အကြေဲ၊ ဂစေံ
အကြေဲ | |
---|---|
A. a. antigone from India with the distinct white "collar" | |
အကာဲအရာ မမင်မဲ သဘာဝ
| |
မပါ်ဂကူ အတိုင်နဲသိပ္ပံ | |
လောက: | Animalia |
လပါ်ဂကူ: | Chordata |
ဂကောံဂကူ: | Aves |
လၟေင်ဂကူ: | Gruiformes |
ဇာတ်ဂကူ: | Gruidae |
ဗဳဇဂကူ: | Antigone |
လစှ်ေဂကူ: | antigone |
Subspecies | |
Approximate current global distribution
| |
ယၟုတၞဟ် | |
|
ဂစေံအကြေဲ (အၚ်္ဂလိက်: Sarus crane, Burmese: ကြိုးကြာ) နကဵုယၟု ဇဳဝိတဗေဒ (Antigone antigone)ဝွံ ဒှ်ဂကူဂစေံ မပြံင်ဒၞာဲဟွံသေင်မွဲတုဲ ဂွံဆဵုကေတ် ပ္ဍဲရးတိုက် အိန္ဒိယ ကေုာံ အာရှ ဒိုဟ်အဂၞဲ ကေုာံ အဝ်သတြေလျာရ၊၊ ဂစေံအကြေဲဂှ် ပၞောဝ်ကဵု ဂစေံမပဝ်တအ်မ္ဂး ဒှ်ဂစေံသၠုင်အိုတ်တုဲ ကာလဍေဟ်တအ် ဒတူဒၟံင်မ္ဂး သၠုင် စဵုကဵု ၁.၈ မဳတာ (၅ ပေ ၁၁ ၝောအ်တဲ) [၃]တုဲ ပ္ဍဲကဵု တိထၞေက် (wetlands) အာရှသၠုင်ကျာမ္ဂး ဂွံဆဵုကေတ် ဗွဲမကၠးဖ္ဍးတုဲ ပ္ဍဲအာရှဒိုဟ်အဂၞဲမ္ဂး ပ္ဍဲအခိင်ဗြဲ ဍာ်ပေင်ကြုင် ပေင်ခံက်မ္ဂး ဂွံဆဵုကေတ်ကီုတုဲ ပ္ဍဲဂြိုပ် ကေုာံ တိချောဲ ပ္ဍဲအဝ်သတြေလျာလေဝ် ဂွံဆဵုကေတ်ကီုရ၊၊ [၄] အကြာဂစေံပံက် ဒိုင် မၞုံကဵု ဇိုင်ဂၠိင်င် ဗီုပြင်မတုပ်တအ်ဂှ် ဟိုတ်နူကဵု ဍေဟ်တအ် နွံကဵု အသာ်ပတေင်၊ ကေုာံ က္ဍိုပ် ကေုာံ ကၞောတ်ကအ် ဗကေတ်ဂှ်တုဲ ဗွဲမလောဲသွာ ပါ်တၞဟ်ခြာ ဂွံတီကေတ် ဣလဵုဒှ် အကြေဲမာန်ရ၊၊ ဍေဟ်တအ် ဂစုင် ဗက်ဂၠာဲစ ရိုဟ်၊ ခၟာဲချောဲ၊ စၟစၟောန်၊ ကၞု၊ က၊ ၚဴတအ်ရ၊၊ ဂစေံအကြေဲဂှ် မံင်ကဵု ပွံင်ညံင်သ္ၚိကၟိန်တုဲ မမံင် နကဵုပွဳပွိုင်ညးကဵုညးရ၊၊ တုဲပၠန် ဂစေံအကြေဲတအ်ဂှ် မလေပ် လှ်ေဂေတ်ရေင်သကအ်ရ၊၊ ပ္ဍဲအိန္ဒိယ အကြေဲဂှ် နဒဒှ် သင်္ကေတ သစ္စဂှ် စၟတ်သမ္တီလဝ်ရ၊၊ အတိုင်လဟီုမ္ဂး