အခိုက်အလိုက် ရမ္သာၚ်မန်

ပ္ဍဲပိုဒ်ကြိယာကၟက်ဂမၠိုင် နူပိုဒ်အကမ္မကကြိယာ ပြံင်ဗဒှ် ပိုဒ်သကမ္မကကြိယာ၊ ပိုဒ်နာမ်

ပိုဒ်ကြိယာကၟက် (အကမ္မကကြိယာ) လ္ၚဵု ဖျာ်ပရးပတိတ် အက္ခဝ်ကၟက်မၞုံပ္ဍဲပိုဒ်ကြိယာဂှ်တုဲ ဒှ်အာ ပိုဒ်(သကမ္မကကြိယာ)ရ။ ပိုဒ်နာမ်လေဝ် ဒှ်မာန်။ လဆောဝ် အကြာအက္ခဝ်တမ်ပိုဒ်ကြိယာ ကဵု အက္ခဝ်ကၟက်ဂှ် ပြံက်စုတ် အက္ခဝ်ဂစိုတ်(မ်)တုဲ ပိုဒ်ကြိယာဂှ် ဒှ်အာ ပိုဒ်နာမ်ကီု။

ဥပမာ = ပိုဒ်အကမ္မကကြိယာ(ကၠက်)ဂှ် ဖျာ်ပရးပတိတ် အက္ခဝ်ကၟက်(လ) မၞုံပ္ဍဲပိုဒ်ကြိယာဂှ်တုဲ ဒှ်အာ ပိုဒ်သကမ္မကကြိယာ(ကလက်)ရ။ ပကတိပိုဒ်သကမ္မကကြိယာ(ကလက်)ဂှ်လေဝ် ဒှ် ပိုဒ်နာမ် မာန်ကီု။ သာ်ဂှ်ဟွံသေင်မာ အကြာအက္ခဝ်(က) မၞုံပ္ဍဲတမ်ပိုဒ်ကြိယာကဵုအက္ခဝ်(လ)ဂှ် ပြံက်စုတ် အက္ခဝ်ဂစိုတ်(မ်)တုဲ ပိုဒ်ကြိယာဂှ် ဒှ်အာ ပိုဒ်နာမ်(ကမၠက်)။ (ကလက်၊ ကမ်လက်၊ ကမ္လက်၊ ကမၠက်) ဗီုပြင်ပိုဒ်နာမ်မရဴသာ်ဝွံ ချူဂွံတၞဟ်ဟ်ရ။ ၜိုန်ဂှ် ဗက်ကဵုအခိုက်ကသူလိက်အခိင်လၟုဟ်တုဲ (ကလက်၊ ကမၠက်) ဂှ် ချူညိ။ စၞးဂှ် ညးတမၠာ ချူတဴ (ကမ္လက်)ရ။ (ကမ်လက်)ဂှ် ပ္ဍဲလိက်တၟံ နွံလေပ်၊ ဆဂး အခိုက်မချူဂှ် တၞဟ်ခြာတဴ။ ပိုဒ်နာမ်(ကလက်၊ ကမၠက်)ဂှ် လၟောဝ်စှ်ေ နူပိုဒ်အကမ္မကကြိယာ၊ သကမ္မကကြိယာ သီုၜါရ။ ခပ်သီပိုဒ်နာမ်တံဂှ် ဒှ် နာမ်ဝိသေသ်၊ ကြိယာဝိသေသ် မာန်ဖအိုတ်ရ။

နဲမဂွံဖျာ်ပရး ဗွဲခမၞန် သၟဝ်ဝွံ စၟတ်သမ္တီကေတ်ညိ။
ပိုဒ်ကြိယာကၟက်သၟေဟ်တအ်ဂှ်လေဝ် နနဲသာ်ဝွံဟေင် ဖျာ်ပရးကေတ်ရ။

ကၠက် (အကမ္မကကြိယာ)

က + လက်         = ကလက်။ (သကမ္မကကြိယာ၊ ပိုဒ်နာမ်)

က + မ် + လက်     = ကမ်လက်၊ ကမ္လက်၊ ကမၠက်။ (ပိုဒ်နာမ်)

     ဒြိပ် (အကမ္မကကြိယာ)

ဒ + ရိပ်            = ဒရိပ်၊ (သကမ္မကကြိယာ၊ ပိုဒ်နာမ်)

           ဒ + မ် + ရိပ်       = ဒမြိပ်။ (ပိုဒ်နာမ်)

သမ္တီ။ (ကမၠက်)ဂှ် ဗှ်ပတိတ် ရမျှာင်(ကမ်လက်)ညိ။ လ္ပဗှ်ပတိတ် ရမျှာင်(ကမ်မလက်)ညိ။ ပိုဒ်နာမ် သၟေဟ် မၞုံကုအက္ခဝ်ဂစိုတ်(မ်)လဒေါဝ်တံဂှ် ဗှ်ပတိတ် ရမျှာင်နနဲဝွံအိုတ်ညိ။

ပိုဒ်ကြိယာကၟက်

အကမ္မကကြိယာ	သကမ္မကကြိယာ	နာမ်	နာမ်
ကြဳ၊တြဳ	ကရဳ၊တရဳ	ကရဳ၊တရဳ	ကမြဳ၊တမြဳ
ကြေက် (ဗြု)	+	ကရေက်	ကမြေက်
ကြင်၊ကြောဝ်	ကရင်၊ကရောဝ်၊	ကရင်၊ကရောဝ်	ကမြင်၊ကမြောဝ်
ကြံင်၊တြံင်၊	ကရံင်၊တရံင်၊	ကရံင်၊တရံင်	ကမြံင်၊တမြံင်
ကြပ်	ကရပ်၊တရပ်	ကရပ်၊တရပ်	ကမြပ်၊တမြပ်
ကြေပ်၊တြေပ်	ကရေပ်၊တရေပ်	ကရေပ်၊တရေပ်	ကမြေပ်၊တမြေပ်
ကြေန်၊တြေန်	ကရေန်၊တရေန်	ကရေန်၊တရေန်	ကမြေန်၊တမြေန်
ကြာံ	+	ကရာံ	ကမြာံ
ကြဵု (ဇာ)	+	ကရဵု	ကမြဵု
ကြံ၊တြံ	ကရံ၊တရံ	ကရံ၊တရံ	ကမြံ၊တမြံ
ကြောအ်	ကရောအ်၊တရောအ်	ကရောံ	ကမြောံ၊တမြောံ
ကၠိ	ကလိ	ကလိ	ကမၠိ
ကၠု	ကလု	ကလု	ကမၠု
ကၠဴ	ကလဴ	ကလဴ	ကမၠဴ
ကၠး၊တၠး	ကလး၊တလး	ကလး၊တလး	ကမၠး၊တမၠး
ကၠက်	ကလက်	ကလက်	ကမၠက်
ကၠိုက်	ကလိုက်	ကလိုက်	ကမၠိုက်
ကၠံင်	ကလံင်	ကလံင်	ကမၠံင်
ကၠုတ်၊တၠုတ်	ကလုတ် ၊တလုတ်	ကလုတ်၊တလုတ်	ကမၠုတ်၊တမၠုတ်
ကၠေတ်	ကလေတ်	ကလေတ်၊	ကမၠေတ်
ကၠေဲ	ကလေဲ	ကလေဲ	ကမၠေဲ (Shining)
ကၠေဝ်	ကလေဝ်	ကလေဝ်	ကမၠေဝ်
ကၠိုဟ်	ကလိုဟ်၊တလိုဟ်	ကလိုဟ်၊တလိုဟ်၊	ကမၠိုဟ်၊တမၠိုဟ်
ကၠေံ	ကလေံ၊တလေံ	ကလေံ၊တလေံ	ကမၠေံ၊တမၠေံ
ကၠောံ၊တၠောံ	ကလောံ၊တလောံ	ကလောံ၊တလောံ၊	ကမၠောံ၊တမၠောံ
ကွိုင်၊ တွိုင်	ကဝိုင်၊ တဝိုင်	ကဝိုင်၊ တဝိုင်	+
က္အီ၊ ဂ္အီ	ကအီ၊ဂအီ	ကအီ၊ဂအီ	ကမ္အီ၊ဂမ္အီ
ခြာ	ခရာ	ခရာ	ခမြာ
ခြံင်	+	ခရံင်	ခမြံင်
ခၠိန်	ခလိန်	ခလိန်	ခမၠိန်
ခၠင်	ခလင်	ခလင်	ခမၠင်
ခၠုံ	ခလုံ	ခလုံ	ခမၠုံ
ဂၞက်	ဂနက်	ဂနက်	ဂမၞက်
ဂြဴ	ဂရဴ	ဂရဴ	ဂမြဴ
ဂြက်	ဂရက်	ဂရက်	ဂမြက်
ဂြေက်	ဂရေက်	ဂရေက်	ဂမြေက်
(ဂြိုက်)	ဂရိုက်၊ဒရိုက်	ဂရိုက်၊ဒရိုက်	ဂမြိုက်၊ဒမြိုက်
(ဂြာင်)	ရာင်၊ဒရာင်	ဂရာင်၊ဒရာင်	ဂမြာင်၊ဒမြာင်
ဂြိင်၊ဒြိင်(ဂြင်)	ဂရိင်၊ဒရိင်(ဂရင်)	ဂရိင်၊ဒရိင်(ဂရင်)	ဂမြိင်၊ဒမြိင်(ဂမြင်)
ဂြိုင်	ဂရိုင်	ဂရိုင်	ဂမြိုင်
ဂြတ်၊ဒြတ်	ဂရတ်၊ဒရတ်	ဂရတ်၊ဒရတ်	ဂမြတ်၊ဒမြတ်
ဂြာတ်၊ဒြာတ်	ဂရာတ်၊ဒရာတ်	ဂရာတ်၊ဒရာတ်	ဂမြာတ်၊ဒမြာတ်
ဂြာံ(သုန်)	ဂရာံ၊ဒရာံ	ဂရာံ၊ဒရာံ	ဂမြာံ၊ဒမြာံ
ဂြုဲ	ဂရုဲ	ဂရုဲ	ဂမြုဲ
ဂြအ်၊ဒြအ်	ဂရအ်၊ဒရအ်	ဂရအ်၊ဒရအ်	ဂမြအ်၊ဒမြအ်
ဂၠ	ဂလ	ဂလ	ဂမၠ
ဂၠိ၊ ဒၠိ	ဂလိ၊ဒလိ	ဂလိ၊ဒလိ	ဂမၠိ၊ဒမၠိ
ဂၠု၊ဒၠု	ဂလု၊ဒလု	ဂလု၊ဒလု	ဂမၠု၊ဒမၠု
ဂၠက်	ဂလက်	ဂလက်	ဂမၠက်
ဂၠုက်၊ဒၠုက်	ဂလုက်၊ဒလုက်	ဂလုက်၊ဒလုက်	ဂမၠုက်၊ဒမၠုက်
ဂၠေါ်၊ဂၠံက်	ဂလော်၊ဂလံက်	ဂလော်၊ဂလံက်	ဂမၠော်၊ဂမၠံက်
ဂၠိုက်	ဂလိုက်	ဂလိုက်	ဂမၠိုက်
ဂၠိင်၊ဇၠိင်	ဂလိင်၊ဇလိင်	ဂလိင်၊ဇလိင်	ဂမၠိင်၊ဇမၠိင်
ဂၠိုင်	ဂလိုင်	ဂလိုင်	ဂမၠိုင်
ဂၠါန်၊ဒၠါန်	ဂလာန်၊ဒလာန်	ဂလာန်၊ဒလာန်	ဂမၠာန်၊ဒမၠာန်
ဂၠေါန်	ဂလောန်၊ဒလောန်	ဂလောန်၊ဒလောန်	ဂမၠောန်၊ဒမၠောန်
ဂၠိပ်	(ဂလိပ်၊ဒလိပ်)	ဂလိပ်၊ဒလိပ်	ဂမၠိပ်၊ဒမၠိပ်
ဂၠေဲါ	ဂလောဲ	ဂလောဲ	ဂမၠောဲ
ဂၠေံ	ဂလေံ	ဂလေံ	ဂမၠေံ
ဂွ	ဂ၀	ဂ၀	+
ဂွု	ဂဝု	ဂဝု	+
ဂွင်	ဂ၀င်	ဂ၀င်	+
ဂွေင်၊ ဒွေင်	ဂဝေင်၊ ဒဝေင်	ဂဝေင်၊ ဒဝေင်	+
စၠး	စလး	စလး	စမၠး
ဇၞော်	ဇနော်	ဇနော်	ဇမၞော်
ဇြ	(ဇရ)	ဇရ	ဇမြ
ဇြိုန်	+	ဇရိုန်	ဇမြိုန်
ဇြာဲ	ဇရာဲ	ဇရာဲ	ဇမြာဲ
ဇၠိ	ဇလိ	ဇလိ	ဇမၠိ
ဇၠိုက်	ဇလိုက်	ဇလိုက်	ဇမၠိုက်
ဇ္ၚောဲ	ဇၚောဲ	ဇၚောဲ	ဇမ္ၚောဲ
ဇၠေံ	ဇလေံ	ဇလေံ	ဇမၠေံ
တြး	တရး	တရး	တမြး
တြေံ	တရေံ	တရေံ	တမြေံ
တၠာဲ	တလာဲ	တလာဲ	တမၠာဲ
တ္ၚံက်၊တ္ၚေဲ	တၚံက်၊တၚေဲ	တၚံက်၊တၚေဲ	တမ္ၚံက်၊တမ္ၚေဲ
တ္ၚအ်	တ္ၚအ်	တ္ၚအ်	တမ္ၚအ်
ဒြဴ	ဒရဴ	ဒရဴ	ဒမြဴ
ဒြေပ်၊ဒြိပ်၊ဂြိပ်	ဒရေပ်၊ဒရိပ်၊ဂရိပ်	ဒရေပ်၊ဒရိပ်၊ဂရိပ်	ဒမြေပ်၊ဒမြိပ်၊ဂမြိပ်
ဒြံ၊ဒြအ်	ဒရံ၊ဒရအ်	ဒရံ၊ဒရအ်	ဒမြံ၊ဒမြအ်
ဒၠိ	ဒလိ	ဒလိ	ဒမၠိ
ပြေ	ပရေ	ပရေ	ပမြေ
ပြဲ	ပရဲ	ပရဲ	ပမြဲ
ပြး	ပရး	ပရး	ပမြး
ပြာတ်	ပရာတ်	ပရာတ်	ပမြာတ်
ပြာပ်	ပရာပ်	ပရာပ်	ပမြာပ်
ပြောပ်	ပရောပ်	ပရောပ်	ပမြောပ်
ပြောမ်၊ပြောံ	ပရောံ	ပရောံ	ပမြောံ
ပြာဲ၊ဖြာဲ	ပရာဲ၊ဖရာဲ	ပရာဲ၊ဖရာဲ	ပမြာဲ၊ဖမြာဲ
ပြဵု	ပရဵု	ပရဵု	ပမြဵု
ပြဟ်(ပြေဟ်)	ပရဟ်(ပရေဟ်)	ပရဟ်(ပရေဟ်၊)	ပမြဟ်(ပမြေဟ်)
ပြိုဟ်	ပရိုဟ်	ပရိုဟ်	ပမြိုဟ်
ပၠိုတ်	ပလိုတ်	ပလိုတ်	+
(ပၠန်)	ပလန်	ပလန်	+
(ဖြဳ)	ဖရဳ	ဖရဳ	ဖမြဳ
ဖၠာ်(ဖျဳ)	ဖလာ်(ဗစဳ)	ဖလာ်(ဗစဳ)	ဖမၠာ်(ဗမ္စဳ)
ဗြ	ဗရ	ဗရ	ဗမြ
ဗြု	ဗရု	ဗရု	ဗမြု
(ဗြူ)	ဗရူ	ဗရူ	ဗမြူ
ဗြက်	ဗရက်	ဗရက်	ဗမြက်
ဗြေက်	ဗရေက်	ဗရေက်	ဗမြေက်
ဗြိုက်	ဗရိုက်	ဗရိုက်	ဗမြိုက်
ဗြန်	ဗရန်	ဗရန်	ဗမြန်
ဗြုန်	+	ဗရုန်	ဗမြုန်
ဗြမ်၊ ဗြံ	ဗရံ	ဗရံ	ဗမြံ
ဗြုဲ	ဗရုဲ	ဗရုဲ	ဗမြုဲ
ဗြံ၊ ဗြအ်	ဗရံ	ဗရံ	ဗမြံ
ဗၠင် (ဗၠန်)	ဗလင်	ဗလင်	ဗမၠင်
ဗၠေင်	ဗလေင်	ဗလေင်	ဗမၠေင်
ဗၠတ်	ဗလတ်	ဗလတ်	ဗမၠတ်
ဗၠေတ်	ဗလေတ်	ဗလေတ်	ဗမၠေတ်
ဗၠန်	ဗလန်	ဗလန်	ဗမၠန်
ဗၠဟ် (ဗၠန်ဗၠဟ်)	ဗလဟ်	ဗလဟ်	ဗမၠဟ်
လၞုဟ်	လနုဟ်	လနုဟ်	လမၞုဟ်
လ္ၚု	လၚု	လၚု	လမ္ၚု
လ္ၚုင်၊သ္ၚုင်	လၚုင်၊သၚုင်	လၚုင်၊သၚုင်	လမ္ၚုင်၊သမ္ၚုင်
လှိင်	လဟိင်	လဟိင်	+
ဩ	သရ	သရ	သမြ
သြိင်	သရိင်	သရိင်	သမြိင်
သၠောင်	သလောင်	သလောင်	သမၠောင်
သွာ	သွာ၊ သဝါ	သွာ၊ သဝါ	+
သ္ဇိုင်	(သဇိုင်)	သဇိုင် (လယိုင်)	(လမျိုင်)
သ္ၚဳ	သၚဳ	သၚဳ	သမ္ၚဳ
သ္ၚိုက်	+	သၚိုက်	သမ္ၚိုက်
သ္ၚာတ်(ဒြဴ)	သဟာတ်(ဒရဴ)	သဟာတ်(ဒရဴ)	သမ္ၚာတ်(ဒမြဴ)
သ္ၚံ၊ သ္ၚမ်	သၚမ်	သၚမ်	သမ္ၚံ၊ သမ္ၚမ်
သ္ဍိုင်	သဍိုင်	သဍိုင်	သမ္ဍိုင်

