ဝင်ပၠန်ဂတးမန် ခေတ်တၟိ

ဒဒှ် ဝင်ပၠန်ဂတးမန်ခေတ်တၟိ ဗွဲခမၞန်

ပၠန်ဂတး

ပၠန်ဂတး

ပၠန်ဂတး

(က) နူသၞာံ 1948 စဵုစိုပ် 1968

• ၁။ အလဵုအသဳဗၟာ မဟာဝါဒဳ ဖ-ဆ-ပ-လ ဥူနူတအ် လတူပွမဍဵုဍိုက်ကၠုင်မံင်ဂှ် သွက်ဂွံဒုင်တဝ်စၞေဟ် ဂကောံ ဒပ်စဵုဒၞာ ကောန်ဂကူမန် ပါဲဟွံဗၠး ပ္ဍဲဂိတုခ္ဍဲသဳပေင် (သၞာံ – 1948 ဂိတုအဝ်ဂါတ်) ဂှ် စပ္တံ ဓမံက်ပတိုန်ကၠုင် ပေါဲဗတိုက် ရပ်လွဟ်ရ။
  
• ၂။ နူတမ်ဝါဒိတေံဂှ် ဂအုံဆာန်ဂကူတအ် ချဳဓရာင် ဗွဲမစန်ၜန်ညဳသၟဟ် ဟွံမွဲကၠုင်ရ။ လက်ကရဴဂှ် ပံင်ဗစိုပ်ကၠုင် ဗီုပြင်ဒပ်ပံင်ကောံ မာန်ကၠုင်တုဲ နူဂှ်မွဲကဆံင် ပ္ဍဲသၞာံ 1954 တေံ နကဵုပၠတရဴပရေင်ဍုင်ကွာန် “ဗော်ပၠတရဴဍုင်မန်” စန်ပကောံတုဲ ဆက်လုပ်ကၠုင် ပေါဲဗတိုက်မာန်ရ။
  
• ၃။ နကဵုတမ်ဒပ်ဒမၠုက်ခရိုင်တအ် ချဳဓရာင်ကၠုင် ပ္ဍဲခရိုင်မတ်မလီုကဵု ခရိုင်သဓီုမာန်ကၠုင်တုဲ ဒပ်ဒမၠုက်ပွိုင်ဍုင် တအ်လေဝ် ဓမံက်ပတိတ် ချဳဓရာင်မာန်ကၠုင်ရ။ မွဲလပါ်တေံဂှ် တံင်တဲချဳဓရာင်ကၠုင် ကဵုဂကောံမဟာမိတ် စတမ် KNU တအ်ရ။
  
• ၄။ ပ္ဍဲသၞာံ 1958 ဂိတုဂျူလာင်ဂှ် နကဵုမူအလဵုအသဳ ဖ-ဆ-ပ-လ ဥူနုတအ် ပွမသၠာဲကၠေံလွဟ်ကဵု ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ ဂှ်တုဲ ဗော်ပၠတရဴဍုင်မန် သၠာဲထောံဗီုပြင်ပေါဲဗတိုက် လုပ်အာအပ္ဍဲဗွိုင်သၞောဝ် ဖျေံထောံလွဟ်ရ။
  
• ၅။ ပ္ဍဲအခိင်တေံဂှ် နကဵုပေါဲဗတိုက်ရပ်လွဟ်ဟေင် ဖန်ဗဒှ်ကေတ် ကံကုသဵုမန်တအ်မာန်ရောင် ညးမပတှေ် ကေတ်လဝ် ကမ္မတဳဗဟဵု နာဲယှိုဲကျေန်ကဵု ညးတာလျိုင် ဥက္ကဋ္ဌပွိုင်ဍုင် နာဲဓမ္မနေတအ် ပတန်ကၠုင် ဗော်ဍုင်မန်တၟိတုဲ တံင်တဲကဵု ရဲဘဝတုပ်တအ်တုဲ ဆက်ရုန်ဂစာန် လုပ်ကၠုင်ပေါဲဗတိုက်ရ။
  