ယဝ်ရ ပွံင်တအ်ဂှ် ဒးထောအ်အာမ္ဂး ညးမသှ်ေဂှ် ဂစိုတ်ထောအ် ဇကုဇကုရ၊၊ အခိင်မဖျေဟ်ခၟာဲဂှ် ဒှ်အခိင်ဗြဲ၊ ဗြဴတြုဟ်ဂစေံအကြေဲၜါ ဒက်ခပေါဲဇၞော်ဇၞော် နကဵုဗီုတကအ်မွဲ နကဵုဆုချောဲ ဗွဲဗွိုက်အနာံ နွံတၟာ ကြပ် ၜါမဳတာ သၠုင်လတူဍာ်ညိရ၊၊ ဒၞာဲအဓိက ဒတန် ဂစေံအကြေဲ မမံင်ဂှ် ဒှ်ဍုင်အိန္ဒိယ ပ္ဍဲအကြာခံက်ဝါဗ္ၚ မမံင်ဗဒါဲဗဒါဲမၞိဟ်တအ်ရ၊၊ ၜိုန်ဂှ်လေဝ် ဂကူဂစေံအကြေဲဝွံ ပ္ဍဲဒၞာဲဒတန်ဍေဟ်တအ် မမံင်ကၠုင်လဝ် ကိုပ်ကၠာတေအ် ဗွဲမဂၠိုင်ဂှ် တ္ၚဲဏအ် ဟွံဂွံဆဵုကေတ်တုဲ ကၠေအ်ကၠက်အာ တၟာဂလိုင်ရ၊၊
ဗမံက်ထ္ၜး
[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]ဂစေံအကြေဲဇၞော်ဇၞော်မွဲဂှ် ဇၞော်ကွေဟ်ဟ် နကဵုသၞေင် ကေုာံ ဇကု အသာ်ပတေင်၊ မၞုံကဵု အသာ်ဗကေတ် မဍာပ်ဒၟံင် ပ္ဍဲက္ဍိုပ် ကေုာံ ကၞောတ်ကအ်၊ ပ္ဍဲပြင်/က္ဍိုပ်လပါ်လတူဂှ် ကေုာံ သၟူဍေဟ်ဂှ် ဒှ်ဒၟံင် အသာ်ပတေင်ရ၊၊ ကာလဍေဟ်ပဝ်မ္ဂး ကအ်ဇမၠိင်ဍေဟ်ဂှ် ဓလူတပ်ဒၟံင် ဟွံကဵုဂစေံကအ်ဂၠိင်လ္ၚဵု မကဝံက်လဝ်ကအ်ရ၊၊ တုဲပၠန် ကာလဍေဟ်ပဝ် ပ္ဍဲတၞုင်သၞေင်ဍေဟ်ၜါလပါ်ဂှ် နွံကဵု အသာ်လမ္စံက်ဂှ်လေဝ် ဂွံဆဵုကေတ် လောဲလောဲကီုရ၊၊ တုဲပၠန် ဇိုင်အသာ်ပေန်ဍေဟ်ဂၠိင်င်ဂှ်လေဝ် ပၠးပတိတ်လဝ် ဂၠံင်လက္ကရဴရ၊၊ ဂစေံအကြေဲ ကတောဝ် ဒှ်အသာ်ပတေင် မဂြောပ်လဝ်တုဲ မတ် ဒှ်အသာ်ဗကေတ်ရ၊၊ အကြေဲပၠိုန်န်တအ်ဂှ် သၟူဍေဟ် ဒှ်ဒၟံင်ဍာ်မိတ်ညံင်ညံင်တုဲ က္ဍိုပ်ဍေဟ်ဒှ်အသာ်ပတေင်ဂၠုဂၠုရ၊၊[၅]
မုက် ကေုာံ ကအ်အသာ်ဗကေတ်ဂှ် အခိင်ကာလမဗက်ၝောအ်မ္ဂး တၟးဂၠိုင်ရ၊၊ စၞာံပ္ဍဲဒၞာဲဗကေတ်ဂှ် ဓဂြအ်ဒၟံင်တုဲ နွံကဵုပထောင်ကသိုင်ပဠက်ရ၊၊ အကြာက္ဍိုပ်ကဵုကအ်ဂှ် ကသော်အသာ်လမ္စံက် တိုန်ဒၟံင်သိင်င်ရ၊၊ ၝောအ် ကဵု ကၟက် ဟွံတၞဟ်ခြာ ရေင်သကအ်ကီုလေဝ် ကၟက်ဂှ် ဇၞော်နူၝောအ်ညိရ၊၊ အကြေဲကၟက် ပ္ဍဲအိန္ဒိယမွဲ နွံသၠုင် ၜိုတ် ၁၈၀ cm (5.9 ft) ဟိုတ်ဂှ်ရ ဍေဟ်တအ်ဂှ် ပၞောဝ်ကဵု ဂကူဂစေံမပဝ်ဂွံတအ်ဂှ် ဒှ်ဂစေံသၠုင်အိုတ်မွဲရ၊၊ လျိုင် ဗွဲဓမ္မတာမ္ဂး နွံအကြာ 6.8 - 7.8 kg (15-17 lb)၊၊ ဂကူၜိုတ်မဂွံဆဵု သီုဖအိုတ် ဂှ် နကဵုဗွဲသၟဟ်မ္ဂး နွံလျိုင် အကြာ 5 - 12 kg (11 to 26 lb)တုဲ သၠုင်ဂှ် နွံ 115 - 167 cm (45.5 to 65.5 in)၊ ဇမၠိင်သၞေင်ဂှ် နွံအကြာ ၂၂၀ ကဵု ၂၅၀ cm (86.5 to 98.5 in) [၆]
ဂမ္စာဲ ကေုာံ ဒတန်
[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]အခိင်ကၠာတေအ်မ္ဂး ဂစေံအကြေဲဝွံ ပ္ဍဲဍုင်အိန္ဒိယဂှ် ဍေဟ်တအ် နွံကၠုင်လဝ် ဒၞာဲဗွဲမဂၠိုင် ပ္ဍဲဒေသတိသၟဝ် (lowlands) မွဲဒမြိပ် ကြုင်ဂင်္ဂါ စှ်ေအာ ဗွဲသၠုင်ကျာ ကြုင်ဂေါဒဝရဳ (Godavari River)၊ ပြင်ၜဳ လပါ်ပလိုတ် တွဵုရးဂူဇရာတ်၊ ဍုင်ပါကာတ်သတာန် ပ္ဍဲခရိုင် တာပက်ကာ [၇] ကေုာံ လပါ်ဗၟံက်တှ်ေ တွဵုရးဗေင်္ဂလဳပလိုတ် ကေုာံ တွဵုရးအာသံ[၈] ပ္ဍဲတွဵုရးဗိဟာရ်ဂှ် ဟွံဂွံဆက်ဆဵုကေတ်ရ၊၊ ပ္ဍဲနိပဝ်ဂှ် ပ္ဍဲဒေသသကုတ်လပါ်ပလိုတ် ကေုာံ လဒေါဝ် ဒၞာဲဒေသတိသၟဝ် ဒၞာဲမဂွံဆဵုဂၠိုင်အိုတ်ဂှ် ပ္ဍဲ ခရိုင်ပုရုပန္ဒေဟိ၊ ကပိလဝှ် ကေုာံ နဝလဗာရသဳတအ်ရ၊၊[၉]
ပ္ဍဲအာရှဒိုဟ်အဂၞဲဂှ် ဂွံဆဵုကေတ် ၜါဒၞာဲ၊ ဒၞာဲလပါ်သၟဝ်ကျာဂှ် ပ္ဍဲဍုင်ကြုက် ကဵု ဍုင်ဗမာ၊ ဒၞာဲလပါ်သၠုင်ကျာဂှ် ပ္ဍဲဍုင်ကာမ္ဗောဒိယာ ကေုာံ ဗဳယေတ်နာမ် [၁၀] မွဲအခိင်တေအ် ပ္ဍဲဍုင်သေံ ကေုာံ ဖလိပိန်တအ်လေဝ် ကေင်နွံကီုရ၊၊ ဆဂး အခိင်လၟုဟ် ပ္ဍဲဒေသတအ်ဂှ် ကၠေအ်ကၠက်အာရ၊၊ ပ္ဍဲသၞာံ ၂၀၁၁ ဂှ် ညးတအ် ရပ်ဏာ ဂစေံ ၂၄ တုဲ ဗလးစွံ ပ္ဍဲဍုင်သေံ ပ္ဍဲဒၞာဲမကေင်နွံလဝ်တြေံဂှ်ရ၊၊ [၁၁] ပ္ဍဲအဝ်သတြေလျာဂှ် ဂွံဆဵုကေတ် ပ္ဍဲဒေသလပါ်ဒိုဟ်ဨသာန် ကေုာံ ဒၞာဲလ္ၚဵု ဍေဟ်တအ်မပြံင်လုပ်ညိညကီုရ၊၊ [၁၂] ပၞောဝ်ကဵုဒၞာဲသီုဖအိုတ်ဂှ် ပ္ဍဲအိန္ဒိယဂှ် ဂွံဆဵုဂၠိုင်အိုတ်ရ၊၊
