သဳလဝန္တ၊ ကျာ်ဇၞော်ဘာဇၞော် ကွာန်ဒူရာ
ထေရုပ္ပတ္တိ
ကျာ်ဇၞော်အ္စာသဳလဝန္တမဟာထေရ်၊ ရာမညနိကာယ ဘာဇၞော်ပရိယတ္တိ၊ ကွာန်ဒူရာ ဝွံဒှ်လိက်ပရေၚ်မကံက်နုက်ပတိတ်နူ လိက်ကၞပ်စၟတ်သမ္တီ သဘၚ်ဖျဴသွဝ် အန္တိမအဂ္ဂိဇျာပန ကျာ်ဇၞော်အ္စာ ဘဒ္ဒန္တသဳလဝန္တမဟာထေရ်ရ။ လိက်ပရေၚ်မူလတေံဂှ် ညပ္တိုန်ထ္ၜး စၞးဂကောံကောန်ကွးဂမၠိုၚ် "ယသဟံသာ" သာ်ဝွံ ဂွံဆဵုကေတ်ရ[၁]။
မ္ၚဵုအခိၚ်က္တဵုဒှ်မၞိဟ်[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]
ကျာ်ဇၞော်အ္စာ ဘဒ္ဒန္တသဳလဝန္တမဟာထေရ်ဝွံ "ကုသဵုပြဲဟေၚ်ကၠုၚ်စဳရေၚ် ပြုပြေၚ်ပရေၚ်ကံခၞံဗဒှ်ဘဝ" ပ္ဍဲသက္ကရာဇ် ၁၂၉၂ သၞာံ၊ဂိတုဖဝ်ရဂိုန် (၁၀) မံက်၊ တ္ၚဲသိုက် အခိၚ်နူဂယး (၉) နာဍဳ ကဵု (၃၀) ဗဳဇနာဂှ် နူကဵုဂၠံသြိုဟ် နာဲဆော မိဣပု သွက်ဂွံဒတုဲဖဵု ဒၟံၚ်လောကတုဲ သၠးဂဝ်ဂၞဴပဋိသန္ဓိတုဲ ဂွံညာတ်ဆဵုမုက္ခဝါ မိကဵုမၜါရ။ လၟောဝ်ကျာ်ဇၞော်အ္စာဝွံ ပၞောဝ်ကဵုကောန်မွဲမိ ၄ တၠဂှ် ဒှ်ကောန်ရတ်ဇၞော်အိုတ်ရောၚ်၊ မိမၜါ ခုတ်ကဵုလဝ်ယၟု "မာံအံၚ်ဃေန်" မဒှ်ရောၚ်။
ပၞောဝ်ကောန်မွဲမိ ပန်တၠဂှ်
- နာဲအံၚ်ဃေန်
- နာဲအံၚ်ကျေန်(ဝါ) နာဲဆာၚ်
- နာဲကျာန်ယဳ
- မိကောန်ဍောတ် ပံၚ်သီုဖအိုတ် တြုံပိဗြဴမွဲ မဒှ်ရ။
မ္ၚဵုက္တဵုဒှ်ဘဝခမဳ သာမဏဳ[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]
လၟောဝ်ကျာ်ဇၞော်အ္စာ မာံအံၚ်ဃေန်ဝွံ ပ္ဍဲအခိၚ်ကာလအဝယ် အာယုက် (၁၂) သၞာံဂှ် မိမၜါကဵုအာဲပညာ ပြာပ်အာစိုပ်ဇရေၚ်အ္စာ ဘဒ္ဒန္တဥတ္တမထေရ်တုဲ ဗ္တောန်ကၠုၚ်လဝ် နမော ကခ စဵုကဵု သၠပတ်ပရိုတ်အိုတ်တုဲ စိုပ်အဝယ် ၁၆ သၞာံ ပျာံဂိတုကညၚ်ဂှ် သ္ပထပိုယ်သာမဏဳ မၚ်တန်တဴဗၞတ် (၇) တ္ၚဲတုဲ ဟိုတ်နူကဵုဒှ်ကောန်ရတ်ဇၞော်အိုတ်တုဲ ဂွံဘိုၚ်ကၠောန်ကမၠောန်ကဵု မိကဵုမၜါ ရံၚ်အာမ္ဂး ပါဠိမ္ၚဵုမ္ဂး မာတာပိတု ဥပဋ္ဌာနံ ပွမကၠောန်ၜတ်မိကဵုမၜါဂှ် ဒှ်မ္ၚဵုကုသဵုဇၞော်မွဲတုဲ နူကဵုဘဝခရှ် ကၠောန်ၜတ်ကမၠောန် မိမၜါတုဲ ပ္ဍဲကဵုသက္ကရာဇ်ဍုၚ် ကၠုၚ်စိုပ် ၁၃၁၄ သၞာံ၊ ဂိတုပသာ် ၁၂ စွေက်ဂှ် တၞဟ်နဖဵုရော်ဂုဏ်မိမၜါ နကဵုနယ်လောကုတ္တဵုတုဲ မိကဵုမသ္ပဓမ္မာနုဂ္ဂဟတုဲ အာစိုပ်ဒဒှ်ခမဳ ဇရေၚ်အ္စာဥပ္ပဇ္ဇျာယ် ကျာ်ဇၞော်အ္စာဘဒ္ဒန္တဥတ္တမထေရ် ပ္ဍဲခဏ္ဍသဳ ဘာဇၞော် ကွာန်ဒူရာ မဒှ်ရ။
