကုဂကူမန်ဂှ် ဟီုမာန်ရ၊၊ ညံင်ရဴသာ်ဂှ်ကီု အရေဝ် ဗၟာ ＂မင်း＂မဂွံအဓိပ္ပါယ် သၟိင်တၠဂှ် ကၠုင်နူ အရေဝ်မန် ＂မာင် - မင်＂ ဂှ်ရ၊၊ မာင်/မင် သွက်မန်မ္ဂး မၞိဟ်တြုဟ်ဓမ္မတာမွဲကီုလေဝ် သွက်ဂကူဗၟာမ္ဂး ဒှ်သၟိင်တၠဂှ်ရ ဂကူမန်တအ် ကေင်ဒှ်လဝ် သၟိင်တၠ ဂကူဗၟာရောင်ဂှ် ဟီုမာန်ရ၊၊ အရာမတုပ်ကဵု ဗီုဏအ်ကီု ပ္ဍဲမအရေဝ် အင်္ဂလိက် queen ဂှ် ဂွံအဓိပ္ပါယ် ဨကရာဇ်ဗြဴ ရ၊၊ မအရေဝ်ဏအ်ဂှ် နူတမ် ကၠုင်နူ Kvinde မဒှ်အရေဝ် ဂကူနဝ်ဒေတ် (ဒိန်မက်၊ နဝ်ဝေ၊ သွိတ်ဒေန်) မဂွံအဓိပ္ပါယ် ညးဗြဴ ရ၊၊ ပ္ဍဲအခိင်ခေတ်ဝိခိန်ဂ် (Viking age) အကြာသၞာံ ၇၉၃-၁၀၆၆ အေဒဳဂှ် ဂကူနဝ်ဒေတ်တအ် လုပ်ဓလီုလဝ် ဍုင်အေန်ဂလာန်တုဲ အရေဝ်ဂကူနဝ်ဒေတ်တအ်လေဝ် စဵုကဵုတ္ၚဲဏအ် ဂွံဆဵုကေတ်ဒၟံင် ပ္ဍဲအရေဝ်အင်္ဂလိက်ဏီဖိုဟ်ရ၊၊ ဗြဴမၞိဟ်ဇၞော်ဝိခိန်ဂ်တအ်ဂှ် နဒဒှ်သၟိင်တၠ ကော်ဒၟံင် ခွေန် Kvinde တုဲ မအရေဝ်ဂှ် ဒှ်အာ အရေဝ်အင်္ဂလိက် နဒဒှ် ဨကရာဇ်ဗြဴရ၊၊

