ရီု ကုညးမချူ လိက်ပရေင်ကၠာအိုတ်

နူကဵု ဝဳကဳပဳဒဳယာဏအ် ဒုင်တၠုင်ရအဴ မၞးကေင်ဒါန် ကေင်ချူလဝ် ပ္ဍဲကဵု မုက်လိက် မဳဒဳယာပရေင်မၞိဟ်တၞဟ် ဒှ်မာန်ရ။ ပ္ဍဲမုက်လိက် ညးတၞဟ်မချူလဝ် ပ္ဍဲဝဳကဳပဳဒဳယာမန်ဏအ်လေဝ် မၞးကေင်ဒါန်ပလေဝ်လဝ် ဒှ်မာန်ကီုရ။ လၟုဟ်မ္ဂး မၞးမိက်ဂွံ ချူခၞံဗဒှ် လိက်ပရေင်တၟိမ္ဂး လိက်ပရေင်မၞး တၞဟ်နဂွံ စှ်ေကဵု သၞောတ်ဝဳကဳပဳဒဳယာတုဲ မၞးထေက်ကဵု ဒးဗှ်လ္ၚတ်လဝ် တင်ဂၞင် ဗွဲသၟဝ်တအ်ဏအ် ဗွဲမချိုတ်ပၠိုတ် ထေက်ရ။

နိဒါန်

ဗွဲကိုပ်ကၠာ မၞးဒးတီ ဒးစွံသတိမွဲဂှ် ဝဳကဳပဳဒဳယာဂှ် ဒှ် ပြကိုဟ်ဗိသ္တာ (နကဵုဘာသာဗၟာ စုယ်စုံကျမ်း) နကဵုဘာသာအင်္ဂလိက်မ္ဂး encyclopediaမွဲရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ တင်ရန်တၟအ်ပိုယ်ဂှ် သွက်ဂွံပါ်ပရအ် လညာတ်ဗဟုသုတ မဒုင်လဝ်တဲ ကုညးမနွံပၟိက် မိက်ဂွံလ္ၚတ် မိက်ဂွံတီတအ်ရ။ ဝဳကဳပဳဒဳယာဂှ် ဒှ်မဳဒဳယာမှာဇန်မွဲ ဟွံသေင်။ တုဲပၠန် ဒှ်ဒၞာဲ သွက်ဂွံ ကြီုကြဴစ ကမ္မဏဳ မွဲမွဲ၊ ကပေါတ်မွဲမွဲ၊ ပူဂိုလ်မွဲမွဲ၊ လညာတ်ဘာသာမွဲမွဲလေဝ် ဟွံသေင်ရ။ တုဲပၠန် ဒှ်ဒၞာဲ သွက်ဂွံ ဒစဵုဒစး လတူလညာတ်မွဲမွဲ လတူအရာမွဲမွဲလေဝ် ဟွံသေင်ရ။ အရာတအ်ဏအ် စွံလဝ် ပ္ဍဲစိုတ် လၟိုန်ကာလညိဂှ် မိက်ဂွံ အာတ်မိက်ဏာရ။ (စပ်ကဵု ကိစ္စဏအ်တုဲ ဆက်ဗှ်ကေတ် ပ္ဍဲတင်ရန်တၟအ် ပိုယ် ပ္ဍဲမုက်လိက် ဝဳကဳပဳဒဳယာ ဟွံသေင် ဂှ်ညိ။)

"လညာတ်ဗဟုသုတ မဒုင်လဝ်တဲ (accepted knowledge)" ဟီုမ္ဂးဂှ် ဒှ်လညာတ်ဗဟုသုတ မစှ်ေကဵု နဲသိပ္ပံတုဲ မနွံကဵု ပရေင်သက်သဳသာဓကတအ်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ လိက်ပရေင် ပ္ဍဲဝဳကဳပဳဒဳယာဂှ် ပိုယ်တအ် စွံအဓိက လတူတင်ဂၞင် မနိဿဲလဝ် နူကဵု လညာတ် မနွံကဵု ကဆံင်သၠုင် (high quality) ရ။ လညာတ် မနွံကဵုကဆံင်မသၠုင် ပိုယ်မဟီုဂှ် ဒှ်လညာတ် နူကဵုလိက် မပ္တိတ်လဝ် နူကဵု ဌာနတိုက်လိက် မနွံကဆံင်၊ လိက်ပရိုင် မပတှ်ေစဂွံ ဗီုကဵု လိက်ပရိုင် The New York Times ဟွံသေင်မ္ဂး လိက်ဂျာနေဝ် နူကဵုဌာနသိပ္ပံတအ်ရ။ တင်ဂၞင် နူကဵု မနွံကဵုကဆံင်တအ်ဂှ် ပိုယ်တအ် ဖဍန်ချူ နဒဒှ် လိက်ပရေင် ပ္ဍဲကဵု ဝဳကဳပဳဒဳယာရ။ ကမၠောန်ပိုယ်ဂှ် ဣဏအ် ဟေင်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ အရာမၞး မချူပတိုန်စုတ် ပ္ဍဲဝဳကဳပဳဒဳယာတအ်ဂှ် ညံင်ဂွံနွံကဵု တင်ဂၞင် မနိဿဲဖအိုတ်ဂှ် စွံသတိညိ။ အရာမနွံ ပ္ဍဲဂၠံသြိုဟ်မၞး အရာလညာတ်မၞး မထေင်ကေတ်၊ အရာမကေင်မိင်လဝ် မဟွံမဲကဵု သက်သဳသာဓက၊ အရာမကေင်ဆဵု နူကဵုလိက် မဟွံပလဝ် သုတေသနစှ်ေစှ်ေတအ်ဂှ် လ္ပပတိုန်စုတ် ပ္ဍဲဝဳကဳပဳဒဳယာညိ။

ဟီုဗီုဏအ်မ္ဂး မၞးဖေက်လကိုတ်အာတုဲ ဟွံဂံင်ချူ ပ္ဍဲဝဳကဳပဳဒဳယာဂှ် လ္ပကဵုဒှ်ညိ။ ပရူမကတဵုဒှ်ဒၟံင် ပ္ဍဲအကြာ ဌာန်ဒတန်ပိုယ် ဗီုကဵု ပရူကွာန်၊ ပရူဘုတ်ဘာ၊ ပရူဂကောံတအ်ဂှ် ဒှ်ပရူမကတဵုဒှ်ဒၟံင် ဂတမတ်၊ မကတဵုဒှ်လဝ် ကွေဟ်ကွေဟ်ရတုဲ ဟွံဒးပ သုတေသနဂၠိုင်ဂၠိုင် ဗီုမဒှ်လဝ်ဂှ် ပိုယ်ဗၟံက်ထ္ၜး ချူစုတ် ဂွံဖအိုတ်ရ။ ကိစ္စဇၞော်အိုတ်ဂှ် ပရူဂှ် ပိုယ်ဂွံနူလဵုရော။ ချူကဵုလဝ် ပ္ဍဲဒၞာဲ နိဿဲညိ။

