ဝိသာရဒ မဟာထေရ်
| အစာလိက်ပရိယတ်၊ ပါဠိပါရဂူ ဘဒ္ဒန္တဝိသာရဒ မဟာထေရ် | |
|---|---|
 | |
| သၠးဂၠံဂဝ် |
မာံအိုင်ကျာင် အံက်တဝ်ဗါ ၉၊ ၁၉၄၇ ကွာန်ကြေဝ်ဏာ၊ ပွိုင်ဍုင်ကျာ်မြဟ် |
| စုတိ | အဝ်ဂေတ် ၅၊ ၂၀၂၁ (အာယုက် ၇၃) |
| ဟိုတ်မစုတိ | ယဲ+ကဝ်ဝိဒ်-၁၉ |
| ဂကူ |
 Monမန် |
| ကောန်ဍုင် |
 Myanmarကောန်ဍုင်ဗၟာ |
| ကဆံင်ပညာ | ပါဠိပါရဂူ |
| အံက် |
|
| လာပ် |
|
| ဂယိုင်လမျီု | မနွံပိုန်ဘာ |
ဘဒ္ဒန္တဝိသာရဒမဟာထေရ် (၁၉၄၇၊ ၁၀၊ ၉ - ၂၀၂၁၊ ၀၈၊ ၀၅) ဝွံ ဒှ်ညးမစိုန်သကီု ပ္ဍဲပရေင်ပညာပရိယတ်မွဲဇကုတုဲ ဒှ်ညးမကလိဂွံ တဆိပ်ကြာ ပါဠိပါရဂူ၊ မဖျေဟ်ကၠုင်လိက်ပရိယတ် တန်ဒေါဝ်၊ တန်ဇၞော်၊ တန်ဓမ္မာစရိယ ပ္ဍဲတိုက်လိက်မန်မဟာဝိဟာရ ကအ်ဗိန် သၞာံဗွဲမလအ်။ တုဲပၠန် ပ္ဍဲကဵု ကမၠောန်သာသနာ မပ္တံကဵု ကမၠောန် ဇၞော်ပၟဝ်ဝိပဿနာလေဝ် နဒဒှ် အစာကမ္မဌာနစရိယ လေဝ် ထ္ၜးကၠုင်ဓဝ် ကုယောဂဳဂမၠိုင် သၞာံဗွဲမဂၠိုင်ရ။ ပ္ဍဲဂလေင်ကမၠောန်သာသနာ ကၟိန်ဍုင်လေဝ် နဒဒှ် သံဃဝန် (ဗဟဵု) ကၟိန်ဍုင်ဗၟာမွဲဇကု ယိုက်ဂၠေင်ကၠုင်ကီုရ။ ကျာ်ဇၞော်ဝွံ သၞာံ ၂၀၂၁ ဂှ် ယဲတြေံလေဝ်နွံ တုဲပၠန် အခိင်ယဲကပ်ကဝ်ဝိဒ်-၁၉ မကတဵုဒှ်ဂှ် နကဵု ယဲကဝ်ဝိဒ်ဂှ် စုတိစဴအာသွဝ်ရ။
ဘဝသၟတ် ကေုာံ ပရေင်ပညာ[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]
ဘဒ္ဒန္တဝိသာရဒမဟာထေရ်ဝွံ ဒှ်ကောန်ကောန်ဂၠု နာဲဗဟာန်၊ မိဃေန်သိင်၊ ကတဵုဒှ်မၞိဟ် ပ္ဍဲကွာန်ကြေဝ်ဏာ၊ အုံဗၟံက်၊ ပွိုင်ဍုင်ကျာ်မြဟ် ပ္ဍဲကဵု သၞာံ ၁၉၄၇ အံက်တဝ်ဗါ ၉ (သက္ကရာဇ်ဍုင် ၁၃၀၉၊ ဂိတုဝှ် ၉ စွေက်) တ္ၚဲဗုဒ္ဓဝါ ပယျာံဗတံ ၁၁ နာဍဳ။ ပၞောဝ်ကဵု ကောဒေအ်သီုဖအိုတ် ၆ တၠဂှ် ညးဒှ် ကောဂၠု (ကောဇၞော်အိုတ်)။ ယၟုညး