• ၆။ ပ္ဍဲသၞာံ 1962 ဂှ် ဒပ်ပၞာန်နေဝေန်တအ် သဳအဝဵုတုဲ ဗော်ဍုင်မန်တၟိ မၞုံမံင်ကဵုသ္ဂံင်တြေံ နူဗော်ပၠတရဴဍုင်မန်တအ် ညးမဆာန်ဂကူ မပါလုပ်ကၠုင် ဂၠိုင်တအ်ဝွံ အပ္ဍဲပေါဲဆဵုဂဗတက်ကျာ သဳကၠဳၜိုဟ်လလံပ္ဍဲဍုင် ကုကံင်ဇြဳပၠန်ဂတး (တော်လှန်ရေး ကောင်စီ) သၞာံ 1963 ဂှ် နကဵုညးလုပ်ဂကောံ ဒပ်ပံင်ကောံ (မ-ဒ-ည-တ) ပါလုပ်သဳကၠဳလဝ်ကီုရ။ ပ္ဍဲအခိင်တေံဂှ် ပံက်ကၠုင် ခရိုင်မတ်မလီု ကေုာံ ဒပ်ပၞာန်ဒမၠုက် ပွိုင်ဍုင်ဂမၠိုင် (လှာ်ဒကှ်-ဇြပ်ဗု-မုဟ်ဍုင်)မာန်ကၠုင်ရ။
  
• ၇။ ပ္ဍဲကၠောံသၞာံ 1965 ဂှ် ညးအုပ်ကာဗော် နဲဓမ္မနေ က္ဍိုက်ပ်တုဲ နကဵုယၟုဗော်ဟံင်ပြာ်ကောန်ဂကူမန် ပါ်တိတ်အာရ။ ဇကုကဵုဇကု ဒးသောင်ကလးကၠုင်ကဵုလွဟ်လေဝ် နွံရ။ ပ္ဍဲသၞာံ 1966 တေံဂှ် ဂကောံဗဗွဲဗက် ဗီုတၠအဝဵုပၞာန် (အံင်ကျောန်၊ ဗဝ်ဏဳ ကေုာံ အရဳ)တအ် ၜါဂကောံ ပါ်တိတ်ကၠုင် အပ္ဍဲဂတှေ်ဇြပ်ဗုတေံနွံရ။ ဆဂး ပ္ဍဲလက်ကရဴသၞာံ 1968 ဂှ် သၠဲကၠုင်ဒပ် လ္ပာ်ရေဝ်သၟဝ်ကျာ၊ ကျာ်မြဟ်တအ် မာန်ကၠုင်ရ။ ကၠာတဲဂှ် ကု KNU ဂှ်လေဝ် ပံင်တောဲဒးချဳဓရာင်ကၠုင်ကီုရ။
  

(ခ) စနူသၞာံ 1969 စဵုစိုပ် 1988

• ၈။ ပ္ဍဲသၞာံ 1970 ဂိတုမေတေံ ဂကောံသွက်ဂွံပၠန်ဂတးကဵုအလဵုအသဳပၞာန် မမံက်ဒှ်ကၠုင် ဥူနုမက္ဍိုက်ပ် ဗော်ပါလဳမာန် ဒဳမဝ်ကရေဇြဳတအ်၊ ဗော် KNU တအ်၊ ဗော်ဍုင်မန်တၟိတအ် ပံင်တောဲတုဲ ဒက်ပတန်ကၠုင် နကဵုယၟု “ပရေင်ညဳသၟဟ်ကဵု ဗၠးၜးဂကူကောန်ဍုင်အရင်” (တ-ည-လ) တုဲ ပဵုတုဲဗွဲမစိုပ်တရဴ ချဳဓရာင်မာန်ကၠုင်ရ။
  
• ၉။ ပ္ဍဲသၞာံ 1971 ဂှ် ဂကောံပါ်တိတ် ဗော်ဟံင်ပြာ်ကောန်ဂကူမန် (နာဲမန်ဍာံ – နာဲကျဝ်အုင်) တအ် ကလေင်ပံင်ကၠုင်ကဵု ဗော်ပၠန်တုဲ နကဵုခရိုင်လၟိဟ် ၂ ကေုာံ တံဒပ်ဗညာဓရာံ ဒက်ပတန်တုဲ ကဵုချဳဓရာင်ကၠုင်ရ။
  
• ၁၀။ ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၇၁ ဂိတုအဝ်ဂါတ်ဂှ် ကၠောန်ဗဒှ်ကၠုင် သဘင်သဳကၠဳ က္ဍိုက်က္ဍိုပ်ဗဟဵု ဗော်ဍုင်မန်တၟိ အလန်ပထမ မာန်ကၠုင်တုဲ ဒက်ပတန် သီုကဵု “ဒပ်ပၞာန်ဗၠးၜးကောန်ဂကူမန်” မာန်တိုန်ကၠုင်ရ။ ညးအုပ်ကာ ဂကောံက္ဍိုက်ပ်ပၞာန် ဗဟဵုဂှ် နာဲပါန်သာရ။ မွဲလ္ပာ်တေံဂှ် နာဲမိုင်တေန် ညးမဒှ် ကေင်ကာအပ္ဍဲ (P-A) ဥက္ကဋ္ဌဇၞော် နာဲယှိုဲကျေန်ဂှ် ကၠတ်ပတိတ်ဏာလွဟ် ပါ်တိတ် ဖျေံကၠုင်သ္ဇိုင် လ္ပာ်ချံင်ချဳ ဂတှေ်ပယျဵုခရိုင်ဗိက်တေံလေဝ် နွံရ။
  