---

ကြဳ၊ တြဳ = ကရဳ၊ တရဳ = ကမြဳ၊ တမြဳ

ကြေက် = ကရေက် = ကမြေက်

ကမြေက်သဓဵု ဗြုကြဵုကလုက်။ (လိက်သင်္ဂဒါ)

ကြင်၊ ကြောဝ် = ကရင်၊ ကရောဝ် = ကမြင်၊ တမြင်၊ ကမြောဝ်၊ တမြောဝ်

ကြံင်၊ တြံင် = ကရံင်၊ တရံင် = ကမြံင်၊ တမြံင်

ညံင်ယာတ်ကာန်တမြံင် မသ္တောံၜတ် ကဵုယာတ်ဒိပ်မဇိပ်ကၠိပ်တဴကီု။

(ပြကိုဟ်ပမာသိဒ္ဓိ၊ ကျာ်ဇၞော်အသွောံ။)

ကြပ် = ကရပ်၊ တရပ် = ကမြပ်၊ တမြပ်

ကြေပ်၊ တြေပ် = ကရေပ်၊ တရေပ် = ကမြေပ်၊ တမြေပ်

ကြေန်၊ တြေန် = ကရေန်၊ တရေန် = ကမြေန်၊ တမြေန်

ကြာံ = ကရာံ = ကမြာံ

ကျာ်ဒှ်ကျာ်ဒှ် ဒယှ်ကမြာံ၊ ပ္ဍဲတုဿိတာ မှောဝ်ဇာအဵုလာံ၊ နူဗြီုစှ်ေကၠုင် ဍုင်မနုဿာံ၊ ဒှ်ကျာ်ပြာ်လိုက် ယိုက်ဒၟံင်အလာံ။

(လိက်ဗောဓိသတ်စှ်)

ကြဵု = ကရဵု = ကမြဵု

ဗြုကြဵုဇာတဴ။ ဗရုကမြဵု။

ကြံ၊ တြံ = ကရံ၊ တရံ၊ ကမြံ၊ တမြံ

သူရာဒၟိက်သဒိုဟ် တရံကၠေံ ညးဝွံ ပိုဲဍိက် သုင်တုဲ ဆမဟဒှ်ကၞုဲကီု မဂွံဒှ်ဒၟံင် မၞိဟ်ကီု။ သုင် သူရာဒၟိက် မွဲတုဲ ဒှ်အာ ရုပ်တမြံ၊ ဂတီု သြိုဟ်၊ ဒးလရိုအ်ယာံ။

(ဇာတ်သူရာပါဏ၊ သ္ကေံဇာတ်ဨကနိပါတ်၊ န၀မ၀က်၊)

ဒှ်ကၠဵုတမြံ ဗွဲမလံကာ၊ ဇြာဲသ္အဟ်ကၠောဝ်ပုင် ဒြိပ်ကၠုင်ဒြိပ်အာ၊ မသုန်ကၠံဝါ ယုတ်မာလောန် ဗၞတ်၊ ဒှ်မၞိဟ်ဟွံဗၠး ဒးတြံဥူမတ်၊ ဆတမြံသၟတ် ဂၠိုင်ဗၞတ်တွဵု။

(လိက်ပယးအနိစ္စ၊)

ကြောအ်၊ ကြောံ၊ တြောံ = ကရောံ၊ တရောံ။ ကမြောံ၊ တမြောံ

ၜိုန်တိတ်ပဂမှဳ ပ္ဍဲဂြိုပ်ဂှ်ကီုလေဝ် ပ္ဍဲဓဝ်ဂမှဳဂှ် ဟဂွံပ္ကီုလွဳ၊ ကရောံ ဇကု၊ ဂလိုင် ဖျုန်တုဲ ဆမဝေင်ဂြိုင် ကေတ်သၟးရ။

(ဇာတ်ဝိဃာတ၊ ဆနိပါတ်၊)

အဏံတုန်ပၠန် သၟိင်မန်ရာဇာ၊ ကောံဂၞကျာ်ရ ပုပ္ဖမာလာ၊ ဥပ္ပကာပၠန် ကောန်ဂၠုသၟိင်မ၊ မိနဳမိတှ် ဂၠဲါရုဲစှ်ကၠာ၊ ပူဂဵုပေင်ဟေင် ဗတာင်သေင်ဟာ၊ ဍာ်တှ်တမြောံ ကဵုဖျုင်ကောန်ကၠာ၊ ဖျီုဗစပၠန် ကောန်ဂၠုထဝ်ဏှာ။

(လိက်မိၝောံနန်)

သၟတ်ဗြဴကမြောံ။ ဍာ်တှ်တမြောံ။

ကၠိ = ကလိ၊ တလိ၊ ကမၠိ၊ တမၠိ

ညံင်ရဴယာတ်တမၠိကီုရ။ ယြဴယာတ်မွဲ ဍေံ မကၠိခ္ဍက်အာတုဲ မူသာ်တၠယာတ်မပရော။

(သၠပတ်ပမာအဘိဓဝ်၊)

လှိုက်ကမၠိ။

ကၠု = ကလု = ကမၠု

ကၠဴ = ကလဴ၊ ကမၠဴ

အခၟမန် ကၠောန်စွံလဝ် လိက် ကဵုခါံသဳ။ ဟီုဂး ပ္ဍဲလိက်ဂှ်၊ ခါံသဳ ဒုင်ကာ ဂမာန် မင်သ္ၚိ၊ ဂမာန် မင်သ္ၚိ ခါံသဳ ဒုင်ကာ။ စုတ် လိက်တုဲ ဗှ် ပိဝါ။ မၞိဟ်ဂမၠိုင် ဗ္စာရဏာ ဟွံစိုပ်၊ တုပ်ညံင်ဂမာန် မွဲအလန် ခါံသဳ မွဲအလန်၊ ဒှ် ပ္ဍဲကတောဝ်ညးဂမၠိုင်။ လိက်မအခၟမန် ကၠောန်ကလဴလဝ် ဂလာန်ဂှ် ခါံသဳ တီဟွံစိုပ်၊ ကေတ်ဂိုင်ဒေပ်လဝ်ရ။

(ပြကိုဟ်ဥပ္ပန္နဟံသာ၀တဳရာဇာဝံကထာ၊)

ရမျှာင် ကၠဴ။ ကလဴ ရမျှာင်။

မုဂ = ညးမကၠဴ၊ ကမၠဴ။

(ပြကိုဟ်ပကိဏ္ဏကနာနာတ္ထအဘိဓာန်၊

ညာဏဝံသထေရ်၊ ဘာရတနဒေ၀ဿာရာမ်၊ ကွာန်ကမာ၀က်၊ ၁၃၂၂၊)

ကၠး၊ စၠး၊ တၠး = ကလး၊ စလး၊ တလး = ကမၠး၊ စမၠး၊ တမၠး

သာ်ဝွံမွဲသၟပ် လဗြဴချပ်အာ၊ ဗြဴသီုဂပ္ဘ ဝါတ်သန်စကာ၊ အဲသွံစပြဟ် ဍေံဂှ်မှာ၊ ကၠးဍိက်ဗြဴမွဲ တုဲအဲစကာ၊ လဗြဴချပ်ဗက် တံင်ဓဇက်ဏာ၊ တၟံဍုင်ကွာန် လဗြဴသၟာန်အာ၊ ဇၟာပ်ကွာန်ရးသွံ ဇၟာပ်စွံဇၟာပ်ရာ၊ သီုဂပ္ဘက္ဍင် တံင်နင်တံင်ဏာ၊ အိုတ်တၟံညး ဟွံကၠးသေင်ဟာ၊ အိုတ်ဇၟာပ်ညး ရော ဟီုစောဒနာ၊ ဗြဴသီုဂပ္ဘ ဂၠဲါသွံစကၠာ၊ ပ၀လဗြဴ တၟေင်တဴသေင်ဟာ။

(လိက်ဝါရဝေါင်သ)

       ရာန်လဝ် အပေါတ်တံဏံဂှ် ကလးထောံ လှုဲတုဲရဟာ။

       ဗၞတ်မအိုတ်အာဂှ် အဲ မိက်ဂွံကလးထောံ လှုဲရ။

ကၠက် = ကလက်၊ ကလှက်၊ ကမၠက်၊ တမၠက်

ဒဇန်တုပ်တဴ ကွဴထောံခပေဲါ၊ ဒဇန်ကၠဗြန် စကောန်မွဲတဲ၊ ဒဇန်တံင်ရက် ကလက်ကောန်ပြဲ၊ တိုပ်ပ္ဍဲတိပၠန် ကောန်ဟွံရံင်မွဲ၊ ဒဴထောံဗြဴရော သၞောဝ်ဒါန်ကောအဲ၊ ဒဇန်ပန်ပြဲ နာဲမွဲပေင် အိုတ်။

(လိက်ဗြရတ်ဣဏင်ကင်ရဳ၊ မင်ရောဂေါ၊ ၁၂၇၆၊ ကွာန်ကြေဝ်ဏာ၊)

ဒိုက်ထဝ်ဒိုက်သန် ဒးခၠန်ဖဝှက်၊ ကၠင်စိုပ်ဒတုဲ ညံင်ကၞုဲတမၠက်။

(လိက်ကောန်ကၠင်၊ ၁၁၅၇၊)

ပါင်တြင်ဂှ်ပၠန် လက္ချန်ခမၞင်၊ တၟံကလောံကၠာ ပ္ဍဲဂတာဂင်၊ ကော်ရောဲပြဝါ ကဵုအာကေတ်နင်၊ ကၟာတ်ကလှက်အဵု စဵုဗီုဗဒင်၊ ကဵုဗိုန်ကဵုက္ညန် ကဵုတီုလောန်က္ဍင်၊ တုဲမၞးတံမင် ပါင်တရင်ကၞပ်၊ သတြုပိုဲပ္ညုင် ယဝ်ကၠုင်မှတ်ရပ်၊ ဂွံတုဲဂစိုတ် စအိုတ်ကၞပ်ပ်၊ သာရဝါန်ပၠန် ဂကန်လဝ်ပ္ညပ်။

(လိက်သာရဝါန်၊ အဂ္ဂဒိပ္ပ၊ ၁၁၁၈၊)

ကၠိုက် = ကလိုက် = ကမၠိုက်

       မနောဒုစရိုတ်မကၠိုက်အာ။ (လက်ကၠိုက်။)

ကၠံင် = ကလံင် = ကမၠံင်

ကၠုတ် = ကလုတ်၊ တလုတ်၊ ကမၠုတ်၊ တမၠုတ်

သဘဴတြုံဏံဂှ် တုပ်ကဵုသြောံမရ။ ထောံလဝ်ဒၞဲါလဵုတုဲ မတိုန်ဂေါဝ်ကျေဝ်ရ။ ဒဒှ်ကောန်ဏံဂှ် မဒှ် ကောန်ဗြဴရောင်၊ တုပ်ညံင်သ္ၚုရ။ ၜိုန်မကလုတ်သာ်လဵု ကဵုဒှ်ကီု ဍေံ ကၠုတ်ဟွံမာန်ရ။

(ပြကိုဟ်ဥပ္ပန္နဟံသာ၀တဳရာဇာဝံသကထာ၊ ကျာ်ဇၞော်စန္ဒာကန္တာ၊ ဘာကြုင်စိင်၊)

ကၠေတ် = ကလေတ်၊ တလေတ် = ကမၠေတ်၊ တမၠေတ်

ကၠေဲ = ကလေဲ၊ တလေဲ = ကမၠေဲ၊ တမၠေဲ

ကၠေဝ် = ကလေဝ် = ကမၠေဝ်

ဟောဒြာကမၠေဝ်ကမၠံင် ဒှ် အစံင်အတူဍုင်ကွာန်။

အလုံဂြိုပ်ဟေမ၀န် ကမၠေဝ်ဂမ္အတ်တဴ လလံင်တမ္ညဝ်တဴရ။ (သၠပတ်အရုဒုမ္မ)

