သာမဳ၊ ဂကူ
Sámit | |
|---|---|
 | |
 A Sami choir in concert in 2003 | |
| လၟိဟ်မၞိဟ် | |
| Estimated 80,000–100,000 or more[၁] | |
| ဒေသ ဂကောံမၞိဟ် မပဒတဴဂၠိုင် | |
| ထာမ်ပလိက်:Country data Sápmi 63,831–107,341 | |
 Norway | 37,890–60,000[၂][၃] |
 Sweden | 14,600–36,000[၃] |
 Finland | 9,350[၄] |
 Russia | 1,991[၅] |
 United States | 945[၆] |
| အရေဝ်ဘာသာ | |
|
Sami languages (Akkala, Inari, Kildin, Kemi, Lule, Northern, Pite, Skolt, Ter, Southern, Ume) Russian, Norwegian, Swedish, Finnish | |
| ဘာသာမစ္ၜုဲစ္ၜော် | |
| Lutheranism (including Laestadianism), Eastern Orthodoxy, Sami shamanism, Conscious Atheism, non-adherence | |
| တၞောဝ်ဂကူ | |
| Finnic peoples | |
.jpg)
ဂကူသာမဳ (the Sami people, Sámi or Saami) တအ်ဝွံ ပဒတဴကၠုၚ် ပ္ဍဲဒေသယူရောပ်သၟဝ်ကျာ နူသၞာံဗွဲမလအ်လ မဒှ်ဂကူမစိုပ်ပဒတဴ ပ္ဍဲဒၞာဲဂှ် ကၠာအိုတ်ရ။ ဗွဲကြဴဂကူနဝ်ဝေ၊ သွိတ်ဒေန်၊ ဝှေန်လာန်၊ ရုယှာတအ် စိုပ်ကၠုၚ် ကာလစၟတ်သမ္တီတိဍာ်ဂှ် ဂကူသာမဳကရေက်အာ အကြာမသုန်ဍုၚ်တအ်ဂှ်ရ။ ပ္ဍဲမွဲဒမြိပ်ဝၚ်ဂှ်မ္ဂး ညးတအ် ဒးဍဵုဍိုက် မပ္တံ ဂစိုတ် ပလီုသ္ၚိဌာန် ကၟာတ်လဒဵု အခေါၚ်ဗ္တောန်လိက် အရေဝ်ညးတအ် ဂၠိုၚ်ကဵုအလန် ဂၠိုၚ်ကဵုသၞာံရ။ ဥပမာ ပ္ဍဲဍုၚ်နဝ်ဝေ ပ္ဍဲသၞာံ ၁၈၄၈ ဂှ် ပါလဳမာန်နဝ်ဝေ ဖျေဟ်သ္ဂုတ်သွာတ် တိဍာ်ဒၞာဲသာမဳမပဒတဴ ပ္ဍဲဒေသဝှေန်မက်ဂှ် ဒှ်တိဍာ် မၞိဟ်မပိုၚ်ပြဳဟွံမွဲတုဲ ဂကူသာမဳတအ်ဂှ် အခေါၚ်ပိုၚ်ပြဳတိဍာ်ဟွံမွဲရ။ ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၁၃ ဂှ် ပါလဳမာန်နဝ်ဝေ ပတိတ်ဥပဒေတိဍာ်တုဲ ဖန်ဇန် ညံၚ်မၞိဟ်ဂကူနဝ်ဝေ ဂွံပိုၚ်ပြဳကေတ် တိဍာ် ပ္ဍဲတိဍာ်သာမဳတအ်ရ။ အရာမကတဵုဒှ်တၟေၚ်အိုတ် ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၈၀ဂှ် အလဵုအသဳနဝ်ဝေ ကၠောန်ကၟိုန်ဍာ် သွက်ဂွံပတိတ်ဓါတ်လလဳ (hydroelectric powerplant) ပ္ဍဲကြုၚ် အလ်တာ Alta ရ။ ပ္ဍဲဒၞာဲဂှ် ဒှ်ဒၞာဲဂကူသာမဳတအ် ကိစ္စဇၞော် သွက်ပရေၚ်ဂယိုၚ်လမျီုညးတအ် မဒှ်ဒၞာဲတမ္ၚာ ကေုာံ တိခအံၚ်ဂြာဲဍာ် မၞိဟ်သာမဳတအ်တုဲ ညးတအ်ထေဲပၞတ် ထ္ၜးဆန္ဒဇၞော်ကဵုဒြဟတ်ရ။ ပ္ဍဲဂိတုဇန်နဝါရဳ ၁၉၈၁ ဂှ် ဗၠာဲသၟိၚ် ၆၀၀ တၠဒးထိၚ် ပရေၚ်ထ္ၜးဆန္ဒဂှ်ရ။ ၜိုန်ရဂှ်လေဝ် အလဵုအသဳနဝ်ဝေဟွံဒေါအ် ဆက်ကၠောန်တုဲ ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၈၇ ဂှ် ကၟိုန်ဍာ်ဂှ် တုဲဒှ်အာရ။ ဆဂး ပရေၚ်ဒစဵုဒစး ဂကူသာမဳတအ်လေဝ် ဇၞော်တိုန်တုဲ ကၞောတ်တဲ အလဵုအသဳနဝ်ဝေ ဒးပံက် ကမ္မတဳ်အခေါၚ်အရာဂကူသာမဳ (the Sámi Rights Committee) နူကဵုကမ္မတဳဂှ် ဖန်ဗဒှ်ပတိုန် ပါလဳမာန်သာမဳ (Sámediggi / Sámi Parliament) တုဲ စပံက်ပါလဳမာန်ဝွံကၠာအိုတ်ဂှ် ဒှ်ပ္ဍဲဂိတုအံက်တဝ်ပါ ၉ သၞာံ ၁၉၈၉ ရ။ ပါဲနူဂှ်ပၠန် နူကဵုကမ္မတဳအခေါၚ်အရာဂကူသာမဳဝွံ လ္ၚတ်တုဲ ပတိုန်ထ္ၜးလဝ်တုဲ ပါလဳမာန်နဝ်ဝေ ပတိတ်လဝ် သၞောဝ် မကော်စ ဝှေန်မက်အက် (the Finnmark Act) မဒှ်ဥပဒေ သွက်ဂွံထိၚ်ဒဝ်အာ တိဍာ် ပ္ဍဲဒေသသာမဳ ကေုာံ အခေါၚ်တၟေၚ် သွက်ဂကူသာမဳတအ်ရ။
ပ္ဍဲအခိၚ် သၞာံ ၁၉၈၀ မဒှ်အခိၚ် ဂကူသာမဳချဳဓရာၚ် မဒစဵုဒစးကၟိုန်ဍာ်အယ်တဂှ် ဂကူသာမဳ ဆမၞိဟ်အယုက်ဇၞော် (မိနော်ကဵုအပါနော်) တအ်ဟေၚ် မဟီုအရေဝ်သာမဳလေပ်တုဲ မၞိဟ်အယုက်အဝဲလဒေါဝ် ကေုာံ ကောန်ဇာတ်တအ်ဂှ် ဟီုအရေဝ်သာမဳ ဟွံလေပ်ရ။ ဆဂး ဟိုတ်နူပရေၚ်ဒစဵုဒစးကၟိုန်ဍာ်အယ်တဂှ်တုဲ ကလိဂွံကၠုၚ် အခေါၚ်သွက်ဂွံဇၞော်မောဝ် အရေဝ်သာမဳရ။ လၟုဟ် ကောန်ဇာတ်ညးတအ် အာပအပ်ဘာထိၚ်ဒဝ်သာမဳ စွံဘာသာမဳဂှ်တုဲ ကောန်ဇာတ်ညးတအ် ဟီုအရေဝ်သာမဳ ဗှ်လိက်သာမဳအိုတ်ရ။ လၟုဟ်မ္ဂး သာမဳမၞံုပ္ဍဲဍုၚ်သကေန်ဒဳနေဗဳယျာ (နဝ်ဝေ၊ သွိတ်ဒေန်၊ ဝှေန်လာန်)တအ်ဂှ် ကလိဂွံ ပါလဳမာန်သာမဳအိုတ်ရ။
နကဵုအခေါၚ်ဆၜိုတ်ဝွံ ဟွံရီုဂပ် ညံၚ်ဂွံဂွံအခေါၚ်ကမ်ကုသဵုဇကုဇကုဖန်ကေတ်တ် (self-determination) ဂှ် ညးတအ် ဆက်ဂစာန်ဒၟံၚ်ဖိုဟ်ရ။
သ္ၚေဝ်ဂၠေပ်ဥပဒေမဆေၚ်စပ် ကုပါလဳမာန်သာမဳ ပ္ဍဲဍုၚ်နဝ်ဝေ ဗွဲခမၞန်
သ္ၚေဝ်ဂၠေပ် ဥပဒေ မဆေၚ်စပ် ကဵုဂကူသာမဳ (ဝါ) ပါလဳမာန်သာမဳ ပ္ဍဲဍုၚ်နဝ်ဝေဂှ် အတိုၚ်ဗွဲသၟဝ်ဝွံ ပိုဲတအ် ဂွံဆဵုကေတ်ရ။ ကၠာဟွံဂွံသ္ၚေဝ်ဂၠေပ် မွဲပိုဒ်ဇၞော်တုဲ မွဲပိုဒ်ဇၞော်ဏီ မအရေဝ် ပ္ဍဲဥပဒေ မစကာလဝ် ဨကရာဇ် (Kongen) ဂှ် မိက်ဂွံ ပသောၚ်ကၠာရ။ ဍုၚ်ယူရောပ် မၞံုကဵုဨကရာဇ်တအ်ဂှ် ပ္ဍဲဥပဒေသဇိုၚ်ဗီုဒက်ပ္တန်ဍုၚ် ညးတအ်မ္ဂး ဂွံဆဵုကေတ် ဨကရာဇ် မွဲခဏမွဲခဏရ။ ဆဂး ပိုဲတအ် မအရေဝ် ဨကရာဇ်ဝွံ ကာလဗၟံက်ရုပ်ရဴ နတဲဇေတ်တ်ဂှ် ဨကရာဇ်ဟွံသေၚ် ဒှ်ပါလဳမာန်ဍုၚ်ရ။ မုဟိုတ်ရောမ္ဂး ပ္ဍဲဥပဒေသဇိုၚ်ဗီုဒက်ပတန်ညးတအ်ဂှ် ညးချူဒုၚ်လဝ် ဨကရာဇ်ဒးအုပ်ဓုပ်ဍုၚ် နကဵုမကဆံၚ် ကုပါလဳမာန်ရ။ တၞဟ်နဂွံပရှ်ေသှ်ေရဴဂဴ ကုဨကရာဇ်တုဲ စၞးမအရေဝ်ပါလဳမာန်ဂှ် ညးတအ်စကာလဝ် ဨကရာဇ်ဖအိုတ်ရ။ ပ္ဍဲဥပဒေ မဆေၚ်ကဵု သာမဳ ဍုၚ်နဝ်ဝေဝွံလေဝ် ဨကရာဇ် ပိုဲတအ်ဂွံညာတ်ကေတ်မ္ဂး ဒးကၠိုဟ်လဝ် ပါလဳမာန်ဍုၚ်နဝ်ဝေရောၚ်။
ပ္ဍဲပိုဒ်ဇၞော် ၁ ဂှ် ညးတအ် ချူပတိုန်လဝ် တၚ်ရန်တၟအ် မုဟိုတ်ဂွံဒက်ပ္တန် ပါလဳမာန်သာမဳရ။ ပ္ဍဲဂှ် တၞဟ်နဂွံဆက် မၚ်မွဲ ကေုာံ ဇၞော်ပတိုန် ဘာသာကေုာံ ယေန်သၞာၚ်အခိုက်ကၞာ ဂကူသာမဳ ပ္ဍဲဍုၚ်နဝ်ဝေဂှ် နကဵုအလဵုဇကု မၞိဟ်ဂကူသာမဳ နကဵုသြန်ဘဏ္ဍာဍုၚ်ဂှ် ဒးကၠောန်ကဵုရောၚ်။ တုဲပၠန် ဘာသာသာမဳ ကဵု ဘာသာနဝ်ဝေဂှ် နဒဒှ်ကဆံၚ်တုပ် ညးတအ်စၟတ်သမ္တီလဝ်ရ။