• ၁၁။ ပ္ဍဲသၞာံ 1973 နာဲကျဝ်အိင် က္ဍိုက်ပ် ဒပ်ကလေင်စဴဍုင်မန် နူဒေသရေဝ်ဂှ် ကလေင်ပံင်ကၠုင်ကဵုဗော်တုဲ နကဵုတံဒပ်လၟိဟ် ၃ ပံက်ဗတိုန် ကဵုချဳဓရာင်ကၠုင်ရ။ မွဲအဆက်ဂှ် နာဲကျဝ်အုင် နူတံဒပ်ဗညာဓရာံတအ် ပါ်တိတ်အာ လပါ်ဇြပ်ဗုတေံတုဲ လ္ၚဵုဖျေံလွဟ်ကဵုသၞနွံရ။ နဒဒှ် ညးအုပ်ကာ ဂကောံက္ဍိုက်ပ်ပၞာန်ဗဟဵုဂှ် ကဵုလဝ်တာလျိုင်ကဵု ကုနာဲနလ္လာ (ဗၠးနူထံင်တုဲ ညးမကလေင်စိုပ်ကၠုင် ပၠန်ဂတး၊ ကမ္မတဳဗဟဵု ဗော်ပၠတရဴဍုင်မန်) ရ။
  
• ၁၂။ ပ္ဍဲသၞာံ 1974 ဂှ် အလဵုအသဳပၞာန် မ-ဆ-လ တအ် ဓမံက်ပတိတ် တွဵုရးမန် ဆယၟုသၟးဂှ်ရ။ ကၠောန်သ္ပ သ္ဘင်သဳကၠဳက္ဍိုက်ပ်ဗဟဵု အလန်တတိယ (သၞာံ 1975) နာဲနလ္လာ မဒးဒုင်ရုဲစှ် နဒဒှ် ညးအုပ်ကာနာနာ (ကမ္မတဳဗဟဵုတြေံ၊ ဗော်ပၠတရဴဍုင်မန်) တုဲ ဒုင်ဒဝ်ကၠုင် ပၞာန်ထ္ပက်ထပိုတ် ပန်ထပိုတ် (ဖြတ် ၄ ဖြတ်) တအ်ရ။ နဒဒှ် ညးအုပ်ကာ ဂကောံက္ဍိုက်ပ်ဗဟဵုဂှ် ရုဲစှ်ကဵုတာလျိုင် ကုနာဲထဝ်မန်ရ။
  
• ၁၃။ ပ္ဍဲသၞာံ 1976 – 77 တအ်ဂှ် နာဲလေန်ထောန်၊ နာဲယှိုင် နူကဵုတံဒပ်ခရိုင်တအ်လေဝ်ကီု နာဲကျဝ်အိင် က္ဍိုက်ပ် တံဒပ်လၟိဟ် ၃ ဂအုံဗွဲမဂၠိုင်တအ်လေဝ်ကီု ပါ်တိတ်လ္ပာ်ဒေသရေဝ်တုဲ ညံင်ဂွံဂွံ တိဍာ်တၞဟ်ခြာ အာတ်မိက် ချဳဓရာင်ကၠုင်ရ။ တုဲပၠန် နာဲပါန်သာ ညးမဒှ် ကမ္မတဳဗဟဵု ဒးဒုင်ကေတ်အရေဝ် နကဵုဒုဟ် ဖံက်ပကဝ် စေဝ်ပၞောန်ဗော်ဂှ် အာပံင်ထောံကဵု ဂကောံပါ်တိတ် နူဗော်တံပၠန်ရ။ ဒၟာနူဒှ်ကၠုင်သာ်ဏအ်ဂှ်ရ ရုပ်သဳထောံ ဒပ်ဖအိုတ် (သီုဒပ်လွဟ်ဇၞော်) ကလေင်ပကောံပံက်ပတန် ကဵုချဳဓရာင် နဒဒှ် တံဒပ်ဒမၠုက် ဂေတ်ဂေင်ခရိုင် မွဲတံဒပ်ကဵု ဒပ်ဒမၠုက်ပွိုင်ဍုင်တုဲ ဗော်ညံင်ဂွံဒတူလိုင်တန်တဴမာန် ဒးဂစာန်ကၠုင်ရ။ လတူရဲပါ်တိတ်တအ်ဂှ် နကဵုလွဟ် ဒးကေတ်ကၠုင်အရေဝ်ရ။
  