ပ္ဍဲဍုင်မန်ဗၟာဂှ် ဂစေံအကြေဲ ကြပ်ကၠေအ်ဒၟံင်ရ၊၊ အတိုင်ပရိုင် နူ ဂကောံမင်မဲသတ်ဂြိုပ် (Wildlife Conservation Society of Myanmar - WCS) မဟီုမ္ဂး ပ္ဍဲသၞာံ၂၀၁၇ ဂှ် ဂွံစၟတ်သမ္တီကေတ် ခပေါဲ ဂစေံအကြေဲ ၜိုတ် ၅၀ ခပေါဲရ၊၊ ဗွဲတၟေင် ဂွံဆဵုကေတ် ပ္ဍဲရးဨရာဝတဳ၊ ပ္ဍဲ ပွိုင်ဍုင်မအူပင်ဂှ် ၁၅ ခပေဲါ၊ ပွိုင်ဍုင်ပါန်ဇၞောန် (ပန်းတနော်) ဂှ် ၂ ခပေါဲ၊ ပ္ဍဲပွိုင်ဍုင် Ent Mey ၂ ခပေါဲ၊ ပ္ဍဲပွိုင်ဍုင်ဝါခမာ (ဝါခဲမ) ဂှ် ၃၁ ခပေဲါ၊၊ [၁၃]
ဂၠာဲစစၞ
[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]ဂစေံအကြေဲဂှ် ဗက်ဂၠာဲဂစုင်စစၞ ပ္ဍဲဒၞာဲဍာ်ဍာဍာ (ဗွဲမဂၠိုင် ဒၞာဲမဍာနူ ၃၀ သေန်ဒဳမဳတာ (၀.၉၈ ပေ)) ဟွံသေင်မ္ဂး ပ္ဍဲသလာတ်ဝါ ဗွဲမဂၠိုင်မ္ဂး ဍေဟ်တအ် ပ္ဍဲဒၞာဲတိကဗေင် နကဵုသၟူဍေဟ်တအ်ရ၊၊ ပ္ဍဲအခိင်ကညင်မ္ဂး ပ္ဍဲကာမ္ဗောဒိယျာဂှ် ဍေဟ်တအ် မံင်ဒၞာဲတိထၞေက် ဒၞာဲဍာ်နွံ အကြာ ၈-၁၀ သေန်ဒဳမဳတာတအ်ရ၊၊[၁၄] ဍေဟ်တအ်ဂှ် ဒှ်ဂကူစစၞနာနာသာ် - စစၟစၟောန် (ဗွဲတၟေင် စၟဟတိုပ်ဗာတ်)၊ တၞံမတိုန်ပ္ဍဲဍာ်ဂမၠိုင်၊ က၊ ၚဴ၊ ကၞု ကေုာံ မသတ်ဆုသတ်ဒုန်ဂမၠိုင်ရ၊၊ [၁၅] လဆောဝ်မ္ဂး စၞစဇၞော်ဇၞော် ဗီုကဵု ဇြုံဍာ် ဂှ်လေဝ် ၜံက်စကီုရ၊၊[၁၆] လဆောဝ်မ္ဂး ဗွဲမအောန် ခၟာဲအရုတ် ကဵု ခၟာဲဂစေံတၞဟ်လေဝ် ဍေဟ်တအ် စစဒှ်ဒၟံင်ကီုရ၊၊[၁၇] တၞံပ္ဍဲဍာ်တအ်ဂှ်မ္ဂး ဍေဟ်တအ် စတၞံ၊ ခၟာဲ ချောဲၜတ်တ် သီုကဵု မဆု မဒုန် မသြောအ်တအ်ဂှ်လေဝ် စကီုရ၊၊[၁၈]
ဝေင်ဝုတ် ကေုာံ ဖျေဟ်ခၟာဲ