ကၠိုဟ် = ကလိုဟ်၊ တလိုဟ်၊ ကမၠိုဟ်၊ တမၠိုဟ်

အဏံတုန် မဂဒူ ကေတ် ခတ်မထကတ်လဝ်ဂှ် တိတ် ဖျာ၊ အာရာန် မခါ။ တလမခါ ညာတ်၊ ဒှ် ခတ်တမၠိုဟ်ဂှ်ရ ပ စရဵု၊ ဟီု ကဵုမဂဒူ။ ဟာဲမ ခတ်တမၠိုဟ်မ မွဲမကီု၊ နကဵုလပုဟ်တဲမွဲ မ တုက်ကေတ် မခါရ။ တလမခါ မဟီု။

(ပြကိုဟ်ဥပ္ပန္နဟံသာ၀တဳရာဇာဝံသကထာ၊)

ကၠေံ = ကလေံ၊ တလေံ = ကမၠေံ၊ တမၠေံ

ကၠောံ၊ တၠောံ = ကလောံ၊ တလောံ = ကမၠောံ၊ တမၠောံ

ကွိုင်၊ တွိုင် = ကဝိုင်၊ တဝိုင်

က္အီ၊ ဂ္အီ = ကအီ၊ ဂအီ = ကမ္အီ၊ ဂမ္အီ

ယင်ကန္တရ်ဂၞသၟိင်ၐြဳတြိဘု၀နာဒိတျဓမၟရာဇဂေါး ကျာက်ဗုဒ္ဓတလေႝယ် ညာစ်စိ တလေႝယ် က္တိရ်က္အိမ်။ ကာလ်ကျာက်ဗုဒ္ဓတလေႝယ် က္တိရ်က္အိမ်ဂေါးစိ နောရ်ဂၞိသ်ပန် ယိယႝာသ်တုရောဝ် သာက် ဍေး တီတ်စုပ် ဗြဟၟလောက် ဍေံ တိန်အာရ်။ ဗောယ်သၟရ်စိ ယိယႝာသ်ဂေါး ဍေး အာရ် ကိလေႝား အုတ်တိဍာက် ကျာလ်၊ ဗောယ်ဂၞင်စိ အုတ်ဒိသ်ပန် ကးမောယ်လကၑ ကောဋိစက္ကဝါလ် ဍေး အာရ်။ ဗ္လးဂေါးစိ ယိယႝာသ်ဂေါးတူန် လောပ် မုခဝါရ်ကျာက်ဗုဒ္ဓ တလေႝယ်ကုံ။ တလေႝယ်အာနန် ညာစ် အသ္စရ်ဂေါး လ္ငောရ်ယိလ် ကိန္တာဇုင်ကျာက်ဗုဒ္ဓ တလေႝယ်တူယ်၊ ယုက် သုံၜုပ်တေယ် သၟာည် ရောဝ်ဝေါအ်။ မ တိလႝ ပ ကိရ်ဣမ်ဝေါအ်စိ မုဟေတ်ယော။ သက်ကုဟေတ် ကျာက်ဗုဒ္ဓတလေႝယ်ဂုံလောင် သိက္အိမ် စိ ကးသက်။ ရောဝ်ဂေါး တလေႝယ်အာနန် သၟာည်ဒ။

(လိက်တၟအ်မန်သုဲစဳခုင်၊ မုက်(က)၊ ပၞောန် ၁၉၊၂၀၊၂၁၊၂၂၊၂၃၊၂၄၊၂၅၊၂၆၊၂၇၊၂၈၊၂၉)

       လျးၚေက်ဗစဳ ညံင်ဗနဳရတ်၊ ဂရိုင်ဂေါဝ်သ္အး ကအီဒးဗၞတ်၊ ရမျှာင်ညံင်တွိင် မိင်ဒးဥမတ်။

(လိက်ဇဲယျဒတ္တ)

ဟးဒကှ်ရတ် ဍောင်ဂေါဝ်တ္ၜတ်သြဴ၊ ညာတ်မၞးတံအဴ ညံင်ရဴက္အီကွာဲ၊ ဗှ်ကအီမိ မဂ္ညိစရာဲ၊ ဖျုန်ဒြိုဟ်ကောဗၠာဲ သ္ဒးလာဲရရဴ။

(လိက်ဝါရဝေါင်သ)

ခြာ = ခရာ = ခမြာ

ခြံင် = ခရံင် = ခမြံင်

ပၞာန်တိုက်ကွဳဟေင် စိင်ချေံရေင်ဗ္ဂာ၊ ညာတ်ဇာဒိသိုင် မဂၠိုင်အဒ္ညာ၊ ရုဒှ်တိုန်အဴ ဗြူပေက်ဒဴအာ၊ စိင်ချေံလောတ်ဇၟာ မၞိဟ်အကြာဒဵု၊ ကွဳဒြေပ်ခမြံင် ဇံင်ကဝ်တသဵု၊ မၞိဟ်လောတ်တပ်ဒၟံင် တေပ်ပ်ရံင်ဗဵု၊ ဇိုင်တဲခရံင် ဟွံဂံင်ကတဵု။

(လိက်သင်္ဂဒါ)

ခၠင် = ခလင်၊ ခလှင်၊ ကလှင်၊ ခမၠင်

ညာန်ပါရမဳ ဒ္ၚဳဒ္ၚဳလွဳအာ၊ ဒွက်မသုန်တန် ပဉ္စဗန္ဓာ၊ တတ်ဗ္ဒောံခလင် ဒကုတ်ခၠင်အာ၊ သတ္တံဂွံဗၠး သ္ဍးနူဝိဇ္ဇာ၊ ဖျဴဏာနဳဗာန် ထာန်ကျာ်တမၠာ။

(လိက်ဗောဓိသတ်စှ်၊)

       ၜံက်ခလင်။ ဟီုခလင် ကတောဝ်။

ပညာဝိဓူရတၠပညာဂှ် ညံင်ကံဗန္ဓုလ မကလှင်ကၠေံ ကောန်သၟီလိစ္ဆဝဳ ၅၀၀ သီုခြပ်ပသဲတံဂှ် ခၠင်သာတ်အာ။

(သ္ကေံဇာတ်ဝိဓူရ၊)

ခၠိန် = ခလိန် = ခမၠိန်

ယဒါ၊ ယြဴကာလမွဲ။ မောဟော၊ င်။ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ပ္ဍံက္တဵုဒှ်ရ။ တဒါ၊ ပ္ဍဲ။ ဥဒကံ၊ င်ဍာ် မတဴ ပ္ဍဲဟဒ ယ၀တ္ထုဂှ်။ မံသံကာလတ္ထိကံဝိယ၊ ဍေံမကၠိခၠိန်မံင် ညံင်ကဵုဍာ်ကြာတ်ကဂှ်ကီု။ ဟောတိ၊ ပ္ဍံ။

(ပြကိုဟ်လောကဝိဒူ၊ ကျာ်ဇၞော်ဗြကာဲ၊ ၁၀၃၆(၁၁၃၆))

ခၠုံ = ခလုံ = ခမၠုံ

ဂၞက် = ဂနက် = ဂမၞက်

နရက်မရနုက်ကုစှ်ၜါဂှ်လေ အယဘလိသနရက် ဂး ယၟု။ ပမင်နရက်တံဂှ် ရပ်ကေတ် သနန်ပသဲမဂဵုလဟဵုတဴဂှ် ဍေံတံ ဍန် ပါင်သတ်နရက်တံဂှ်ရ။ ပ္ဍဲကဵုလတူတိပသဲဂှ် ဍေံ ဓဇက်ပ္တိုန်တုဲ နကဵုကၞတ်ပသဲမဂဵုဍာဲတဴဂှ် ရပ်ကေတ်၊ စုတ် ဇရေဟ် သီုတဲၜါ ဇိုင်ၜါ၊ တိုက်ဂနက်လဝ် ကၞက် လတူတိပသဲဂှ်ရ။ သတ်နရက်တံဂှ် ညံင်က ဓဗိုတ်ပ္တိုန် လတူသြင်ဂှ်ကီု သတ်နရက်တံဂှ် မ္ဒးထပိုတ်ထပိုင်တဴဟေင်။

(ပြကိုဟ်လောကဝိဒူ၊ ကျာ်ဇၞော်ဗြကာဲ၊ ၁၀၃၆)

ဂြဴ = ဂရဴ = ဂမြဴ

ဂြက် = ဂရက် = ကမြက်

ဂြေက် = ဂရေက် = ဂမြေက်

သၟီမှာရတ္တ သီုဂၞကျာ်ကၠာ၊ တိုန်က္ဍိုက်က္ၜင်ဂှ် ဒေါဝ်လပှ်ကျာ၊ အလိုန်ဂရေက် စံက်စေက်လက်ဖာ၊ ဂမြိင်ထဥ လဒုကြဵုဇာ၊ ဗြုဂမြံတဴ ဂၞဴသမုတ်ဒြာ။

(လိက်ရတနပဇ္ဇောတ)

ကျာဗြုလဟဵု လလံင်ကြဵုဇာ၊ ဂရေက်က္တဵုဒှ် လပှ်ကမြဴ၊ လပှ်ဇီုဖျာ် ဍာ်တိုန်သြဴသြဴ၊ ညံင်ပ္ကဴသွာ ဗြုကြဵုဇာတဴ။

(လိက်ရတနပဇ္ဇောတ)

(ဂြိုက်) = ဂရိုက်၊ ဒရိုက် = ဂမြိုက်၊ ဒမြိုင်

(ဂြာင်) = ဂရာင်၊ ဒရာင် = ဂမြာင်၊ ဒမြာင်

တၠဂဒိုအ် ထေဲတိုန်တုဲ၊ ဟာဲဂမှဳဒၟိက် ညံင်သ္အာ၊ ဍေံ ဂးတုဲ၊ ဍေံ ကဵုထေ တိုန်ဍိုက် ဂၠုင်တုဲ၊ ဗွဲ တမ္ၚူဂှ် ဍေံ ဟွံစလောံ။ ဗွဲသၟဝ်သၞေဟ်ဂှ် ဍေံ ဖျေံဏာတုဲ ဍေံ ဂရာင် ဂၠုင်တုဲ ဗဗေင်သ္ၚာထေ တ္ဍေက်ဂဇေက် တဴရ။

(ဇာတ်အဝါရိယ၊ ဆနိပါတ်)

ပ္ဍဲဂှ်ကၠုင်စိုပ် အရှာံဂြိုပ်ဆု၊ ကျာပိုက်လရု တၞံဆုဂရာင်။

(လိက်သောဝိဉ္ဇဲယ၊ မာံရောဂေါ)

တိသုန္ဓရဳ သက်သဳဒါန်သၟဟ်၊ ဗြုသဓဵုသာင် ကဵုပါင်သတှ်၊ ညံင်ဂတးလ္ၚီ ဗြုခြီဒိုဟ်စှ်၊ ကမြေက်ဂေတ်ကြဵု ဗြုသဓဵုမြဟ်၊ ဂမြာင်လတှ် ညံင်တလှ်ဗြံ၊ သၠုင်င်သဝ်ဝ် ဇတဝ်ခြံခြံ၊ အကာသဗြု တိဂၠုဂမြံ၊ မာမိင်အသံ လွက်ကံကျာ်တြဲ၊ သမ္ၚာတ်ဒမြဴ ဒှ်တဴကင်ယဲ၊ ဇတဝ်ခြဳခြဳ ညံင်ဆုရေရဲ။

(လိက်ပါရမဳကာန်)

ဂြိင်၊ ဒြိင် (ဂြင်) = ဂရိင်၊ ဒရိင် (ဂရင်) = ဂမြိင်၊ ဒမြိင် (ဂမြင်)

အကာဲဗလ တလခန်လွာ၊ ဍေံအာဂၠဲါစ ထာန်ရညှဝါ၊ ဍေံဂၠဲါအဟာ သဳဟွံခြာဒင်၊ စိုပ်သဳဇၟာပ်စွံ ဆမဂွံနင်၊ ဒၟံင်ညိလ္ၚု ကၠာဟွံဂၠုက္ဍင်၊ ဂစေံပဝ်စဴ ကွဴဗြုကမြင်၊ ဂမြိင်ဂမြင် သင်ဂတာဇြဟ်၊ ယဝီုဍေံဂှ် သၟဟ်ကဵုဂဂဵု၊ ကမြေက်သဓဵု ကျာက္တဵုကမြဴ၊ ပယာံဂှ်ရ ဍေံမတွာ်စဴ။

(လိက်သင်္ဂဒါ)

ဂြိုင် = ဂရိုင်၊ ဂမြိုင်

မပ္တံကဵုသၟာပဝေင်ဂရိုင် ကဵုဝေင်ဂြိုင်အာ။

ဂြတ် = ဂရတ်၊ ဒရတ် = ဂမြတ်၊ ဒမြတ်

ယြဴညးမွဲ ထပိုတ်ထောံ ဇုက်ဂရတ်မၞိဟ်တံကီု၊ သီုကလိကၠေံ ဇုက်ဂရတ်ဒိဗ်တံရ။ ညး ဗၠးၜးကၠံင်ကၠး နူဇုက်ဂရတ်အိုဿီုဂှ် အဲ သ္ဂးလဝ် ရဴဝွံမ္ဂး ဗြမၞး။

(ဓမ္မပဒ၊ ဂါထာ ၄၁၇၊ ပိုဒ်ဍောင်ဓရ်ဝေါဟာရမဥ်၊

မှာထေရ်ညေယျ၊ ဘာဒုန်၊ ဍုင်ပံင်)

ယွံလေဝ်သၟိင်ဗၠာဲ နာဲတြိကုမ္ဘာ၊ မတုဲညးဟီု အဂီုတမၠာ၊ ညံင်သမၠီုမွဲ ပ္ဍဲသြင်ကမာ၊ ညာတ် ရုပ်သာဲမွဲ ပ္ဍဲဍာ်သေင်ဟာ၊ ညာတ်သၟိက်ဂွံရ သ္ပလွဳပရာ၊ သၟိပ်ဗၠိုပ်စှ်ေဍာ် သပါ်သပါ၊ ရုပ်သာဲ ရောင်သွံ ဟွံဗ္စာရဏာ၊ ဗၠိုပ်စှ်ေဟစိုပ် ဖဴက္ဍိုပ်မံက်အာ၊ တိုန်ကၠုင်ဂၠဲါတၟံ ဒက်ကံသေင်ဟာ၊ ဆင်စှ်ေသီုတၟံ ကံဂြတ်ချိုတ်အာ၊ ဟိုတ်လုတ်လွဳကၠာ ဒးမှာခန္ဓ၊ လွဳဟွံဒးဒၞဲါ ဒဵုကဵုမှာဲမှ၊ သၟိင်ပ လွဳရ ပ၀သမၠီု၊ ယာံလွဳဒၟံင်လံ ကံဂြတ်ချိုတ်ကီု၊ လွဳတုပ်သမၠီု ဖေက်လီုခန္ဓ၊ ကၠာဟွံသ္ဍိုက်ဂွ ပၠန်စဴရသၟိင်။