ပိုဒ်ဇၞော် ၂ ဂှ် ညးတအ် ချူလဝ် ဗီုဒက်ပ္တန် ပါလဳမာန်သာမဳဟီုမာန်ရ။ ကမၠောန်မဒှ်ဂုန်ဖဵု ကုဘာသာယေန်သၞာၚ်သာမဳ သီုဖၟိုတ် ၜိုတ်ပါလဳမာန်သာမဳ မညာတ်ကေတ်ဂှ် အခေါၚ်ကၠောန်ဗွဲမဗၠးၜးနွံ။ တုဲပၠန် ၜိုတ်သြန်သွက်ပါလဳမာန်သာမဳ နူကဵုဗာတ်ဂျေတ်ဍုၚ်နဝ်ဝေ မဖျေဟ်ကဵုလဝ်ဂှ် နကဵုပါလဳမာန်သာမဳ ဒၞာဲလဵုပါလဳမာန်သာမဳမစှ်ေစိုတ်ဂှ် အခေါၚ်စကာ နွံပေၚ်ၚ်ဗၠးဗၠးၜးၜး။ တုဲပၠန် ယဝ်ရ နကဵုဍုၚ်မိက်ဂွံကၠောန် မိက်ဂွံဖျေဟ်သ္ဂုတ်သွာတ် လတူပါလဳမာန်သာမဳမ္ဂး ကၠာဟွံဂွံဖျေဟ်သ္ဂုတ်သွာတ်ဏီ ဒးကဵုသမ္တီ ကုပါလဳမာန်သာမဳကၠာ။
စပ်ကဵုဗီုရုဲစှ်မၞိဟ်စၞး(အမာတ်)ပါလဳမာန်သာမဳ ကေုာံ မၞိဟ်မၞံုအခေါၚ်စုတ်မာဲ ဒုၚ်ရုဲမာဲတအ်ဂှ် ညးချူလဝ်ရ။ မၞိဟ်မွဲမွဲ ဂွံစုတ်မာဲ ပါလဳမာန်သာမဳဂွံဂှ် ဒးဒှ်မၞိဟ်တၞောဝ်ဒတောဝ် ဂကူသာမဳတုဲ ဒးဂရၚ်ဗ္တီ ကဵုလဝ်စရၚ်ရောၚ်။ ဂွံဒုၚ်ရုဲမာဲဂွံဂှ် ဒးဒှ်မၞိဟ်ပ္ဍဲစရၚ်မာဲပွိုၚ်ဆန္ဒမာဲဇကု၊ ဒးဒှ်မၞိဟ်မၜံၚ်လဝ် ပ္ဍဲပွိုၚ်ဆန္ဒမာဲဂှ်တုဲ ဒးဒှ်မၞိဟ်မပဒတဴ ပ္ဍဲပွိုၚ်ဆန္ဒမာဲဂှ်မွဲရောၚ်။ တုဲပၠန် ဇၟာပ်ညးအဲ မၞံုပ္ဍဲစရၚ်မာဲအခေါၚ်ဒုၚ်ရုဲစှ်နွံတုဲ ယဝ်ရညးမွဲမွဲဟီု ဇကုလုပ်ဒုၚ်ရုဲစှ်ထေက်မ္ဂး နဒဒှ်တာလျိုၚ်မွဲ ဇကုဒးဒုၚ် ရုဲရောၚ်။ ရံၚ်ကဵုလၟိဟ်မၞိဟ်မစုတ်မာဲတုဲ ညးတအ်ဖန်ဇန်လဝ် ပွိုၚ်ဆန္ဒမာဲရ။ ဂကူသာမဳဂှ် မပဒတဴ ပ္ဍဲလပါ်သၟဝ်ကျာဂၠိုၚ်တုဲ ပွိုၚ်ဆန္ဒမာဲလေဝ် လပါ်သၟဝ်ကျာရဂၠိုၚ်။
ပ္ဍဲပိုဒ်ဇၞော် ၃ ဂှ် ညးတအ် ချူလဝ် စပ်ကဵုအရေဝ်ဘာသာသာမဳ ဒၞာဲမစကာဂွံတအ်ဂှ် ဗၟံက်ထ္ၜးလဝ်လှဲလှဲလးလးရ။ ဗွဲတၟေၚ် ပ္ဍဲဒေသမစၟတ်သမ္တီလဝ် မဒးစကာဘာသာသာမဳဂှ် နဒဒှ်ကဆံၚ်မတုပ်ကုဘာသာနဝ်ဝေဂှ် စကာဂွံရ။ ကေုာံ ဗီုလဵုဂွံဇၞော်မောဝ်ပတိုန် အရေဝ်သာမဳတအ်ဂှ် ဗၟံက်ထ္ၜးလဝ်ရ။
ဥပဒေသာမဳ
Lov om Sametinget og andre samiske rettsforhold (sameloven).
ဥပဒေ မဆေၚ်စပ် ကုပါလဳမာန်သာမဳ ကေုာံ အခေါၚ်အရာမစပ် ကုဂကူသာမဳ (ဥပဒေသာမဳ)
DATO: စၟတ်တ္ၚဲ LOV-1987-06-12-56
DEPARTEMENT: ဌာန FAD (Fornyings-, administrasjons- og kirkedepartementet)
PUBLISERT: ဂၞန် ISBN 82-504-1453-5
IKRAFTTREDELSE: ပဒတန် 1989-02-24
SIST-ENDRET: LOV-2008-06-27-51
ENDRER:
NÆRINGSKODE: ဂၞန်ကုတ 9121
KORTTITTEL: Sameloven – samel.
INNHOLD: မာတိကာ
Kapittel 1. Allmenne bestemmelser. ပိုဒ်ဇၞော် ၁၊ တၚ်ဂၞၚ်နာနာ
§ 1-1. Lovens formålပိုဒ်ဍောတ် ၁၊၁ တၚ်ရန်တၟအ်သၞောဝ်
§ 1-2. Sametingetပိုဒ်ဍောတ် ၁၊၂ ပါလဳမာန်သာမဳ
§ 1-3. Sametingets årsmeldingပိုဒ်ဍောတ် ၁၊၃ လိက်ဒုၚ်စဳရေၚ် လၟေၚ်သၞာံပါလဳမာန်သာမဳ
§ 1-4. Statens økonomiske ansvar ပိုဒ်ဍောတ် ၁၊၄ ပရေၚ်ဘဏ္ဍာ နကဵုဍုၚ်ဒးကေတ်လျိုၚ်
§ 1-5. Samisk språk ပိုဒ်ဍောတ် ၁၊ ၅ အရေဝ်ဘာသာသာမဳ
§ 1-6. Det samiske flagget ပိုဒ်ဍောတ် ၁၊ ၆ အလာံဂကူသာမဳ
Kapittel 2. Sametinget. ပိုဒ်ဇၞော် ၂၊ ပါလဳမာန်သာမဳ
§ 2-1. Sametingets arbeidsområde og myndighet ပိုဒ်ဍောတ် ၂၊၁၊ ကမၠောန်ပါလဳမာန်သာမဳ ကေုာံ အခေါၚ်
§ 2-2. Innhenting av uttalelse fra Sametinget ပိုဒ်ဍောတ် ၂၊၂ နူပါလဳမာန်သာမဳ ဂၠံက်ကေတ်တၚ်ဂၞၚ်ဂမၠိုၚ်
§ 2-3. Valgmåte, valgtidspunkt og valgperiode ပိုဒ်ဍောတ် ၂၊၃ ဗီုပြၚ်၊ အခိၚ်၊ အယုက်ကာမာဲ
§ 2-4. Valgkretser og mandatfordeling. ပိုဒ်ဍောတ် ၂၊၄ ပွိုၚ်ဆန္ဒမာဲ ကေုာံ ပါ်ပရအ်မၞိဟ်စၞး
§ 2-5. Stemmerett. ပိုဒ်ဍောတ် ၂၊ ၅ အခေါၚ်စုတ်မာဲ
§ 2-6. Sametingets valgmanntall. ပိုဒ်ဍောတ် ၂၊၆ စရၚ်စုတ်မာဲပါလဳမာန်သာမဳ
§ 2-7. Valgbarhet og forslagsrett ပိုဒ်ဍောတ် ၂၊၇ ဒုၚ်ရုဲမာဲ ကေုာံ အခေါၚ်မကဵုစရၚ်ဒုၚ်ရုဲမာဲ
§ 2-8. Plikt til å motta valg, fritaksgrunner og møteplikt. ပိုဒ်ဍောတ် ၂၊၈ တာလျိုၚ်မဒုၚ်တဲမာဲ၊ သၠးအခေါၚ် တာလျိုၚ်မဒးတိုန်စိုပ်
§ 2-9. Fritak og uttreden i valgperioden ပိုဒ်ဍောတ် သၠးအခေါၚ် ကေုာံ နုက်တိတ် နူတာလျိုၚ်
§ 2-10. Valgmyndighet ပိုဒ်ဍောတ် ၂၊၁၀ အဝဵုအာဏာမစပ်ကဵုရုဲမာဲ
§ 2-11. Utfyllende bestemmelser om valget ပိုဒ်ဍောတ် ၂၊ ၁၁ စပ်ကဵုရုဲမာဲတုဲ ညးမၞံုကဵုအခေါၚ်မဖျေဟ်သ္ဂုတ် ပါဲနူမစၟတ်သမ္တီလဝ်
§ 2-12. Sametingets administrasjon, organisering og saksbehandling. ပိုဒ်ဍောတ် ၂၊၁၂ ပရေၚ်အုပ်ဓုပ်၊ ဗီုဒက်ပ္တန် ကေုာံ လၟေၚ်ကမၠောန်ပါလဳမာန်သာမဳ
§ 2-13. Forhandlingsspråkပိုဒ်ဍောတ် ၂၊1၃ အရေဝ်ဘာသာမစကာ
§ 2-14. Forretningsorden ပိုဒ်ဍောတ် ၂၊၁၄ ဗီုဗမံက်ရုပ်ရဴကမၠောန်
§ 2-15. Medlemmer av Sametinget som utøver sitt verv på fulltid, har rett til pensjon etter en egen pensjonsordning. Kongen kan i.. ပိုဒ်ဍောတ် ၂-၁၅ ညးမပါလုပ်ပ္ဍဲပါလဳမာန်သာမဳ အခိၚ်ပေၚ်ၚ်တအ်ဂှ် အခေါၚ်မဒုၚ်စသိုၚ်ပေန်ဇြေန်တၟေၚ်နွံ။
Kapittel 3. Samisk språk. ပိုဒ်ဇၞော် ၃၊ အရေဝ်သာမဳ
§ 3-1. Definisjoner ပိုဒ်ဍောတ် ၃၊၁ ပွံက်
§ 3-2. Oversettelse av regler. Kunngjøringer og skjema ပိုဒ်ဍောတ် ၃-၂ ကၠာဲစၠောအ်ဘာသာ သၞောဝ်ဂမၠိုၚ်၊ ပရေၚ်လလောၚ်တရးကဵုပရိုၚ် ကေုာံ လိက်မဒးဗပေၚ်
§ 3-3. Rett til svar på samisk ပိုဒ်ဍောတ် ၃-၃ အခေါၚ်မကလေၚ်ဂလာန် နကဵုဘာသာသာမဳ
§ 3-4. Utvidet rett til bruk av samisk i rettsvesenet ပိုဒ်ဍောတ် ၃-၄ အခေါၚ်မစကာအရေဝ်သာမဳ ပ္ဍဲရုၚ်ဗစာ
§ 3-5. Utvidet rett til bruk av samisk i helse- og sosialsektoren ပိုဒ်ဍောတ် ၃-၅ စပ်ကဵုမစကာဘာသာသာမဳ ပ္ဍဲဌာနပရေၚ်ထတ်ယုက် ကေုာံ ဌာနပရေၚ်မၞိဟ်
§ 3-6. Individuelle kirkelige tjenester ပိုဒ်ဍောတ် ၃-၆ မရာဒၞာ/တွံဓဝ်သွက်ဇၟာပ်မၞိဟ်