[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]ဂစေံအကြေဲတအ် ကရေဲ ရမ္သာင်ထတ်ကွေဟ်ရ၊၊ ဍေဟ်တအ် ပစူပတိုန်က္ဍိုပ်ဍေဟ်တအ်တုဲ ဂိုတ်ပတိတ်ရမ္သာင် နူခဍောင်ကအ်ထတ်တ်ရ၊၊ ဆောပွံင် ၝောအ်ကဵုကၟက်ဂှ် မလေပ်ကရေဲတိုန် ရမ္သာင်တုပ်ပ်ရ၊၊ ဍေဟ်တအ်ကဵုရမ္သာင်လရိုဟ်ထတ်တ်ရ၊၊ ဂစေံပွံင် ၝောအ်ကဵုကၟက်ၜါဂှ် မလေပ်လှ်ေဂေတ်ရေင်သကအ် ပ္ဍဲအခိင်ကာလ မဗက်ၝောအ်ကီု သီုကဵု ပ္ဍဲအခိင်ဓမ္မတာရ၊၊ ပွမလှ်ေဂှ် ဒှ်အရာ ဍေဟ်တအ် မထ္ၜး ဍေဟ်တအ် မိပ်စိုတ် ပ္ဍဲအခိင် မဒက်ခပေဲါတုဲ သာ်ဂှ်ဟွံသေင် ပ္ဍဲအခိင် ခၟာဲမဍတ်တအ်ရ၊၊[၁၉] ဂစေံအကြေဲ ဖျေဟ်ခၟာဲ ပ္ဍဲအိန္ဒိယ ပ္ဍဲအခိင်ဗြဲမုန်သုန် (နူဂိတုဂျူလာင် စဵုကဵု ဂိတုအံက်တဝ်ပါ) အတိုင်စၟတ်သမ္တီမ္ဂး အကြေဲတအ် မလေပ်ဖျေဟ်ခၟာဲ ဟွံရုဲအခိင်ရ၊၊ ဍေဟ်တအ် ဒက်ခပေါဲ ဇၞော်ဇၞော် ပ္ဍဲအကြာလှာ အကြာ တိထၞေက် ဟွံသေင်မ္ဂး ပ္ဍဲခံက်သြောအ်တအ်ရ၊၊ ခပေါဲဂှ် ဒက်လဝ် နကဵုတၞံမတိုန်ဒၟံင်လတူဍာ် နမဝးပဒေါမ်ဖျေဟ်လဝ်တုဲ စွံဖျေဟ်ဂြအ်ချောဲဆံက်တအ် ညံင်ဂွံသၠုင် နူဍာ်ညိ မကၠောန်လဝ် ညံင်မဒက်လဝ် တကအ်ဍောတ်တ်မွဲကီုရ၊၊ ခပေါဲဂှ် ဟွံစဵုဒၞာ ကၟာတ်လဒဵုလဝ်တုဲ ဂွံညာတ်အာ နူကဵု သ္ၚောဲသ္ၚောဲမာန်တုဲ ယဝ်ရ အန္တရာဲမွဲမွဲကၠုင်မ္ဂး ပွံင်တြုဟ်ဗြဴၜါဂှ် စဵုဒၞာတဝ်စၞေဟ်ရ၊၊ ဆဂး ခၟာဲဍေဟ်တအ် ဒးဒုင်စကဵု ဂစေံတၞဟ် ဗီုကဵုခဍာ်တအ် ဗွဲမဂၠိုင်ရ၊၊ ဗွဲမဂၠိုင် အခိင်ဍေဟ်တအ် မအာဂၠာဲစစၞဂှ် ခၟာဲဂှ် ဒးဒုင်စဏာ ကုညးတၞဟ်ရ၊၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ခၟာဲမအံင်မာန်ဂှ် နွံစ ၜိုတ် ၂၀%ဓဝ်ရ၊၊
[[File:Saras Cranes with a chick.jpg|thumb | upright |A pair with young in Velavadar
နိဿဲ
[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]
- ↑ Antigone antigone. IUCN Red List of Threatened Species. Version 2013.2. International Union for Conservation of Nature (2012).