(လိက်မိၝောံနန်)

ဂြာတ်၊ ဒြာတ် = ဂရာတ်၊ ဒရာတ် = ဂမြာတ်၊ ဒရာတ်

ဂြိုပ်ဒမြာတ်။

ဂြာံ = ဂရာံ၊ ဒရာံ = ဂမြာံ၊ ဒမြာံ

ပုင်ဟဂွံမၠာ် ဍာ်ဟနိဿဲ၊ ဒေါဝ်နန်လမ္ၚု ဂြာံဇကုမွဲ၊ လံဂွံစိုပ်ဒိုဟ် သြိုဟ်ညးမပြဲ၊ တလက္ဍိုင်ဗၠဲ ဂၠိုင်တူယဲသန်။

(လိက်သၟီသိဝိ၊ ၁၁၇၈)

ဂြုဲ = ဂရုဲ၊ ဂမြုဲ

ရုပ်ကျာ်ဟွံၚဳ စေတဳဟွံအာ၊ ဒါန်ဟွံၚဳဂၠိတ် ဟွံပြာပ်တိတ်အာ၊ ကာကုသဵုပြဲ ဟွံရံင်မွဲဝါ၊ တြုံကဵု ဗြဴကီု ကၞပ်တဴသီုၜါ၊ တုပ်ကၠဵုဂမြုဲ တုပ်ကၞုဲလတာ။

(လိက်လၟေတ်တမြံင်၊ ၁၁၃၂၊)

တၠပညာ ဒမဟွံဝိဝိင်တုဲ ၚုဟ်မံင်တွဵု၊ မွဲဂတတိုန်အာ အကြာညးဝိဝိင်တုဲ လှိင်ကြိုပ်မံင်တံ။ ညံင်ရဴချေဟ်ပရမ် ထောံကၠေံ ချေဟ်ဂရုဲတုဲ ကဆဟ်တိုန်အာကီု။

(ဓမ္မပဒ၊ ပိုဒ်ဍောင်ဓရ်ဝေါဟာရ်မဥ်၊ မှာထေရ်ညေယျ၊ ဘာဒုန်၊ ဍုင်ပံင်)

ဂြအ်၊ ဒြအ် = ဂရအ်၊ ဒရအ် = ဂမြအ်၊ ဒမြအ်

ဂၠ = ဂလ = ဂမၠ

ဂၠိ၊ ဒၠိ = ဂလိ၊ ဒလိ = ဂမၠိ၊ ဒမၠိ

ဂၠု၊ ဒၠု = ဂလု၊ ဒလု = ဂမၠု၊ ဒမၠု

ဂၠက် = ဂလက်၊ ဂမၠက်

ရုပ္ပါရီုဂြဲ ဂြင်တၟံမွဲရ၊ ထောံဖျေံဂလက် ဂၠက်ပ္ဍဲသြဃ၊ ယာံဟွံဟံင်ပ္တိုန် လံဗိုန်အာရ။

(လိက်လၟေတ်၊)

ဒဇန်တုပ်တဴ ကွဴထောံခပေဲါ၊ ဒဇန်ကၠဗြန် စကောန်မွဲတဲ၊ ဒဇန်တံင်ရက် ဂလက်ကောန်ပြဲ၊ တိုပ်ပ္ဍဲတိပၠန် ကောန်ဟွံရံင်မွဲ၊ ဒဴထောံဗြဴရော သၞောဝ်ဒါန်ကောအဲ၊ ဒဇန်ပန်ပြဲ နာဲမွဲပေင်အိုတ်၊ မူသ္ဂောံစွံစိုတ် ချိုတ်ကွေံရကော။

(လိက်ဗြရတ်ဣဏင်ကင်ရဳ၊ မင်ရောဂေါ၊ ကွာန်ကြေဝ်၊ ၁၂၇၆၊)

ပါဒလက်သန် မလိုန်ဂလက်လဝ် တဆိပ်ဂၠးဂတာဇိုင် ပ္ဍဲတၟံဗိုတ်တမြံင်။

(သ္ကေံဇာတ်ဝိဓူရ၊)

စိုတ်ဗိုန်ဂၠက်ဒၟံင် ပ္ဍဲစက်သံင်သာ၊ ဍုင်နိဗ္ဗာန်အဴ ဟမိက်စဴအာ၊ လင်တဳအရီု သရီုတဏှာ၊ ဂလက်လဝ်ဟေင် သတ္တံသေင်ဟာ၊ ညံင်စိင်ဂၠက်ပ္ညဳ လင်တဳဆာဆာ၊ ပိုက်ဇိုက်ဟွံမာန် ဂစာန် ဗၠိုက်အာ၊ လံအာဗိုန်က္ဍင် သ္ဒေင်သၠင်လ္ၚာပ်လ္ၚာ၊ ဒဒိုက်လောန်ပ္ညဳ စံင်တူဖဳဒွါ၊ စိင်ဇၟူဂှ်ဟေင် ဒှ်တဴသေင်ဟာ။

(လိက်ဓနဉ္ဇယျကုမ္မာ)

ဂၠုက်၊ ဒၠုက် = ဂလုက်၊ ဒလုက် = ဂမၠုက်၊ ဒမၠုက်

ဟာဲအမုက်ဗာ် သ္ၚိဍာ်ပသြဴ၊ အဲဒလုက်ပၠန် ဇပန်ဍေံက္တဴ၊ အာကၠေံအဂၠဴ လထဴလုတ်၀တ်၊ မံင်လံ မဂး ဒးဂွမုက်မတ်၊ အာထောံကဵုပြဟ် ဗြံက်က္ဍဟ်ခလောတ်၊ ဟောရာခညောတ် သၟတ်ပၠန်စဴ သ္ၚိ။

(လိက်ဗြရတ်ဣဏင်ကင်ရဳ၊ မင်ရောဂေါ၊ ၁၂၇၆၊ ကွာန်ကြေဝ်ဏာ၊)

လဟီုဂလုက် ပနုက်နင်ဏာ၊ အရေဝ်လနီ လီၜတ်ဟီုအာ၊ အရေဝ်ဥပဲါ စနာဲဝါစာ၊ နူမွဲပၜါ နူၜါပပိ၊ ထောဏာထောနင် ဂၠဲါဒုဟ်တင်စိ။

(လိက်လၟေတ်၊)

ကၠဵုဂြိုပ်မွဲဂှ် ဂြိုပ် တူတုဲ တၞဟ်နဒဴပၟတ်ဂြိုပ်ဂှ် ဟွံမာန်တုဲ ပ္ဍဲတၞံဆုမွဲ ဂလုက်လဝ် က္ဍိုပ်တုဲ တန် ဒၟံင်ရ။

(ဇာတ်အဂ္ဂိက၊ သ္ကေံဇာတ်ဨကနိပါတ်၊)

ဂၠေါ်၊ ဂၠံက် = ဂလော်၊ ဂလံက်၊ = ဂမၠော်၊ ဂမၠံက်၊

ဂၠိုက် ဂလိုက် = ဂမၠိုက်

ဂၠိင်၊ ဇၠိင် = ဂလိင်၊ ဇလိင် = ဂမၠိင်၊ ဇမၠိင်

ဂၠိုင် = ဂလိုင် = ဂမၠိုင်

ညံင်ရဴဒဒိုက်သာ်ဝွံ မက္တဴသန်ဟေင်၊ ဍေံ မစသိုင်တဴဂှ် မူကံပွပူဂဵုတံဂှ်ရော။ ပူဂဵု မတြံ ညး၊ စ သဳဖဵုညး၊ ဒြပ်ညး မဂၠိုင်ကုၚုဟ်ဂှ် ဍေံ ဖအန်ကၠေံ ၚုဟ်၊ ဒြပ်ညးမအန်ကုၚုဟ်ဂှ် ဍေံ ဂလိုင်ပ္တိုန် ၚုဟ်ရ၊ ညး မစၞာဲ တုံနပသာ၊ စဏာဲ ဒကေဝ်၊ စဏာဲ သူမလံင်စတံဂှ် မ္ဒး နရက်ဝွံရ။ (အယဘလိသနရက်)။

(ပြကိုဟ်လောကဝိဒူ၊ ကျာ်ဇၞော်ဗြကာဲ၊ ၁၀၃၆)

ဂၠါန်၊ ဒၠါန် = ဂလာန်၊ ဂမၠာန်၊ ဒလာန်၊ ဒမၠာန်

ကောန်ၚာ်ဏံ ဂၠဲါ ဂလာန်ကွေံ။

ကၞုဲဒမၠာန်။

ဂၠေါန် = ဂလောန်၊ ဒလောန် = ဂမၠောန်၊ ဒမၠောန်

ဂၠိပ် = ဂလိပ်၊ ဒလိပ် = ဂမၠိပ်၊ ဒမၠိပ်

ဂၠေဲါ = ဂလောဲ = ဂမၠောဲ

       ဒါန်ဒှ်သလဲ ဒလဲ(ဂလဲ)ဏာသွဝ်။

ဂၠေံ = ဂလေံ၊ ဂမၠေံ

ယဴ အာဟွံဒှ်၊ စိင်ယဴဣတဗၠဲဂှ် ဂလေအ်ကဵုဍိုက်ညိ၊ ဗညာ ဂး။ ဂွံရ၊ သၟီမရူ ဟီု။

(ပြကိုဟ်ဥပ္ပန္နဟံသာ၀တဳရာဇာဝံသကထာ၊)

ဂွ = ဂ၀

ဟိုတ်ဒါန်ဟွံမွဲ အဲမွဲမွဲသ္ၚိ၊ လုပ်စရင်ကၟာဲ ညးဂၠဲါဟီုဗျိ၊ ပ္ဍဲဋ္ဌာန်ဝွံစိ မိပနိသြဲ၊ ယဝ်ပၠန်စဴမွဲ အဲဒှ်ဂ၀။

(လိက်မိၝောံနန်)

ဂွု = ဂဝု

ယွံတၠညးတၠတိဇမၞော် ပ္ဍဲဍုင်ပိုဲဝွံဂှ် ဂဟာတံ ဍေံ ဆိုက်ဗ္ဒက်က္ဍင်သန်။ ၜိုန်ယာတ် ကၠိခ္ဍက် လောန်သန်ဂှ်တုန်လေဝ် ဍေံတံ ဂဗုကၠေံတုဲ ယာတ်တံဂှ် မ္ဒးဂွုအာ ညံင်ဗီုသန်ကီုအဴ။ စိင် ဒမျိုင်တၠညးတုန်လေဝ် ဂၠိုင်က္ဍင်သန်။ ကဵုဍေံ ဂဝုကၠေံ မွဲဝါညိ။

(ပြကိုဟ်ပမာသိဒ္ဓိ၊ ကျာ်ဇၞော်အသွောံ၊)

ပၞောဝ်ခန္ဓဂမၠိုင် သဳလက္ခန္ဓမွဲဂှ် မဒှ်ပဓာန်ကၠာရ။ သေယျထာပိ မူညံင်မတုပ်ရော။ ညံင်ပါန်ခဳ မဆိုက်ဗ္ဒက်ရ။ ပ္ဍဲယာတ်မဂွုသ္အး မဗၠးဒုဟ်ကမိစောန်ပြံက်ဂှ် သရပ်ဖ္ဍပ်လဝ်တုဲ နဇာင်ၚု နဍာ် မှင် နမင်သေံ မတုပ်တဴ ညံင်ရဴကၠေင်ကြေက်ဂှ် မချူထၜိုန်စုတ် ရုပ်မကမွဲလှက်ကိုတ်ကီု။ ပါန်ခဳကာမာ၀စရကုသဵုကံဂှ် ယာတ်မတွံဂးခန္ဓသန္ထာန်သတ္တံမကၠိုက်လ္ၚေင်ဒၟံင်ဂှ် နတိဝေါင်ဓဝ် သဳလ မချူဖျောန် ဂဝုစအးလဝ်ကၠာတုဲ နဇာင်ၚုကၠေင်ကြေက်မတွံဂးပါရမဳသဗ္ဗညုတညာန် ပညာ မဂၠဲါနင် တဝှ်ဓဝ်ဓမ္မဒေသနာမကမွဲလှက်ကိုတ်ဂှ် မချူထၜိုန်လဝ်ရောင် မိဂ္ဂး။

(သ္ကေံဇာတ်ဝိဓူရ၊)

ဂွင် = ဂ၀င်

ဇွောဝ်ရေတ်ဂေတ်ထဲ သၠဲဂွင်တဴရ။ (လိက်တလိင်ပန်၊)

ပ္ဍဲကြုင်ဒၞဲါဂ၀င်ဒမျိုဟ်ဂှ် ကျာံ နွံတဴရ။

ဂွေင်၊ ဒွေင် = ဂဝေင်၊ ဒဝေင်

စၠး = စလး = စမၠး

ဇၞော် = ဇနော် = ဇမၞော်

အဲမဒှ်တဴ စဴနာဲဗြဴပန်၊ သီုသရာဲစှ် ဒယှ်တှ်သန်၊ ဇမၞော်ဒိုဟ်ပန် ၚောဲသန်ဍုင်ရး၊ ကြဳဇှ်လေံအဲ ဇၞော်ဇျှာသြဲသ္အး၊ ကွတ်တဴကွတ်ပါင် ကဵုဒှ်သာင်ညး၊ ဆဵုဝါတ်ပိုက်တဲ မွဲဟဂတး၊ ပ္ဍဲစၞန်တဲ ဒေါဝ်ပေဲါဂွံဇၞး၊ ဗဗွဲကြဴဂှ် ယဝ်သ္ဒဟ်မ္ဂး၊ သ္ဂောံကြီုတမ္ညဝ် ဒေါဝ်ပေဲါဇၞော်ကၠး။

(လိက်မိၝောံနန်)

သၟိင်ဒေ၀တာ၊ ဒပ်တ္ငေယ် ကာလ်ဂၞသၟိင်ၐြီတြိဘု၀နာဒိတျဓမၟရာဇဂေါး ဒိန္ဒုဗိန္တောန် မဟာဇန် ဂုံလောင်၊ ယင်ဗိနြုအနုမောဒနာ ဗိနြုတိ ႝဟိန် ကိသႝး ဗိနြုသာဓုကာရ် မမဟာဇန်ဂုံလောင် သ္ပစိ ရောဝ်ဗိနြုပြေယ်ဇုံနောက် ဍေယ်ကာလ်တိဍေႝယ်ဗိ ႝတံကုံ။ (ယွံသၟိင်ဒေ၀တဴ၊ ကာလ သၟိင်သြဳတြိဘု၀နာဒိတျဓမ္မရာဇဂှ် ဒၠေံါဗ္တောန် မှာဇန်ဂမၠိုင် ဗရုအနုမောဒနာ ဗရုအထိုင်အသး ဗရုသာဓုကာ မမှာဇန်ဂမၠိုင် သ္ပစိ ရဴဗရုဗြဲဇမၞော် ပ္ဍဲကာလပ္ဍဲဗတံကီု။)

(လိက်တၟအ်သုဲစဳခုင်၊ မုက်(ၚ)၊ ပၞောန် ၁၀၊၁၁၊၁၂၊၁၃၊၁၄)