§ 3-7. Rett til utdanningspermisjon ပိုဒ်ဍောတ် ၃-၇ အခေါၚ်ဗ္တောန်ပညာ
§ 3-8. Rett til opplæring i samisk ပိုဒ်ဍောတ် ၃-၈ အခေါၚ်ဗ္တောန်လ္ၚတ် နကဵုဘာသာသာမဳ
§ 3-9. Samisk i den kommunale forvaltning ပိုဒ်ဍောတ် ၃-၉ သာမဳ နဒဒှ်ပရေၚ်အုပ်ဓုပ်ပွိုၚ်ဍုၚ်
§ 3-10. Utvidelse av bestemmelsenes virkeområde ပိုဒ်ဍောတ် ၃-၁၀ မဖျေဟ်သ္ဂုတ်သွာတ် သွက်ဂွံစၟတ်သမ္တီဒေသ
§ 3-11. Klage ပိုဒ်ဍောတ် ၃-၁၁ တေၚ်
§ 3-12. Organisering av samisk språkarbeid ပိုဒ်ဍောတ် ၃-၁၂ ဒက်ပ္တန်ဂကောံကၠောန်ကမၠောန် သွက်ဘာသာသာမဳ
Kapittel 4. Overgangsregler og ikrafttredelse. ပိုဒ်ဇၞော် ၄ အခေါၚ်အရာ ကေုာံ ပဒတန်
§ 4-1. Overgangsregler ပိုဒ်ဍောတ် ၄၊၁ သၞောဝ်မစၠောအ်တဲ
§ 4-2. Ikrafttredelse ပိုဒ်ဍောတ် ၄၊၂ ပဒတန်
Kapittel 1. Allmenne bestemmelser.
ပိုဒ်ဇၞော် ၁။ တၚ်ဂၞၚ်နာနာ
§ 1-1. Lovens formål.
Lovens formål er å legge forholdene til rette for at den samiske folkegruppe i Norge kan sikre og utvikle sitt språk, sin kultur og sitt samfunnsliv.
ပိုဒ်ဍောတ် ၁ - ၁ တၚ်ရန်တၟအ်သၞောဝ်
တၚ်ရန်တၟအ်သၞောဝ်ဝွံ သွက်ဂွံပဒတန် အခေါၚ်အရာ ဂကောံကောန်ဂကူသာမဳ ပ္ဍဲဍုၚ်နဝ်ဝေ ညံၚ်အရေဝ်ဘာသာ၊ ယေန်သၞာၚ် ကေုာံ အခိုက်ကၞာမံၚ်စံၚ်ညးတအ် ဟွံဂွံကၠေအ်ဗဒန် ကေုာံ ညံၚ်ဂွံဇၞော်မောဝ်တိုန်။
§ 1-2. Sametinget.
Den samiske folkegruppe skal ha et eget landsomfattende sameting valgt av og blant samene.
ပိုဒ်ဍောတ် ၁ - ၂ ပါလဳမာန်သာမဳ
ဂကောံကောန်ဂကူသာမဳတအ်ဝွံ ဒးကလိဂွံ စၠတ်ထဝ်သာမဳ မဆေၚ်စပ်ကဵုအလုံမွဲဍုၚ် နကဵုမရုဲစှ်ပတိုန်လဝ် နကဵုဂကူသာမဳ။
§ 1-3. Sametingets årsmelding.
Sametingets årsmelding sendes til Kongen.
ပိုဒ်ဍောတ် ၁ - ၃ လိက်ဒုၚ်စဳရေၚ် လၟေၚ်သၞာံ ပါလဳမာန်သာမဳ
လိက်ဒုၚ်စဳရေၚ် လၟေၚ်သၞာံ ပါလဳမာန်သာမဳဂှ် ဒးပလံၚ်ဗစိုပ် ဇရေၚ်ဨကရာဇ်။
§ 1-4. Statens økonomiske ansvar.
De særlige utgifter som påføres fylkeskommuner og kommuner ved valg til Sametinget dekkes av staten. Kongen gir forskrift om gjennomføring av første ledd.
ပိုဒ်ဍောတ် ၁ - ၄ ပရေၚ်ဘဏ္ဍာ နကဵုဍုၚ်ဒးကေတ်လျိုၚ်
ခရိတ်တၟေၚ် သွက်သဘၚ်ရုဲမာဲ ပါလဳမာန်သာမဳ ပ္ဍဲတွဵုရး ကေုာံ ပွိုၚ်ဍုၚ်တအ်ဂှ် နကဵုဍုၚ် ဒးဒုၚ်ဖၟိုတ်။
ပိုဒ်ဇၞော်ကၠာအိုတ်ဂှ် နကဵုဨကရာဇ် ပတိတ်ကဵု။
§ 1-5. Samisk språk
Samisk og norsk er likeverdige språk. De skal være likestilte språk etter bestemmelsene i kapittel 3.
Tilføyd ved lov 21 des 1990 nr. 78.
ပိုဒ်ဍောတ် ၁-၅ အရေဝ်ဘာသာသာမဳ
အရေဝ်သာမဳ ကေုာံ အရေဝ်နဝ်ဝေတအ်ဂှ် ဒှ်အရေဝ်ကဆံၚ်ၚုဟ်မးတုပ်။ ဒးဒှ်အရေဝ်ကဆံၚ်တုပ် အတိုၚ်သၞောဝ်ပိုဒ်ဇၞော် ၃။
§ 1-6. Det samiske flagget
Det samiske flagget er flagget godkjent av den 13. nordiske samekonferansen 15. august 1986.
Sametinget kan ved forskrift gi nærmere bestemmelser om bruken av det samiske flagget.
Tilføyd ved lov 11 apr 2003 nr. 22.
ပိုဒ်ဍောတ် ၁-၆ အလာံဂကူသာမဳ
အလာံဂကူသာမဳဂှ် မဒှ်အလာံ မပစၟတ်သမ္တီလဝ် ပ္ဍဲကောန်ဂရေတ်သာမဳပ္ဍဲနဝ်ဝေ မရနုက်ကဵု ၁၃ ဝါ မကၠောန်ဗဒှ် ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၈၆ ဂိတုအဝ်ဂေတ် ၁၅။
စပ်ကဵုမရပ်စပ်သုၚ်စောဲအလာံသာမဳတုဲ နကဵုပါလဳမာန်သာမဳ ဆက်တုဲ ဖျေဟ်အာသ္ဂုတ်သွာတ်။
Kapittel 2. Sametinget.
ပိုဒ်ဇၞော် ၂ ပါလဳမာန်သာမဳ
§ 2-1. Sametingets arbeidsområde og myndighet.
Sametingets arbeidsområde er alle saker som etter tingets oppfatning særlig berører den samiske folkegruppe.
Sametinget kan av eget tiltak reise og avgi uttalelse om alle saker innenfor sitt arbeidsområde. Det kan av eget tiltak også legge fram saker for offentlige myndigheter og private institusjoner m.v.
Sametinget kan delegeres myndighet til å forvalte de bevilgninger som bevilges til samiske formål over det årlige statsbudsjett. Departementet fastsetter reglement for Sametingets økonomiforvaltning.
Sametinget har beslutningsmyndighet når dette følger av andre bestemmelser i loven eller fastsatt på annen måte. Endret ved lov 28 feb 1997 nr. 18.
ပိုဒ်ဍောတ် ၂ - ၁ ကမၠောန်ပါလဳမာန်သာမဳ ကေုာံ အခေါၚ်အဝဵု
ကမၠောန်ပါလဳမာန်သာမဳဝွံ ကမၠောန်မဒှ်ဂုဏ်ဖဵု ကုဂကောံဂကူသာမဳသီုဖၟိုတ် ဗွဲတၟေၚ် ကမၠောန်လဵုဟွံဟီု ကၠောန်ဂွံ။
ပါလဳမာန်သာမဳဝွံ တၞဟ်နမိက်ဂွံ ဟီုထ္ၜး ပရူပရာပရေၚ်ကမၠောန်ဇကုတုဲ အတိုၚ်လညာတ်ကသပ်ဇကုဂှ် ဗွဲမဗၠးၜး အခေါၚ်အာကၠုၚ် ဟီုဂးနွံပေၚ်ၚ်။ ပါလဳမာန်သာမဳဝွံ အတိုၚ်ကသပ်လညာတ်ဇကုဂှ် အခေါၚ်ဟီုဂး ပါ်ပါဲ မပ္တံ ကမၠောန်အလဵုအသဳ ကေုာံ ပုဂ္ဂလိကတအ် နွံ။
ပါလဳမာန်သာမဳဝွံ မၞံုကဵုအခေါၚ်အဝဵု မပါ်ပရအ်ဖျေဟ်ဒၞာဲသြန်ဘဏ္ဍာ မစပ်ကဵုသာမဳ မဒှ်သြန် ဍုၚ်မပတိတ်ကဵုဒၟံၚ် ရိုဟ်ဟ်သၞာံတအ် (ဗါတ်ဂျေတ်ဍုၚ်)။ နကဵုဌာနဝန်ဇၞော်ဂှ် ဒးကၠောန်လဝ် သၞောဝ်သွက်ဂွံပတိတ်ကဵုသြန် ကုပါလဳမာန်သာမဳဂွံသုၚ်စောဲ။
ပါလဳမာန်သာမဳဝွံ မၞံုကဵုအခေါၚ်အဝဵု မဖျေဟ်သ္ဂုတ်သွာတ်ပေၚ်ၚ် လတူသၞောဝ်မစပ်ကဵု ကမၠောန်ညးတအ်ဂှ် ယဝ်ရပဒတန်သၞောဝ်တၟိမွဲမွဲကီု ပြံၚ်လှာဲသၞောဝ်တၟိမွဲမွဲကီု။
§ 2-2. Innhenting av uttalelse fra Sametinget.