ကျာ်ဇၞော်အ္စာဝွံ ကလိဂွံဘဝခမဳမပြဲတုဲ မံၚ်တန်တဴအာဇရေၚ် ကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠ ဘဒ္ဒန္တဝါရလၚ်္ကာရလအ်အာတုဲ သၟိက်မိက်ဂွံ ဗ္တောန်ပညာ အာစိုပ်ပ္ဍဲဍုၚ်ရေဝ်ဘာလ္ဂုၚ်ၜါ ဂွံမွဲသၞာံတုဲ နူဂှ်မွဲကဆံၚ်ပြံၚ်အာစိုပ်ကွာန်ဘာ ပွိုၚ်ဍုၚ်ရေဝ်ရ၊ ဗ္တောန်ဂွံပညာ ဗၞတ်မွဲသၞာံတုဲ သွက်ဂွံစဳစောန်ပညာဂၞန်သၚ်္ချာတုဲ ပြံၚ်ကၠောံအာ ကွာန်မန်ဝါဂျဳ ပွိုၚ်ဍုၚ်ပံၚ်ရ။ ဗ္တောန်ကၠုၚ် ၂ သၞာံ ပညာဂၞန်သၚ်္ချာကတ်လ္ၚတ် ကေတ်တုဲ ကလေၚ်စဴစိုပ်ကၠုၚ်ကွာန် ဌာန်ဇာတိ ဘာစောဝ်ခနိ ကွာန်ဒူရာရ။ နူဂှ် ကွာန်ကုန်သာယာ(ဖဲၜဵု) ဒါယကာဂမၠိုၚ် ကၠုၚ်က္ညနိမန်ကျာ်ဇၞော်အ္စာဂ္ဇံဘာ နွံပိုန်ပ္ဍဲကွာန်ကုန်သာယာဂှ် မံၚ်တန်တဴအာ ပွိုၚ်(၄)သၞာံဂှ် ပ္တန်ကၠုၚ်သာသနာ သိုၚ်ပ္တန်ဘုတ်ဘာစေတဳသာသနိကဂမၠိုၚ်ရ။ ဆက်တုဲ ပ္ဍဲဘာကဒေါ ဍုၚ်မတ်မလီုတေံ သွက်မၚ်မွဲအာ ဌာန်တန်သာသနာပ္ဍဲဘာဂှ် ကျာ်ဇၞော်အ္စာကေတ်တာလျိုၚ်တုဲ က္ညပြံၚ်တိုန်စိုပ် ဘာကဒေါ ဍုၚ်မတ်မလီုတေံပၠန်ရ။
ကျာ်ဇၞော်အ္စာ စိုပ်ကၠုၚ် ဘာကဒေါဍုၚ်မတ်မလီုဂှ်တုဲ ခမဳသၚ်ကွာန်ဒူရာကီု၊ သီုကဵုခမဳသၚ်နူကဵုဒေသဖာလိန်တံဂမၠိုၚ် ကၠုၚ်လ္ၚောဝ်ကျာ်ထ္ၜးယဲကီု၊ သီုကဵုခမဳသၚ်ကၟုဲအာဂန္တုက ကေုာံ ကၟုဲခရှ်ထဳပလုၚ် ကၠုၚ်စိုပ်ဘာကဒေါမ္ဂး လဴမံၚ်ပရောကျာ်ဇၞော်အ္စာ ဒုၚ်တၠုၚ်ကော်ဘိက်ခိုဟ် ဂွံမိၚ်ကၠုၚ် နူကဵုသဟဓရ် ကျာ်ဇၞော်အ္စာဂမၠိုၚ်ရ။
လ္ပာ်ကွးဘာ မံၚ်ဒၟံၚ်ဘာတန်အလဵုအသဳတံ ဂွံဇူဒီုအာ ဗွဲတသိုက်မာန် ပညာဂွံအာစိုပ်ဒတုဲမာန်လေဝ် ကျာ်ဇၞော်အ္စာ ကဵုဒၟံၚ်ဇြဟတ် ဒုၚ်တၠုၚ်ဒၟံၚ်ဇၟာပ်အရာကီုရ။
ကျာ်ဇၞော်အ္စာ သ္ပဒတဴကေတ် ပ္ဍဲဘာကဒေါ ဍုၚ်မတ်မလီု ပွိုၚ် ၁၀ သၞာံပြၚ်ၚ် လအ်ကၠုၚ်တုဲ နူကဵုကျာ်ဇၞော်အ္စာ ဘဒ္ဒန္တညာဏရံသဳ မပ္တံကဵု ဘုတ် ဘာစေတဳ ပ္ဍဲဘာဇၞော် ကွာန်ဒူရာ မဒှ်ရ။