ယင်ရိသိမဣမောအ်ဗိသၞူမဇၞောက်ရိဒ္ဓိအာနုဘာဝ်ဂေါး ကောမ်ကုဨယ်စိ ဍေး သ္ကန္ဒံ ဍူင် သိသီတ်။ (ရသိမဟိမုဗီသၞုမဇၞော်ဣဒ္ဓိအနုဘဴဂှ် ကေုာံအဲစိ ဍေံ သခၞံ ဍုင်သိသိတ် (သရေ ခေတ္တရာ)။)

(လိက်တၟအ်သုဲစဳခုင်၊ မုက်(က)၊ ပၞောန် ၄၄)

ယင်ပုမီစ်မတလေႝယ်မီစ်စိ ဇၞောက်။ (ပမိက် မတလအဲ မိက်စိ ဇၞော်။)

(လိက်တၟအ်သုဲစဳခုင်၊ မုက်(စ)၊ ပၞောန် ၄၀)

ဇြ = ဇရ = ဇမြ

အဏ္ဍဇၜါဂှ် ဣသိ ဂွံဖျဴ၊ ထောံလဝ် ပ္ဍဲဇမြပ္ကဴ ဗၞတ်မလံတုဲ ဍေံ က္တဵုဒှ် ကောန်ၚာ်ၜါရ။

(ဥပ္ပန္နဟံသာ၀တဳရာဇာဝံသကထာ)

ဇြိုန် = ဇရိုန် = ဇမြိုန်

ဇြာဲ = ဇရာဲ = ဇမြာဲ

ဗတာဲ ညာတ် ကၞုဲလတူစးကၠတုဲ သာ်ဝွံ ဗတာဲ ဟီု ကဵုကၞုဲရ။ ဟာဲကၞုဲ ကၠာတေံ ကၠကြိုအ်အ် ဗှ်ေ နင်ကဵုအဲစ။ လၟုဟ် ကၠဇမြာဲ ဗှ်ေ မကေတ်နင်ဂှ် မူပကဵုဍေံရော၊ ဗတာဲ ဂးတုဲ။ ယာံကၠ ဂွံမိင်ဗက် ကၠ ဖေက်တုဲ ကၠ ဒြေပ်ဒဴအာ အကြာခြုံရာပ် ဗွဲမပြဟ်ရ။ ကၞုဲဂှ်တုန် ဇုက်ဂၞိင် သှ်ဟွံဂတာပ်တုဲ ဒး ခြုံရာပ်ဆုဒုန် သီုလမောင်ဟေင် ဒးပ ကာဂစိုတ် လတူစးကၠဂှ်ရ။

(သၠပတ်တဖုဿဘလ္လိကာ၊ သေင်လှေင်၀၊ ကွာန်မယာန်၊ ၁၂၇၂)

ဇၠိ = ဇလိ = ဇမၠိ

ဇၠိုက် = ဇလိုက် = ဇမၠိုက်

ပ္ဍဲသ္ၚိကၠတ်ကျာ လအာအသဝ်၊ ဒယိုင်ဇၟာပ်ဒိုဟ် ပလှဟ်တိတ်ဇွောဝ်၊ နာ်ဇက်ပူလန် လတူနန် ထဝ်၊ အသာ်ဗြုဟော တတ္တောတမ္ညဝ်၊ လတူကၠတ်ဇၞော် ကလော်အသဝ်၊ နန်ကၠတ်ဇမၠိုက် ဂရိုက်ဇတဝ်၊ တဳချဳဟပိုတ် ကျာဒကိုတ်ပ္ကဝ်။

(လိက်မိၝောံနန်)

ဇ္ၚောဲ = ဇၚောဲ = ဇမ္ၚောဲ

       သတ်ဂမျိဂမ္တာန်တံဂှ် ဗက်ဇၚောဲကၠေံအိုတ်။

ဇၠေံ၊ ဒၠေံ = ဇလေံ၊ ဒလေံ = ဇမၠေံ၊ ဒမၠေံ

       လွဟ်ဇမၠိင်ဇမၠေံ။ (လိက်အာန်ဇုနာန်)

       ဗိုက်ယာတ်ထမၞေက် ၀က်သၞေက်ဒကှ်၊ ရပ်ဇုက်ဒမၠေံ သီုလေံကနှ်။

(လိက်နယသမုဒြဳ)

တြး = တရး၊ တမြး

ဇအံတမြး ညာတ်ဒးညးချဟ်၊ ပ္ဍဲဇဗာန်ဇၞော် ပ္ဍဲသြော်တံဂှ်၊ လောတ်မိုပ်လၞင် က္ဍိုပ်ပင်ဟွံဒှ်၊ ပ္ဍဲတိဒး တိက် ဂၠိက်ယာတ်မ္သသ္အဟ်၊ သ္အဟ်သ္အေင်ပုသ္ဒ ကၠောန်စဟဒှ်၊ လဟီုဝဴပဴ ဇၞော်ပၞဴမုဟ်။

(လိက်ပယးအနိစ္စ၊)

တြေံ = တရေံ = တမြေံ

တၠာဲ = တလာဲ = တမၠာဲ

စိုတ်မ္ဂးဝွံ ဗွဲသဘဴမဟတန် မလေပ်ကလေင်ဂတးပြဟ်၊ သၟးကၟတ်ချောဲတမၠာဲဇမောဝ် မဗဗွဲ ဗက် ဇမောဝ်ကီု၊ ဗွဲဒဒှ်သ္ဇိုင်ညးဆေဒဝ်မာန်။

(သၠပတ်သဗ္ဗပမာ၊ ကျာ်ဇၞော်အစွောံ)

တ္ၚံက်၊တ္ၚေဲ = တၚံက်၊တၚေဲ = တမ္ၚံက်၊တမ္ၚေဲ

တ္ၚအ် = တၚအ် = တမ္ၚအ်

လတူဒေန်ထပှ်ဂှ် သၟီအိန် သောန်လဝ် ရုပ်တဖုဿ ရုပ်ဘဏ္ဍိက နထဝ်ထမၞတ် ကဵုယိုက်လဝ် တင်ဇမၠိင် သရေင်မၞိက်တမ္ၚံက်တမ္ၚေဲ၊ ဆေင်ဒၟံင် မုက်ကဵုမုက်။

(ရာဇာ၀င်တၞောဝ်ဒတောဝ်သၟိင်၊ ကျာ်ဇၞော်အ္စာစွောံ)

ဒြဴ = ဒရဴ (နရဴ)၊ ဒမြဴ

သၟီလကိုတ်ၚုဟ် ဒှ်တဴဒြဴဒြဴ၊ ဇတဝ်ဇကု သမ္ၚုဒမြဴ၊ မိင်ဗရုကံ ကော်ကြံကြတဴ။

(လိက်ဇမ္မုပတိ၊ မာံဒေံဍောတ်၊)

သော်ဇကု ဒြဴ။ ဒမြဴဇကု။ ဒတဴနရဴ။

ဒြေပ်၊ ဒြိပ်၊ ဂြိပ် = ဒရေပ်၊ ဒရိပ်၊ ဂရိပ် = ဒမြေပ်၊ ဒမြိပ်၊ ဂမြိပ်

မှတ်ပ္ၚောံကၠုင် ဆိုက်ဍုင်ရာံမ၊ သၟီလက္ခဏ တလပညာ၊ ပြေင်လိက်တုဲအဴ ဒရေပ်ဖျဴဏာ၊ ဟီုပ္တီဗညာ နာဲဒွါ၀တဳ၊ ဒေံဂွံဖျဴသၟတ် ဗြဴရတ်ကျာ်သြဳ၊ ဟီုပ္တီသၟီရ တြုံတလလွဳ။

(လိက်သၟီရာံ၊ နာဲကၠဵုဇု၊)

ဍေံလေဝ် ပန်တ္ၚ၊ အဲလေဝ် ပန်တ္ၚ၊ ပိုဲသီုညးၜါ ပန်ဗလးဏာ ကံနိရာဲ မွဲဒမြိပ်၊ ဒး ပှ် ချိုတ်ဒၞဲါ ဂှ်ရ။

       ဒရေပ် ချေံ။ ဒမြေပ်ချေဟ်။ 

ဒြံ၊ ဒြအ် = ဒရံ၊ ဒရအ် = ဒမြံ၊ ဒမြအ်

မာတ်တ္ၚဲသဝ်သန် ညန်ကာလကွဴ၊ တ္ၚေက်ကြေင်တမှဴ ဗစတဴကောန်၊ ဝုတ်အဵုစလာင် ရမျှာင်သြောန်သြောန်၊ သဍိအဂၠေါန် ဒက်ဒေါန်စန်စာ၊ အဂၠေါန်ဇံင်ဇာင် သွိင်ပါင်ကြဵုဇာ၊ ကောန်ပူကောန်ပါ သာရိကာဗြဴ၊ ပြောဗြဲသဂီု ဒုတ်ဒီုဆံလံ၊ ပြိပ်ယန်ဂဒဵု ဗၜဵုဒမြံ၊ ဒကောတ်ဒကုဲ ကၞုဲသီုသကံ၊ အနှိုန်လစေင် ဍောန်ဝေင်ဇိုင်တၟံ၊ သီုသီုသကံ အိုတ်တၟံသတ်။

(လိက်သၟီသိဝိ၊ ၁၁၇၈)

ဒၠိ = ဒလိ၊ ဒမၠိ

သဿတိ၊ ၀တ္ထုမဒၠိမပ္တံဂိတုတ္ၚဲတၟံသိန္နရာတ်။ (ပြကိုဟ်ပကိဏ္ဏကနာနာတ္ထအဘိဓာန်၊)

ဗိုန်ဒၠိ။ လၟိုန်ဒမၠိ။ အယုက်သတ္တံ ဟွံဗိုန်ဒၠိ။

ပြေ = ပရေ = ပမြေ

ပြဲ = ပရဲ = ပမြဲ

ပြး = ပရး = ပမြး၊ ဖမြး

ဖျုန်မွဲကလောံ အသီဂွံဏာ၊ ဂွံဖျုန်တူတူ ပဝ်တိုန်တူကျာ၊ မၞိဟ်ဗက်ဟောဒြာ ဒြေပ်အာဖမြး၊ ကဵုပါင်ဗကိုတ် ဍောင်ၜိုတ်တဟး၊ အသီတုန်သွံ ဖျုန်ဟွံဗလး၊ မှုဟ်သဓသၟတ် တြုံကဏတ် ညး၊ ဒြေပ်အာဟွံဇြိုန် သမၞိင်လိုန်ဒး၊ သမၞိင်အသီ လိုန်ပၠီလဝ်သ္အး၊ ဖကိုတ်ရမျှာင် ကဵုပါင်ဇမၞး၊ အသီဖေက်တုန် ထောံဖျုန်ပြးဇး၊ ထောံဖျုန်တုဲအဴ ပဝ်ဒဴဖမြး။

(လိက်နယသမုဒြဳ၊ အခန်ဟီုပရူပညာမဟောသဓ)

ပြာတ် = ပရာတ် = ပမြာတ်

ပြာပ် = ပရာပ် = ပမြာပ်

ယွံသၟိင် ယရဴဂလာန်မွဲ ဒှ် ဂနပ်သၟိင်ရ။ မွဲလကာရ ယဝ်ဟဒှ် ဂနပ်သၟိင် ညးဒသ္အာင် သ္ဒးစး လဟီုဂှ် သၟိင် သ္ပရာပ် ဒန် ကုပူဂဵုဂှ်ဟေင်။ ဝွံ ဝါဒသၟိင်ရ မရှာတ်။

(တြာဲနာဂသိုန်)

ပြောပ် = ပရောပ်၊ ပမြောပ်

ကာလလံဝွံ အဲမဇၞော်ကၠုင် ပ္ဍဲသ္ၚိတၠအဲ၊ မူဘာဇနမွဲမွဲ အဲ ပရောပ်ပလီုကၠေံ၊ ညးဂှ်မွဲ အဲ မလိုန်ပိန်ပ္ဍူ၊ ရဴပ္ဍဲထာန်မွဲ မကြိုက်ကဵုအဲ မပတုံစုတ် ကဏေံပသြဴ နွံမွဲလှ်ေဟာ၊ ဗောဓိသတ် သၟာန်။ ဟမွဲရကောန်၊ ဗမၞး ဂး။

(ဇာတ်နန္ဒိဝိသာလ၊ သ္ကေံဇာတ်ဨကနိပါတ်၊)

ယွံမဟောသဓ ယာံတၠအဲ ဟွံတိုန်သှ် သၟာန်ဒေ၀တဴဂှ်တုဲမ္ဂး သၟီ ဟွံဂွံ လမျီုရ၊ ဒေ၀တဴက္ဍိုင် ဗ္တာင် တက်ပရောပ်ကၠေံ က္ဍိုပ်သၟီရအဴ၊ အမာတ်ဂး။

(သ္ကေံဇာတ်မှုဟ်သဓ၊)

ပြောမ် = ပရောမ် = ပမြောမ်

       မိကၠောန်ရံက်ရက် ထဏက်ဍိုတ်ညဳ၊ ဂတှ်ေလဝ်ပြဟ် စဲတ္ၚဲကှ်ဇဳ၊ ဖ္အင်ကဵုပရောံ။

ပြာဲ၊ ဖြာဲ = ပရာဲ၊ ဖရာဲ = ပမြာဲ၊ ဖမြာဲ

ပြဵု = ပရဵု = ပမြဵု

       ဍာ်ပါ်ကျာ်ပြဵု။ ဗပါ်ဍာ် ပရဵုကျာ်။

ပြဟ် (ပြေဟ်) = ပရဟ် (ပရေဟ်) = ပမြဟ် (ပမြေဟ်)

နနဲသာ်ဝွံ မိကဵုမၜါ ယာံရိုဟ်ရေင်တဴ ကဵုကောန် နပြယာဲမဂၠိုင်တုဲ ဂၠါံပတန်လဝ် တဲ ပ္ဍဲသြိုဟ် ကောန်တုဲ ဗ္စာရဏာရံင်စံမွဲ။ ကောန်ပိုဲဝွံ ဇကုလေဝ် သ္ဂီုတဴဒၟံင်ဏီ။ နအစောံပရှ်ဒရေပ်ဂျိဂှ်တုဲ သ္ၚဳအာရောင် တန်ဒှ်ရ။

(သ္ကေံဇာတ်သု၀ဏ္ဏသာံ၊ ဍုင်ဝါခရူ၊ ၁၁၉၃၊)

သရာဲပန်ချေံ တိတ်ရှာဲ နူသၟီ ဂပ်ဇၚဲတုဲ ဗဒဴ ချေံ၊ ဂေတ် ဝုတ်ဒိုဟ်သၟီရ။ ဟိုတ်ပရဟ် မလောန် ချေံကဵုချေံ ဆက်ကၠောံအာဟေင်။ ညံင်သၟးညးမဗ္ဂေတ် ပၟတ်ပမိတ်ကီု ဒြေပ်ကၠောံ အာ မသက္ကုသ္ဂုတ်ဟေင်။