Andre offentlige organer bør gi Sametinget anledning til å uttale seg før de treffer avgjørelse i saker på Sametingets arbeidsområde.
ပိုဒ်ဍောတ် ၂ - ၂ နူပါလဳမာန်သာမဳ ဂၠံက်ကေတ်တၚ်ဂၞၚ်ဂမၠိုၚ်
ဌာနအလဵုအသဳတၞဟ်ဟ်တအ်ဂှ် ကၠာညးတအ် ဟွံဖျေဟ်သ္ဂုတ်သွာတ် လတူပရေၚ်ကမၠောန် မစပ်ကဵု ပါလဳမာန်သာမဳဏီ ဒးကဵု ပါလဳမာန်သာမဳတီလဝ်ကၠာ ထေက်။
§ 2-3. Valgmåte, valgtidspunkt og valgperiode.
Valg til Sametinget holdes som direkte valg.
Valget holdes som forholdsvalg når mer enn ett forslag til valgliste blir godkjent i en valgkrets. I andre tilfelle holdes valget som flertallsvalg.
Valget holdes på samme dag som stortingsvalg. I kommuner med mindre enn 30 manntallsførte er det kun adgang til å avlegge forhåndsstemme ved sametingsvalget.
Sametinget velges for et tidsrom av fire år. Valgperioden reknes fra første oktober i valgåret.
Endret ved lov 27 juni 2008 nr. 51.
ပိုဒ်ဍောတ် ၂ - ၃ ဗီုပြၚ်ရုဲမာဲ၊ အခိၚ်ရုဲမာဲ ကေုာံ အခိၚ်အပိုၚ်အခြာမာဲ
သၞောဝ်ရုဲမာဲပါလဳမာန်သာမဳဝွံ မဒှ်သၞောတ်မရုဲမာဲ နဲတိုက်တိုက်ရိုက်က်။
သဘၚ်ရုဲမာဲဂှ် ယဝ်ရ ပ္ဍဲမွဲပွိုၚ်ဆန္ဒမာဲ မၞိဟ်မဒုၚ်ရုဲစှ် ဂၠိုၚ်နူမွဲမ္ဂး ဒးရုဲစှ် နကဵုသၞောတ်မာဲဇမၞးနကဵုဗၞတ် (approval voting)။ ပ္ဍဲအကာဲအရာတၞဟ်မ္ဂး ရုဲစှ်ကေတ် နကဵုမာဲမဂၠိုၚ်ဇၞး (plurality voting)။
သဘၚ်ရုဲမာဲဂှ် ကၠောန်ဗဒှ် ပ္ဍဲတ္ၚဲတုပ်ပ် ကုသဘၚ်ရုဲမာဲ ပါလဳမာန်ဍုၚ်။ ပ္ဍဲပွိုၚ်ဍုၚ် ဒၞာဲမၞိဟ်အခေါၚ်မစုတ်မာဲအောန်နူ (၃၀)တအ်ဂှ် အခေါၚ်ကၠောန် သဘၚ်ရုဲမာဲဒစးဒုၚ် (ကြိုတၚ်မဲ) နွံ။
သဘၚ်ရုဲမာဲ ပါလဳမာန်သာမဳဝွံ ဒးကၠောန်ဗဒှ် ဇၟာပ်ပန်သၞာံမွဲဝါ။ အယုက်ကာလမာဲဂှ် စရိုဟ်ကေတ် နူဂိတုအံက်တဝ်ပါ ပ္ဍဲသၞာံမရုဲမာဲဂှ်။
§ 2-4. Valgkretser og mandatfordeling.
Ved valg til Sametinget velges medlemmer med varamedlemmer fra følgende valgkretser:
ပိုဒ်ဍောတ် ၂ - ၄ ပွိုၚ်ဆန္ဒမာဲ ကေုာံ ပါ်ပရအ်မၞိဟ်စၞး
ပ္ဍဲအခိၚ်မကၠောန်သဘၚ်ရုဲမာဲ ပါလဳမာန်သာမဳမ္ဂး ဒးပိုၚ်ခြာဒေသမာဲ အတိုၚ်ဗွဲသၟဝ်ဝွံ။
1. Østre valgkrets/Nuortaguovllu válgabiire: kommunene Sør-Varanger, Nesseby, Vadsø, Vardø, Båtsfjord, Tana, Berlevåg, Lebesby og Gamvik i Finnmark fylke
ဒေသမာဲလပါ်ဗၟံက် ပွိုၚ်ဍုၚ်သဝ်ဝါရေန်ဂါ၊ ပွိုၚ်ဍုၚ်နက်သာဗု၊ ပွိုၚ်ဍုၚ်ဝိဒ်သောအ်၊ ပွိုၚ်ဍုၚ် ဝါတ်အောအ်၊ ပွိုၚ်ဍုၚ်ဗောအ်ဝှယဲ၊ ပွိုၚ်ဍုၚ်တာနာ၊ ပွိုၚ်ဍုၚ်ဗာလေဝံက်၊ ပွိုၚ်ဍုၚ်လေဗေဗု ကေုာံ ဂမ်ဝိက် ပ္ဍဲ ဝေန်မက်။
2. Ávjovári valgkrets/Ávjovári válgabiire: kommunene Karasjok, Kautokeino og Porsanger i Finnmark fylke
3. Nordre valgkrets/Davveguovllu válgabiire: kommunene Nordkapp, Måsøy, Kvalsund, Hammerfest, Alta, Hasvik og Loppa i Finnmark fylke og kommunene Skjervøy, Kvænangen og Nordreisa i Troms fylke
4. Gáisi valgkrets/Gáiseguovllu válgabiire: kommunene Kåfjord, Storfjord, Lyngen, Karlsøy, Tromsø, Balsfjord, Målselv, Bardu, Lenvik, Berg, Torsken, Tranøy og Sørreisa i Troms fylke
5. Vesthavet valgkrets/Viestarmera válggabijrra/Viesttarmeara válgabiire: kommunene Dyrøy, Salangen, Lavangen, Gratangen, Skånland, Ibestad, Harstad, Bjarkøy, Kvæfjord i Troms fylke og kommunene fra og med Saltdal, Beiarn og Meløy og nordover i Nordland fylke
ပိုဒ်ဍောတ် ၂ - ၅ အခေါၚ်စုတ်မာဲ
ဇၟာပ်မၞိဟ် မၞံုအခေါၚ်မစုတ်မာဲပွိုၚ်ဍုၚ် ပ္ဍဲပွိုၚ်ဆန္ဒမာဲဂှ် ကေုာံ မၞိဟ်မလုပ်စရၚ် မစုတ်မာဲ ကုပါလဳမာန်သာမဳတအ်ဂှ် နွံကဵု အခေါၚ်စုတ်မာဲ ပါလဳမာန်သာမဳ။
§ 2-6. Sametingets valgmanntall.
Alle som avgir erklæring om at de oppfatter seg selv som same, og som enten
ပိုဒ်ဍောတ် ၂ - ၆ စရၚ်စုတ်မာဲ ပါလဳမာန်သာမဳ
ဇၟာပ်မၞိဟ် မဒုၚ်ဝန်စှ်ေစိုတ် ဇကုဂှ် ဒှ်ဂကူသာမဳ ကေုာံ တၞဟ် ဗွဲသၟဝ်ဝွံ လုပ်စရၚ်မာဲပါလဳမာန်သာမဳဂွံ
a) har samisk som hjemmespråk, eller
သာမဳ နဒဒှ်အရေဝ်တမ်ဗဳဇ ဟွံသေၚ်မ္ဂး
b) har eller har hatt forelder, besteforelder eller oldeforelder med samisk som hjemmespråk, eller
အလဵုဇကု မကေၚ်ဒှ်လဝ် သာ်ဂှ်ဟွံသေၚ် မိမဇကု၊ မိနော်အပါနော်ဇကု သာ်ဂှ်ဟွံသေၚ် မိနက်အပါနက်ဇကု မကေၚ်ဒှ်လဝ် အရေဝ်သာမဳ နဒဒှ်အရေဝ်တမ်ဗဳဇ၊ သာ်ဂှ်ဟွံသေၚ်
c) er barn av person som står eller har stått i Sametingets valgmanntall, kan kreve seg innført i Sametingets valgmanntall.
မဒှ်ကောန်ဇာတ် မၞိဟ်မကဵုလဝ်စရၚ် ဟွံသေၚ်မ္ဂး မကေၚ်ကဵုလဝ်စရၚ် ပ္ဍဲပါလဳမာန်သာမဳမ္ဂး ဇကုကဵုစရၚ် အခေါၚ်စုတ်မာဲနွံကီုရ။
Begjæring om innføring i Sametingets valgmanntall rettes til Sametinget.
Sametingets valgmanntall utarbeides av Sametinget på grunnlag av folkeregisteret, valgmanntallet ved siste sametingsvalg og de krav om innføring eller strykning som er kommet i løpet av valgperioden. Sametingets valgmanntall skal føres kommunevis.
Når en person er innført i Sametingets valgmanntall, kan dette registreres i folkeregisteret. Denne registrering skal være tilgjengelig kun for den myndighet som har ansvaret for gjennomføring av valg til Sameting, eller etter samtykke fra Sametinget.
Sametingets valgmanntall kan føres ved hjelp av EDB.
Endret ved lover 28 feb 1997 nr. 18, 14 mai 2004 nr. 26, 27 juni 2008 nr. 51.
လိက်ဂရၚ်ဗတီ သွက်ဂွံလုပ် ပ္ဍဲစရၚ်မာဲ ပါလဳမာန်သာမဳဂှ် ဒးပတိုန်ထ္ၜး ကုပါလဳမာန်သာမဳ။ ပါလဳမာန်သာမဳဂှ် ဒုၚ်သဇိုၚ် ကုစရၚ်မၞိဟ်မစုတ်မာဲဂွံ ပ္ဍဲကာလအခိၚ်မာဲတုဲ ဒးသ္ဂုတ်သွာတ်ပွိုၚ်ဆန္ဒမာဲ။ စရၚ်မာဲတအ်ဂှ် ဒးဒှ်အတိုၚ်လၟေၚ်ပွိုၚ်ဍုၚ်။
မၞိဟ်မွဲမွဲ ယဝ်ရကလိဂွံအခေါၚ်မပါလုပ် ပ္ဍဲစရၚ်မာဲပါလဳမာသာမဳမ္ဂး နကဵုဌာနစၟတ်သမ္တီကောန်ဍုၚ်တအ် ဒးစၟတ်သမ္တီလဝ် ပူဂဵုဂှ် ဒှ်မၞိဟ် မၞံုကဵုအခေါၚ်စုတ်မာဲပါလဳမာန်သာမဳ။ ပရေၚ်စၟတ်သမ္တီတအ်ဂှ် ဆသၟိၚ်တၠ မဆေၚ်ကဵု ပါလဳမာန်သာမဳဟေၚ် အခေါၚ်လုပ်နွံ။ သာ်ဂှ်ဟွံသေၚ် ညးမကလိဂွံအခေါၚ် နူပါလဳမာန်သာမဳ။ စရၚ်မာဲပါလဳမာန်သာမဳဂှ် အခေါၚ်စၠောအ်စုတ် ပ္ဍဲစက်(ကောန်ပျူတာ EDB)နွံ။
§ 2-7. Valgbarhet og forslagsrett.