အရာမဒးတီလဝ်

ခၞံလိက်ပရေင်တၟိ ကိုပ်ကၠာအိုတ်မ္ဂး အရာဗွဲသၟဝ်ဝွံ မၞးဒးတီလဝ် ထေက်ရ။

ခၞံကၠောန် အကံက်မွဲ။ ကၠောန်အကံက်ဂှ် လောဲလောဲရ။ မၞးဒးရုဲစှ်ကေတ် ယၟု ညးလွပ်မွဲ ကဵု မလိက်ဓလုက် မွဲရ။
အတ္ထုပ္ပတ္တိ ညးမဂျိုင်ဒၟံင်လမျီုတအ်ဂှ် ဒှ်အရာ မချူစဝါတ်ရ။ ခက်ခုဲကဵု ပရေင်ပူဂိုလ်ညးတအ် မာန်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ရုဲစှ် စချူ ပရူလောဲလောဲညိဂှ် ကၠာညိ။

ပရူတၟိဟာ? ချူစုတ်၊ တုဲမ္ဂး ဍဵု "အာ (က္ဍိုပ်လိက် စွမ်)"

ဂၠာဲ ပရူဇကု မိက်ဂွံချူဂှ် ပ္ဍဲမုက်လိက် ဝဳကဳပဳဒဳယာ နွံဒၟံင်တုဲတုဲရဟာ၊ တၞဟ်နဂွံတီကေတ်မာန် ဂၠာဲရံင်ကၠာညိ။ ချူစမ်ရံင် နကဵု က္ဍိုပ်လိက်နာနာတုဲ ဂၠာဲစမ်ရံင်ညိ။ ယဝ်ရ နွံဒၟံင်တုဲတုဲရမ္ဂး သွက်ဂွံကလေင်ပခိုဟ်ပတိုန် လိက်ပရေင်ဂှ် မၞးလုပ်ပလေဝ် ထပ်ဗပေင်စုတ် မာန်ရ။

ဟွံမဲမ္ဂး? မၞးဒး ကလေင်ချပ်မွဲပၠန်ဂှ် ပရူမၞး မိက်ဂွံချူဂှ် ဒှ်ပရူ ပိုယ်မကော်စ မထေက်ကဵုသမ္တီ (notable) ပ္ဍဲဝဳကဳပဳဒဳယာဟာ။ အရာပိုယ် မိက်ဂွံသၟာန်ဂှ် ပရူဏအ် ထေက်တန် ကိတ်ညဳ မဒးစုတ် ပ္ဍဲ ပြကိုဟ်ဗိသ္တာ ရဟာ။

ဝဳကဳပဳဒဳယာ ပ္ဍဲကဵု ဘာသာအေင်္ဂလိက်ဂှ်မ္ဂး မွဲမွဲတ္ၚဲ လိက်ပရေင်ဂၠိုင် နူ ၂၀၀ ပိုဒ် ဟိုတ်နူ ဟွံစှ်ေကဵု ဍာ်ဒကေဝ်သမ္တီ (notability) တုဲ ဒးဒုင်ပလီုဒၟံင်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ကိုပ်ကၠာမၞးဟွံစကာ အခိင်မၞး သွက်ဂွံချူ ဗွဲမဂၠိုင်တုဲ ဟိုတ်နူ ဟွံဒှ်အရာ မထေက်ကဵုသမ္တီ၊ မဟွံမဲ ကုဍာ်ဒကေဝ်သမ္တီတုဲ ဒးဒုင်ဇိုတ်ပလီုထောအ်ပၠန်ဂှ် ဟွံမိက်ကဵုဒှ်ရ။ ကုလိက်ပရေင် မဟွံမဲ ကုဍာ်ဒကေဝ်သမ္တီတအ်ဂှ် ဒးဒုင်ဇိုတ်ပလီုရ။ ဟီုသာ်ဏအ်မ္ဂး လ္ပဖေက်လကိုတ်အာညိ။ ပြကိုဟ်ဗိသ္တာ မွဲဟီုဂှ် အရာအိုတ် အရာလဵုဟွံဟီု ဇကု ပ္ကောံလဝ် တင်ဂၞင် မနွံကဵု ယုတ္တိ၊ စှ်ေကဵု သဘာဝမ္ဂး ချူပ္တိုန်စုတ် ဂွံသီုဖအိုတ်ရ။ ပရူလ္ၚဵု လောန်ၜက် နူသဘာဝ ဗီုကဵု ခၟာဲနာ် ဍတ် ဟွံဒှ် ကောန်နာ်၊ ဒှ်ကောန်မၞိဟ် ပ္ဍဲကဵု ပေါမ်အာဂီု ဝင်ဒေသလ္ၚဵုတအ် ပိုယ်ဂွံဆဵုကေတ်မာန်ရ။ ပရူဂှ် ၜိုန်ရ ဟွံဒှ် ပရူမနွံ ကဵုယုတ္တိကီုလေဝ် ကာလပိုယ်ချူမ္ဂး ပိုယ် ဒုင်ထောအ် ဂတဂှ် ဥပမာ "ညးဒေသတအ် ပတှ်ေကေတ်၊ သၟတ်ဗြဴဂှ် ဒှ်ကောန်နာ်"၊ (ဟွံသေင်မ္ဂး) "ပ္ဍဲဝင်ဒတန်ဂှ် ညးချူလဝ် ..." ဗီုဗီုဏအ် ဖန်ချူဂွံရ။

ဗွဲမဂၠိုင် ပိုယ်ဗစာရဏာ ပ္ဍဲလိက်ပရေင်ဂှ် အောန်အိုတ် လိက်မနိဿဲ မနွံကဵု တင်ဂၞင်နိဿဲ ကဆံင်သၠုင် အောန်အိုတ် ပိပေင်ဟာ။ (က) မဒးနွံ ကုပရေင်သ္ၚေဝ်ဂၠေပ် ခိုင်င်ကၠိုက်က်(ဆၜိုတ် ဟီုဗၟံက်ထ္ၜးသၟး ဟွံသေင်) တုဲ (ခ) ပရေင်မချူဂှ် နွံကဵု ပရေင်သၠးပွးဟာ။ (မုက်လိက်ဝေပ်သာက် ကမ္မဏဳ သွက်ဂွံ ကြီုစ ကပေါတ်၊ တင်ပသောင်ကလးပရိုင်တအ်ဂှ် ဟွံကေတ်စရ။) အရာမဗမံက်ထ္ၜး ပ္ဍဲမုက်လိက်ဝဳကဳပဳဒဳယာ သီုဖအိုတ်ဂှ် ဒးဒုင်သဇိုင် ကု တင်ဂၞင်ဗၠးၜး ကဆံင်သၠုင် ဖအိုတ်ရောင်။ ယဝ်ရ တင်ဂၞင်ဗၠးၜး ကဆံင်သၠုင် ဟွံမဲမ္ဂး ပိုယ်တအ် ဟွံကၠောန်ခၞံ လိက်ပရေင်ရ။ ဟီုကၠးကၠး သောင်င်မ္ဂး လိက်ပရေင် မဟွံမဲ၊ ဟွံစှ်ေ ကု ဍာ်ဒကေဝ်သမ္တီ တအ်ဂှ် ၜိုန်ရ ချူလဝ် ခိုဟ်ကီုလေဝ် ဟွံဆက်သှ်ေ ပ္ဍဲဝဳကဳပဳဒဳယာတုဲ ဒးဒုင်ဇိုတ်ပလီုထောအ်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ကိုပ်ကၠာ မၞးဟွံဖအိုတ်အခိင် ဗွဲမဂၠိုင်တုဲ မစချူဂှ် ချပ် ပရူဂှ် ဒှ်အရာမထေက်တန် ကုဝဳကဳပဳဒဳယာ ဟာကၠာညိ။

