သိပ္ပံပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်

၁၊ အဓိပ္ပာယ်ကေုာံအပိုၚ်အခြာ

တၠပညာဒဿနပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဂကူပြၚ်သေတ်မွဲတၠ မၞုံယၟု ဂျိန်ဘဝ်ဒေန် Jean Bodin (၁၅၃၀-၁၅၉၆) စခၞံဗဒှ်ဝေါဟာ "သိပ္ပံပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် Political Science"ရ။ သိပ္ပံပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဝွံ ဒှ်လစှ်ေသိပ္ပံပရေၚ်ကေၚ်ကာမၞိဟ် Social Science မွဲရ။ ပွမကတ်လ္ၚတ်သိပ္ပံပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဝွံ ပ္ဍဲခေတ်ကွာန်ဂၠးတိ Global Village ဏအ်မ္ဂး ဒှ်အရာတၟေၚ်မွဲကီု သီုကဵုကိစ္စဇၞော်တဴဗွဲမလောန်ရ။

သိပ္ပံပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဟီုမ္ဂးဂှ် ဒှ်ပွမကတ်လ္ၚတ်တဴကၟိန်ဍုၚ် State ရ။ လဂွံကဵု ဂါနာ Garner မ္ဂး သိပ္ပံပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဝွံ နူတမ်စိုပ်ကၞောတ် ကတ်လ္ရတ်ပရူပရာကၟိန်ဍုၚ်ရ။ ပွမကတ်လ္ၚတ်မၞိဟ်မွဲမွဲ ပ္ဍဲလၟေၚ်ပရေၚ်ဒဒှ်စၟိန်ပြမာန်ဇကုဇကု မြဴသာ်ဝွံလေဝ် ပံက်အဓိပ္ပာယ်မာန်ကီုရ။

လဂွံကဵု ကာတ္တလေန် Catlin မ္ဂး ပရေင်ဍုင်ကွာန်ဟီုမ္ဂးဂှ် ဒှ်ပရေင်ချဳဒရာၚ်ဘဝပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဟွံသေၚ်သာ်ဂှ်မ္ဂး ဒှ်ပွမကတ်လ္ၚတ်ပရေၚ်ချဳဒရာၚ်တအ်ဂှ်ရ။ ပရေၚ်ချဳဒရာၚ်တအ်ဂှ်ဝွံ စိုန်ဒှ်တဴအဝဲအၚ်္ဂအလဵုအသဳနာနာရ။

လဂွံကဵု အာရ် အာန် ဂျေဝ်လ်ခရေတ်သ် R.N.Gilchrist မ္ဂး သိပ္ပံပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဝွံ ရပ်စပ်ပြဒ္ဒညာဍုၚ်ကေုာံအလဵုအသဳရ။ တၠပညာဒဿနပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဂကူဂရိ မၞုံယၟု အရေတ်သ်တဝ်တေဝ်လ် Aristotle (ဗဳဇြဳ ၃၈၄-၃၂၂) ဝွံ စပ်ကဵုဝေါဟာ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် (Politics) မ္ဂး ဒှ်ညးဂမြၚ် (Thinker) ကိုပ်ကၠာအိုတ်ရ။ ဝေါဟာ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် (Politics) ဝွံ ဝိပတ်စှ်ေကၠုၚ်နူအက္ခရ်ဂရိ "Polis" တုဲ ဂွံအဓိပ္ပာယ် ဍုၚ် City ကၟိန်ဍုၚ်သၟတ် (City-state) ရောၚ်။

Polis မဂွံအဓိပ္ပာယ် ကၟိန်ဍုၚ်သၟတ်ဝွံ တန်တဴဗွဲမဗၠးၜးတုဲ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဗွိုၚ်မၞိဟ် (Political Society) မပါလုပ်လၟိဟ်ရ။ ဂကူဂရိတအ် ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် (Politics) ကေုာံ ဗွိုၚ်မၞိဟ် (Society) ဂှ် ဟွံပါ်ခြာလဝ်ရ။ ကၟိန်ဍုၚ်သၟတ်ဂရိတမၠာတေအ်ဂမၠိုၚ်ဝွံ သွက်သ္ဂောံကတ်လ္ၚတ်သိပ္ပံပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဗွဲမစှ်ေသၞောတ်ဂှ် ဒှ်ဒၞဲါစတမ်လဝ်ရ။