နူဍောတ်တ်တေအ်ဂှ် မာံအိုင်ကျာင်။ ဒေအ်ညး ၅ တၠဂှ် မာံအံင်ကျဳတာန်၊ မာံပါန်မှိုဲ၊ မာံဗဆာန်၊ မာံဝေန်တိင်၊ မိမာမာဨ။ အခိင်ကာလ ညးကလိဂွံ အာယုက် ၆ သၞာံဂှ် ညးမံင် ဘာတန်မူလ ပ္ဍဲကွာန်ကြေဝ်ဏာ၊ အုံဒေါဝ် ဇရေင် အစာဇၞော် နာဲသာညာဏ်။ အခိင်ကာလ ညးမကလိဂွံ အာယုက် ၉ သၞာံဂှ် မအံက်ညး စုတိအာတုဲ ညးတိတ်နူ ဘာတန်၊ စၞးဂှ် အာမံင် ဘာလကျာ် ဘာဗၟံက် ကွာန်ကြေဝ်ဏာ ဇရေင်ဘဒ္ဒန္တနန္ဒသာရ။ ဗွဲကြဴ မိအံက်ညး ကလေင်ဒက်သ္ၚိကၟိန် ကု နာဲဟေလု။ စိုပ်သၞာံ ၁၉၆၀ ဂိတုမာတ် ၈ (သက္ကရာဇ်ဍုင် ၁၃၂၂ ဂိတုစဲ ၁၃ မမံက်) တ္ၚဲသိုက်ဂှ် ညးပထပိုယ် ပ္ဍဲဘာဗၟံက်တုဲ ကလိဂွံ ယၟု ထပိုယ်ဝိသာရဒ။ သၞာံ ၁၉၆၇၊ ဂိတုမေ ၁၆ (သက္ကရာဇ်ဍုင် ၁၃၂၉ ဂိတုပသာ် ၈ မမံက်) တ္ၚဲအင္ၚာ၊ အခိင် နူဂယး ၁၀ နာဍဳ ပအစာဥပ္ပဇ္ဇျာယ် ကုဘဒ္ဒန္တနန္ဒိယတုဲ ဂွံဒှ် ဘဝခမဳပယျင် ပ္ဍဲသီဍာ် ဥဒကုက္ခေပသိမ် ပ္ဍဲကွာန်ကြေဝ်ဏာ ဘာဗၟံက်ဂှ်ရ။[၁]
စပ်ကဵု ပရေင်ပညာမ္ဂး ပညာပရိယတ်သဇိုင် မပ္တံကဵု သုတ္တာဓိပ္ပါယ်၊ အဘိဓမ္မတ္ထသင်္ဂဟတအ်ဂှ် နူဘဝထပိုယ် ကတ်လ္ၚတ် ဖဍောန်ဗှ် ပ္ဍဲဇရေင် ကျာ်ဇၞော်အစာ ဘဒ္ဒန္တဝဳရိယ ကွာန်ကြေဝ်ဏာ ဘာဗၟံက်ဂှ် သက္ကရာဇ် ၁၃၂၄ ဂှ် အာကတ်လိက်ပရိယတ် ပ္ဍဲဘာတိုက်လိက် မဟာဝိဟာရပရိယတ္တိမန် ကွာန်ကအ်ဗိန်၊ ဘာဇၞော် ဇရေင်ကျာ်ဇၞော်အစာ ဘဒ္ဒန္တဝိမလ ညးမဒှ် ညးမပတန်လဝ် တိုက်လိက်ကိုပ်ကၠာအိုတ်၊ အစာလိက် ဘဒ္ဒန္တနန္ဒိယ (အဂ္ဂမဟာပဏ္ဍိတ)၊ အစာလိက် ဘဒ္ဒန္တပညာဒဳပ (သာသနဓဇသိရဳပဝရဓမ္မာစရိယ၊ ဗဟဵုသံဃဝန် ကၟိန်ဍုင်ဗၟာ၊ ပဓာန ဟိတဓရ ဂကောံရာမညဓမ္မစရိယ အလုံဒေသရးမန်)တအ်ဒှ်တမ်ရ။ သက္ကရာဇ် ၁၃၂၄ ဂှ် ဂွံအံင်ကေတ် တန်မူလ (အလဵုအသဳ)၊ သက္ကရာဇ် ၁၃၂၅ ဂှ် ဂွံအံင်ကေတ် တန်ဍောတ် (အလဵုအသဳ)၊ သက္ကရာဇ် ၁၃၂၆ အံင်ဇၞးကေတ် တန်ဒေါဝ် (အလဵုအသဳ)၊ သက္ကရာဇ် ၁၃၂၈ ဂွံအံင်ဇၞးကေတ် တန်ဇၞော် (အလဵုအသဳ) ဗွဲလၟေင်လၟေင် ဇၟာပ်ပ်သၞာံရ။ ပ္ဍဲကဵု သဘင်သွဟ်လိက် ဌာနနာနာတအ်လေဝ် ဂွံအံင်ဇၞးကေတ်ဒၟံင်လၟိုန်တုဲ ဗွဲတၟေင် ပ္ဍဲကဵု သဘင်သွဟ်လိက်ရာမညနိကာယ၊ သဘင်သွဟ်ပရိယတ္တိသာသနမာမက (ကအ်ဗိန်) ဂှ်မ္ဂး သီုပန်တန်၊ ဇၟာပ်ပ်သၞာံ ကလိဂွံလဝ် လာပ်ပထမ ရ။[၁]
သွက်ဂွံ ဆက်ကတ်အာ လိက်ပရိယတ်တုဲ သက္ကရာဇ် ၁၃၃၀ ဂှ် ညးအာ တိုက်လိက် ပါဠိတက္ကသိုလ်ညိုင်တုင်၊ မနွံ ပ္ဍဲအရာပ်ဗဟာရ်၊ ဍုင်လ္ဂုင် (ညောင်တုနးပါဠိတက္ကသိုလ်၊ ဗဟန်း၊ ရန်ကုန်) ဇရေင် ကျာ်ဇၞော်အစာ ဘဒ္ဒန္တခေမိန္ဒာဘိဝံသ၊ အစာလိက် ဘဒ္ဒန္တသြဘာသ၊ အစာလိက် ဘဒ္ဒန္တသောဘဏ၊ အစာလိက် ဘဒ္ဒန္တအဂ္ဂဝံသတအ်တုဲ ဂွံအံင်ကေတ် တန်ဓမ္မာစရိယ၊ သဳလက္ခန္ဓဝဂ္ဂအဋ္ဌကထာ၊ အဋ္ဌသာလိနဳအဋ္ဌကထာ ၜါပြကိုဟ်။ သၞာံ ၁၃၃၁ ဂှ် ဂွံအံင်ကေတ် ပါရာဇိကဏ္ဍအဋ္ဌကထာ၊ ပွိုင်ၜါသၞာံ ပြကိုဟ်တုဲ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ညးကလိဂွံ တဆိပ်ကြာ နူအလဵုအသဳ သာသနဓဇဓမ္မာစရိယ ရ။ နူကဵု တိုက်လိက်ညိုင်တုင်ဂှ် ညးကလိဂွံ တဆိပ်ကြာ ပရိယတ္တိသဒ္ဓမ္မပါလဓမ္မာစရိယ။ သက္ကရာဇ် ၁၃၃၂ ဂှ် ပဒတဴ ပ္ဍဲဘာဇိုင်ကျာ် သွက်ဂွံတိုန် ကတ်လိက်အင်္ဂလိက်မ္ၚးရ။ သက္ကရာဇ် ၁၃၃၃ ဂှ် က္ညတိုန်အာ ဍုင်အင်ဝ (မာန္တလေ) ပဒတဴလဝ် ပ္ဍဲဘာပါဠိတက္ကသိုလ်တိုက်ထဳဠေန်သၠုင်ကျာ (တောင် ထီးလင်းတိုက်) ဆက်ကတ်လ္ၚတ်အာ လိက်ဇရေင် အစာလိက်ဂမၠိုင် ပွိုင် ၜါသၞာံတုဲ သက္ကရာဇ် ၁၃၃၅ ဂှ် ပဒတဴလဝ် ပ္ဍဲဍုင်ဗဂေါ ပ္ဍဲတိုက်ပါဠိတက္ကသိုလ်သာသနမာန်ဒါင် (သာသနမဏ္ဍိုင်ပါဠိတက္ကသိုလ် ပဲခူးမြို့)။ ပ္ဍဲတိုက်လိက်ဗဂေါဂှ် တိုန်တန် ပါဠိပါရဂူဂှ် မွဲသၞာံဓဝ် ဂွံအံင်ကေတ် နူကဵု အလဵုအသဳ တန်ပါဠိပါရဂူ ရ။[၁]