ယၟု တၞောဝ်ဗဳဇ

မၞိဟ်တအ် လၟိဟ်ဂၠိုင်ကၠုင်တုဲ ယၟုမၞိဟ်တအ် တုပ်ရေင်သကအ် ဒှ်ကၠုင်ကီု၊ တၞဟ်နဂွံတီ တၞောဝ်ဗဳဇ မၞိဟ်မွဲမွဲတုဲ လက္ကရဴယၟုဂှ် ထပ်စုတ် ယၟုအပါ ဟွံသေင်မ္ဂး ယၟုမိဂှ် ကတဵုဒှ်ကၠုင်ရ၊၊ ယၟုဂှ် ဟိုတ်မၞုံလက္ကရဴတုဲ ယၟုလက္ကရဴ (last name) ကော်၊ ယၟုဂကောံသ္ၚိကၟိန်/ဗဳဇ (family name) ကော်၊ ယၟုကမၠောန်ကဆံင်အလံင် (surname) လေဝ်ကော်ရ၊၊ ပ္ဍဲယၟု လက္ကရဴ ဥပမာ Johnson ဂှ် မဂွံအဓိပ္ပါယ် ကောန်ဂျောန် (John ဂျောန်၊ son ကောန်) ရ၊၊ ယၟုမ္ဂး ဂျောန် ဂှ် နွံမွဲတၠဓဝ်လေဝ် ဟွံသေင်တုဲ ကောန်ဂျောန် ကော်ဗီုဏအ်လေဝ် ပါ်ရေင်သကအ် ဟွံဂွံရ၊၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ စၞးမဟီု ကောန်ဂျောန် (Johnson)၊ ကောန်ပဳတာ (Peterson) ဂှ် မၞိဟ်လ္ၚဵု ကေတ်ယၟု ကမၠောန်ဇကုတုဲ စုတ်လက္ကရဴဂှ်တုဲ ဂွံဆဵုကေတ် အစာဓမာတ်မ္ဂး Smith၊ မၞိဟ်စံင်ကွာင်မ္ဂး Baker ရ၊၊ ညးလ္ၚဵု ဒုင်သဇိုင် ကုယၟုကွာန်ဒေသဇကုတုဲ မစုတ် ယၟုလက္ကရဴဇကုရ၊၊ ဗီုဏအ်မ္ဂး ဂွံဆဵုကေတ် Hill၊ Green တအ်ဒှ်တမ်ရ၊၊ ဍုင်ဒိန်မက် မဒှ်အခိုက်တၠတိမ္ဂး နကဵုမအရေဝ်ညးတအ် ဂါရ်ဒ် gaard မဂွံအဓိပ္ပါယ် ဝါ၊ တိတအ်ဂှ် ကောန်ဇာတ် နူကဵု ဝါပလိုတ် Westgaard မ္ဂး ကဵုယၟု လက္ကရဴ ဝေတ်သတာဂါရ်ဒ် ရ၊၊ အခိုက်မဖျေဟ်ယၟု ဗီုဏအ်ဂှ် ဒှ်အရာသဘာဝ ကောန်မၞိဟ်တအ်မွဲတုဲ ပ္ဍဲကဵု အကြာမန်တအ်လေဝ် ဂွံဆဵုကေတ်ဒၟံင်ကီုရ၊၊ ဥပမာ နာဲထဝ် ရုင်ဓမာတ်၊ နာဲကျာန် သ္ၚိဓဝုတ်၊ အထောန် ကောန်အဗၠာဲ၊ ယဝ်ရ မၞိဟ်မပြံင်ကၠုင် နူကွာန်တၞဟ်မ္ဂး နာဲလှ ကၟာဝက်၊ မိဍောတ် သၞေဟ်ဗဒဝ်၊ မြဴသာ်ဝွံ ဒှ်တမ်ရ၊၊ ဆဂး ပိုဲတအ် ဟွံစၟတ်သမ္တီ၊ ဟွံချူ ပ္ဍဲယၟုပိုဲတုဲ အခိုက်ဏအ် ဟွံပြာကတ် ပ္ဍဲယၟုမန်ပိုဲရ၊၊ ရဲရးပလိုတ်တအ် ဟိုတ်နူညးတအ် မချူ စကာကၠုင် နူကဵုသၞာံ မဂၠိုင်ကဵုကၠံတုဲ အခိင်လၟုဟ် စှ်ေအာသၞောတ် မၞုံကဵုသၞောတ်ဝ်ရ၊၊ အခိုက်ဏအ် ကုမန် မစိုပ်အာ ရးပလိုတ်တအ်ဂှ် တၞဟ်နဂွံကိတ်ညဳ ကုသၞောတ်ယၟု ဍုင်ညးတအ်တုဲ ကောန်မန် မၞုံပ္ဍဲရးပလိုတ်တအ် စကာကၠုင် ယၟုလက္ကရဴကီုရ၊၊ ဗွဲမဂၠိုင် ကဵုလဝ်ယၟုလက္ကရဴ မန်၊ ရာမာန်၊ ရာမည၊ ဟံသာဝတဳဂၠိုင်တုဲ ဒုင်သဇိုင် ကုယၟုကွာန်ဒေသ မပ္တံ ဒဵုတၟအ်၊ ဇြာ၊ မန်ဇြာတအ် နွံကီုရ၊၊ ယၟုအပါဗွဲမဂၠိုင် ဟိုတ်မဒှ် ယၟုဗၟာဂၠိုင်တုဲ ကေတ်ယၟုအပါဇကု နဒဒှ် ယၟုလက္ကရဴဂှ် အောန်ဒၟံင်ညိရ၊၊

ခေတ်လၟုဟ် ကောန်ဂကူ နူဍုင်နာနာ မပြံင်လုပ်မံင် ပ္ဍဲရးပလိုတ် ဗွဲမဂၠိုင် ယၟုဂတဂှ် ကေတ်ယၟုဂၠးတိ (ဝါ) ယၟုအင်္ဂလိက်တုဲ ယၟုနကဵုဘာသာဂကူဇကုဂှ် စကာ နဒဒှ် ယၟု လဒေါဝ် ကေုာံ ယၟု လက္ကရဴဂှ် ဒှ်အရာ မလေပ်ခုတ်စဂၠိုင်ရ၊၊ နကဵုနဲဗီုဏအ်ဂှ် ကုညးမမံင်ဍုင်ဇကုရ ဆဂး ပရေင်ဆက်စၠောအ် ကုဂၠးတိနွံတအ်လေဝ် တင်ယၟု ကောန်ဇာတ်ဇကုဗီုဂှ်ကီုဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်ရ၊၊

အခိုက်တင်ယၟုမန်

ယၟုတအ်ဂှ် ဒုင်သဇိုင်ကု တ္ၚဲမကတဵုဒှ်မၞိဟ်တုဲ မန်တအ် ခုတ်ခဴကၠုင်ယၟုရ၊၊ ဥပမာ ကတဵုဒှ်မၞိဟ် တ္ၚဲစန်မ္ဂး ယၟုဂှ် ဒးစကဵု အက္ခရ်မု၊ ပါဲနူဂှ်ပၠန် အက္ခရ်ဂှ် ပံင်ကဵု အခဝ်နာမ်တ္ၚဲလဵုမ္ဂး ခိုဟ်၊ ပရေအ် ဗီုဏအ် ပါ်လဝ် နွံပၠန်ရ၊၊ အခိုက်ဝွံ ပ္ဍဲကဵုဟိန္ဒူလေဝ် ဂွံဆဵုကေတ်ကီုရ၊၊