(ပြကိုဟ်ဥပ္ပန္နဟံသာ၀တဳရာဇာဝံသကထာ၊ ကျာ်ဇၞော်စန္ဒကန္တထေရ်၊ ဘာကွာန်က္ဍိုင်)

ကောန်တ္ၚေက်သူ၀ တလဝေါဟာ၊ နွံပတိဘာန် ညာဏ်ပရှ်ကျာ၊ မလေပ်တုန်ပၠန် ဂလာန် ပ္တုန်ဖ္အာ၊ မလေပ်ခၠေဝ်ဒင် တဝှ်နင်ဏာ၊ သၟိင်သကိုပ်က္ၜင် မနင်ကွာဲကၠာ၊ တိုန်ကွာဲသၟိင်စိ သၟိင် တြိယင်္ဂါ၊ သၟိင်ဇၞော်တုန်အဵု ကဵုလာဘ်သကာ၊ ထဝ်သြန်မပြဲ မနိက်ဗၠဲဂွါ၊ ကဵုလာဘ်သကာ နာနာသဗ္ဗ၊ ကောန်တ္ၚေက်သူ၀ တလဝေါဟာ၊ ဒုင်ကဵုကောန်ရ နဓဝမေတ္တာ။

(လိက်မိၝောံနန်)

လတေံကလုတ် ရာဇာဒုတ္တ၊ သၟီဇၞော်ဖ္အောဝ်ဏာ ၀တ်သံဝါသ၊ ၀တ်ဝိဝါဟ တလက္ဍိုင်ဗၠဲ၊ မာတ်မဒှ်တဴ တရဴဇမ္ၚဲ၊ လံသ္မိင်ရမျှာင် ပါင်ညးမပြဲ၊ လံမဂွံညန် ဇရေင်နန်ဗၠဲ၊ ပရဟ်စိုတ်မ တ လဇျှာသြဲ၊ လောန်ပရဟ်သၟတ် ချှေဟ်ဟဇ္ဇနဲ၊ လွဳမာန်စိုတ်ပ္ဍဲ နဲလ္ၚအဂ္ဂိ၊ သဏှာန်သလံင် ညံင် မလံင်ဂျိ၊ အိန်ယာပိုတ်ပန် ဟသိုက်တန်ညိ၊ လီုဓဝ်ဟိရိ ဂတိပညာ၊ ပမသ္ဂောံညာတ် ကၞာတ် စိုတ်ပိုင်ခြာ၊ ဆမဂွံမိင် ကၞာတ်စိုတ်သိင်သာ။

(လိက်သၟီသိဝိ)

ပြိုဟ် = ပရိုဟ် = ပမြိုဟ်

ပၠိုတ် = ပလိုတ်

(ပၠန်) = ပလန်

(ဖြဳ၊ ပြဳ) = ဖရဳ၊ ပရဳ = ဖမြဳ၊ ပမြဳ

       ဗြဲ ဂူစှ်ေပြဳပြဳ။ ဗဂူပရဳဖျေဟ် ထၞဟ်ဍာ်ဗြဲ။

ဖၠာ် = ဖလာ် = ဖမၠာ်

လျးဒြေပ်သဝဝ် ထဝ်အာန်ဇနဳ၊ လုံကာယမြဟ် သၟဟ်ဇုက်လလဳ၊ ညံင်ဇၞောဝ်လတာ် ဖလာ်ဗစဳ၊ ပြဘာရံင်သဳ ဖျဳဖျဳကာန်ကာန်၊ လုံမွဲအကး လျးဒြေပ်သၞာန်၊ ဂတုတ္ၚဲပၠိုတ် အိုတ်လျးပသာန်။

(လိက်ဗောဓိသတ်စှ်)

ဗြ = ဗရ = ဗမြ

       စဗရလဝ် သၟန်ပါင်။ သၟန်ပါင် ဗြ။

ဗြု = ဗရု = ဗမြု

သီုမတ်ၜါ မပေင်ဒၟံင် နဍာ်ရမတ် ညံင်ဗၠဲ မဒကုတ်စဏင် နူဖတင်စက္ခုဒွါ ဒတုံဗမြုဒၟံင် ညံင် ထၞဟ်ဆီကီု၊ ဝေသန္တဝ် ပင်ပ္တိုန် ကၞိပ်ဂၞကျာ်၊ ပ္တန်လဝ် လတူထဝှဲါတုဲ ဂိုင်နင် ဍာ်ပလင်ကာ မစရိုဟ် နတဲမဍိုန်ဍောတ် သ္ပောတ်လဒံကၠေံ လမောင်ဂၞကျာ်တုဲ ဝေသန္တဝ် ဂဇံတန်ဒၟံင်ရ။

(သ္ကေံဇာတ်ဝေသန္တဝ်၊ ခန်မဒ္ဒဳပဝ်)

ဗြူ = ဗရူ = ဗမြူ

ဗြက် = ဗရက်၊ ဗမြက်

ယြဴညးမွဲ တဴပ္ဍဲလောက၊ ပ္ဍဲဒြပ်ညးသၟတ် သ္ဒးကၠတ်စ၊ ဇၟာပ်တြုံတံဂှ် ဗြဴကဵုဒှ်ရ၊ ဒးဒုင်နရက် ဝဳပက်ဂျိဂျ၊ ၜါစှော်ကဝ်ရ ဆဒးနရက်၊ ဂပိုတ်တူလောံ တၞံဗမြက်၊ ဗၠးနူနရက် ဒးဝဳပက်ပၠန်၊ ဒဒိုက်လောန်ထောန် ကၠင်ကၠောန်ယုတ်သန်။

(လိက်ပယးအနိစ္စ၊)

       စိုတ်ဂေတ်ဗမြက် ညံင်စက်ဗဝ်မှောဝ်။ (လိက်သုဓနု)

ဗြေက် = ဗရေက်၊ ဗမြေက်

လတေံသၟိင်မန် မင်သဳနလ္လာ၊ ယာန်ဖဍိုက်သၟိင် နာဲသိင်္ဃုတ္တာ၊ ဗတိုက်လဟဵု တက်ကဵုပြးအာ၊ ကဇၞော်ကသၟတ် ဟွံတီဗၞတ်ကၠာ၊ အရုတ်တံင်ရက် ဗက်ကၠုင်မွဲသာ၊ အသာဂတာံ ပါံၚာင် သ္ကာသ္ကာ၊ ၚုဲအသာၚုဲ ယဵုဇိုင်သုဲအာ၊ ပဂးဍေံသေက် ဍေံညာတ်ဖေက်ဇၟာ၊ ကျာံဇၞော်ကဇၞော် ကော်ဟီုဟောဒြာ၊ ညးလုပ်ညံင်လုပ် ပအောပ်ပမာ၊ ဂၠေဲါတသဵုဖဳ ဗိုလ်ဍေံသ္အဳဗ္ဂာ၊ ဍေံကဵုဍေံ ရော ဟောဟောဒြာဒြာ၊ ဍေံကဵုဍေံဟေင် မတ်ဗြဲသေင်ဟာ၊ မတ်ဗြဲလဟဵု ပ္ဍဲၜိင်ခဵုအာ၊ ဍေံ ညာတ်မတ်ဗြဲ ပ္ဍဲဂှ်ဟွံခြာ၊ ဖေက်ဒဴဗရေက် ပေက်ပ္ဍဲဂင်္ဂါ၊ ဒၞဲါဂှ်ဒၞဲါချိုတ် အိုတ်ဇဳဝိတာ၊ သီု ဖအိုတ်ဂှ် မဒှ်လအာ၊ ပေက်အာရူရူ လ္ဂူမုက်ဗညာ၊ မတ်ဗြဲကဵုမ တလသစ္စာ၊ ဇၞးသတြုတုဲ ဆုဲလုပ်သြင်ကၠာ။

(လိက်မိၝောံနန်၊)

မိင်ဗရုၚုဟ် သၟိင်တြုံဗြဴၜါ၊ လကိုတ်ၚုဟ်တုဲ တြုံလွုဲဗညာ၊ ဒွိင်ကဵုချေံသၟတ် ဟဇ္ဇနဲကၠာ၊ တုဲသၟိင်ဗညာ ခါဂှ်ကော်တိုန်၊ ယွံကောမၞုံဘက် လဟေက်ကဵုဗိုန်၊ ကလော်မိင်ဗက် သက်ဟဂွံဇြိုန်၊ ဍေံမှတ်လဟေက် ဗြေက်ရပ်ဂွံဗိုန်၊ ခၠံက်သလာ်တိုန် လိုန်ဍာန်အမှဲ၊ က္ဍိုက်ဂွံစးပၠန် လေံဒန်ဂဒဲ၊ ကဵုလေံပသဲ တက်ကရဲဏာ။

(လိက်သောဝါန္နဟောင်)

ဗြိုက် = ဗရိုက်၊ ဗမြိုက်

ဆီဗမြိုက်။ တၞံကဝ်သၠဗမြိုက်။

ရုပ်ဗရိုက်မတ် ပ္တောံၜတ်ဟွံမာန်။ (လိက်သောဝါန်လဟောင်)

ဗလိုပ်ကောန်ဂၠု အနုဆတ္တဝ်၊ ညံင်ထဝ်ပၚောန် ညးမသောန်လဝ်၊ ညံင်အတှ်ထဝ် ဒၚောဝ် မတ်ၜါ၊ ဨကရာတ်ဗၠာဲ နာဲတြိကုမ္ဗာ၊ ကောန်ဒှ်တြုံအဵု မိပ်စိုတ်ကြဵုဇာ၊ လေံဗတ်သ္ဂန်လဝ် ကောန်နာဲသွဝ်ၜါ၊ စိန္တာမဏိ တဲဇွိဟွံခြာ၊ ပ္ဍဲစနန်တဲ ရတ်မပြဲဖာ၊ က္တဵုဒှ်ဒၟံင်အဵု ကဵုကောန်အဲ ကၠာ၊ ကောန်ဂၠုသဍိုက် ဗမြိုက်မတ်ၜါ၊ အလုံရးပ္ညုင် ဍုင်တြိကုမ္ဗာ၊ လုံတဝဵုရး ဇမၞးခန်လွာ၊ ဇိုန်ကဵုကောန်ဂၠု အနုထာင်သွာ၊ သီုမအဵုဇိုတ် မိပ်စိုတ်ကြဵုဇာ။

(လိက်မိၝောံနန်)

ဗြန် = ဗရန်၊ ဒရန်၊ ဓရန် = ဗမြန်၊ ဒမြန်၊ ဓမြန်

ဂစေံတံရော ဟောဟောရေင်ဂျ၊ ကနောတ်ဍာ်မိတ် ကြဝိတ်သၞဲသၞ၊ ဂဇဲတုန်ရ သီုပြဝါ၊ လိုက်ထောဝ်ပူပါ ပဝ်အာလဆန်၊ သာရိကာကြေင် ပဝ်ဝေင်ဓမြန်၊ သီုစံဗ၀က် ဗမက်လီၜန်။

(လိက်ပဒုမ္မ၀တဳ)

ဗြုန် = ဗရုန် = ဗမြုန်

       သၟဝ်က္ဍိုင်ကျာ်သြဳ ဗနဳဘောဂ၊ စှ်တရဴလ္ၚီ သမ္တီမှောင်မှ၊ သဳကၠဳဗမြုန် ဍိက်သ္ကံကုန်ကွ။

(လိက်သင်္ဂဒါ)

သၟီတ္ၚဲကၠောံရော တ္ကံအမ္ဗောအဴ၊ သန်ဇျှာလဗာင် သရောတ်ကၞာင်ပ္ကဴ၊ မင်ဂၠန်တလုဲ လှိင်ဒကုဲတဴ၊ ဒြင်ဗၜေံရ ခဍောပ်သၠလဴ၊ ထိုင်သာဲတမှဴ ပဝ်စဴဗမြုန်။

(လိက်သု၀ဏ္ဏကုမ္မာ)

ဗြမ် = ဗရမ် = ဗမြမ်

ဗြဲကျာ ဗရံထောံ သတ်ဆုသတ်ဒုန်အိုတ်။ The bad weather has blighted all fruits.

ဗြုဲ = ဗရုဲ၊ ဗမြုဲ

ဂမုင်ဓိတာန် ကှ်ေပြာန်စမ္ၚာ၊ အနာင်သဂါ မာလဳတဝ်သွဝ်၊ အံင်ရေင်ဂဇေင် ပြေင်ဍောင် ရာင်ဗဝ်၊ ဒလာဲသန်ထဝ် ဇဝ်ကဵုဇဝ်ဗ္ဂာ၊ မၠဵုကုန်မၠဵုကွ ဂန္ဓမာလာ၊ ပ္ကဴဂနေင်ရတ် ပစ္စေမွဲသာ၊ အဘိက်စမ္ပာ မာလဳဍံက်ဆာင်၊ အသုက်သ္ဇင်ထောဲ လပေဲါပၠးထာင်၊ ဇဝ်ကဵုဇဝ်ဗျာင် ပံက် ထာင်ရာင်ဗဝ်၊ တၞောဝ်သၟီကာက တလသၞေင်ဒြဝ်၊ ဂၚေင်ဇာပ်ပဝ် တမ္ညဝ်ဂမြိင်၊ သာဲအဒဲါကၠံင် ညံင်ဗရုတိင်၊ ကျာပိုက်လဝိင် ဒမြိင်ဂြိုပ်ပ္ကဴ၊ ကျာပိုက်လဟုဲ ဗြုဲဗြုဲပြဟ်တဴ၊ အရှာံဂြိုပ်ပ္ကဴ ရဴနန္ဒာဝိုန်။

(လိက်သၟီဆဒ္ဒန်၊ မာံထဝ်စိုပ်၊ ကွာန်ဟင်ဂါံ၊)

ဗောဓိသတ္တ တလဒြင်ဗၠဲ၊ ဝေင်ဂြိုပ်ပ္ကဴဖဲ သြဲစှ်ေလစ၊ သီုပြဝါသ္ဍာံ ဒစာံလ္ၚီဂျ၊ သီုစိင်ဗြဴၜါ စှ်ေ အာလျလျ၊ ဝေင်ဍာ်လစ ပ္ဍဲကာလဂှ်၊ ဗရုဲဝေင်အဴ ထိုက်ပ္ကဴဒကှ်၊ တူစိင်ဗြဴၜါ ဗရုဲဏာပြဟ်၊ ညံင်ဗြဲတသေင် စိင်ဝေင်လပှ်။

(လိက်သၟီဆဒ္ဒန်၊ မာံထဝ်စိုပ်၊ ကွာန်ဟင်ဂါံ၊ ၁၂၅၀၊)

       ဗရုဲဖျေဟ် ဗြဲရတ်ဓမ္မဒေသနာ။

ဗြအ်၊ ဗြံ = ဗရံ၊ ဗမြံ

နူကာသဍာန် သဗာန်လမေင်၊ စမဳညာတ်ထာန် ယာန်ထဝ်အလေင်၊ ကၠတ်ထဝ်နန်ထဝ် သ၀ဝ်တရေင်၊ ဗရံသၠသၞေင် ကလေင်စှ်ေရ၊ မှတ်ဒမံင်ထာန် ဥဒျာန်လစ၊ တ္ၚေက်ထဝ်သူ၀ ဂတစှ်ေတုန်။

