သၞောဝ်လိက်မန်

သၞောဝ်လိက်မန်

သၞောဝ်လိက်မန် ဝွံ ဒှ်မုက်လိက် မူဂမျိုင် သွက်ဂွံချပ်ဂၞန် ပ္ဍဲအရာမဖျေဟ်သ္ဂုတ်သွာတ် ပဒတန်လိက်မန် နကဵု အေန်သတဳကျုတ်ဘာသာမန်ရ။ နကဵု အေန်သတဳကျုတ်ဘာသာမန်ဂှ် ရန်တၟအ်လဝ် လ္ၚတ်သၞောဝ်လိက်မန်တုဲ ကၠောန်ဗဒှ် တေသြရဳ မဆေင်ကဵု လိက်မန်နာနာတုဲ ဗွဲကြဴ ညံင်ဂွံ ဖျေဟ်ပဒတန်ကိုန်ဂစိုတ် လိက်မန်ရ။

သၞောတ် ကြိယာ မပနာမ်

”မကြိယာ မနွံကဵုကၟက် ပရးတုဲ ပမနာမ် (ဟွံသေင်မ္ဂး) ပရး ဒုင်ဂစိုတ် ကမ် လဒေါဝ် တုဲ ပမနာမ်”

ဥပမာ
ကၠောန် (ကြိ)၊ ကမၠောန် / ကလောန်။
ကၠတ် (ကြိ)၊ ကမၠတ် / ကလတ်

ဗျည် မချူ ချ ဂမၠိုင်။

ချ ဂှ် နူတမ် ကၠုင်နူ က ကဵု သ ၜါလဇံက် (က္သ၊ ကျှ)၊ တုဲ ပ္တိတ်ရမ္သာင် ချ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ကာလ ကြိယာတအ်ဏအ် မပမနာမ်လေဝ် ဒးပရး။

ဥပမာ
ချူ (ကြိယာ)၊ ကသူ (နာမ်)
ချဴ (ကြိယာ)၊ ကသဴ (သွဴ) (နာမ်
ချဟ် (ကြိယာ)၊ ကသှ် (နာမ်)
ချတ် (ကြိယာ)၊ ကသတ် (နာမ်)
ချိုတ် (ကြိယာ) ကသိုတ် (မြိပတ် - ဂမ္စိုတ်) ဂမ္စိုတ်

သၞောတ်မပ မနာမ် သွက်မကြိယာ ရမ္သာင်မွဲဂမၠိုင်

”မကြိယာ ရမ္သာင်မွဲ မဒှ်ဗျည်ရမ္သာင်ဇြိုဟ်တအ် (peripheral voice) ပရးရမ္သာင်တုဲ ပမနာမ်”

(ဥပမာ - ရမ္သာင်ဇြိုဟ် ကဂှ် ဒှ် ခ၊ ရမ္သာင်ဇြိုဟ် ဂဂှ် ဒှ် ဃ)ဂှ် ဗွဲစၟတ် ဗျည်ရမ္သာင်သာဂှ် စုတ်ရမ္သာင်ဟ တုဲ ဒှ်အာ ရမ္သာင်ဇြိုဟ် ဟိုတ်ဂှ်ရ (က+ဟ= ခ) ဂှ်ရ ပရးရမ္သာင်တုဲ ပမနာမ်ရ။

ဥပမာ
(က+ဟ= ခ) ခံက် (ကြိယာ)၊ ကဟံက် (နာမ်)
ခါ် (ကြိယာ)၊ ကဟာ် (နာမ်)
ဆာန် (ကြိယာ)၊ စဟာန်၊ (မြိပတ် - ဇြဟာန်) ဇြဟာန်
ဆာဲ (ကြိယာ)၊ စဟာဲ (မြိပတ် - စရာဲ)

ဗျည် သ္ၚ

သ္ၚ ဂှ် ဒှ်ဗျည် ရမ္သာင်ဇြိုင် ဟ။ နဲမဖန်ဗဒှ်ဂှ် (သ+ဟ=သ္ၚ) စၞး ဟ ဂှ် ၚ လေဝ် ဒှ်မာန်။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ကြိယာ နကဵုဗျည် သ္ၚ တအ်ဂှ် ကာလမပ မနာမ်မ္ဂး ပရး၊ ဟွံသေင်မ္ဂး ဒုင် ဂစိုတ်ကမ်လဒေါဝ်။ တင်စၟတ် ဟိုတ်မဗက် ကဵုရမ္သာင်တုဲ စၞး သ ဂှ် ဒှ်အာ ဇ ဗွဲမဂၠိုင်။ တင်စၟတ် - ဟ ကဵု သ္ၚ ဂှ် မန်ကၞောတ်ၜဳ (မန်ရဝ်) တအ် ဟီုပါ်ရမ္သာင်ဒးဂၠိုင်။

ဥပမာ
သ္ၚောဲ (ကြိ)၊ သမ္ၚောဲ (မြိပတ် - ဇမ္ၚောဲ) ဇမ္ၚောဲ။
ဟု (ကြိ)၊ သ္ၚု (နာမ်)၊ (ဝါကျ ဥပမာ - ဍုန်ပုင် သ္ၚုဣကြောဟ် စုတ်ဍာ်အောန် ပုင်ဟုအာ။)
သ္ၚေဝ် (ကြိ)၊ သမ္ၚေဝ် (နာမ်)။
သ္ၚိတ် (ကြိ)၊ သမ္ၚိတ်။