(ဂ) စနူသၞာံ 1981 စဵုစိုပ် 1990

• ၁၄။ ပ္ဍဲသဘင်သဳကၠဳဗော် အလန်ပထမ (သၞာံ 1980) ဂှ် ဆန္ဒဟွံတုပ်သၟဟ်ညးသ္ကအ်တုဲ ပ္ဍဲ 1981 ဂှ် ဗော်ထကးကၠုင် ၜါလွးရ။ ညးအုပ်ကာနာနာ နာဲနလ္လာ ဆက်က္ဍိုက်ပ် ပၠအာတရဴဗော်တုဲ ဗော်ဍုင်မန်တၟိ နာဲနလ္လာက္ဍိုက်ပ်ကဵု နာဲယှိုဲကျေန်က္ဍိုက်ပ် သာ်ဝွံဒှ်ကၠုင်ရ။ ပဋိပက္ခရပ်လွဟ် ဇကုကဵုဇကုလေဝ် ဗွဲမအောန်စိုတ် ဒှ်ကၠုင်ရ။
  
• ၁၅။ ဗော်ဍုင်မန်တၟိ နာဲနလ္လာ က္ဍိုက်ပ်ဂှ် ပါလုပ်ချဳဓရာင်ကၠုင် ပ္ဍဲဒပ်ပံင်ကောံ (မ-ဒ-တ) ရ။ ပ္ဍဲ 1982 ဒပ်နာဲထဝ်ဂွဳ (ယှိုဲထုက်) ပါ်တိတ်အာ နူတံဒပ် ဗညာဓရာံကၠာတေံဂှ် ကလေင်ပံင်ကၠုင်ကဵု ဗော်ပၠန်ဂှ်ရ ကလေင်ဒက်ပတန်ကၠုင် တံဒပ်ဗညာဓရာံကဵု တံဒပ်ဒမၠုက် ခရိုင်မတ်မလီုတအ်ရ။
  
• ၁၆။ ပ္ဍဲသၞာံ 1987 ကြပ်အိုတ် မွဲကရောံကဵု ဒပ်ပံင်ကောံ (မ-ဒ-တ) ဗိုင်ပညဳကဵုလဝ်ဂှ် ဗော်ဍုင်မန်တၟိ ၜါလွး ကလေင်ပံင်ဂွံညးသ္ကအ်ရ။ သဘင်သဳကၠဳဗော် သၞာံ 1988 ဂှ် ကလေင်ဖျေံစွံသ္ပထောံ အလန်ပထမတုဲ ရုဲစှ်ကဵုပၠကၠုင်တရဴ ကု နာဲယှိုဲကျေန် (ဥက္ကဋ္ဌ) ၊ နာဲနလ္လာ (ဒု-ဥက္ကဋ္ဌ) ၊ နာဲထေန် (ညးအုပ်ကာနာနာ) ၊ နာဲရဿ (ဖက်ဆော ညးအုပ်ကာ နာနာ) ၊ နာဲထဝ်မန် (ညးအုပ်ကာ ဂကောံက္ဍိုက်ပ်ပၞာန်) ရ။
  
• ၁၇။ ပ္ဍဲသၞာံ 1988 ဂိတုဂျူလာင်ဂှ် ဒှ်ပဋိပက္ခ ရပ်လွဟ်ကဵု KNU ဂတှေ် ဒေသကျာ်ပိတေံတုဲ ပေါဲဗတိုက်လအ်ပွိုင် (၂၇) တ္ၚဲရ။ ပြးခၞာန်အာ သီုဒေသလ္ၚဵုတအ်ရ။ နူကဵုဒပ်ပံင်ကောံ (မ-ဒ-တ) တအ်လေဝ်ကီု နူမိဿဟာဲတၞဟ် တအ်လေဝ်ကီု ဗိုင်ပညဳကဵုဂှ်ရ ဒေါံကၠုင်ပန်ပှော်ရ။ လတူပြဿနာ ဒေသတိဍာ်ဂှ် နကဵုမူ ကွာန်ဇကု ဇကုအုပ်ဓုပ် သာ်ဝွံ သောင်ကလး ပညဳဂွံယာယဳရ။
  