အက္ခရ်နာမ်တ္ၚဲဂမၠိုင်

1. နာမ်တ္ၚဲအဒိုတ် - အ၊ အာ၊ ဣ၊ ဣဳ၊ ဥ၊ ဥု၊ ဨ၊ အဲ၊ သြ၊ အဴ၊ အံ၊ အး၊၊
2. နာမ်တ္ၚဲစန် - က၊ ခ၊ ဂ၊ ဃ၊ ၚ၊၊
3. နာမ်တ္ၚဲအၚာ - စ၊ ဆ၊ ဇ၊ ဇျ၊ ည၊၊
4. နာမ်တ္ၚဲဗုဒ္ဓဝါ - ယ၊ ရ၊ လ၊ ဝ၊၊
5. နာမ်တ္ၚဲဗြဴဗတိ - ပ၊ ဖ၊ ဗ၊ ဘ၊ မ၊၊
6. နာမ်တ္ၚဲသိုက် - သ၊ ဟ၊၊
7. နာမ်တ္ၚဲသ္ၚိသဝ်- ဋ၊ ဌ၊ ဍ၊ ဎ၊ ဏ၊ တ၊ ထ၊ ဒ၊ ဓ၊ န၊၊

နာမ်တ္ၚဲမပံင် ခိုဟ် ပရေအ်တအ်ဂှ် တၞဟ်နဂွံသမ္တီလောဲတုဲ ညးချူစၟတ်သမ္တီလဝ် ဗီုဏအ်ရ၊၊

ခိုဟ် သန် ပြဲ အဲ တီ လဝ် ဇဳ

အဲဂှ် ဒှ်တ္ၚဲနာမ် မကတဵုဒှ်မၞိဟ်၊၊ ဥပမာ မၞိဟ်မွဲ ကတဵုဒှ်မၞိဟ် ပ္ဍဲတ္ၚဲအဒိုတ်(၁)မ္ဂး ယၟုအက္ခရ်ကၠာအိုတ်ဂှ် ဒးစကဵု အက္ခရ်နာမ်အဒိုတ်၊၊ အက္ခရ်နာမ်လဵု မပံင်စုတ် လက္ကရဴဂှ် ခိုဟ်ဂှ် ရံင်တိုန် ဥပမာ ပံင်ကဵု နာမ်ဗြဴဗတိ (၅) မ္ဂး ဒှ်သမ္ၚေဟ်၊ ပံင်ကဵု နာမ်သိုက် (၆) မ္ဂး ဒှ်သေဌဳ၊ ပံင်ကဵု နာမ်စန် (၂) မ္ဂး ဒှ်သၟိင်ရ၊၊ ယဝ်ရပံင်ကဵု နာမ်လပါ်သၟဝ်မ္ဂး ဟွံခိုဟ် ဥပမာ ပံင်ကဵု နာမ်သ္ၚိသဝ် (၇) မ္ဂး ဒိုက်ဂတ်၊၊ မြဴသာ်ဝွံ ညးစၟတ်သမ္တီလဝ်ရ၊၊ အရာဝွံ ဒှ်အရာ မဆေင်ကဵု ဓရ်ပတှ်ေဟေင်တုဲ ဒှ်အရာ မၞုံကဵု ယုတ္တိသာဓက ဟွံသေင်ရ၊၊

ခိုဟ်	၂	၃	၄	၅	၆	၇	၁	သၟိင်
သန်	၆	၇	၁	၂	၃	၄	၅	သေဌဳ
ပြဲ	၅	၆	၇	၁	၂	၃	၄	သမ္ၚေဟ်
အဲ	၁	၂	၃	၄	၅	၆	၇	နာမ်တ္ၚဲထပှ်
တီ	၇	၁	၂	၃	၄	၅	၆	ဒိုက်ဂတ်
လဝ်	၄	၅	၆	၇	၁	၂	၃	ပြိုတ်
ဇဳ	၃	၄	၅	၆	၇	၁	၂	တိရိစ္ဆာန်

ယၟု ယၟုဂမၠိုင်

Names of names

ယၟု ...	ယၟု ယၟုဂမၠိုင်
ပူဂိုလ်	Anthroponym
ဒၞာဲ/ဒေသ	Toponym
Body of water	Hydronym
ဂကူမၞိဟ်	Ethnonym
Resident(s) of a locality	Demonym
False or assumed name	Pseudonym
Pseudonym of an author	Pen name (ယၟုကၞေဟ်)
Pseudonym of a performer	Stage name
Other names	-onym-suffixed words