- ↑ Blanford, W.T (1896). "A note on the two sarus cranes of the Indian region". Ibis 2: 135–136. doi: .
- ↑ Wood, T.C. & Krajewsky, C (1996). "Mitochondrial DNA sequence variation among the subspecies of Sarus Crane (Grus antigone)" (PDF). The Auk. 113 (3): 655–663. doi:10.2307/4088986.
- ↑ Sundar, KSG; Choudhury, BC (2003). "The Indian Sarus Crane Grus a. antigone: a literature review". J. Ecol. Soc. 16: 16–41.
- ↑ Rasmussen, PC & JC Anderton (2005). Birds of South Asia: The Ripley Guide. 2. Smithsonian Institution and Lynx Edicions. pp. 138–139.
- ↑ Johnsgard, Paul A. (1983). Cranes of the world. Indiana University Press, Bloomington. ISBN 0-253-11255-9.
- ↑ Azam, Mirza Mohammad & Chaudhry M. Shafique (2005). "Birdlife in Nagarparkar, district Tharparkar, Sindh" (PDF). Rec. Zool. Surv. Pakistan. 16: 26–32
- ↑ Choudhury, A. (1998). "Mammals, birds and reptiles of Dibru-Saikhowa Sanctuary, Assam, India". Oryx. 32 (3): 192–200.
- ↑ Sundar, K.S.G.; Kaur, J.; Choudhury, BC (2000). "Distribution, demography and conservation status of the Indian Sarus Crane (Grus a. antigone) in India". J. Bombay Nat. Hist. Soc. 97 (3): 319–339.
- ↑ Archibald, G.W.; Sundar, KSG; Barzen, J. (2003). "A review of the three subspecies of Sarus Cranes Grus antigone". J. Ecol. Soc. 16: 5–15.
- ↑ Insee, Jiranan; Kamolnorranath, Sumate; Baicharoen, Sudarat; Chumpadang, Sriphapai; Sawasu, Wanchai; Wajjwalku, Worawidh (2014). "PCR-based Method for Sex Identification of Eastern Sarus Crane (Grus antigone sharpii): Implications for Reintroduction Programs in Thailand". Zoological Science. 31 (2): 95–100.
- ↑ Marchant, S.; Higgins, P.J. (1993). Handbook of Australian, New Zealand & Antarctic birds. Oxford University Press, Melbourne.
- ↑ https://www.mmtimes.com/news/nearly-50-sarus-crane-nests-identified.html Archived ၂၀၁၉-၁၁-၀၆ at the Wayback Machine
- ↑ Yav, Net; Parrott, Marissa; Seng, Kimhout; Zalinge, Robert van (2015). "Foraging preferences of eastern Sarus Crane Antigone antigone sharpii in Cambodia". Cambodian Journal of Natural History. 2015: 165.171.
- ↑ Sundar, KSG; Choudhury, BC (2003). "The Indian Sarus Crane Grus a. antigone: a literature review". J. Ecol. Soc. 16: 16–41.
- ↑ Johnsgard, Paul A. (1983). Cranes of the world. Indiana University Press, Bloomington. ISBN 0-253-11255-9.
- ↑ Chauhan, R; Andrews, Harry (2006). "Black-necked Stork Ephippiorhynchus asiaticus and Sarus Crane Grus antigone depredating eggs of the three-striped roofed turtle Kachuga dhongoka" (PDF). Forktail. 22: 174–175.
- ↑ Johnsgard, Paul A. (1983). Cranes of the world. Indiana University Press, Bloomington. ISBN 0-253-11255-9.
- ↑ Johnsgard, Paul A. (1983). Cranes of the world. Indiana University Press, Bloomington. ISBN 0-253-11255-9.