• ၁၈။ ပ္ဍဲသၞာံ 1998 ဂှ် ဒးဆုတ်တိတ်ထောံ နူဗဒိုပ်ဗဟဵု ဒေသကျာ်ပိတေံရ။ မွဲလပါ်ဂှ် ဒပ် (MDA) နူခရိုင်ဗိက်တေံ ကၠုင်ပံင်ကောံကဵုဗော်ရ။ လက္ကရဴအကာဲအရာတေံဂှ် ကဵုတောဲဗဂပ်စုတ် ပ္ဍဲတံဒပ်ဒမၠုက်ခရိုင် ခရိုင်မတ်မလီု၊ ခရိုင်ထဝါဲ၊ ခရိုင်သဓီု၊ ခရိုင်ဗိက်တုဲ ပါ်ပရး ချဳဓရာင်ကၠုင်ရ။
  

(ဃ) စနူသၞာံ 1991 စဵုစိုပ် 1996

• ၁၉။ ပ္ဍဲသၞာံ 1992 ဂိတုဒဳဇြေန်ဗာ ကၠောန်သ္ပကၠုင် သဘင်သဳကၠဳဗော် အလန်ဒုတိယရ။ စနူသၞာံ 1993 ဂိတုဒဳဇြေန်ဗာဂှ် သွက်ဂွံဒေါံပန်ပှော် ဆဵုဂဗသဳကၠဳကဵု အလဵုအသဳပၞာန် (န-ဝ-တ) အလန်ပထမ ပ္ဍဲဋ္ဌာန်ဂအုပ်ပၞာန် ရးအဂၞဴ ဍုင်မတ်မလီုတေံရ။
  
• ၂၀။ ပ္ဍဲသၞာံ 1995 ဂိတုဂျောန် 29 ဂှ် ဆဵုဂဗသဳကၠဳကၠုင် မရနုက်ကဵု ပန်ဝါတုဲ စပတမ်ကွာ်ကၠုင် လတူဂၠံင် ဒေါံပန်ပှော် ဓဝ်ၜိုဟ်လလံရ။ လတူပရေင်ဂှ် သ္ပကၠုင်ဒတန် ပ္ဍဲသဘင်သဳကၠဳဗော် အလန်တတိယ သၞာံ 1996 တေံတုဲ ဆက်ချဳဓရာင်ကၠုင်ရ။ ပ္ဍဲသဘင်သဳကၠဳဂှ် ရုဲစှ်ပတိုန်ဂကောံ ကမ္မတဳ ရေင်တၠုင်ကေင်ကာဗဟဵု ဥက္ကဋ္ဌ – နာဲယှိုဲကျေန်၊ ဒုဥက္ကဋ္ဌ – နာဲထေန်၊ ညးအုပ်နာနာကာဗဟဵု – နာဲရဿ၊ ဖက်ဆောညးအုပ်ကာနာနာဗဟဵု – နာဲဟံသာ၊ ဂကောံကမ္မတဳ ရေင်တၠုင်ကေင်ကာဗဟဵု နာဲဆာန်တိ၊ ညးအုပ်ကာကမ္မတဳပၞာန် နာဲထဝ်မန်၊ ဖက်ဆောညးအုပ်ကာကမ္မတဳပၞာန် – နာဲအံင်နာင်တအ်ရ။ ပ္ဍဲသၞာံဂှ်ရ ဒှ်ကၠုင်ကေန်ဂကောံ (UNPO) ဂကောံသ္ပစၞးကဵု ဂကူဟွံမွဲကဵုဍုင်ရ။
  
• ၂၁။ လတူပဝ်လသဳ ဒေါအ်ပန်ပှော်ကုအလဵုအသဳပၞာန်ဂှ် တံဒပ်လၟိဟ် ၄ ခရိုင်ဗိက်တေံ ဒုင်တဲဟွံမာန်တုဲ နာဲဆာန်ဍုင် ကေုာံ နာဲအံင်က္ဍိုက်ပ် ပါ်တိတ်အာရ။ ဒှ်ဗတိုက်ကဵု ဒပ်အလဵုအသဳပၞာန်တုဲ ခြာဟွံလအ် ဖျေံထောံလွဟ် အိုတ်ရ။
  

ကမ္မတဳဗဟဵုမွဲတၠ
(ဂျာနေဝ် ဍုင်မန်တၟိ လၟေင် – ၂၆၊ လၟိဟ် – ၁ ရ။)

နိဿဲ

ကမ္မတဳဗဟဵုမွဲတၠ (ဂျာနေဝ် ဍုင်မန်တၟိ လၟေင် – ၂၆၊ လၟိဟ် – ၁ ရ။)