ၜိုန်ဂှ်လေဝ် ပယျဵုဒၞက်ကၟိန်ဍုၚ်တ္ၚဲဏအ်ဂမၠိုၚ်ဝွံ ဟွံတုပ်ကဵုကၟိန်ဍုၚ်သၟတ်ဂရိတမၠာတေအ်ရ။ ပြဝံက်အဓိပ္ပာယ် 'ကၟိန်ဍုၚ်' ဂရိတအ်မပံက်လဝ်ဂှ် သမၠဲတိတ်အာ ပ္ဍဲအရာမကတ်လ္ၚတ်ကၟိန်ဍုၚ်တ္ၚဲဏအ်ရောၚ်။ အတိုၚ်တၠပညာပြၚ်သေတ် ပဝ်ဂျေနာတ် (Paul Janet) မသ္ဂးလဝ်မ္ဂး သိပ္ပံပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဝွံ ဒှ်လစှ်ေသိပ္ပံပရေၚ်ကေၚ်ကာမၞိဟ် Social Science မွဲတုဲ ဒှ်သ္ဇိုၚ်ကၟိန်ဍုၚ်ကီု သီုဒှ်သ္ဇိုၚ်မူအလဵုအသဳရ။

အပိုၚ်အခြာသိပ္ပံပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်

ဝေါဟာ အပိုၚ်အခြာ (Scope) ပ္ဍဲဒၞဲါဏအ်ဝွံ ရန်ကဵုဘာသာအပိုၚ်အခြာမပါလုပ်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲသိပ္ပံပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တအ်ဂှ်ရ။ ပ္ဍဲသ္ဘၚ်သဳကၠဳဇၞော် ဂကောံသိပ္ပံပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ကၟိန်ဍုၚ်နာနာ (International Political Science Association) ဍုၚ်ပေဝ်ရေတ်သ် သၞာံ ၁၉၈၄ ဂှ် သဳကၠဳတဴ စပ်ကဵုဘာသာအပိုၚ်အခြာသိပ္ပံပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တုဲ သ္ပစၟတ်သမ္တီလဝ်ဘာသာလုပ်လၟိဟ်သိပ္ပံပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂှ် အတိုၚ်သၟဝ်တေအ်ရ။

၁၊ သ္ဘဴဓရ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် (Political Theory)

  (က) သ္ဘဴဓရ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် (Political theory)
  (ခ) လညာတ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် (Political ideas)

၂၊ စမြိုၚ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် (Political Institutions)

  (က) သ္ဇိုၚ်သၞောဝ်ဒက်ပ္တန်ကၟိန်ဍုၚ် (Constitution)
  (ခ) အလဵုအသဳကၟိန်ဍုၚ် (National government)
  (ဂ) အလဵုအသဳရး ကေုာံ ဒေသ (Regional and local government)
  (ဃ) အုပ်ဓုပ်ညးဍုၚ်ကွာန် (Public administration)
  (ၚ) ကမၠောန်ကေၚ်ကာအလဵုအသဳ စပ်ကဵုပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ကေုာံပရေၚ်မၞိဟ် (Economic and social functions of government)
  (စ) ၜတ်ကၞာတ်စမြိုၚ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် (Comparative political institutions)

၃၊ ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် (Political Parties)

 (က) ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် (Political parties)
 (ခ) ပြဝါကေုာံဂကောံမှာဇန် (Groups and associations)
 (ဂ) ပွညးဍုၚ်ကွာန်ပါလုပ် ပ္ဍဲအလဵုအသဳကေုာံပရေၚ်အုပ်ဓုပ် (Participation of the citizen in the government and administration)
 (ဃ) လညာတ်ညာဏ်ညးဍုၚ်ကွာန် (Public opinion)

၄၊ ပရေၚ်ဆက်ဆောံကၟိန်ဍုၚ်နာနာ (International Relations)

 (က) ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ကၟိန်ဍုၚ်နာနာ (International politics)
 (ခ) ဂကောံကေုာံပရေၚ်အုပ်ဓုပ်ကၟိန်ဍုၚ်နာနာ (International organization and administration)
 (ဂ) သၞောဝ်ကၟိန်ဍုၚ်နာနာ (International law)

ဟီုဗွဲယေဘုယျမ္ဂး အပိုၚ်အခြာသိပ္ပံပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဝွံ အတိုၚ်ဗွဲသၟဝ်တေအ် ပါ်ခြာပ္တိတ်ပိစွံမာန်ရ။ ၁၊ အပိုၚ်အခြာသိပ္ပံပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် မစပ်ကဵုကၟိန်ဍုၚ် ၂၊ အပိုၚ်အခြာသိပ္ပံပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ရံၚ်ကဵုအခေါၚ်အရာမၞိဟ် ၃၊ အပိုၚ်အခြာသိပ္ပံပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဆက်စပ်ကဵုအလဵုအသဳ