ပဂုဏ်တုဲ စွံသတိ ပဋိပက္ခ ဂၞပ်စိုတ် (conflict of interest) ညိ။ ပဋိပက္ခ ဂၞပ်စိုတ် ဟီုမ္ဂးဂှ် ပဋိပက္ခ မကတဵုဒှ် ပ္ဍဲဇကုဇကု ဟိုတ်နူ ဇကုမဒးဂၞပ်စိုတ် ပ္ဍဲလတူမၞိဟ်မွဲမွဲ ဟွံသေင်မ္ဂး ပ္ဍဲလတူဂကူမွဲမွဲရ။ ဥပမာ ဇကုဂကူမန်မ္ဂး ဇကုမိက်ဂွံချူ ဂၠံင်လပါ်ဂကူမန် ခိုဟ်နူ ဂကူညးတၞဟ် သၟး၊ ဟွံသေင်မ္ဂး အရာဂှ် ဒှ်အရာ ဂကူမန်တအ် မကၠောန်လဝ် ကိုပ်ကၠာ။ ဟီု နကဵုပူဂိုလ်လေဝ် ဟိုတ်နူ ဇကု ဒးဂၞပ် လတူပူဂိုလ်မွဲမွဲတုဲ ဟီုပတိုန်ချူ လပါ်ပူဂိုလ်ဂှ် မခိုဟ်သၟးတုဲ အရာဇကုမထေင်ကေတ် ဟွံခိုဟ် ကုပူဂိုလ်ဂှ်မ္ဂး ဇကုဝေင်ပါဲ၊ ဟွံသေင်မ္ဂး ဖန်ချူ ညံင်ညးတၞဟ် ဂွံညာတ်လပါ်ခိုဟ် လတူပူဂိုလ်ဂှ် မြဴသာ်ဝွံ ဒှ်တမ်ရ။ စပ်ကဵုလညာတ် လတူအရာမွဲလေဝ် ဗီုဂှ်ကီုရ။ ယဝ်ရ ပ္ဍဲမၞး ပဋိပက္ခ ဂၞပ်စိုတ် နွံဒၟံင်မ္ဂး မၞးဂွံဒှ် မၞိဟ်မချူ လိက်ပရေင်ခိုဟ်မွဲ ပ္ဍဲဝဳကဳပဳဒဳယာ ဟွံလောဲသွာရ။ အရာဏအ်ဂှ် ဒှ်အရာ မဆေင်ကဵု ပူဂိုလ်မၞး ဟွံသေင်၊ ဒှ်အရာ မဆေင်ကဵု သဘာဝ ကောန်မၞိဟ်တုဲ ဇၟာပ်မၞိဟ်ဂှ် နွံစဒှ် က္တဵုဒှ်စ မာန်သီုဖအိုတ်ရ။ ဆဂး ညံင်မၞး ဂွံတိတ်ဗၠး နူကဵု ပဋိပက္ခ ဂၞပ်စိုတ်ဂှ် မၞး ဒးဂစာန်ဝေင်ပါဲတုဲ လညာတ်ညးတၞဟ် ဗီုလဵုမနွံဒၟံင်ဂှ် ညံင်ဂွံကၠိုဟ်ကေတ်မာန်ဂှ်လေဝ် ဂ္စာန်တုဲ ဗစာရဏာညိ။ ပဋိပက္ခ ဂၞပ်စိုတ်မၞးဂှ် ဒှ်အရာ မဖန်ကဵု ညံင်လိက်မၞး ဟွံပေင် ကုဍာ်ဒကေဝ်သမ္တီ ဒှ်မာန်ရ။ လိက်ပရေင်မၞး ဟွံပေင် ကုဍာ်ဒကေဝ်သမ္တီမ္ဂး လိက်မၞး ဒးဒုင်ပလီုဇိုတ်ထောအ် နူကဵု ဝဳကဳပဳဒဳယာမာန်ရ။

ပကေင်ပကတ် ကၠာညိ ကိုပ်ကၠာ ဟွံဂွံစချူ လိက်ပရေင်ဏီဂှ် လုပ်ပလေဝ်ဒါန် စမ်ရံင် လိက်ပရေင် မနွံဒၟံင်တုဲတုဲ ပ္ဍဲမုက်ဝဳကဳပဳဒဳယာတအ်တုဲ ကလိဂွံကၠုင် ပရေင်ပကေင်ပကဝ် ဒုင်စသိုင် သွက်ဂွံချူခၞံ လိက်ပရေင်တၟိ၊ တုဲပၠန် စကာစမ်ရံင် Wikipedia's mark-up language— ညိ။

ယဝ်ရ ပ္ဍဲမၞး နွံဒၟံင် ကုအကံက်ဝဳကဳပဳဒဳယာတုဲ လုပ်လံက်အေန်လဝ်မ္ဂး ယၟုက္ဍိုပ်လိက် မၞးမိက်ဂွံချူဂှ် တက်စုတ် ပ္ဍဲခံက်အင် သၟဝ်ဏအ်၊ တုဲ ဍဵု "ခၞံဗဒှ် လိက်ပရေင်တၟိ/Create page/စာမျက်နှာ ဖန်တီးရန်" ညိ။

