ဝုန်က

တၞံဝုန်က; Alternanthera sessilis
အကာဲအရာ မမင်မဲ သဘာဝ
	; Least Concern (IUCN 3.1)
မပါ်ဂကူ အတိုင်နဲသိပ္ပံ
လောက:	Plantae
(unranked):	Angiosperms
(unranked):	Eudicots
(unranked):	Core eudicots
လၟေင်ဂကူ:	Caryophyllales
ဇာတ်ဂကူ:	Amaranthaceae
လစှ်ေဇာတ်ဂကူ:	Gomphrenoideae
ဗဳဇဂကူ:	'Alternanthera'
လစှ်ေဂကူ:	''A. sessilis''
ယၟုရုက္ခဗေဒ
	Alternanthera sessilis; (L.) R.Br. ex DC.
ယၟုတၞဟ်
	Alternanthera denticulata R. Brown; Alternanthera glabra; Alternanthera nodiflora R. Brown; Gomphrena sessilis L.; Illecebrum sessile L.;

တၞံဝုန်က ယၟုနကဵု ရုက္ခဗေဒ မကော်စ (Alternanthera sessilis) ဝွံ ဒှ်တၞံ မတိုန်ပ္ဍဲဍာ်၊ နကဵုဘာသာအင်္ဂလိက် ကော်စဒၟံင် ယၟုနာနာသာ် မပတံကဵု ponnanganni (နကဵု ဘာသာတမိလ်)၊ ponnaganti aaku (နဘာသာ တေလုဂု)၊ Honnagone နဘာသာ ကန္နဒ၊ Mukunuwenna (in သိင်္ဃိုရ်)၊ sessile joyweed ကေုာံ dwarf copper leaf တအ်ရ။ တၞံဝုန်ကဝွံ နဒဒှ် သၞေဝ်မွဲ ဗွဲတၟေင် ကောန်ဍုင်သိရိလင်္ကာတအ် ကေုာံ ဍုင်အာရှဂမၠိုင် စဒၟံင်ရ။

ဂမ္စာဲ

တၞံဝုန်က ဝွံ ဂွံဆဵုကေတ် ပ္ဍဲကဵု မွဲဒမြိပ် ဒေသဂမ္တဴ ကေုာံ ဒေသ ဆာပ်ဂမ္တဴ ပ္ဍဲကဵု ဂၠးတိတြေံရ။ တၞံဏအ်ဂှ် လၟုဟ် ပ္ဍဲကဵု ကၟိန်ဍုင်အမေရိကာန် လပ္ါ်သၠုင်ကျာဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်ကီုရ။ ကေတ်နင် နူကဵု တိုက်အမေရိက လဒေါဝ် ဟွံသေင်မ္ဂး သၠုင်ကျာဟာဂှ် ဟွံတီကေတ်ရ။

လက်သန်

တၞံဝုန်ကဝွံ ဒှ်တၞံမတိုန်ဒၟံင်လၟိုန်တုဲ မဒှ်တၞံမဒတုံသဝ်ဒၟံင် ပ္ဍဲကဵုတိတုဲ ပ္ဍဲကဵုတင်ဍေဟ်တအ်ဂှ် ရိုဟ်မလေပ်တိတ်ဒၟံင်ရ။ တၞးဍေဟ်ဂှ် နွံဗီုပြင် သြဗေ (obovate)တုဲ တၞုင်ကေက်ဒၟံင်ညိရ။ တၞးဍေဟ် နွံ ဇမၠိင် ၁-၁၅ သေန်ဒဳမဳတာ တုဲ အနာံနွံ ၀.၃-၃ ဇြေန်ဒဳမဳတာ, glabrous to sparsely villous, petioles 1–5 mm long. Flowers in sessile spikes, bract and bracteoles shiny white, 0.7-1.5 mm long, glabrous; sepals equal, 2.5–3 mm long, outer ones 1-nerved or indistinctly 3-nerved toward base; stamens 5, 2 sterile. In the wild it flowers from December until March.

လွပ်

တၞံဝုန်ကဂှ် တိုန်ဒၟံင် နဒဒှ်အရိုင်ရ။ ဆဂး နဒဒှ်သၞေဝ် ကေုာံ ဂဥုဲတုဲ မလွဳလေဝ် နွံကီုရ။ ဍုင်ပ္ဍဲ အာရှအဂၞဲဗွဲမဂၠိုင် တၞးဍေဟ်ကဵု တၞုင်ဍေဟ်ၜတ်တ်တအ်ဂှ် စနဒဒှ် သၞေဝ်ရ။ တၞံဍေဟ် သီုဖအိုတ်ဂှ် စဂွံဖအိုတ်ရ။

တၞံဝုန်ကဂှ် နဒဒှ်ဂဥုဲလေဝ် စကာဒၟံင်ကီုရ။ ဍေဟ်နွံကဵု ဓါတ်ကၠေင်၊ ဓါတ်ဂံက်၊ ဒြဟတ်တုဲ စကာဒၟံင် နဒဒှ် ဂဥုဲလွဳ ယဲထၞေဟ် (dysuria) ကဵု ယဲ ကေုာံ ယဲက္ဍိပ်အရုတ် (haemorrhoid)ရ။ ^[၂] တုဲပၠန် ညးတအ်ပတှ်ေကေတ် ဝုန်ကဂှ် ခိုဟ်ကဵုမတ် သီုကဵု ကၠောန် ကၠေင်ဂယိကီုရ။