Valgbar til Sametinget er alle som er innført i Sametingets valgmanntall i kretsen. De som skal velges, må dessuten være innført i folkeregisteret som bosatt i kretsen på valgdagen. Personale ved Sametingets administrasjon er likevel ikke valgbare.
Forslagsrett i valgkretsene har alle som er innført i Sametingets valgmanntall i kretsen. Et forslag til valgliste må være underskrevet av minst 30 samer med forslagsrett.
En gruppe, parti eller liknende sammenslutning kan søke Sametinget om å bli registrert med et bestemt partinavn. Begjæring om registrering skal være ledsaget av underskrifter fra minst 200 personer som har stemme- og forslagsrett ved valg til Sametinget. Vedtak om registrering kan ikke påklages. Kongen kan gi nærmere bestemmelser om vilkårene og framgangsmåten ved registrering.
Endret ved lover 28 feb 1997 nr. 18, 27 juni 2008 nr. 51.
ပိုဒ်ဍောတ် ၂-၇ ဒုၚ်ရုဲမာဲ ကေုာံ အခေါၚ်မကဵုစရၚ်ဒုၚ်ရုဲမာဲ
ဇၟာပ်မၞိဟ်မပါလုပ် ပ္ဍဲစရၚ်မာဲသာမဳ ပွိုၚ်ဆန္ဒမာဲဂှ် အခေါၚ်ဒုၚ်ရုဲစှ်နွံ။ ညးမဒုၚ်ရုဲမာဲတအ်ဂှ် ပါဲနူမဒးနွံ ပ္ဍဲစရၚ်မာဲသာမဳ ပွိုၚ်ဆန္ဒမာဲဂှ်တုဲ သီုဒးဒှ် မၞိဟ်ဇာတိ မကတဵုဒှ်လဝ် ပ္ဍဲပွိုၚ်ဆန္ဒမာဲဂှ် ကေုာံ ပ္ဍဲအခိၚ်မရုဲမာဲဂှ် ဒးပဒတဴဒၟံၚ် ပ္ဍဲပွိုၚ်ဆန္ဒမာဲဇကုဂှ်။ မၞိဟ်မဒုၚ်ကာ ပ္ဍဲပါလဳမာန်သာမဳတအ်ဂှ် ဒုၚ်ရုဲမာဲဟွံဂွံ။
ဇၟာပ်မၞိဟ် မပါလုပ် ပ္ဍဲစရၚ်မာဲသာမဳ ပွိုၚ်ဆန္ဒမာဲဂှ် အခေါၚ်ပတိုန်စရၚ် ဒုၚ်ရုဲမာဲ နွံ။ ဒးကလိဂွံလဝ် စၟတ်တဲ နူဂကူသာမဳ အောန်အိုတ် ၃၀ တၠ။
နကဵုဂကောံ၊ ဗော်တအ်ဂှ် ပတိုန်စရၚ်စၟတ်သမ္တီ ကုပါလဳမာန်သာမဳတုဲ ပါလဳမာန်သာမဳ စၟတ်သမ္တီမ္ဂး ဒုၚ်ရုဲမာဲ နကဵုဗော်ဂွံ။ ယဝ်ရပတိုန်စရၚ် နကဵုဗော်မ္ဂး အောန်အိုတ် စၟတ်တဲ ၂၀၀ နူညးမၞံုကဵု အခေါၚ်စုတ်မာဲပါလဳမာန်သာမဳဂွံ ဒးနွံ။ ယဝ်ရဟွံကလိဂွံအခေါၚ်မ္ဂး ကလေၚ်ပတိုန်ဟွံဂွံ။ လၟေၚ်ကမၠောန်ဗီုဂွံပစၟတ်သမ္တီ ပူဂဵု ဟွံသေၚ်မ္ဂး ဗော် သွက်ဂွံဒုၚ်ရုဲစှ်ဝွံ နကဵုဨကရာဇ် ဆက်ဖျေဟ်သ္ဂုတ်သွာတ်ဂွံ။
§ 2-8. Plikt til å motta valg, fritaksgrunner og møteplikt.
Alle som har rett til å stille til valg til Sametinget, har plikt til å motta valget med mindre de blir fritatt etter reglene i andre ledd.
Rett til å kreve seg fritatt for valg har alle som
ပိုဒ်ဍောတ် ၂-၈ တာလျိုၚ် မဒုၚ်တဲမာဲ၊ သၠးအခေါၚ် ကေုာံ တာလျိုၚ်မဒးတိုန်စိုပ်
ဇၟာပ်မၞိဟ်အခေါၚ်မဒုၚ်ရုဲစှ် ပ္ဍဲပါလဳမာန်သာမဳနွံ ကေုာံ တာလျိုၚ်မဒးဒုၚ်ရုဲစှ်နွံ ယဝ်ရဟိုတ်ဗွဲသၟဝ်ဝွံ မွဲမွဲ ဟွံကတဵုဒှ်မ္ဂး။
ဟိုတ်မကလိဂွံ အခေါၚ်သၠးအခေါၚ်
a. har fylt seksti år innen valgårets utløp, eller
ပေၚ်အယုက် ၆၀ ပ္ဍဲသၞာံရုဲမာဲအိုတ် ဟွံသေၚ်မ္ဂး
b. har gjort tjeneste som medlem av Sametinget de siste fire år, eller
သၞာံမတုဲကၠုၚ်ပန်သၞာံဂှ် ယဝ်ရဒှ်လဝ် မၞိဟ်ဒုၚ်ကာ ပ္ဍဲပါလဳမာန်သာမဳမ္ဂး ဟွံသေၚ်မ္ဂး
c. overfor Sametingets valgnemnd godtgjør at de ikke vil kunne skjøtte sine plikter som medlem av Sametinget uten uforholdsmessig vanskelighet.
ယဝ်ရ မၞိဟ်မအုပ်ဓုပ်ပါလဳမာန်သာမဳဟီု ဒဒှ်ရ ညးဝွံ သွက်ဂွံယိုက်ဂၠေၚ်တာလျိုၚ်ဂှ် ဒှ်ဟွံမာန်မ္ဂး။
Person som er valgt som medlem av Sametinget eller organ nedsatt av Sametinget, plikter å delta i Sametingets eller respektive organs møter med mindre det foreligger gyldig forfall.
Arbeidstaker har krav på fri fra arbeid i det omfang det er nødvendig på grunn av pliktene i Sametinget eller i det organ vedkommende er oppnevnt medlem i.
Endret ved lover 28 feb 1997 nr. 18, 1 juni 2001 nr. 29 (ikr. 1 juni 2001 iflg. res. 1 juni 2001 nr. 625).
ပူဂဵုမဂွံဒုၚ်ရုဲစှ်လဝ် ပ္ဍဲပါလဳမာန်သာမဳ ဟွံသေၚ်သာ်ဂှ် ညးမဂွံခပတိုန်လဝ် ပ္ဍဲပါလဳမာန်သာမဳတအ်ဂှ် နဒဒှ်တာလျိုၚ်မွဲဂှ် ဒးတိုန်ကောံဓရီုပါလဳမာန်။ ဆဂး ဟိုတ်မခိုၚ်ကၠိုက် ထ္ၜးမာန်မ္ဂး အခေါၚ်ဟွံတိုန်စိုပ်ဂွံ။
ဟိုတ်နူတာလျိုၚ်နူပါလဳမာန်သာမဳ ဟွံသေၚ်မ္ဂး နူကဵုပါလဳမာန်ကဵုအခေါၚ်မ္ဂး ဟွံတိုန်ကောံဓရီု/ဟွံကၠောန်ကမၠောန် ပ္ဍဲပါလဳမာန်ဂွံ။
§ 2-9. Fritak og uttreden i valgperioden.
Medlemmer av Sametinget som ikke kan skjøtte sine plikter i vervet uten uforholdsmessig vanskelighet, kan av Sametinget etter søknad fritas fra vervet for en bestemt tid eller for resten av valgperioden.
Medlemmer som mister stemmeretten etter grunnloven § 53, eller som blir ansatt i Sametingets administrasjon, trer ut av Sametinget for resten av valgperioden.
ပိုဒ်ဍောတ် ၂-၉ သၠးအခေါၚ် ကေုာံ နုက်တိတ်နူတာလျိုၚ်
ညးမပါလုပ်လဝ် ပ္ဍဲပါလဳမာန်သာမဳတအ်ဂှ် ဟိုတ်ခိုၚ်ၚ်ကၠိုက်က်ဟွံမွဲမွဲသာ် ယဝ်ရဟွံယိုက်ဂၠေၚ်တာလျိုၚ်ဇကုမ္ဂး ပ္ဍဲအခိၚ်ကာလ မဟွံယိုက်ဂၠေၚ် တာလျိုၚ်တအ်ဂှ် ဒးဒုၚ်နုက်သြန်ထံက်ပၚ် သာ်ဂှ်ဟွံသေၚ် စဵုကဵုပွိုၚ်ကာလ မွဲအယုက်ပါလဳမာန်။
ညးမပါလုပ် ပ္ဍဲပါလဳမာန်သာမဳတအ်ဂှ် နကဵုပိုဒ်ဇၞော် ၅၃တုဲ ဒးဆောံလေၚ်လဝ် အခေါၚ်ဖျေဟ်သ္ဂုတ်သွာတ်မ္ဂး သာ်ဂှ်ဟွံသေၚ် ယဝ်ရလုပ်ဒုၚ်ကာ ပ္ဍဲဂကောံအုပ်ဓုပ်ပါလဳမာန်သာမဳမ္ဂး ဒးနုက်တိတ် နူပါလဳမာန်သာမဳ ပ္ဍဲမွဲအယုက်ပါလဳမာန်ဂှ်။
§ 2-10. Valgmyndighet.
Sametinget er øverste valgmyndighet ved valg til Sametinget.
ပိုဒ်ဍောတ် ၂-၁၀ အဝဵုအာဏာမစပ်ကဵုရုဲမာဲ
ပါလဳမာန်သာမဳဂှ် ဒှ်ညးမၞံုကဵုအဝဵုသၠုၚ်အိုတ် ပ္ဍဲကဵုရုဲမာဲပါလဳမာန်သာမဳ။
§ 2-11. Utfyllende bestemmelser om valget.
Kongen gir utfyllende bestemmelser om valg til Sametinget.
ပိုဒ်ဍောတ် ၂-၁၁ စပ်ကဵုရုဲမာဲတုဲ ညးမၞံုကဵုအခေါၚ်မဖျေဟ်သ္ဂုတ် ပါဲနူမစၟတ်သမ္တီလဝ်
ဨကရာဇ်ဂှ် ဒှ်ညးမၞံုကဵုအခေါၚ်မဖျေဟ်သ္ဂုတ်သွာတ် ပါဲနူမစၟတ်သမ္တီလဝ်။
§ 2-12. Sametingets administrasjon, organisering og saksbehandling.