(လိက်သၟီသိဝိ၊)

ဗၠင်(ဗၠန်) = ဗလင်(ဗလန်) = ဗမၠင်(ဗမၠန်)

ဗၠေင် = ဗလေင် = ဗမၠေင်

ဗၠတ် = ဗလတ် = ဗမၠေတ်

       ဇိုင်ကဝ် တဲဗၠတ်။ ပကဝ် ဇိုင် ဗလတ် တဲ။

ဗၠေတ် = ဗလေတ် = ဗမၠေတ်

ဗၠန် = ဗလန်၊ ဗမၠန်

ဗၠဟ် (ဗၠန်ဗၠဟ်) = ဗလဟ်၊ ဗမၠဟ်

ဝုတ်အဵုတံကၠာ ၜါၜါဂေင်လန်၊ တဲကၞာင်ဆုသ္ဂန် ဗလန်ဗလှ်၊ ညံင်ညးကလာင် ရပ်ကၞာင်ဆု ပြဟ်၊ ညာတ်ဝုတ်အဵုဂှ် ဗနုဟ်ကောသန်။

(လိက်သောဝါန္နဟောင်၊)

လၞုဟ် = လနုဟ် = လမၞုဟ်

ယွံဂစေံဗော် ဂင်ဝွံဇၞော်က္ဍင်၊ ပသာ်လညာတ် မသာတ်ဍာ်ဂင်၊ သာတ်ဝေဲဍာ်ဂှ် နကဵုမုဟ်သၞေင်၊ ပြ၀ဟွံဂၠင် ဂင်ဇတ်ကီုဟာ။ ဟာဲတြုံလမၞုဟ် စိုတ်ဂှ်သာက္ဍာ၊ ကောန်ပိုဲဝွံပၠန် လက်သန်ပြာထာ၊ သ္ဍိုက်ဇြဟာန် ဆာန်ကၟိန်သာဓာ၊ ကျာပိုက်ဂရာင် သွာင်ကၞာင်ရုက္ခာ၊ ကောန်အဲဝွံကွေံ တလှ်ေစှ်ေအာ၊ ဟိုတ်ဂှ်ပိုဲသၟတ် သာတ်ဗျတ်ဂင်ဂါ၊ သၟိက်ဂွံကောန်ရ ပလွဳပရာ၊ အန်တဴလွဳသွံ သ္ဂောံကီုဟာ။

(လိက်ပဒုမ္မ၀တဳ)

လ္ၚု = လၚု = လမ္ၚု

ပုင်ဟဂွံမၠာ် ဍာ်ဟနိဿဲ၊ ဒေါဝ်နန်လမ္ၚု ဂြာံဇကုမွဲ၊ လံဂွံစိုပ်ဒိုဟ် သြိုဟ်ညးမပြဲ၊ တလက္ဍိုင်ဗၠဲ ဂၠိုင်တူယဲသန်။

(လိက်သၟီသိဝိ၊ ၁၁၇၈)

ကျာ်တြဲ တွံ ဓဝ် ထပှ်တ္ၚဲထပှ်ဗ္တံတုဲ ကျာ်တြဲ အာလ္ၚု ဇကုဂှ် ထာန်ဂှ် လဝ် ဓာတ်သော်ထပှ် တၞုင်။ မွဲ မောဟ်ဍုင် ညး ဂး။ မွဲဂှ် မောဟ်ရိ ညး ဂး။ မွဲဂှ် မောဟ်သြဴ ညး ဂး။ မွဲဂှ် မောဟ်သြေင် ညး ဂး။ မွဲဂှ် မောဟ်ဓဴ ညး ဂး။ မွဲဂှ် မောဟ်လအိတ် ညး ဂး။ မွဲဂှ် မောဟ်လအာတ် ညး ဂး။

(ပြကိုဟ်ဥပ္ပန္နဟံသာ၀တဳရာဇာဝံသကထာ)

လ္ၚုင်၊ သ္ၚုင် = လၚုင်၊ သၚုင် = လမ္ၚုင်၊ သမ္ၚုင်

       သမ္ၚုင်ဟွံမိပ် စိုတ်ဂၠိုက်လွောင်စန်။ (လိက်ပဒုမ္မ၀တဳ)

လှိင် = လဟိင်

ဒိဗ္ဗပဿေန၊ မိန်တမတ်ဒိဗ်ဂှ်။ ပတှော၊ င်မတမတ်ဂှ်။ ဟုတွာ၊ ဒှ်တုဲ။ နိဒ္ဒံ၊ န်လဟိင်။ သြက္ကမိ၊ စိုန်စှ်ေအာရ (လှိင်အာရ။)

(တြာဲမှာဇနက်)

သြ = သရ၊ သမြ

လဆောဝ်ထေဲထုတ် လုတ်စိုတ်တလ၊ လက်ဖာပ္ကီုဘဲ ပယဲသရ၊ လအိတ်ဒုက္ခ ကာယ ဣၚုဟ်။

(လိက်ပယးအနိစ္စ၊)

ဇမ္မုပတိ နကြိညာတ်လဝ်၊ ဣဿာစရိုတ် ဟွံဝိုတ်တုဲခဝ်၊ ညာတ်ဗက်စောန်စိုတ် စရိုတ် ဟွံဖျဝ်၊ ဇိုင်ထၞိက်ဏာ ဓုပ်ပြကာထဝ်၊ ဇိုင်ဒးသြလာ် ဆီညံင်ဍာ်ဇွောဝ်။

(လိက်ဇမ္မုပတိ၊ မာံဒေံဍောတ်၊)

အဲထၞိက်ရ လာ်သြဆီဍေင်၊ ခါအဲမဗာ် သၞာ်ကဝ်ဒစေင်။

(လိက်ဇမ္မုပတိ၊ မာံဒေံဍောတ်၊)

ကာလစိင် သ္တိက်လှိင်ဂှ် ကဏောတ်ဗြဴ အာဟီု ကဵုခဍာ်ရ။ တုဲ ခဍာ် အာၜံက်စုတ် မတ်စိင်ဂှ် သီုၜါဒိုဟ် သရအာရ။

(ပြကိုဟ်ပမာသိဒ္ဓိ)

သြိင် = သရိင် = သမြိင်

သၠောင် = သလောင်၊ သမၠောင်

နလှ်ေမသလောင်ကဵုစိုတ်ညး နလှ်ေဒယှ်ေမဗ္ၜူကဵုစိုတ်ညး နလှ်ေမက္တဵုဗဒှ် ဂရိုင်ဂအီညးတံဂှ် ဍေံ လှ်ေတုဲ ညးဂမၠိုင် အေင်ဟွံမာန်၊ ဂြိုင်တဴ ရုရုအိုတ်ရ။

(သ္ကေံဇာတ်တေမိ၊)

ပဳတိသမြပ် ဇြဟာန်စပ်အာ၊ မဒးသလောင် သမးဒေါင်ယာ၊ မဒးဆံလံ ညံင်မကြံအာ၊ မဒး ဂၠက်သ္ၚဴ မှောင်မှဴလ္ၚာပ်လ္ၚာ၊ မဒးသိင်သာ ပူဆာတဴရောင်။

(လိက်သၟီသိဝိ)

သွာ = သဝါ

ဥပ္ပရာဇ တလက္ဍိုင်ဗိုတ်၊ ဗှ်ရုပ်အမြိုတ် စိုတ်ပ္တန်ဟတန်၊ ဗၠာဲလမၠာဲတံ ဒၞဲါမဇၟံကၟန်၊ ကော် သရပ်ပ္ညန် သၟိက်ပ္တန်သဝါ၊ သမးသကီု ဟီုဇီုချံက်ချာ၊ ကွိင်ကွိုက်လဒု မှုဲဗရုအာ၊ ဗာတ်ကေဲ သြေဲကျာံ ဂိတာံခရာ၊ လေၚာဲတလောတ် ဍိုန်ဍောတ်ရှ်သာ၊ ဂဟုဲကရေင် ဟီုဂြိုင်ဝေင်အာ၊ ၜိုန်ဂှ်ဣၚဟ် ရိုဟ်ဗှ်သဏာ၊ ဒှ်တဴစံင်တူ ပ္ဍဲမနူဒွါ၊ သ္ၚီဘိုင်ဗၜူ ညံင်သုင်သူရာ။

(လိက်သၟီသိဝိ)

သ္ဇိုင် = သဇိုင်

ယြဴပ္ဍဲထာန်မွဲ သဇိုင်မသ္ဇိုင်လောန် ဂၠဴတၠအစောံသ္အာင် ယိုက်မဟမာန် သၞုံရ။ ပ္ဍဲထာန်ဂှ်ထာန်ဂှ် ဘာယိကကာလိကဟေင် ညး ဗ္ဂန်ကဵုယိုက်ရ။ ယြဴထာန်မွဲတုန် ဟိုတ်နူလှိုက် ဍာ်မဂၠိုင်ကီု ဟိုတ်မဒှ်စြင်လမၠာ်မဟသၟဟ်ကီု တရဴမတိုန်စှ်ေဝါတ် နွံ။ ပ္ဍဲထာန်ဂှ် ဘာယိကကာလိက ညး မဗ္ဂန်ကဵုယိုက်ပတိုန်ရ။

(ဇာတ်ကဏှ၊ သ္ကေံဇာတ်ဨကနိပါတ်)

သ္ၚဳ = သၚဳ = သမ္ၚဳ

ဂဥုဲဝွံ ဗ္ၜူသ္ၚဳကၠေံညးဂှ် ပ္ကီု ဖဴသူရာ။

(ဇာတ်ပုဏ္ဏပါတိ၊ သ္ကေံဇာတ်ဨကနိပါတ်)

သ္ၚိုက် = သၚိုက် = သမ္ၚိုက်

မိင်ကောန်ဟီုကၠာ သၟီၜါတြုံဗြဴ၊ ဂးကဵုသၟီဗၠာဲ အကာဲက္ဍိုင်ပ္ကဴ၊ ဍုင်လိုက်ဗာရ သ္ကဵုမသ္ဂးစဴ၊ လ္ပဟောံဇြ လ္ပဂၠက်သ္ၚဴ၊ သၟီဗၠာဲသမ္ၚိုက် သ္ဍိုက်မိမဂၞဴ၊ ကောန်ဍောတ်သာ်ပ္ကဴ သ္ကဵုဂွံစဴညာတ်၊ ညိလ္ပဒွိင် သၟီဨကရာတ်၊ ဣၚုဟ်မိကီု ဟီုကဵုခပ်ပြာတ်။

(လိက်သုဓနု)

သ္ၚာတ် (ဒြဴ) = သဟာတ် (ဒရဴ) = သမ္ၚာတ် (ဒမြဴ)

ဗညာနဲ ဂွံ လိက်တုဲ ဗှ်စိုပ် တလမေဒဴ။ ဘဝ်လဴကေန်ဒဴ ယဲဒၟံင် မသုန်တ္ၚဲ တြဴတ္ၚဲမ္ဂးဂှ် ကောန်တၠ သၠိုက်သ္ၚောံသ္ၚာတ်ဒြဴ ပ္ဍဲဟဒယသန်ထာန်။

(ပြကိုဟ်ဥပ္ပန္နဟံသာ၀တဳရာဇာဝံသကထာ)

သ္ၚံ = သၚံ = သမ္ၚံ

       သၟီတၠသဒ္ဓါ ဂွံမိင်ကေတ်တုဲ ဟီုသ္ၚံကၠေံ ယွာံညးဍုင်ဂမၠိုင် ပ္ဍဲကာလဂှ်ပၠန်ရ။

(သၠပတ်အရုဒုမ္မ)

သ္ဍိုင် = သဍိုင် = သမ္ဍိုင်

သမ္ဍိုင်ပန်ကီု ညးဟီုတမၠာ၊ ညးမွဲသ္ဍိုင်က္ဍင် မင်ဗၜေံကၠာ၊ ဗၜေံဍေံကီု အိုတ်သီုကၠေံအာ၊ ဂၠဲါဗၜေံကၞာတ် ဂၚေင်ကွာ်အာ၊ အာစိုပ်ကၟင် ညးမမင်ဗ္ၚ၊ ကဵုလထဴဗိုန် ဒ္ၚဳသၟာန်တိုန်ရ၊ ဗၜေံအဲသ္အး ထၜးညိလ၊ ယာံလထၜး ဂွံတုဲဂးရ၊ ဗၜေံကၟက်မွဲ အဲကဵုကုလ။

(လိက်ဘောဂရေန်)

ပ္ဍဲပိုဒ်ကြိယာကၟက်ဂမၠိုင် နူပိုဒ်သကမ္မကကြိယာ ပြံင်ဗဒှ် သကမ္မကကြိယာ၊ ပိုဒ်နာမ်

ပိုဒ်ကြိယာကၟက်(သကမ္မကကြိယာ)လ္ၚဵု ဖျာ်ပရးပတိတ် အက္ခဝ်ကၟက်မၞုံပ္ဍဲပိုဒ်ကြိယာဂှ်တုဲ ဒှ်အာ ပိုဒ် (သကမ္မကကြိယာ) တၞဟ်မွဲပၠန်။ ပိုဒ်နာမ်လေဝ် ဒှ်မာန်။ လဆောဝ် အကြာအက္ခဝ်တမ်ပိုဒ်ကြိယာ ကဵုအက္ခဝ်ကၟက်ဂှ် ပြံက်စုတ် အက္ခဝ်ဂစိုတ်(မ်)တုဲ ပိုဒ်ကြိယာဂှ် ဒှ်အာ ပိုဒ်နာမ်ကီု။

ဥပမာ = ပိုဒ်သကမ္မကကြိယာ(ကၠင်)ဂှ် ဖျာ်ပရးပတိတ် အက္ခဝ်ကၟက်(လ) မၞုံပ္ဍဲပိုဒ် ကြိယာဂှ်တုဲ ဒှ်အာ ပိုဒ်သကမ္မကကြိယာ(ကလင်) တၞဟ်မွဲပၠန်ရ။ ပကတိပိုဒ်သကမ္မကကြိယာ(ကလင်)ဂှ်လေဝ် ဒှ် ပိုဒ်နာမ်မာန်ကီု။ သာ်ဂှ်ဟွံသေင်မာ အကြာအက္ခဝ်(က) မၞုံပ္ဍဲတမ်ပိုဒ်ကြိယာကဵုအက္ခဝ်(လ)ဂှ် ပြံက် စုတ် အက္ခဝ်ဂစိုတ်(မ်)တုဲ ပိုဒ်ကြိယာဂှ် ဒှ်အာ ပိုဒ်နာမ်(ကမ်လင်၊ ကမ္လင်၊ ကမၠင်)။ (ကလင်၊ ကမ်လင်၊ ကမ္လင်၊ ကမၠင်) ဗီုပြင်ပိုဒ်နာမ်တၞဟ်ဟ်မရဴသာ်ဝွံ ချူဂွံတဴရ။ ၜိုန်ဂှ် ဗက်ကဵုအခိုက် ကသူလိက်အခိင်လၟုဟ် တုဲ (ကလင်၊ ကမၠင်) ဂှ် ချူညိ။ (ကမ်လင်၊ ကမ္လင်)ဂှ် ချူကှ်ေတဴ အောန်။ ချူနနဲသာ်ဂှ် ဗၠေတ်ရောင် ဟဂပ်ဝ်သ္ဂုတ်သွာတ်။ ပိုဒ်နာမ်(ကလင်၊ ကမ်လင်၊ ကမ္လင်၊ ကမၠင်)ဂှ် လၟောဝ်စှ်ေ နူပိုဒ်သကမ္မကကြိယာသီုၜါဂကူဂှ်ရ။ ခပ်သီပိုဒ်နာမ်တံဂှ် ဒှ် နာမ်ဝိသေသ်၊ ကြိယာဝိ သေသ် မာန်ဖအိုတ်ရ။