ပ္ဍဲသက္ကရာဇ်ဍုၚ် ၁၃၆၈ သၞာံ၊ ကျာ်ဇၞော်အ္စာဘဒ္ဒန္တညာဏရံသဳ စုတိစဴအာသွဝ်တုဲ ကျာ်ဇၞော်အ္စာနွံပိုန်ဂဇံဘာ ဘာဇၞော် ကွာန်ဒူရာ မဒှ်ရ။ ကျာ်ဇၞော်အ္စာ အာစိုပ်ဒှ်ကျာ်ဇၞော်နွံပိုန်ဂဇံဘာတုဲ ကွးကောန်သၚ်ကတ်မံၚ်ပရိယတ္တိသာသနာ ဂၠိုၚ်ဒၟံၚ်တုဲ ကျာ်ဇၞော်အ္စာ အရိုဟ်ဒဒှ်သၞာံဂှ် ထံက်ပၚ်အာ နဒဒှ်ဝတ္ထုပစ္စယ် လ္တူကောန်သၚ်ကွးဇကုကတ်လ္ၚတ်ဒၟံၚ် ပရိယတ္တိသာသနာ လၟိုန်န်သၞာံရ။ ပ္ဍဲပွိုၚ်မွဲမွဲသၞာံ တမ်သၞာံမွဲဝါ လိုက်ဝှ်မွဲဝါ ဝတ္ထုဒါန်ကျာ်ဇၞော်အ္စာပ္ကောံလဝ် အကြာၜါစှော်ကိုဋ် ကျာ်ဇၞော်အ္စာ ကဵုဒါန်ထံက်ပၚ်ကၠုၚ် သၚ်ကောန်ကွးတအ် မဒှ်ရ။
ကျာ်ဇၞော်အ္စာ အာစိုပ်နွံပိုန်ဂ္ဇံဘာ လအ်အာ(၁၀)သၞာံတုဲဂှ် ပ္ဍဲကဵုသက္ကရာဇ်ဍုၚ် ၁၃၇၇ သၞာံ၊ ဂိတုဇှ်ေ ၁၃ စွေက်ဂှ် ကျာ်ဇၞော်အ္စာ ကေုာံ တၠဂုဏ်အ္စာဂမၠိုၚ် ဒါယကာဂမၠိုၚ် ကောံဓရီုညီသာတုဲ ပံက်ပ္တိုန်ကၠုၚ် တိုက်လိခ်သွက်သာသနာကျာ်တြဲ ဂွံတန်တဴအာဍာ်ဇမၠိၚ်မာန် ရန်သာ်ဝွံတုဲ နူကဵုဒူရာဘာဇၞော်ဂှ် ပြံၚ်လှာဲကော်ခဴစ ရာမညနိကာယ ဘာဇၞော်ပရိယတ္တိ ကွာန်ဒူရာ ကော်ဂးစ သာ်ဝွံရ။
ကျာ်ဇၞော်အ္စာပိုယ်ဝွံ ဂွံမၚ်မွဲထိၚ်ဒဝ်လွဳပရာကၠုၚ် ပရိယတ္တိသာသနာ ပွိုၚ် (၄) သၞာံ အကြာကၠောံဂိတုဝှ် ပ္ဍဲကဵုသက္ကရာဇ်ဍုၚ် - ၁၃၈၀ သၞာံ ဂိတုဝှ် ၁၂ စွေက်တ္ၚဲစန် အခိၚ်နူဂယး ဗၞတ် ၇ နာဍဳဂှ် ကွးဒါယကာ ၜိုတ်ဂိုတ်ဂစာန်လွဳပရာမံၚ်ကီုလေဝ် "သဗ္ဗေ နမုစ္စန္တိ မစ္စုနော" သတ္တံ ဒှ်ဍာံမ္ဂး ဟွံဗၠးနူသ္ကေံတဲ သၟိၚ်မာရဏ ဒးဒုၚ်ဘဲကဵု သၟိၚ်ဂစိုတ်တုဲ ဒှ်အာအနိစ္စဓရ် စုတိစဴအာသွဝ် သၠးထောံလဝ်နာမ်ဇဳဝဳတ ကဵုသှ်ေတဴဒၟံၚ် ဥတုဇကလာပ်ရုပ်တုဲ ကွးဒါယကာဂမၠိုၚ် ၜိုန်ဂိုတ်ကဟောံကျာ်ဇၞော်အ္စာကီုလေဝ် သတ္တံဂမၠိုၚ် စိုပ်မွဲတ္ၚဲတှ်ေ "မရဏံ မေ ဘဝိဿတိ" ကြက်ဒးချိုတ်ဍာံဍာံရောၚ်။
နိဿဲ[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]
- ↑ လိက်ကၞပ်စၟတ်သမ္တီ သဘၚ်ဖျဴသွဝ် အန္တိမအဂ္ဂိဇျာပန ကျာ်ဇၞော်အ္စာ၊ ဘဒ္ဒန္တသဳလဝန္တမဟာထေရ်၊ ရာမညနိကာယ ဘာဇၞော်ပရိယတ္တိ၊ ကွာန်ဒူရာ