ဂၠာဲရံင် လိက်ပရေင် မနွံဒၟံင်တုဲတုဲ

ပ္ဍဲမုက်လိက် ဝဳကဳပဳဒဳယာမန် ဏအ်ဂှ် လၟိဟ်မုက်လိက် နွံဒၟံင်တုဲတုဲ သီုဖအိုတ် ၁၉၂၉ ရ။ ကိုပ်ကၠာ ဇကု ဟွံခၞံဗဒှ် လိက်ပရေင်တၟိဏီ ပရူဇကု မိက်ဂွံချူဂှ် နွံဒၟံင်တုဲတုဲရဟာ၊ ဟွံသေင်မ္ဂး နကဵုယၟုလိက်တၞဟ် နွံဒၟံင်တုဲတုဲရဟာဂှ် ဂၠာဲရံင်ကၠာ၊ တုဲပၠန် ဗှ်ရံင် ပရူ စဳပၞောန် က္ဍိုပ်လိက် လိက်ပရေင် ဝဳကဳပဳဒဳယာ ကၠာညိ။ ယဝ်ရ ပရူဂှ် နွံဒၟံင်တုဲတုဲရ ဆဂး ပရူဂှ် ကဵုယၟု နကဵုဗီုတၞဟ်ထေက်ရောင် မၞးစှ်ေစိုတ်မ္ဂး မၞးလ္ၚတ်ဗှ်ကေတ် ဗီုလဵု မဂွံဖန် ကလေင်စၞောန်ပညုင်နကဵု ယၟုက္ဍိုပ်လိက်တၞဟ်]]တုဲ မၞးစုတ် ကလေင်စၞောန်ပညုင်မ္ဂး ဒှ်အရာ မရီုဝဳကဳပဳဒဳယာ နဲခိုဟ်မွဲရ။ တုဲပၠန် မၞးစွံသတိညိ လိက်ပရေင် ပရူမၞးမိက်ဂွံချူဂှ် နွံဒၟံင် ပ္ဍဲစရင် လိက်ပရေင် မဒုင်ဒးဇိုတ်ပလီုလဝ်ဟာ။ ဟိုတ်နူ မဒစဵုဒစး ကုသၞောတ်ဝ်ဝဳကဳပဳဒဳယာတုဲ လိက်ပရေင်လ္ၚဵုတအ်ဂှ် ဒးဒုင်ပလီုဇိုတ်လဝ် နွံတၟာဂလိုင်ရ။

ယဝ်ရ ပရူမၞးမိက်ဂွံချူဂှ် ယဝ်ရ ဟွံမဲဏီ ပ္ဍဲမုက်လိက်မန်ဏအ်မ္ဂး မၞးကၠောန်ဗဒှ် လိက်ပရေင်တၟိဂွံရ။

ပကောံပကေဝ် တင်ဂၞင် မနိဿဲ

ပရူမၞးမိက်ဂွံချူဂှ် ပ္ကောံ တင်ဂၞင် သွက်ဂွံနိဿဲညိ။ လိက်ပရေင်မၞး ဂွံဒှ် လိက်ပရေင် မဍိုက်ပေင်ကဵု ဍာ်ဒကေဝ်သမ္တီ (notability)မာန် မၞးနွံပၟိက် တင်ဂၞင် မနိဿဲဂမၠိုင်ရ။ တင်မနိဿဲတအ်ဂှ် ဖန်ဗဒှ် ပကဵု ညံင်လိက်ပရေင်မၞး ဂွံဍိုက်ပေင် ကဵု ဍာ်ဒကေဝ်သမ္တီရ။ လိက်ပရေင် မဍိုက်ပေင် ကုဍာ်ဒကေဝ်သမ္တီဟေင် လုပ်လၟိဟ်လိက် မနွံကဵု ကဆံင် ဝဳကဳပဳဒဳယာတုဲ ဂွံဆက်သှ်ေအာ ပ္ဍဲမုက်လိက်ဝဳကဳပဳဒဳယာမာန်ရ။

ဟီုကၠးကၠးမ္ဂး လိက်မပၠုပ်စရင် ပ္ဍဲပြကိုဟ်ဗိသ္တာဂွံဂှ် ပရူဂှ် ဒးဒှ် ပရူမထေက်ကဵု မဒးစၟတ်သမ္တီ၊ တုဲပၠန် ဍာ်ဒကေဝ်သမ္တီ (ဝါ) လိက်မနိဿဲတအ်ဂှ် ဒးနွံ ဗွဲမကၠးဖ္ဍး၊ ညးဗွဲကြဴတအ် မိက်ဂွံတီ လိက်နိဿဲဂှ် ကၠုင်နူလဵုမ္ဂး ဒးကလေင်ဗဵု၊ စၟဳစၟတ် ကေတ်မာန်ရောင်။

ဟိုတ်ဂှ်ရ တင်ဂၞင် မနိဿဲတအ်ဂှ် ဒးဒှ် ကၠးဖ္ဍးရောင်၊ ဟီုမ္ဂးဂှ် လိက်မနိဿဲတအ်ဂှ် သ္ဒးကလေင်စၟဳစၟတ်ဂွံ၊ ဒးဗၟံက်ထ္ၜးကဵု ဗွဲမကၠးဖ္ဍးရောင်။ တင်ဂၞင် နူလိက်ကၞပ် (လိက်ကၞပ်ဂှ် ယဝ်ရ ပတိုန်စွံလဝ် ပ္ဍဲမုက်လိက်ဝပ်သာက်ကီုမ္ဂး ဒးစၞောန်ပညုင်ကဵုရောင်။ ဟွံသေင်မ္ဂး မုက်လိက် နူဝပ်သာက်သၟးတအ်လေဝ် ဒဒှ်ရ နူလဵု မကလိဂွံနင် အခိင်လဵုဂှ်လေဝ် ဒးဗၟံက်ထ္ၜးကဵု ကီုရောင်။ ဥပမာ ဒးနွံဟေင်ဂှ် လိက်ကၞပ်ဂှ် ပတိတ်နူလဵု၊ လိက်ပရိုင်ဟာ၊ လိက်မဂ္ဂဇြေန်ဟာ၊ လိက်နူဂျာနေဝ် တၠပညာတအ်ဟာ၊ မုက်လိက်ဝပ်သာက်ဟာ။ နကဵုဝပ်သာက်ကီု သီုကဵု မပတိတ်လဝ် လိက်ကၞပ်ဟာဂှ် ဒးဗၟံက်ထ္ၜးကဵု ကၠးကၠးရောင်။

ဗွဲမဂၠိုင်မ္ဂး မုက်လိက် မဟွံမဲ ကုညးဒါန်လိက် ဗီုကဵု လိက်မပ္တိတ်ကေတ်တ်၊ ဗလံက် မချူကေတ်တ်၊ မုက်လိက် ညးလွပ်တအ် မပတိုန်ဂလာန်၊ နူမုက်လိက် မဳဒဳယာပရေင်မၞိဟ်တအ်၊ မုက်လိက် မကြီုစ ကပေါတ်ညးတအ်၊ ပူဂိုလ်ညးတအ် ကေုာံ အရာမတုပ်ကု အရာတအ်ဏအ်တအ်ဂှ် ဟွံလုပ်လၟိဟ် နဒဒှ် တင်ဂၞင်မွဲအိုတ်ရ။