Sametinget skal ha en egen administrasjon. Personalet ved administrasjonen ansettes av Sametinget.
Sametingets ansatte personell skal være underlagt den lovgivning som gjelder for statens tjenestemenn så langt det passer.
Sametinget kan opprette de styrer, råd eller utvalg som Sametinget finner hensiktsmessig og, såfremt ikke annet fremgår, delegere myndighet til disse.
Beslutningsmyndighet i henhold til §§ 2-9, 2-10 og 2-14 kan ikke delegeres.
Enkeltvedtak fattet av styre, råd eller utvalg oppnevnt av Sametinget, kan i samsvar med forvaltningslovens bestemmelser påklages til Sametinget eller særskilt klagenemnd oppnevnt av Sametinget. Endret ved lov 28 feb 1997 nr. 18.
ပိုဒ်ဍောတ် ၂-၁၂ ပရေၚ်အုပ်ဓုပ်၊ ဗီုဒက်ပ္တန် ကေုာံ လၟေၚ်ကမၠောန်ပါလဳမာန်သာမဳ
ပါလဳမာန်သာမဳ ဒးနွံကဵုပရေၚ်အုပ်ဓုပ်တၞဟ်ခြာ။ ညးမဒုၚ်ကာ ပ္ဍဲပရေၚ်အုပ်ဓုပ်တအ်ဂှ် ဒးခပတိုန် နကဵုပါလဳမာန်သာမဳ။ ညးမဒုၚ်ကာ ပ္ဍဲပါလဳမာန်သာမဳတအ်ဂှ် ဒးခပတိုန်အတိုၚ်သၞောဝ်ဥပဒေ မဆေၚ်စပ် ကုမၞိဟ်ဒုၚ်ကာ။
ပါလဳမာန်သာမဳ ယဝ်ရနွံပၟိက်မ္ဂး သွက်ဂွံပါ်ပရအ်တာလျိုၚ်တုဲ ဒက်ပ္တန် ကံၚ်စဳ၊ ဂကောံဘုတ်၊ ကမ္မရှေန်။ စပ်ကဵုဥပဒေပိုဒ်ဇၞော် ၂ - ၉၊ ၂-၁၀ ကေုာံ ၂-၁၄တုဲ ပါ်ပရအ်ဟွံဂွံ။ ကံၚ်စဳ/ဂကောံအုပ်ဓုပ်၊ ဂကောံဘုတ်၊ ကမ္မရှေန် ပါလဳမာန်သာမဳ မဒက်ပ္တန်လဝ်တအ်ဂှ် ဒးဒှ်မအုပ်ဓုပ်နကဵုသၞောဝ် ပါလဳမာန်သာမဳ မကဵုဖျေဟ်လဝ် သာ်ဂှ်ဟွံသေၚ် မစၞောန်ထ္ၜးလဝ်ဂှ်။
§ 2-13. Forhandlingsspråk.
Under møter i Sametinget har alle rett til å tale samisk eller norsk etter eget ønske.
ပိုဒ်ဍောတ် ၂-၁၃ အရေဝ်ဘာသာမစကာ
ပ္ဍဲကောံဓရီု ပါလဳမာန်သာမဳဂှ် ဇၟာပ်ညးအဲ အခေါၚ်ဟီုဂး အတိုၚ်ပၟိက်စိုတ်ဇကု အရေဝ်သာမဳ ဟွံသေၚ်မ္ဂး အရေဝ်နဝ်ဝေ။
§ 2-14. Forretningsorden.
Sametinget gir bestemmelser om sammenkalling og arbeidsordningen i Sametinget.
ပိုဒ်ဍောတ် ၂-၁၄ ဗီုဗမံက်ရုပ်ရဴကမၠောန်
အခိၚ်မကော်ကောံဓရီုကီု ဖျေဟ်အစဳအစဉ်ကမၠောန်ကီုဂှ် ပါလဳမာန်သာမဳဖျေဟ်ကေတ်တ်။
§ 2-15. Medlemmer av Sametinget som utøver sitt verv på fulltid, har rett til pensjon etter en egen pensjonsordning. Kongen kan i forskrift bestemme at også andre medlemmer av Sametinget skal ha rett til pensjon.
Kongen gir nærmere forskrift om beregningen av pensjonsrettighetene og om gjennomføringen av pensjonsordningen. Tilføyd ved lov 15 juni 2001 nr. 69.
ပိုဒ်ဍောတ် ၂-၁၅ ညးမပါလုပ်ပ္ဍဲပါလဳမာန်သာမဳ အခိၚ်ပေၚ်ၚ်တအ်ဂှ် အခေါၚ်မဒုၚ်စသိုၚ်ပေန်ဇြေန်တၟေၚ်နွံ။ အခေါၚ်ပေန်ဇြေန်တၟေၚ် သွက်ကောန်ဂကောံပါလဳမာန်သာမဳတအ်ဂှ် နကဵုဨကရာဇ်ဒးပတိတ်ကဵု။
စပ်ကဵုသၞောဝ်ပေန်ဇြေန် သွက်ကောန်ဂကောံပါလဳမာန်သာမဳဝွံတုဲ နကဵုဨကရာဇ် ပတိတ်သၞောဝ်ဂွံ။
Kapittel 3. Samisk språk.
ပုဒ်ဇၞော် ၃၊ အရေဝ်သာမဳ
Tilføyd ved lov 21 des 1990 nr. 78.
§ 3-1. Definisjoner ပွံက်
ပိုဒ်ဍောတ် ၃-၁
I dette kapitlet menes med:
တၚ်မိက်ဂွံသ္ဂး ပ္ဍဲပိုဒ်ဇၞော်ဝွံ
1. forvaltningsområdet for samisk språk: de kommunene som Kongen i forskrift har fastsatt at skal inngå i forvaltningsområdet for samisk språk,
ပ္ဍဲပရေၚ်အုပ်ဓုပ် နကဵုအရေဝ်သာမဳ - ဨကရာဇ်ဖျေဟ်လဝ်သၞောဝ် ပ္ဍဲပရေၚ်အုပ်ဓုပ် ပွိုၚ်ဍုၚ်တအ်ဂှ် ဒးစကာအရေဝ်သာမဳ။
2. offentlige organ: ethvert organ for stat og kommune,
ရုၚ်အလဵုအသဳ - ဇၟာပ်ရုၚ်ဍုၚ်ကီု သီုကဵု ပွိုၚ်ဍုၚ်တအ် သီုဖအိုတ်
3. lokalt offentlig organ i forvaltningsområdet: ethvert kommunalt, fylkeskommunalt og statlig organ som har en tjenestekrets som omfatter en kommune eller en del av en kommune i forvaltningsområdet for samisk språk,
စပ်ကဵုပရေၚ်အုပ်ဓုပ် ပ္ဍဲရုၚ်အလဵုအသဳဒေသ - ဇၟာပ်ရုၚ်ပွိုၚ်ဍုၚ်၊ ခရိုၚ် ကေုာံ ဍုၚ် မစၟတ်သမ္တီလဝ်ဒေသပွိုၚ် မဒးစကာလိက်အရေဝ်သာမဳတအ်။
4. regionalt offentlig organ i forvaltningsområdet: ethvert fylkeskommunalt og statlig organ som har en tjenestekrets som helt eller delvis omfatter flere av kommunene i forvaltningsområdet for samisk språk, men som likevel ikke er landsomfattende.
စပ်ကဵုပရေၚ်အုပ်ဓုပ် ပ္ဍဲရုၚ်တွဵုရး/ခရိုၚ် - ဇၟာပ်ရုၚ်ခရိုၚ် ကေုာံ ရုၚ်ဍုၚ် မၞံုကဵုဒေသမဒးစကာအရေဝ်သာမဳ။
Tilføyd ved lov 21 des 1990 nr. 78, endret ved lov 17 juni 2005 nr. 99 (ikr. 1 jan 2006 iflg. res. 17 juni 2005 nr. 656).
§ 3-2. Oversettelse av regler. Kunngjøringer og skjema
Lover og forskrifter av særlig interesse for hele eller deler av den samiske befolkning, skal oversettes til samisk.
Kunngjøringer fra offentlige organ som særlig retter seg mot hele eller deler av befolkningen i forvaltningsområdet, skal skje både på samisk og norsk.
Skjema til bruk overfor et lokalt eller regionalt offentlig organ i forvaltningsområdet skal foreligge både på samisk og norsk. Kongen gir nærmere regler om iverksetting av denne bestemmelsen.
Tilføyd ved lov 21 des 1990 nr. 78.
ပိုဒ်ဍောတ် ၃-၂ ကၠာဲစၠောအ်ဘာသာ သၞောဝ်ဂမၠိုၚ်၊ ပရေၚ်လလောၚ်တရးကဵုပရိုၚ် ကေုာံ လိက်မဒးဗပေၚ်
ဥပဒေ ကေုာံ စေဝ်ပၞောန် မဆေၚ်စပ် ကုဂကူသာမဳသီုဖအိုတ်ကဵုဒှ် ၜိုတ်ဒးရးကဵုဒှ် ဒးကၠာဲစၠောအ်ဗီုဘာသာသာမဳ။
ပရေၚ်လလောၚ်တရးမကဵုပရိုၚ် နူရုၚ်အလဵုအသဳ မဆေၚ်စပ်ကဵု ညးဍုၚ်ကွာန်သီုဖအိုတ်ကဵုဒှ် မဆေၚ်စပ်ကဵု မၞိဟ်ၜိုတ်ဒးရးကဵုဒှ် ဒးဒှ်နကဵုၜါဘာသာ ဘာသာသာမဳ ကေုာံ ဘာသာနဝ်ဝေ။
လိက်မဒးဗပေၚ် မစကာပ္ဍဲ ဇၟါပ်ရုၚ်အလဵုအသဳဒေသ ကေုာံ ခရိုၚ်တအ်ဂှ် ဒးဒှ်သီုၜါဘာသာ ဘာသာသာမဳ ကေုာံ ဘာသာနဝ်ဝေ။ စပ်ကဵုကိစ္စဝွံ ဗွဲတြးဂှ် နကဵုဨကရာဇ် ဗမံက်ထ္ၜးကဵုရောၚ်။
§ 3-3. Rett til svar på samisk
Den som henvender seg på samisk til et lokalt offentlig organ i forvaltningsområdet, har rett til svar på samisk. Dette gjelder likevel ikke ved muntlige henvendelser til tjenestemenn som utfører oppdrag utenfor organets kontor.
Den som henvender seg skriftlig på samisk til et regionalt offentlig organ i forvaltningsområdet, har rett til skriftlig svar på samisk. Kongen kan i særlige tilfeller gjøre unntak for bestemte regionale offentlige organ. Tilføyd ved lov 21 des 1990 nr. 78 (ikr. 1 jan 1993).