သၞောတ်မပ မနာမ် သွက်မကြိယာ ရမ္သာင်မွဲ ဗျည်ပထမ (ဝါ) ဗျည်ရမ္သာင်သာဂမၠိုင်

"မကြိယာ ရမ္သာင်မွဲ မဒှ်ဗျည်ရမ္သာင်သာတအ်ဂှ် ကိုန်ဂစိုတ်ဟွံမဲတုဲ ကေတ်ဗျည်တၞဟ်မွဲ စွံလက္ကရဴ၊ ဟွံသေင်မ္ဂး စွံဂတ တုဲ ပမနာမ်၊ ဗွဲမဂၠိုင် စုတ် ဏ/န ကြဴတုဲ ပနာမ်ဂှ် ဆဵုဂၠိုင်။”

ဗျည်ရမ္သာင်သာဂမၠိုင် - က၊ င၊ စ၊ ည၊ တ၊ ဏ၊ ပ၊ မ၊ (ယ)၊ (ရ)၊ ဠ၊ (ဝ)၊ သ၊ ဟ၊ ၜ၊ အ။

က
(က + ဏ ) ဥပမာ ကှ်ေ (ကြိ)၊ ကၞေဟ် (နာမ်)။ ကေပ် (ကြိ)၊ ကၞေပ်၊

ယ
(ယ + ဝ) ဥပမာ ယီု (ကြိ)၊ ယဝီု (နာမ်)၊ ယာံ (ကြိ)၊ ယဝါံ (နာမ်)၊ ယဵု (ကြိ)၊ ယဝဵု (နာမ်) လဆောဝ် ဗွဲတၟေင်ပ္ဍဲလဟီု ဣဝဵု။

စ
(စွံ လ ဂတ) ဥပမာ စွံ (ကြိ)၊ လစွံ၊ စဝ် (ကြိ)၊ လစဝ်(နာမ်)(ဝါကျဥပမာ- လစဝ်ကွဳ ဒဳအာဍုင်လ္ဂုင်။)၊ (စ + ဏ) ဥပမာ စ (ကြိ)၊ စၞ (နာမ်)၊ စံင် (ကြိ)၊ စၞံင်/စဏံင် (နာမ်)၊

တ (တ + ဏ) ဥပမာ တက် (ကြိ)၊ တၞက် (နာမ်)၊ တိုန် (ကြိ)၊ တၞိန် (နာမ်)၊

ပ (ပ + ဏ) ဥပမာ ပံက် (ကြိ)၊ ပၞံက် (ပၞံက်) (ကြိယာပံက် မန်တြေံ ချူ ပေါက် တုဲ ပ္ဍဲမနာမ် ပၞောက်)။ ပိုက် (ကြိ) ပၞိက် (နာမ်)။

သ (သ + ဏ) ဥပမာ သူ (ကြိ) သၞူ (နာမ်) (နသၞူ - န သွက်ဂွံသူသြောအ်)။ သာတ် (ကြိ)၊ သၞာတ် (နာမ်) (မြိပတ် - ခၞာတ်)။

"မကြိယာ ရမ္သာင်မွဲ မဒှ်ဗျည်ရမ္သာင်သာတအ်ဂှ် ကိုန်ဂစိုတ်ဟွံမဲတုဲ ကေတ်ဗျည်တၞဟ်မွဲ စွံလက္ကရဴ၊ ဟွံသေင်မ္ဂး စွံဂတ တုဲ ပမနာမ်၊ ဗွဲမဂၠိုင် စုတ် မ ကြဴတုဲ ပနာမ်ဂှ် ဆဵုဂၠိုင်။”

ဗျည်ရမ္သာင်ဇြိုင်ဂမၠိုင် - ဂ၊ ဇ၊ ဒ၊ န၊ ဗ၊ (ယ)၊ (ရ)၊ လ၊ (ဝ)၊ ၝ။

ဂ
ဂံင် (ကြိ)၊ ဂၟံင်။

ဇ
ဇိက်(ကြိ)၊ ဇၟိက်(နာမ်)။ ဇူ (ကြိ)၊ ဇၞူ(နာမ်)။

ဒ
ဒန် (ကြိ)၊ ဒၞန် (နာမ်)။ ဒက် (ကြိ)၊ ဒၞက် (နာမ်)။

ရ
ရတ် (ကြိ)၊ ရနတ် (မြိပတ် နတ်/နောတ်) နောတ်။

လ
လီု (ကြိ)၊ လၞီ (နာမ်)။

သၞောတ်မပ မနာမ် သွက်မကြိယာ ရမ္သာင်မွဲ

"မကြိယာ ဗျည်မွဲမ ဍ၊ ရ၊ ၜ ပြံင်လှာဲ လမ။ သွိုရ်အး(-ို) မ္ဂး ပြံင်လှာဲ သွိုရ် ဣ) ဟွံသေင်မ္ဂး သွိုရ် ဥ”

ဍ (လ + မ) ဥပမာ ဍောင် (ကြိ)၊ လမောင်/လၟောင်။ ဍုဟ် (ကြိ) လမုဟ်။

ရ (လ + မ) ဥပမာ ရိုဟ် (ကြိ) လၟိဟ် (နာမ်)။ ရေင် (ကြိ) လၟေင်။

ၜ (လ + မ) ဥပမာ ၜိုဟ် (ကြိ) လမုဟ် (ဥတုကျာၜိုဟ်ဂှ် ဒှ်အာ ဥတုမုဟ်ကျာ)။ ဍာ်ၜိုဟ်ဟ် ဂှ် ဍာ်လမုဟ်။ ဍောင်ၜိုတ် (ကြိ)၊ လၟောင်လၟိတ် (နာမ်)။ ၜတ် (ကြိ) လမတ်/လၟတ် (လဆောဝ်ဒှ်အာ ကၟတ်။ (ကၠောန်)ၜိုတ် (ကြိ)၊ (ကမၠောန်)လၟိတ်/လမိတ်။