စပ်ကဵု ပရူဂှ် ယဝ်ရ နူကဵု ဗီုလဵု ဌာနလိက်ပရိုင်၊ ဂျာနေဝ်၊ လိက်ကၞပ်တအ် ပတိတ်ချူ ဗွဲမဂၠိုင်ကဵုအလန်မ္ဂး တင်ဂၞင်ဂှ် ပၠုပ်စုတ် နဒဒှ် တင်ဂၞင် မယိုက်စဂွံမွဲဂွံရ။ တင်ဂၞင်တအ်ဂှ် မၞးဒးစုတ်ကဵု နိဿဲ နဒဒှ် သက်သဳရောင်။ လိက်ပရေင် ပ္ဍဲဝဳကဳပဳဒဳယာတအ်ဂှ် သ္ဒးနွံကဵု တင်ဂၞင် ကေုာံ သက်သဳခိုင်င်ကၠိုက်က်ရောင်။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ယဝ်ရ မၞးမိက်ဂွံ ချူ လိက်ပရေင် ပ္ဍဲဝဳကဳပဳဒဳယာမ္ဂး ကမၠောန်ကၠာအိုတ် မၞးဒးကၠောန်ဂှ် ပ္ကောံ တင်ဂၞင်ဂမၠိုင်ရ။ ယဝ်ရ လိက်ပရေင်မၞး ဟွံမဲ ကုတင်ဂၞင်၊ တင်ဂၞင်တအ်ဂှ် ဟွံဍိုက်ပေင် ကုအင်္ဂလက်သန်မ္ဂး လိက်ပရေင်မၞး သ္ဒးဒုင်ပလီုဇိုတ်ထောအ်ပၠန် ရောင်။

တင်ဂၞင်တအ်ဂှ် ကလိဂွံ နူကဵုဒၞာဲနာနာသာ်မာန်ရ။ ဗီုကဵု နူလိက်ကၞပ် တိုက်ဗွဟ်လိက်ဂမၠိုင်၊ ဂၠာဲတင်ဂၞင် နူကဵု မုက်လိက်ဝပ်သာက်သၟးဂှ်လေဝ် လ္ပပညိ။ ညံင်ဂွံဂွံ တင်ဂၞင် နူကဵု လိက်ကၞပ်တအ်ဂှ် ဖန်ညိ။ လိက်ကၞပ် မပတိုန်စွံလဝ် ပ္ဍဲအေန်တာနေတ်လေဝ် နွံတၟာဂလိုင်ကီုရ။ နကဵု အလဵုဇကု ပလဝ် သုတေသန ဂၠိုက်ဂၠာဲသၟာန်ဇာန်လဝ်လေဝ် ဂွံကီုရ။ ဥပမာ ဇကု သၟာန်ဇာန်လဝ် မၞိဟ်မပတှ်ေစဂွံမွဲမွဲမ္ဂး နဒဒှ် ဗီုပြင် တင်နိဿဲ အေန္တာဗျူဂှ် မၞးစကာဂွံရ။

ကာလ မၞး ပ္ကောံ တင်ဂၞင်တုဲအိုတ် ရုမ်ဂပ်ရမ္ဂး တင်ဂၞင် မနိဿဲတအ်ဂှ် ဒၞာဲလဵု ဂွံစုတ်၊ ဗီုလဵု ဂွံစုတ် ပ္ဍဲလိက်ပရေင်မၞးဂှ် မၞးဗှ်ကေတ် ပ္ဍဲမုက်လိက် Help:Referencing for beginners ကေုာံ Wikipedia:Citing sources မာန်ရ။ ဗီုလဵု ဂွံစုတ်ဂှ် မၞးလ္ပဂွိင်ညိ။ လိက်ပရေင်မၞး ညံင်ဂွံနွံကဵု တင်ဂၞင်ဂှ် ဒှ်အရာအဓိကရ။

အရာ မဒးစွံ သတိ

လိက်ပရေင် ပရူမၞး၊ ပရူဂကောံသ္ၚိကၟိန် မၞး၊ ပရူ သကအ်ရဲမၞး၊ ပရူမုက်လိက်ဝပ်သာက်မၞး၊ ပရူဂကောံ မၞးမပါလုပ်ဒၟံင်၊ ပရူအစာမၞး၊ ပရူဂလာန်သြဝါဒ မၞးမကၠောန်ကေတ်ဗဒှ်လဝ်၊ ဟွံသေင်မ္ဂး လိက်ပေါမ် မၞးမချူကေတ်တ်: ယဝ်ရ ပရူတအ်ဏအ် မၞးမိက်ဂွံကဵု ပါလုပ် ပ္ဍဲပြကိုဟ်ဗိသ္တာ မ္ဂး ကဵုညးတၞဟ်မွဲမွဲ ချူညိ။ မၞးစုတ် ပရူသကအ်ရဲမၞး ပ္ဍဲဝဳကဳပဳဒဳယာဂှ် ဒှ်အရာ မဖန်ကဵု ညံင်ရဲမၞး ဂွံမိပ် ဂွံဒှ်အမ်သဝ်မွဲကီုလေဝ် လိက်ပရေင်ဗီုဏအ်ဂှ် ဒးဒုင် ပလီုဇိုတ်ထောအ်မာန်ရ။ ကာလမဒးပလီုဇိုတ်တုဲ မၞးစိုတ် ဟွံမိပ် ကတဵုဒှ်မာန်ရ။ ယဝ်ရ မၞးဆက်ကၠောန်ဒၟံင်မ္ဂး မၞးဒးဒုင်ကၟာတ်ဗလံက်ထောအ် နူကဵု ဝဳကဳပဳဒဳယာမာန်ရ။ ဆဂး ပရူမဟီုလဝ် ဗွဲလတူဝွံဂှ်ရ ယဝ်ရ မၞးချူလဝ် ဍိုက်ပေင်ကဵု ဍာ်ဒကေဝ်သမ္တီ မနွံကဵု တင်ဂၞင်ချိုတ်တ်ပၠိုတ်တ်၊ မၞးချူလိက် နကဵု လညာတ်လဒေါဝ်မ္ဂး လိက်တအ်ဂှ် ဟွံဒးဒုင်ပလီု ဆက်သှ်ေဂိုင်စွံလဝ် ပ္ဍဲဝဳကဳပဳဒဳယာမာန်ရ။ ဆဂး အရာတအ်ဏအ်ဂှ် ဒှ်အရာမလောဲသွာမွဲ ဟွံသေင်တုဲ မၞးထေက်ကဵု ဒးစွံသတိရ။

ဓဝ်သတိ: ပဂုဏ်တုဲ လ္ပဂစာန် ကြီုကြဴစ ကပေါတ် ကေုာံ ပရေင်ပိုန်ဒြပ် ပ္ဍဲကဵု ဝဳကဳပဳဒဳယာညိ။ ပဂုဏ်တုဲ မုက်လိက်ပူဂိုလ်မၞးဂှ် လ္ပလေန်စုတ် ပ္ဍဲကဵု ဝဳကဳပဳဒဳယာညိ။ ဆဂး ယဝ်ရ မုက်လိက်ဂှ် နွံကဵု လညာတ်လဒေါဝ် ကိစ္စဇၞော် မဆေင်စပ်ဒၟံင် ကုလိက်ပရေင်မၞးမ္ဂး လေန်စုတ်ဂွံရ။ ပ္ဍဲမုက်လိက်ဝဳကဳပဳဒဳယာဂှ် ပရူကပေါတ်ပရေင်ပိုန်ဒြပ် မပ္တံကဵု Kleenex ဟွံသေင်မ္ဂး Sharpie (marker) ပရေင်ပိုန်ဒြပ် ဇၞော်ဇၞော် ဗီုကဵု McDonald's တအ်ဂှ် နွံကီုရ။ ဆဂး ယဝ်ရ မၞးမိက်ဂွံ ချူ ပရူကပေါတ်မွဲမွဲ၊ ဂကောံပိုန်ဒြပ်မွဲမွဲမ္ဂး မၞးသ္ဒးချူ နကဵု လညာတ် မမံင်လဒေါဝ်တုဲ မၞးဒးတိတ်ဗၠး နူကဵု ပဋိပက္ခ ဂၞပ်စိုတ် တုဲပၠန် မၞးဒးကၠာဲ တင်ဂၞင် မပတှ်ေစဂွံ မနိဿဲစဂွံ မဒှ် တင်ဂၞင် မဗၠးၜး မဆေင်စပ် ကုပရူဂှ်ရောင်။ သွက် ပရေင်ပိုန်ဒြပ်မ္ဂး စွံသတိညိ အရာဏအ် ဍေဟ် ဆေင်စပ်ဒၟံင် ကုဍာ်ဒကေဝ်သမ္တီ မဖျေဟ်လဝ် ဗွဲတၟေင် သွက် ပရေင်ပိုန်ဒြပ်ရ။