ပိုဒ်ဍောတ် ၃-၃ အခေါၚ်မကလေၚ်ဂလာန် နကဵုဘာသာသာမဳ
ညးမကၠုၚ်ရုၚ် မဟီုအရေဝ်သာမဳ ပ္ဍဲရုၚ်အလဵုအသဳဒေသတအ်ဂှ် ဒးကလိဂွံအခေါၚ်သွဟ်/ကလေၚ်အရေဝ် နကဵုဘာသာသာမဳ။ မကလေၚ်အရေဝ် နကဵုပါၚ် မ္ၚးရုၚ်တအ်ဂှ် ဟွံဆေၚ်စပ်။
ညးမကၠုၚ်ရုၚ် ပတိုန်နကဵုလိက် နကဵုဘာသာသာမဳ ပ္ဍဲရုၚ်အလဵုအသဳဒေသတအ်ဂှ် ဒးကလိဂွံအခေါၚ်သွဟ်လိက် နကဵုဘာသာသာမဳ။ ရုၚ်ဒၞာဲ မဝေၚ်ပါဲတအ်ဂှ် နကဵုဨကရာဇ် စၟတ်သမ္တီကဵု။
§ 3-4. Utvidet rett til bruk av samisk i rettsvesenet
For domstoler med embetskrets som helt eller delvis omfatter forvaltningsområdet, gjelder i tillegg følgende regler om bruk av samisk:
ပိုဒ်ဍောတ် ၃-၄ အခေါၚ်မစကာအရေဝ်သာမဳ ပ္ဍဲရုၚ်ဗစာ
သွက်ရုၚ်ဗစာ မၞံုကဵုပွဳပွူသၞောဝ် မဒးမစကာလိက်သာမဳတအ်ဂှ်
1. Enhver har rett til å inngi prosesskriv med bilag, skriftlige bevis eller andre skriftlige henvendelser på samisk. Skal domstolen formidle henvendelsen til en motpart, sørger den for oversettelse til norsk. Oversettelse kan unnlates dersom motparten samtykker.
ဇၟာပ်မၞိဟ် မၞံုကဵုအခေါၚ် ပတိုန်ခဗုတ် လိက်သက်သဳ လိက်ပရူပရာ နကဵုဘာသာသာမဳ။ နကဵုရုၚ်ဗစာ ဒးဖန်ဇန်ကဵု သွက်ညးမွဲလပါ် ညံၚ်ဂွံကၠာဲစၠောအ်လိက်တအ် နကဵုဘာသာနဝ်ဝေ။ ယဝ်ရမၞိဟ်မွဲလပါ် ကဵုအခေါၚ်မ္ဂး ဟွံဒးကၠာဲစၠောအ်။
2. Enhver har rett til å henvende seg muntlig til domstolen på samisk dersom rettergangslovgivningen gir adgang til muntlig istedenfor skriftlig henvendelse. Har domstolen plikt til å nedtegne henvendelsen, kan den som fremmer henvendelsen, kreve at nedtegnelsen skjer på samisk. Et slikt krav bryter ingen frist. Nr. 1 andre og tredje punktum gjelder tilsvarende.
ယဝ်ရရုၚ်ဗစာကဵုအခေါၚ် ပတိုန်ထ္ၜး နကဵုပါၚ်မ္ဂး ဇၟာပ်မၞိဟ်မၞံုအခေါၚ်ပတိုန်ထ္ၜးနကဵုအရေဝ်သာမဳ။ ယဝ်ရရုၚ်ဗစာ နွံပၟိက်မိက်ဂွံဂိုၚ်သမ္တီလဝ် တၚ်ဂၞၚ်တအ်မ္ဂး ဒးဂိုၚ်ဒပ်လဝ် နကဵုဘာသာသာမဳ။
3. Enhver har rett til å tale samisk i rettsmøter. Skal noen som ikke kan samisk delta i forhandlingene, brukes en tolk som retten har oppnevnt eller godkjent.
ဇၟာပ်မၞိဟ် အခေါၚ်ဟီုအရေဝ်သာမဳနွံ ပ္ဍဲအခိၚ်မဆဵုဂဗပ္ဍဲရုၚ်ဗစာ(စၟဳစၟတ်အမှု)။ ယဝ်ရမၞိဟ်ပ္ဍဲဂှ် ဟွံကၠိုဟ်အရေဝ်သာမဳမ္ဂး စကာမၞိဟ်ကၠာဲဘာသာ မဒှ်မၞိဟ်ကၠာဲဘာသာ နူကဵုရုၚ်ဗစာမခပတိုန်လဝ် သာ်ဂှ်ဟွံသေၚ် မစၟတ်သမ္တီလဝ်။
4. Når en part begjærer det, kan rettens leder bestemme at forhandlingsspråket skal være samisk. Nr. 3 andre punktum gjelder tilsvarende.
ယဝ်ရမၞိဟ်မွဲလပါ်ဂှ် နွံပၟိက်မ္ဂး နကဵုရုၚ်ဗစာ ဒးရပ်စပ်အမှုဂှ် နကဵုအရေဝ်သာမဳ။
5. Er forhandlingsspråket samisk, kan rettens leder bestemme at også rettsboken skal føres på samisk. Domstolen sørger for oversettelse til norsk.
ယဝ်ရဒးရပ်စပ်နကဵုအရေဝ်သာမဳမ္ဂး နာဲဗစာလေဝ် စၟတ်သမ္တီ ဒးရပ်စပ် နကဵုအရေဝ်သာမဳမ္ဂး နကဵုရုၚ်ဗစာ ဒးဖန်ကဵုမၞိဟ်ကၠာဲဘာသာနဝ်ဝေ။
6. Domstolen sørger for at rettsbøker som er skrevet på norsk, oversettes til samisk når en part krever det. Et slikt krav bryter ingen frist.
ယဝ်ရလိက်မွဲမွဲ ဒှ်ဒၟံၚ် နကဵုဘာသာနဝ်ဝေမ္ဂး သွက်ဂွံကၠာဲစၠောအ်ဗီုသာမဳဂှ် နကဵုရုၚ်ဗစာ ဒးဖန်ဇန်ကဵု။
For politi og påtalemyndighet med tjenestekrets som helt eller delvis omfatter forvaltningsområdet, gjelder i tillegg følgende regler om bruk av samisk:
သွက်ဗၠာဲသၟိၚ်(ပလုက်) ကေုာံ ညးသၟိၚ်တၠမစုတ်စောဲဒုဟ် ပ္ဍဲဒေသဒၞာဲမစၟတ်သမ္တီလဝ်တအ်ဂှ် စဳပၞောန်မထပ်ဗပေၚ်ဂမၠိုၚ်တအ်ဂှ် ဒးစကာ နကဵုအရေဝ်ဘာသာသာမဳ။
1. Enhver har rett til å tale samisk i avhør på organets kontor.
ဇၟာပ်မၞိဟ် အခေါၚ် မဟီုအရေဝ်သာမဳနွံ ပ္ဍဲကာလမစၟဳစၟတ် ပ္ဍဲရုၚ်အလဵုအသဳ။
2. Enhver har rett til å bruke samisk ved muntlig anmeldelse og rettsmiddelerklæring. ဇၟာပ်မၞိဟ် အခေါၚ်မဟီုအရေဝ်သာမဳနွံ ပ္ဍဲကာလမကၠုၚ်တေၚ်အမှုနကဵုပါၚ်ကီု သီုကဵု နကဵုလိက်။
For kriminalomsorgens anstalter i Troms og Finnmark gjelder i tillegg følgende regler om bruk av samisk:
သွက်ရုၚ်မဆေၚ်ကဵုရာဇဝတ် ပ္ဍဲဍုၚ်တရိမ်သး ကဵု ဝှေန်မက်တအ်ဂှ် စပ်ကဵုမစကာ ဘာသာသာမဳတုဲ သၞောဝ်ဗွဲသၟဝ်ဝွံ မလုပ်အဝေါၚ်ရ။
1. § 3-5 gjelder tilsvarende for innsatte.
ပိုဒ်ဍောတ် ၃-၅ မပါလုပ် သွက်မၞိဟ်ဒုဟ်။
2. Innsatte har rett til å bruke samisk overfor hverandre og overfor sine pårørende.
မၞိဟ်ဒုဟ် အခေါၚ်စကာဘာသာသာမဳ ပ္ဍဲအရာမဆေၚ်ကဵုဇကုကီု သီုကဵု အရာမဆက်စပ်ကဵုဇကု။
3. Innsatte har rett til å bruke samisk ved muntlig rettsmiddelerklæring til fengselsmyndigheten.
မၞိဟ်ဒုဟ် မၞံုအခေါၚ် မစကာဘာသာသာမဳ ပ္ဍဲကာလဖျေဟ်အမှု။
Tilføyd ved lov 21 des 1990 nr. 78, endret ved lover 20 juni 2003 nr. 45 (ikr. 1 juli 2003 iflg. res. 20 juni 2003 nr. 712), 17 juni 2005 nr. 90 (ikr. 1 jan 2008 iflg. res. 26 jan 2007 nr. 88) som endret ved lov 26 jan 2007 nr. 3.
§ 3-5. Utvidet rett til bruk av samisk i helse- og sosialsektoren
Den som ønsker å bruke samisk for å ivareta egne interesser overfor lokale og regionale offentlige helse- og sosialinstitusjoner i forvaltningsområdet, har rett til å bli betjent på samisk.
Tilføyd ved lov 21 des 1990 nr. 78.
ပိုဒ်ဍောတ် ၃-၅ စပ်ကဵုမစကာဘာသာသာမဳ ပ္ဍဲဌာနပရေၚ်ထတ်ယုက် ကေုာံ ဌာနပရေၚ်မၞိဟ်
ဇၟာပ်မၞိဟ်မၞံုအခေါၚ် မစကာဘာသာသာမဳ ပ္ဍဲရုၚ်ဂဥုဲအလဵုအသဳ ပ္ဍဲဒေသမစၟတ်သမ္တီလဝ်တုဲ မၞံုအခေါၚ်မဆက်ဆောံ လွဳလွတ်နကဵုဘာသာသာမဳ။
§ 3-6. Individuelle kirkelige tjenester
Enhver har rett til individuelle kirkelige tjenester på samisk i Den norske kirkes menigheter i forvaltningsområdet.
Tilføyd ved lov 21 des 1990 nr. 78.
ပိုဒ်ဍောတ် ၃-၆ မရာဒၞာ/တွံဓဝ်သွက်ဇၟာပ်မၞိဟ်
ဇၟာပ်မၞိဟ် မၞံုအခေါၚ်မကဠၚ်ဓဝ်/ရာဒၞာ နကဵုဘာသာသာမဳ ပ္ဍဲဘာကျာ်နဝ်ဝေ ပ္ဍဲဒေသမစၟတ်သမ္တီလဝ်။
§ 3-7. Rett til utdanningspermisjon
Tilsatte i et lokalt eller regionalt offentlig organ i forvaltningsområdet har rett til permisjon med lønn for å skaffe seg kunnskap i samisk når organet har behov for slik kunnskap. Retten kan gjøres avhengig av at den tilsatte forplikter seg til å arbeide for organet en viss tid etter utdanningen. Kongen gir nærmere regler om gjennomføringen av disse bestemmelsene.
Tilføyd ved lov 21 des 1990 nr. 78.