အခိင်ဇူလိက် ဥတုကညင်မ္ဂး ဘဒ္ဒန္တဝိသာရဒဝွံ အာကတ်လ္ၚတ် နဲကဲပၟဝ်ဓဝ် သမထဘာဝနာ၊ ဝိပဿနာဘာဝနာ ပ္ဍဲဇရေင် လကျာ်ဇၞော်အစာ ဘဒ္ဒန္တဝံသပါလ၊ ဘာဂြိုပ်ဍုင်သြေင်-မတ်မလီု (မော်လမြိုင်သံလျင်တောရကျောင်း) မနွံ ပ္ဍဲအရာပ်ဖျာဂှ်ရ။[၁]
ဘဝအစာလိက် ကေုာံ အစာဝိပဿနာ[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]
ဘဒ္ဒန္တဝိသာရဒဝွံ ကြဴနူ ကတ်လ္ၚတ်ပညာပရိယတ် ဌာန်နာနာတုဲ သက္ကရာဇ် ၁၃၃၆ လုပ်ပအစာလိက် ပ္ဍဲဘာတိုက်လိက်မဟာဝိဟာရ ပရိယတ္တိ ကွာန်ကအ်ဗိန် ဘာဇၞော်ရ။ ဘာတိုက်လိက်မဟာဝိဟာရ ကအ်ဗိန်ဂှ်လေဝ် မြဟ်တမ္ညဝ် သင်မကတ်လိက်တအ်လေဝ် ဂၠိုင်တိုန်ဒၟံင် ရိုဟ်ဟ်သၞာံရ။ ဘဒ္ဒန္တဝိသာရဒ ပအစာလိက် ဖျေဟ်ဒၟံင်လိက် သွက်သင်တန်လဒေါဝ်၊ တန်ဇၞော်၊ တန်ဓမ္မာစရိယ၊ ဗွဲကြဴ ဒှ် နဒဒှ် ပဓာနအစာလိက်၊ နကဵုသၞာံဗွဲမလအ်တုဲ သၞာံ ၁၉၉၉ ဂိတုဇာန်နဝါရဳ ၄ ဂှ် နူကဵု အလဵုအသဳကၟိန်ဍုင် ဇိုန်ကဵု တဆိပ်ကြာ အဂ္ဂမဟာဂန္ထဝါစကပဏ္ဍိတ။[၁] သၞာံ ၂၀၀၇ ဂှ် ဂွံဒုင်ဇိုင်ကဵု တဆိပ်ကြာ "အဂ္ဂမဟာပဏ္ဍိတ" နူကဵု အလဵုအသဳသၟိင်ဍုင် ကၟိန်ဍုင်ဗၟာရ။[၂]
ပါဲနူ ကမၠောန်ဖျေဟ်လိက်တုဲ ဘဒန္ဒန္တဝိသာရဒဝွံ သီုဒှ်အစာကမ္မဌာနာစရိယ မထ္ၜးဓရ်ဝိပဿနာ ကုယောဂဳဂမၠိုင် ပ္ဍဲကဵု ဇၞူဇၞော်ပၟဝ်ဓဝ်ဝိပဿနာ မပံက်လဝ် ပ္ဍဲဘာဇၞော် ကွာန်ကအ်ဗိန် လုကဴ မွဲဝှ်ပိဂိတုဂှ်ရ။ ဇၞူဇၞော်ပၟဝ်ဓဝ်ဝိပဿနာဝွံ ဘဒ္ဒန္တပညာဒဳပ ဒှ်ညးမစပံက်လဝ်ကၠာအိုတ်ရ။[၁]
စမြိုင်ဘာဇၞော် ကအ်ဗိန်[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]