ဒစဵုဒစး ပူဂိုလ် ကေုာံ ဂကောံ: မအရေဝ် မဖ္ဍိုက်ဓရိုတ်၊ ပ္ကီုပရာပ် ပ္ဍဲအတ္ထုပ္ပတ္တိ ညးမဂျိုင်ဒၟံင်လမျီုတအ်ဂှ် ပိုယ်တအ် ဒစဵုဒစးပေင်င်ရ။ ပါဲနူဂှ်တုဲ အရေဝ် မဟွံမဲ ကုယေန်သၞာင် အရေဝ်မလက်၊ အရေဝ်ဗျိဗဒေက်၊ အရေဝ်မရုန်မဵု ကေုာံ အရာတၞဟ် မတုပ်ကုအရာတအ်ဂှ် စဵုဒၞာကၟာတ်လဝ်ပေင်င်ရ။ တုဲပၠန် ပရူပရာ လပါ်ပရေအ် ဗွဲတၟေင် ပ္ဍဲလိက်ပရေင် ပူဂိုလ်မဂျိုင်ဒၟံင်လမျီုတအ်ဂှ် ဗွဲမပြဟ် ဒးဒုင်ပလီုထောအ် နူကဵု မုက်လိက်ဝဳကဳပဳဒဳယာရ။ တုဲပၠန် မုက်လိက် ဗတိုက်တအ်ဂှ် ဗွဲမပြဟ် ဒးဒုင်ပလီုပတိတ်ထောအ်ရ။

အေသ်သေ (essay) ပူဂိုလ်ဇကု မချူလဝ် ဟွံသေင်မ္ဂး လိက်သုတေသန တမ်မူလဂမၠိုင်: ဝဳကဳပဳဒဳယာဂှ် ဒှ်ဒၞာဲ မပကောံပကေဝ် ဗဟုသုတု ကောန်မၞိဟ် မနွံဒၟံင်တုဲတုဲတအ်ဂှ်ရ။ ဝဳကဳပဳဒဳယာဂှ် ဒှ်ဒၞာဲ သွက်ဂွံပတိတ် ကမၠောန်တၟိတၟိ ဟွံသေင်ရ။ လိက်ပရေင် တဳအဝ်ရဳ ဟွံသေင်မ္ဂး လညာတ် အလဵုဇကုမၞး မပတိတ်လဝ်ဂှ် ၜိုန်ရ နွံကဵု တင်ဂၞင် မနိဿဲကီုလေဝ် လ္ပချူညိ။ စပ်ကဵု ကိစ္စဏအ်တုဲ အရာမဗၠေတ်စဒှ်ဂှ် ပ္ဍဲလိက်ပရေင်ဂှ် မလေပ်ဒှ် မပံင်ဗစိုပ်လဝ် လညာတ်ဂမၠိုင် (a novel synthesis of ideas) မာန်ရ။ မၞးမထေက်ကဵု ဒးသမ္တီလဝ်ဂှ် မုက်လပါ် "အေ" ကီု သီုကဵု မုက်လပါ် "ဘဳ" သီုၜါဂှ် ဗီုညးကဵုညး ဍာံဒၟံင်သီုၜါရ။ "အေ" ဂှ် ဒှ်သဇိုင်တမ် "ဘဳ" ဟွံသေင်မ္ဂး "ဘဳ" ဂှ် ဒှ်သဇိုင် "အေ" ဗီုဏအ် ဟွံသေင်ရ။

ပရူ မထေက်ကဵု စၟတ်သမ္တီ ဟွံသေင်: ပရူမွဲမွဲ ထေက်တန်ကဵု မပၠုပ်စုတ် ပ္ဍဲပြကိုဟ်ဗိသ္တာ ထေက် ဟွံထေက်ဂှ် သီုဟွံချပ်မွဲသာ် မလေပ် ချူစုတ်ဒၟံင် ပ္ဍဲဝဳကဳပဳဒဳယာဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်ဒၟံင် မွဲခဏ မွဲခဏရ။ ဝဳကဳပဳဒဳယာဂှ် ဟွံမဲ ကုတၞးမုက်လိက် အပိုင်အခြာ ညံင်ရဴ ပြကိုဟ်ဗိသ္တာ မူစက္ခောတအ်ရ။ ပဝ်လသဳ (ဝါ) သၞောဝ်ဍာ်ဒကေဝ်သမ္တီ ကေုာံ စၞောန်ပညုင်ဂှ် ဖန်ကဵု ညံင်ဂွံချူ ဗွဲမလှဲလးရ။ ၜိုန်ဂှ်လေဝ် ပရူပရာအိုတ်သီုဂှ် ဟွံကဵုအခေါင်ချူစုတ် ပ္ဍဲဝဳကဳပဳဒဳယာရ။ ဗွဲမဂၠိုင်မ္ဂး မုက်လိက် ပရူပူဂိုလ်မွဲမွဲ၊ ပရူကမ္မဏဳမွဲမွဲ၊ ပရူဂကောံမွဲမွဲတအ်ဂှ် ယဝ်ရ ချူလဝ် သွက်ဂွံ ဟီုကြီုစမ္ဂး ဍေဟ်ဟွံလုပ်လၟိဟ် ပ္ဍဲဍာ်ဒကေဝ်သမ္တီတုဲ မုက်လိက် ပရူတအ်ဏအ် ဗွဲမဂၠိုင်ဂှ် ပိုယ်တအ် ပလီုဇိုတ်ထောအ်ရ။ ဆဂး ပရူဂကောံ၊ ပရူပူဂိုလ်၊ ပရူကမ္မဏဳတအ်ဂှ် ချူလဝ် နကဵု လညာတ်လဒေါဝ်၊ တင်ဂၞင်ခိုင်ကၠိုက်၊ နဒဒှ် စၟတ်သမ္တီခိုဟ်မွဲမ္ဂး နကဵု ဝဳကဳပဳဒဳယာ တင်ဂုန် လတူပရေင်ကမၠောန်ဇကုရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ပဂုဏ်တုဲ ပရူမၞးမချူပတိုန်ဂှ် မဒှ်ပရူမထေက်တန်ကဵု ဝဳကဳပဳဒဳယာဟာဂှ် ချပ်ကဵုအးကၠာညိ။ ဝဳကဳပဳဒဳယာဂှ် ဒှ်ပြကိုဟ်အဘိဓာန် ဇၟာပ်အရာ ဟွံသေင်ရ။

လိက်မွဲဝါကျ ဟွံသေင်မ္ဂး လေန်ဝပ်သာက်: လိက်ပရေင်ဂှ် ဒးနွံကဵု ပရူပရာ မဆေင်ကဵုဍေဟ်ရောင်။

အရာ မဒးစွံ သတိဂမၠိုင်...