ပိုဒ်ဍောတ် ၃-၇ အခေါၚ်ဗ္တောန်ပညာ
ပ္ဍဲရုၚ်အလဵုအသဳ ဒေသ ဟွံသေၚ်မ္ဂး ပ္ဍဲခရိုၚ် မၞံုပ္ဍဲပွိုၚ်ဒေသမစၟတ်သမ္တီလဝ်တအ်ဂှ် ကာလရုၚ်မၞံုပၟိက် တၞဟ်နဂွံစကာတုဲ ဒးခပတိုန် နကဵုသြန်ဂိတု ညးမလေပ်အရေဝ်သာမဳ။ အရာမရနုက်ဗပေၚ်အခေါၚ်ဝွံ ၜိုတ်ဂလိုၚ်လဵု ရုၚ်ဂှ်မၞံုပၟိက် ဂလိုၚ်လဵု လလအ်လဵုဂှ် တန်တဴကုပရေၚ်ကမၠောန်ရုၚ်ဂှ်ရ။ ဗွဲတရးဂှ် ဨကရာဇ် ထပ်ဗပေၚ်ကဵု။
§ 3-8. Rett til opplæring i samisk
Enhver har rett til opplæring i samisk. Kongen kan gi nærmere regler om gjennomføringen av denne bestemmelsen.
For opplæring i og på samisk gjelder reglene i og i medhold av lov om grunnskolen og den vidaregåande opplæringa (opplæringslova).
Tilføyd ved lov 21 des 1990 nr. 78, endret ved lov 17 juli 1998 nr. 61 (ikr. 1 aug 1999 iflg. res. 27 nov 1998 nr. 1096).
ပိုဒ်ဍောတ် ၃-၈ အခေါၚ်ဗ္တောန်လ္ၚတ် နကဵုဘာသာသာမဳ
ဇၟာပ်မၞိဟ် မၞံုအခေါၚ်ဗ္တောန်လ္ၚတ် နကဵုဘာသာသာမဳ။ စပ်ကဵုကိစ္စဝွံတုဲ နကဵုဨကရာဇ် ဆက်ဖျေဟ်လဝ်ကဵု ဗွဲတြး။
သွက်ဂွံဗ္တောန်လ္ၚတ် နကဵုဘာသာသာမဳ၊ ဗ္တောန်ဘာသာသာမဳဂှ် ဒးဖျေဟ်စၟတ်သမ္တီလဝ် နကဵုသၞောဝ် မဒှ်သၞောဝ် မစပ်ကဵုဘာတန်သဇိုၚ် ကေုာံ ဘာပညာကဆံၚ်သၠုၚ်တအ်။
§ 3-9. Samisk i den kommunale forvaltning
Kommunestyret kan bestemme at samisk skal være likestilt med norsk i hele eller deler av den kommunale forvaltning.
Tilføyd ved lov 21 des 1990 nr. 78.
ပိုဒ်ဍောတ် ၃-၉ သာမဳ နဒဒှ်ပရေၚ်အုပ်ဓုပ်ပွိုၚ်ဍုၚ်
ညးမအုပ်ဓုပ်ပွိုၚ်ဍုၚ်တအ် ဘာသာသာမဳဂှ် ဒးဒှ်ကဆံၚ်တုပ် ကုဘာသာနဝ်ဝေ နကဵုသီုဖအိုတ်ကီု သာ်ဂှ်ဟွံသေၚ် နကဵုဒၞာဲလ္ၚဵုကီုဂှ် ဖျေဟ်သ္ဂုတ်သွာတ်ဂွံ။
§ 3-10. Utvidelse av bestemmelsenes virkeområde
Kongen kan fastsette at bestemmelsene i dette kapitlet som er begrenset til lokale eller regionale offentlige organ i forvaltningsområdet, helt eller delvis også skal gjelde for andre offentlige organ eller for private rettssubjekt når de treffer vedtak på vegne av stat eller kommune.
Tilføyd ved lov 21 des 1990 nr. 78.
ပိုဒ်ဍောတ် ၃-၁၀ မဖျေဟ်သ္ဂုတ်သွာတ် သွက်ဂွံစၟတ်သမ္တီဒေသ
နကဵုဨကရာဇ် ဖျေဟ်သ္ဂုတ်သွာတ်ဂွံ မစပ်ကဵုဒေသလဵု ပွိုၚ်ဍုၚ်လဵု မဒှ်ဒေသပွိုၚ်ဍုၚ်မဆေၚ်ကဵုအလဵုအသဳ ကေုာံ မဆေၚ်ကဵု ပုဂ္ဂလိက ပ္ဍဲကာလမဒးစၟတ်သမ္တီစၞးဍုၚ် ကေုာံ ပွိုၚ်ဍုၚ်။
§ 3-11. Klage
Dersom et offentlig organ ikke følger bestemmelsene i dette kapitlet, kan den som saken direkte gjelder, klage til det organet som er nærmest overordnet det organet klagen angår. Fylkesmannen er klageinstans når klagen angår kommunale eller fylkeskommunale organ.
Også landsomfattende samiske organisasjoner og landsomfattende offentlige organer med oppgaver av særlig betydning for hele eller deler av den samiske befolkningen, har klagerett i slike saker. Det samme gjelder i saker hvor ingen enkeltperson er særskilt berørt.
Tilføyd ved lov 21 des 1990 nr. 78.
ပိုဒ်ဍောတ် ၃-၁၁ တေၚ်
တၚ်ဂၞၚ်မဖျေဟ်လဝ်တအ်ဂှ် ရုၚ်အလဵုအသဳလဵုမွဲဟွံဟီု ယဝ်ရဟွံဒ္ဂေတ်ဗက်မ္ဂး ဇၟာပ်မၞိဟ်အခေါၚ်မတေၚ် ကုညးဇၞော်ရုၚ်တအ်နွံရ။ ယဝ်ရမၞိဟ်မွဲမွဲတေၚ်ကၠုၚ်ရမ္ဂး ဒးရပ်စပ်ရောၚ်။ ပါဲနူဂှ်ပၠန် ဂကောံသာမဳအလုံမွဲဍုၚ်ကီု ဂကောံရုၚ်အလဵုအသဳအလုံမွဲဍုၚ်ကီု အရာမတေၚ်တအ်ဝွံ ဒှ်အရာကိစ္စဇၞော် သွက်အလုံဂကူသာမဳမွဲကီု ဟွံသေၚ်မ္ဂး သွက်ဂကူသာမဳလ္ၚဵုတအ်ကီုရောၚ်။ ယဝ်ရမၞိဟ်မွဲမွဲဒးဒုၚ်ဖံက်ပကဝ်အခေါၚ်တအ်မ္ဂးလေဝ် ကိစ္စဇၞော်တုပ်ပ်ကီုရ။
§ 3-12. Organisering av samisk språkarbeid
Sametinget skal arbeide for vern og videre utvikling av samiske språk i Norge.
Sametinget utarbeider hvert fjerde år en rapport til Kongen om situasjonen for samiske språk i Norge.
Tilføyd ved lov 21 des 1990 nr. 78, endret ved lov 13 des 2002 nr. 81 (ikr. 1 jan 2003 iflg. res. 13 des 2002 nr. 1394).
ပိုဒ်ဍောတ် ၃-၁၂ ဒက်ပ္တန်ဂကောံကၠောန်ကမၠောန် သွက်ဘာသာသာမဳ
ပါလဳမာန်သာမဳဝွံ ကၠောန်ကမၠောန် သွက်ဂွံစဵုဒၞာ ကေုာံ ဇၞော်မောဝ်ပတိုန် အရေဝ်သာမဳ ပ္ဍဲဍုၚ်နဝ်ဝေ။
ပါလဳမာန်သာမဳ ဇၟာပ်ပန်သၞာံမွဲအလန် ဒးပတိုန်လိက် ကုဨကရာဇ် ပရူအကာဲအရာ ဘာသာသာမဳ ပ္ဍဲနဝ်ဝေ။
Kapittel 4. Overgangsregler og ikrafttredelse.
ပိုဒ်ဇၞော် ၄ အခေါၚ်အရာ ကေုာံ ပဒတန်
Tidligere kapittel 3, endret til 4 ved lov 21 des 1990 nr. 78.
§ 4-1. Overgangsregler.
Sametinget er en videreføring av Norsk sameråd. Sametinget trer inn i alle funksjoner, rettigheter og plikter til Norsk sameråd.
Kongen gir regler om sammenkalling av og arbeidsordningen i Sametinget. Disse regler gjelder inntil Sametinget fastsetter forretningsorden i medhold av § 2-14.
Endret ved lov 21 des 1990 nr. 78 (tidligere § 3-1).
ပိုဒ်ဍောတ် ၄-၁ သၞောဝ်မစၠောအ်တဲ
ပါလဳမာန်သာမဳဝွံ မဒှ်ပါလဳမာန် သွက်ဂွံဆက်ထိၚ်ဒဝ်အာ ကံၚ်စဳသာမဳ ဍုၚ်နဝ်ဝေ။ ပါလဳမာန်သာမဳဝွံ ယိုက်ဂၠေၚ်အရာမဆေၚ်စပ်ကုသာမဳ ပ္ဍဲဍုၚ်နဝ်ဝေသီုဖအိုတ် မပ္တံကဵုဗီုပြၚ်၊ အခေါၚ်အရာ ကေုာံ တာလျိုၚ်သွက်ကံၚ်စဳကောန်ဂကူသာမဳ ပ္ဍဲဍုၚ်နဝ်ဝေ။
နကဵုဨကရာဇ် မကဵုလဝ်အခေါၚ်ကၠောန် နကဵုသၞောဝ် ပါလဳမာန်သာမဳ။ အခေါၚ်ဝွံ နကဵုပိုဒ်ဇၞော် ၂-၁၄ ဂှ် အခိၚ်ပါလဳမာန်သာမဳ မံက်ဂတဝ်ကၠုၚ်မ္ဂး လုပ်အဝေါၚ်တုဲ စကာဂွံရ။
§ 4-2. Ikrafttredelse.
Loven trer i kraft fra det tidspunkt1 Kongen bestemmer.
Endret ved lov 21 des 1990 nr. 78 (tidligere § 3-2).
1 Med res. 24 feb 1989 nr. 101 ble loven satt ikr. straks.
ပိုဒ်ဍောတ် ၄-၂ ပဒတန်
ဥပဒေဝွံ ဒှ်ဒတန် နူစအခိၚ် ဨကရာဇ် မပစၟတ်သမ္တီ။
http://www.lovdata.no/all/nl-19870612-056.html
- ↑ Sami in Sweden (14 December 2015). Archived from the original on 15 January 2021။ Retrieved on 8 August 2018။
- ↑ Focus on Sami in Norway. Archived from the original on March 9, 2012။
- ↑ ၃.၀ ၃.၁ Samer (in Swedish). Retrieved on September 15, 2017။
- ↑ Eduskunta — Kirjallinen kysymys 20/2009. Archived from the original on June 2, 2014။
- ↑ Russian census of 2002. Archived from the original on 2020-06-22။ Retrieved on 2018-08-08။
- ↑ Table 1. First, Second, and Total Responses to the Ancestry Question by Detailed Ancestry Code: 2000 (XLS). U.S. Census Bureau (22 January 2007). Retrieved on 11 February 2016။