သက္ကရာဇ် ၁၃၅၃ ဂိတုပသာ် မွဲစွေက် အခိင်ပယျာံ တ္ၚဲစေင်ဂှ် ကွာန်ကအ်ဗိန် တူအာ အလန်ဒုတိယရ။ ဘာဇၞော် ကအ်ဗိန်ဂှ်လေဝ် တူအာပၟတ်ကီုရ။ သက္ကရာဇ် ၁၃၅၅ ဂှ် ကျာ်ဇၞော်ဘဒ္ဒနန္ဒိယ အာက္ဍိုပ်တုဲ ကလေင်သြိုင်ဘာတၟိရ။ ကၠာဘာဟွံတုဲ ဘဒ္ဒန္တနန္ဒိယ စဴအာသွဝ်။ ဘဒ္ဒန္တကေသာလ ဆက်ပကျာ်ဇၞော်။ ကျာ်ဇၞော် ကေုာံ အစာလိက် ဘဒ္ဒန္တဝိသာရဒ ညးၜါဇကု ကေတ်တာလျိုင်တုဲ ဆက်သြိုင်အာ ဘာစဵုကဵု မအာစိုပ်ဒတုဲရ။ ဘာဂှ် ပ္ဍဲအခိင်အိုတ်သြန် ၂၇၃ ကိုဋ်ပြင်င်ရ။[၁]
မနွံပိုန်ဘာ[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]
စတမ်နူ သက္ကရာဇ် ၁၃၇၅ ဂှ် ဘဒ္ဒန္တဝိသာရဒ ဂွံဒှ် နွံပိုန် ရာမညနိကာယ ဘာဓမ္မစက် ကွာန်ကြေဝ်ဏာ။ စဵုကဵု လအိတ်ဘဝရ။
လအိတ်ဘဝ[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]
ဘဒ္ဒန္တဝိသာရဒဝွံ ပ္ဍဲသၞာံ ၂၀၂၁ အဝ်ဂေတ် ၅ အခိင်ဂယး ၉း၂၀ နာဍဳဂှ် စုတိစဴအာသွဝ် ပ္ဍဲဘာသာသနာရက္ခိတ၊ ဍုင်မတ်မလီု။ ကျာ်ဇၞော်ဝွံ ယဲဇမၠိင်တၞဟ်လေဝ် နွံဒၟံင်၊ တုဲပၠန် အကြာဂှ် ဒးဒုင်စမၠောအ် ကုဝဳရုသ်ကဝ်ရဝ်နာတုဲ ကတဵုဒှ် ယဲကဝ်ဝိဒ်-၁၉တုဲ စုတိစဴအာသွဝ်ရ။၊[၂] ကလာပ်ဇရုပ် ကျာ်ဇၞော်အစာဂှ် ပ္ဍဲဂိတုအဝ်ဂေတ် ၈၊ ၂၀၂၁ ဂှ် စံင်ဇွဂြဇုတ် ပ္ဍဲဍုင်မတ်မလီု။
နိဿဲ[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]
- ↑ ၁.၀ ၁.၁ ၁.၂ ၁.၃ ၁.၄ ၁.၅ ၁.၆ သိင်, နာဲတေန်. ထေရုပ္ပတ္တိ တၠဂုဏ်အစာ ဘဒ္ဒန္တဝိသာရဒ ဗွဲခမၞောန်၊ ဘဒ္ဒန္တဝိသာရဒ (အဂ္ဂမဟာဂန္ထဝါစကပဏ္ဍိတ၊ သာသနဓဇဓမ္မာစရိယ) ပါဠိပါရဂူ၊ ဗဟဵုသံဃဝန် ကၟိန်ဍုင်ဗၟာ၊ တိုက်လိက်ဘာမဟာဝိဟာရပရိယတ္တိ၊ ကအ်ဗိန်၊ အာယုက် ၅၈ သၞာံ ၃၈ ဝှ်။။
- ↑ ၂.၀ ၂.၁ Agency, Mon News (06 August 2021). ပါဠိပါရဂူ တရဏာဆရာတော် ဘဒ္ဒန္တဝိသာရဒ သက်တော် (၇၄) နှစ် ပျံလွန်တော်မူ.