ကပ်ပဳ အရာမွဲမွဲ၊ လ္ပကဵု ဇီုကပိုက် အခေါင်ပိုင်ပြဳပူဂိုလ်ညိ။: ဆလအ်လေဝ် လ္ပကပ်ပဳကေတ် နူမုက်လိက်တၞဟ်မွဲမွဲတုဲ ကၠုင်ပ္တိုန်စုတ် ပ္ဍဲဝဳကဳပဳဒဳယာညိ။ နဒဒှ် အကံက် ဂၠေအ်ဂၠေအ် စကာဂွံရ။ ယဝ်ရ အကံက်မ္ဂး ထ္ၜးကဵု တင်သမ္တီ အကံက်ညိ inline citation (" ")။ ၜိုန်ရ ကိရိယာဂှ် မၞးတီလဝ် ဗွဲမချိုတ် ဒဒှ်ရ မုက်လိက်ဂှ် ဒှ်မုက်လိက် သွက်ညးဂမၠိုင်ကီုလေဝ် ဒးဗၟံက်ထ္ၜးကဵု တင်ဂၞင်၊ ဟွံသေင်မ္ဂး သွဟ်ဂမၠိုင်ရောင်။ ကာလဂှ်ဟေင် ဂွံတိတ်ဗၠး ညံင်ဟွံဂွံဇီုကပိုက် ကုအခေါင်ပိုင်ပြဳပူဂိုလ်ဂမၠိုင်ရ။ ဇီုကပိုက် အခေါင်ပိုင်ပြဳပူဂိုလ်ညးတၞဟ်ဂှ် ဒှ် ကမၠတ် (plagiarism)ရ။ တုဲပၠန် ဇၟာပ်မုက်လိက်ဝပ်သာ်တအ်ဂှ် ဒှ်မုက်လိက် မသၠးကဵုလဝ်အခေါင် သွက်ညးဂမၠိုင် ဟွံသေင်ရ။ တုဲပၠန် သတ်ဒွက် (လိက်ဒွက်)ဂမၠိုင်လေဝ် နွံကဵုအခေါင်ပိုင်ပြဳပူဂိုလ် ဖအိုတ်ဂှ် ကဵုကၠးလဝ်ညိ။ ဟီုဂၠေအ်ဂၠေအ်မ္ဂး အရာမကၠောန်လဝ် ကြဴနူကဵု သၞာံ ၁၉၂၄ ကေုာံ လိက်မချူလဝ် စနူကဵု ဂိတုဇာန်နဝါရဳ ၁၊ ၁၉၇၈ တအ်ဂှ် အလဵုအလဵု စဵုဒၞာလဝ် အခေါင်ပိုင်ပြဳပူဂိုလ် သၟဝ်ဥပဒေ အခေါင်ပိုင်ပြဳပူဂိုလ် သၞာံ ၁၉၇၆၊ ၜိုန်ရ လက်သန်သင်္ကေတ အခေါင်ပိုင်ပြဳပူဂိုလ် © ဟွံမဲကီုလေဝ် အရာတအ်ဂှ် နွံကဵု အခေါင်ပိုင်ပြဳပူဂိုလ် ဖအိုတ်ရ။ ၜိုန်ရ မၞိဟ်စှ်ေစိုတ် တင်ဂၞင်တအ်ဂှ် မၞးကလိဂွံ နူကဵု အရာမပတိတ်လဝ် သွက်ညးဂမၠိုင်ကီုလေဝ် ဒဒှ်ရ တင်ဂၞင်ဂှ် မၞးကလိဂွံနူလဵုရောဂှ် ဗၟံက်ထ္ၜးကဵုညိ။ ၜိုန်ရ လိက်မပ္တိတ်လဝ် နူကဵုသၞာံ ၁၈၉၅ တအ်လေဝ် တင်ဂၞင်တအ်ဂှ် ဒးဗၟံက်ထ္ၜးကဵုကီုရောင်။ မိက်ဂွံဆက်ဗှ် ပရူဏအ်မ္ဂး လုပ်ဗှ်ကေတ် ပ္ဍဲကဵု Wikipedia:Copyrights (which includes instructions for verifying permission to copy previously published text) ကေုာံ our non-free content guidelines for text ညိ။ ဗွဲကြဴအိုတ် မိက်ဂွံဟီုဂှ် ပွမကေတ် တင်ဂၞင် ပရူပရာ အရပ်အရာညးတၞဟ် ဟွံလဴဗၟံက်ထ္ၜးမ္ဂး ဒှ်ကမၠတ် တုဲ ဒှ်မၞိဟ် ဇီုကပိုက် အခေါင်ပိုင်ပြဳပူဂိုလ် ရ။

လိက်ခိုဟ်ဍာံမ္ဂး သ္ဒးနွံကဵု အကံက် ကေုာံ တင်ဂၞင်

တော်ကဵု မုဟွံချူမ္ဂး ချူပတိုန်ညိည ၜိုတ်ဒှ်ကဵုဒှ် သက္ကုအကံက် နိဿဲ တင်ဂၞင်ဂှ် ခိုဟ်ညိရ။ ဆဂး လိက်ပရေင် မချူလဝ် နကဵုဗီုဏအ်တအ်ဂှ် ဂွံဒှ် ဒတန် ပ္ဍဲဝဳကဳပဳဒဳယာဂှ် ဝါတ်ကွေဟ်ရ။ မုဟိုတ်ရောမ္ဂး လိက်ပရေင် ပ္ဍဲဝဳကဳပဳဒဳယာတအ်ဂှ် ညံင်ဂွံ မဒက်ပ္တန်လဝ် နကဵု တင်ဂၞင် နိဿဲ မပတှ်ေဖျေဟ်စိုတ်ဂှ် ဒှ်အရာကိစ္စဇၞော်မွဲရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ပဂုဏ်တုဲ လ္ၚတ်သုတေသန နကဵု တင်ဂၞင် ခိုဟ်ဟ် မပတှ်ေဖျေဟ်စိုတ်ဂွံ မပၠုပ်လဝ် အဝေါင်တအ်တုဲ ဗၟံက်ထ္ၜးကဵု အကံက် ဍေဟ်တအ် ဗွဲမပြာကတ်ညိ။ ယဝ်ရ မချူဗီုဏအ် တုဲပၠန် လိက်မၞုံကဵု အခေါင်ပိုင်ပြဳပူဂိုလ်တအ်ဂှ် မဝေင်ပါဲမာန်မ္ဂး ဒှ်အရာ သွက်ဂွံစဵုဒၞာ အရာမဇီုကပိုက် ပရေင်အခေါင်ပူဂိုလ် ကေုာံ ဟွံဒှ် ကမၠတ်ရ။ ပိုယ် ဒုင်တၠုင် လိက်ပရေင် ခိုဟ်ဟ် ဂၠေအ်အ် မကော်စ ပ္ဍဲဝဳကဳပဳဒဳယာ "သတုဗ် (stubs)"ရ။ သတုဗ် ဟီုမ္ဂးဂှ် ဒှ်လိက်ဇမၠေအ်၊ နွံကဵု မွဲၜါဝါကျ၊ ဆဂး နွံကဵု တင်ဂၞင် မလုပ်စကာရ။ သွက်ဂွံချူ သတုဗ် မခိုဟ်မွဲ ပ္ဍဲမၞး ယဝ်ရ တင်ဂၞင် ဗွဲမရုံဂပ် ဟွံမဲဏီမ္ဂး မၞးလ္ပချူ လိက်ပရေင်ဏီဂှ် ခိုဟ်ဂၠိုင်ရ။ ယဝ်ရ မၞးချူ သတုဗ်မ္ဂး ပ္ဍဲလအိတ် သတုဗ်မၞးဂှ် မၞးကဵုသမ္တီ နကဵု "သတုဗ် ထာမ်ပလိက်" ညံင်ကဵု ဗီုဏအ် {{stub}} ညိ။ (ယဝ်ရ မၞးစကာ သတုဗ် ထာမ်ပလိက် ဗွဲမဗဗွဲ ကုကဏ္ဍဍေဟ်မ္ဂး သၟာဝဳကဳပဳဒဳယာတၞဟ်တအ် မိပ်စိုတ်ဂၠိုင်ရ။ ဥပမာ သတုဗ်မ္ဂးဂှ် ပရူ ပါန်ကွတ်မ္ဂး {{art-stub}} မြဴသာ်ဝွံ ဒှ်တမ်ရ။ ဂကူသတုဗ် နာနာတအ်ဂှ် မၞးလ္ၚတ်ကေတ် နူကဵု စရင် ဂကူသတုဗ်ဂမၠိုင် မာန်ရ။) သတုဗ်ဂှ် ရီုဗင်ကဵု သွက်ဂွံဗပေင်စုတ် ပ္ဍဲကဵု လိက်ပရေင် မဆေင်စပ်တအ်ရ။

လိက်ပရေင် ကေုာံ လလောင်တြး ပရူမၞိဟ် မဂျိုင်တန်တဴဒၟံင်ဂမၠိုင်

ညံင်ရဴ ပရူပရာတၞဟ်တအ်ကီု ပရူပူဂိုလ် မဂျိုင်တန်တဴဒၟံင် လမျီုတအ်ဂှ် ဒးနွံကဵု တင်ဂၞင်သက်သဳဂမၠိုင်ရောင်။ ကာလဂှ်ဟေင် ကလိဂွံ ပဒတန်မာန်ရ။ ဗွဲတၟေင် ပရူမၞိဟ် မဂျိုင်တန်တဴဒၟံင်တအ်ဂှ် ဒးစွံသတိ ဗွဲမဇၞော် ကဵုဒြဟတ်ရ။ ယဝ်ရ ဒစဵုဒစးဒၟံင် သၞောတ်သၞောဝ် လိက်မနိဿဲလဝ်တအ်ဂှ် သက်သဳဟွံခိုင်ကၠိုက်မ္ဂး ဗွဲမပြဟ်ဟေင် လိက်ပရေင်ဂှ် ဒးဒုင်ဇိုတ်ပလီုထောအ်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ တၞဟ်န မဟွံဂွံဒးဒုင်ပလီု ဗွဲမပြဟ်တုဲ တင်ဂၞင် မနိဿဲဂမၠိုင် ဗွဲမခိုင်ကၠိုက် မၞးဗၟံက်ထ္ၜးကဵုညိ။

အရာ မကတဵုဒှ် ပရေင်ကယျာန်ဓဝါတ်တအ်ဂမၠိုင်

ပဂုဏ်တုဲ လိက်ပရေင် ပရူမဒှ် ကယျာန်ဓဝါတ် မပ္တံကဵု လညာတ်ပရေင်ဍုင်ကွာန်၊ လညာတ်ပရေင်ဘာသာ၊ ကေုာံ အရာတၞဟ်တအ်ဂှ် လ္ပချူညိ။ ချူလိက်မ္ဂး ချူ နကဵုလညာတ် လဒေါဝ်ညိ။ ယဝ်ရ ဒးဟီု နကဵုဥပမာမ္ဂး ချူပတိုန်စ ပရေင်ဘာသာဇကုတုဲ မဖျေဟ်စ လတူဘာသာညးသအာင်တအ်ဂှ် ဒးဝေင်ပါဲရ။ ဟီုကၠးကၠးမ္ဂး ဝဳကဳပဳဒဳယာဂှ် ဒှ်ဒၞာဲမတွဟ်ဓဝ် ညံင်ညးဂမၠိုင် ဂွံလျိုင်ပတှ်ေ ဘာသာဇကု၊ ညံင်ညးဂမၠိုင် ဂွံဒ္ဂေတ်ဗက် ဂၠံင်တရဴ ပရေင်ဍုင်ကွာန်ဇကု ဟွံသေင်ရ။ ဒှ်ဒၞာဲ မပတိုန်ထ္ၜး လညာတ် မဆေင်စပ် ကုဘာသာဂှ် လညာတ်ပရေင်ဍုင်ကွာန်ဂှ်ဟေင်ရ။

လိက်ပရေင် နွံဆ ပွံက်နာနာ (ညံင်ဗီု အဘိဓာန်)

လိက်ပရေင် ဟီုမ္ဂးဂှ် ဒှ်ပရူပရာမွဲမွဲရ။ လိက်မချူ ပသောင်လဝ် အဓိပ္ပါယ် မအရေဝ်တအ်ဂှ် ဟွံဒှ် လိက်ပရေင်ရ။ ယဝ်ရ လိက်ပရေင်ဂှ် နွံဆ မပသောင်လဝ် အဓိပ္ပါယ် က္ဍိပ်လိက် (ဝါ) မအရေဝ်သၟးမ္ဂး လိက်ပရေင်ဂှ် ဟွံဒှ်လိက်ပရေင်တုဲ ဒှ်မအဘိဓာန်ရ။ သွက်အရာဏအ်ဂှ် ပရဝ်ဂျေတ် ဝဳကဳပဳဒဳယာတၞဟ် မကော်ဂး ဝဳကဳရှေန်နရဳရ။