နဲမဂွံဖျာ်ပရး ဗွဲခမၞန် သၟဝ်ဝွံ စၟတ်သမ္တီကေတ်ညိ။ ပိုဒ်ကြိယာကၟက်သၟေဟ်တံဂှ်လေဝ် နနဲသာ်ဝွံဟေင် ဖျာ်ပရးကေတ်ရ။

ကၠင် (သကမ္မကကြိယာ)

က + လင်          = ကလင်။ (သကမ္မကကြိယာ၊ နာမ်)

က + မ် + လင်      = ကမ်လင်၊ ကမၠင်။ (နာမ်)

    

သမ္တီ။ (ကမၠင်)ဂှ် ဗှ်ပတိတ် ရမျှာင်(ကမ်လင်)ညိ။ လ္ပဗှ်ပတိတ် ရမျှာင်(ကမ်မလင်)ညိ။ ပိုဒ်နာမ် သၟေဟ် မၞုံကုအက္ခဝ်ဂစိုတ်(မ်)လဒေါဝ်တံဂှ် ဗှ်ပတိတ် ရမျှာင်နနဲဝွံအိုတ်ညိ။

ပိုဒ်ကြိယာကၟက်

သကမ္မကကြိယာ (၁)	သကမ္မကကြိယာ(၂)	နာမ်	နာမ်
ကြဴ	+	ကရဴ	ကမြဴ
ကြိုက်	ကရိုက်၊ တရိုက်	ကရိုက်၊ တရိုက်	ကမြိုက်၊ တမြိုက်
ကြာင်	+	ကရာင်	ကမြာင်
ကြတ်	+	ကရတ်	ကမြတ်၊ တမြတ်
ကြာတ်	+	ကရာတ်	ကမြာတ်
ကြာန်	+	ကရာန်	ကမြာန်
ကြိုန်	ကရိုန်၊ တရိုန်	ကရိုန်၊ တရိုန်	ကမြိုန်၊ တမြိုန်
ကြာပ်	+	ကရာပ်	ကမြာပ်၊ တမြာပ်
ကြမ်(ကြ)	ကရမ်	ကရမ်	ကမြမ် (ကမြ)
ကြီု	+	ကရီု	ကမြီု
ကၠေက်	+	ကလေက်	ကမၠေက်
ကၠိုက်	ကလိုက်	ကလိုက်	ကမၠိုက်
ကၠင်	ကလင်	ကလင်	ကမၠင်
ကၠာင်	+	ကလာင်	ကမၠာင်
ကၠုင်	တလုင်	တလုင်	တမၠုင်
ကၠတ်	+	ကလတ်	ကမၠတ်
ကၠာတ်	+	ကလာတ်	ကမၠာတ်၊ တမၠာတ်
ကၠာန်	+	ကလာန်	ကမၠာန်
ကၠောန်	+	ကလောန်	ကမၠောန်
ကၠာဲ	ကလာဲ	ကလာဲ	ကမၠာဲ
ကၠောဝ်	ကလောဝ်	ကလောဝ်	ကမၠောဝ် (ကၞောဝ်)
ကၠိုဟ်၊ တၠိုဟ်	ကလိုဟ် ၊ တလိုဟ်	ကလိုဟ်၊ တလိုဟ်	ကမၠိုဟ်၊ တမၠိုဟ်
ကၠောအ်၊ တၠောအ်၊ စၠောအ်	ကလောအ်၊ တလောအ်၊	ကလောအ်	ကမၠောအ်၊ တမၠောအ်၊ စမၠောအ်
ကွာ်၊ တွာ်	ကဝါ်၊ တဝါ်	ကဝါ်၊ တဝါ်	+
ကွေဝ်	+	ကဝေဝ်	+
က္ဍိုက်ဂွ	ကဍိုက်ဂ၀	ကဍိုက်ဂ၀	+
က္အောတ်၊ ဂ္အောတ်	+	ကအောတ်၊ ဂအောတ်	ကမ္အောတ်၊ ဂမ္အောတ်
ခြိုင်(ကြိုင်)	+	ခရိုင်	ခမြိုင်
ခၠန်	+	ခလန်	ခမၠန်
ခၠေဝ်	+	ခလေဝ်	ခမၠေဝ်
ခၠအ်	+	ခလအ်	ခမၠအ်
ခွါတ်၊ ကွာတ်	+	ခဝါတ်၊ ကဝါတ်	+
ဂြ	+	ဂရ	ဂမြ
ဂြဲ	+	ဂရဲ	ဂမြဲ
ဂြး	+	ဂရး	ဂမြး
ဂြေက်	ဂရေက်	ဂရေက်	ဂမြေက်
ဂြိုက် (သြောအ်)	+	ဂရိုက်	ဂမြိုက်
ဂြင်	ဂရင်	ဂရင်	ဂမြင်
ဂြေင်	+	ဂရေင်	ဂမြေင်
ဂြာတ်၊ ဒြာတ်	+	ဂရာတ်၊ ဒရာတ်	ဂမြာတ်၊ ဒမြာတ်
ဂြောပ်၊ ဒြောပ်	+	ဂရောပ်၊ ဒရောပ်	ဂမြောပ်၊ ဒမြောပ်
ဂြေန်	+	ဂရေန်	ဂမြေန်
ဂြီု၊ (ဂြာံ)	+	ဂရီု	ဂမြီု၊ (ဂရာံ၊ ဂမြာံ)
ဂြိုဟ်၊ ဒြိုဟ်	+	+	ဂမြိုဟ်၊ ဒမြိုဟ်
ဂၠိုက်	ဂလိုက်	ဂလိုက်	ဂမၠိုက်
ဂၠေင်၊ ဒၠေင်	+	ဂလေင်၊ ဒလေင်	+
ဂၠေါင်၊ ဒၠေါင်	+	ဂလောင်၊ ဒလောင် (ဂၞေါင်၊ ဒၞေါင်)	+
ဂၠတ်	+	ဂလတ် (ဂၞတ်)	+
ဂၠိန်၊ ဒၠိန်	ဂလိန်၊ ဒလိန်	ဂလိန်၊ ဒလိန်	ဂမၠိန်၊ ဒမၠိန်
ဂၠါံ	+	ဂလာံ၊ ဒလာံ	ဂမၠာံ၊ ဒမၠာံ
ဂၠီု၊ ဒၠီု	ဂလီု၊ ဒလီု	ဂလီု၊ ဒလီု	ဂမၠီု၊ ဒမၠီု
ဂၠဲါ	+	ဂလာဲ	ဂမၠာဲ
ဂၠဟ်	+	ဂလဟ်	ဂမၠဟ်
ဂၠေဟ်	+	ဂလေဟ်	ဂမၠေဟ်
ဂၠေအ်(ကေတ်)	ဂလေအ်(ဏာ)	ဂလေအ်	ဂမၠေအ်
ဂွ (ဂၠိ၊ ဂၠေအ်)	ဂ၀၊ (ဂလိ၊ ဂလေအ်)	ဂ၀၊ (ဂလိ၊ ဂလေအ်)	+
ဂွဳ	+	ဂဝဳ	+
ဂွိင်၊ ဒွိင်	ဂဝိင်၊ ဒဝိင်	ဂဝိင်၊ ဒဝိင်	+
ဂွါတ်	+	ဂဝါတ်	+
ဂွါန်၊ ဒွါန်	+	ဂဝါန်၊ ဒဝါန်	+
စြိုတ်(သြိုတ်)	+	စရိုတ်	မြိုတ်
စၠောအ်(ကၠောအ်)	စလောအ်	စလောအ်	စမၠောအ်
ဇၞး	ဇနး	ဇနး	ဇမၞး
ဇြုင်	+	ဇရုင်	ဇမြုင်
ဇြောတ်	+ ဇရောတ်	ဇမြောတ်
တၠိင်	+	တလိင်	တမၠိင်
တွဟ်	+	တဝှ်	+
တ္ၚေတ်	+	တၚေတ်	တမ္ၚေတ်
ထၞက်	+	ထဏက်	ထမၞက်
ဒြာတ်	+	ဒရာတ်	ဒမြာတ်
ဒြီု (ဂြီု)	+	ဒရီု (ဂရီု)	ဒမြီု (ဂမြီု)
ဒ္ၚေါဝ်	+	ဒၚောဝ်	+
ဒၠ	+	ဒလ	ဒမၠ
ပြာ်	+	ပရာ်	ပမြာ်
ပြိုက်	+	ပရိုက်	ပမြိုက်
ပြင်	+	ပရင်	+
(ပြု)ပြေင်	+	(ပရု)ပရေင်	+
ပြာန်(တ္ၚဲ)	+	ပရာန်	ပမြာန်
ပြာပ်	ပရာပ်	ပရာပ်	+
ပြီု	+	ပရီု	+
ပြောဟ်	+	ပရောဟ်	ပမြောဟ်
ပၠဳ	ပလဳ	ပလဳ	ပမၠဳ
ဗၠး	ဗလး	ဗလး	ဗမၠး
ဗၠိုက်	ဗလိုက်	ဗလိုက်	ဗမၠိုက်
ဗၠိုပ်	ဗလိုပ်	ဗလိုပ်	ဗမၠိုပ်
သၟာန်	+	သမာန်	(သုံမာန်)
သၠး	+	သလး	သမၠး
သၠိင်	သလိင်	သလိင်	သမၠိင်၊ (သမၞိင်)

ကြဴ = ကရဴ = ကမြဴ

ကြိုက် = ကရိုက်၊ တရိုက် = ကမြိုက်၊ တမြိုက်

     ဗြဴဝုတ်ဂှ် ကရိုက်ဇကုဟွံသေင်၊ လ္ပဝေင်။

        ကယျိုင်ဝွံ ကြိုက် ကဵုအဲကွေံ။

အမာတ်ထကိုပ်ပၞာန်ဇမၞော်သၟတ် ဆကြိုက်ကြိုက်ကဵုညး တၠစိင်ဗ္တာင် ဖန်ဖက်ကဵု ကၠေဝ်မက် အဝဵုအသဳ ကရိုက်ကရိုက်ဖအိုတ်ရ။ (ကရိုက်ကရိုက် ဒၞဲါဝွံ ပိုဒ်ကြိယာဝိသေသ်။)

ကြာင် = ကရာင် = ကမြာင်

လဟီုဍေံဝွံ ဂံင်သ္ကာတ်လောန်သန်။ သၟီ မိင်တုဲ ညံင်ကရာင်ဇမ္ကေက် မကြာင် က္တောဝ်ညးကီု ဒှ်တုဲ သၟီ သၟာန်တိုန် အပုဏ္ဏကရ။

(သ္ကေံဇာတ်ဝိဓူရ)

ကြတ် = ကရတ်၊ တရတ် = ကမြတ်၊ တမြတ်

ထောံလဝ်သ္ၚိဟေင် အာကျာ်သေင်ဟာ၊ စုတ်ဇွောံမလေ ပြေင်စေတနာ၊ ဒေါဝ်တရဴသၟဟ် အာတဴဂှ်မာ၊ ဆဵုဂမှဳကၠာ သေံဗမာမန်၊ ဂွံပုင်မွဲဒၞံက် သွမွဲယံက်ပၠန်၊ ဂွံကဵုဒါန်သ္ကဲ ဇဵုဇၞော်ပြဲ လောန်၊ ဒါန်တရတ်ဗောက် ဖဵုဇၞော်လစောန်၊ ကုသဵုပြဲလောန် သင်မန်ဗမာ၊ ဆဆဵုကဵုဒါန် ပသ္မာန်ဝေါဟာ၊ ကုသဵုဂှ်စၟတ် ပြာကတ်ဂၠိုင်ရာ၊ ကျာ်ဟစိုပ်ကျာ် သာ်ဝွံပ္တုဲအာ၊ ဖဵုဂှ်ဇၞော်ဟေင် ကျာ်တွံသေင်ဟာ။

(လိက်လၟေတ်တမြံင်၊ ၁၁၃၂)

ကြာတ် = ကရာတ် = ကမြာတ်

နွံ အသံကဵုဂၠဲါ ရာဇာမန္တ ကၠုင် ပ ပဋ္ဌမကမ္မတုဲ ကဵုမင်ရာဲကယျဝ်ဆွာ လုပ်အာမံင် သၟဝ်ဂှ်။ ချိုန်ဂွံအခိင်သုဘမင်္ဂလတုဲ တၠညးရာဇာဓိရာဇ် ကသဳ သၞာ၊ ဂါံတိုန်လိုန် လ္တူမုက်၊ မင်မံင် ဇယမဟာနက္ခတ္တယ၊ ကြာတ် ပါဒ ဖျေံဏာတုဲ၊ ဍာ်ကရာတ်ပါဒ ဒဇူစှ်ေ ဒး မင်ရာဲကယျဝ် ဆွာ။ မင်ရာဲကယျဝ်ဆွာ ဒးအိုတ် ဇိဝိတ ပ္ဍဲကာလဂှ်ရ။

(ပြကိုဟ်ဥပ္ပန္နဟံသာ၀တဳရာဇာဝံသကထာ)

ကြာန် = ကရာန် = ကမြာန်

ပ္ဍဲတၠညး မပၠန်ဂတး ကဵုဗညာဒြိုန်ဂှ် ညး ရပ် ဂၠုဲတြုံဗြဴဇမၞော်သၟတ် ပိပန်ကၠံသ္ဒဟ်၊ ဂၠဲါတြုံ ကြာန်စုတ် ဂါကံ၊ ဗြဴ ဒက် ဂၞိင်၊ ဒက် ကံ၊ ကၠုင်ထ္ၜး ကဵုတၠညးသၟီဓဝ်ဇၞော်၊ ညာတ် ဂၠုဲတြုံ။ ဍေံဝွံ လက်သန်ဗဝ်မိုင်တၠခွါရောင် ချပ်တုဲ စြန်(သြန်)စှ် ကဵု ကုဍေံတံ၊ ပိုက်နင်။ ဂၠုဲသၟိဟ်ဂှ် ဍေံတံ ကေတ်ဏာ ဗတ်ဍေံတံရ။ ဂၠုဲသၟီဓဝ်ဇၞော် မပိုက်လဝ်ဂှ် ကဵုသှ်ကၠေံ ကရာန်ဂါကံ။ ကော်နင် ဍေံ၊ သၟာန်။ မူယၟုၝရော။ အဲဍိက် ဒှ် ညးမိုင်ၜဝ်၊ ဍေံ လ္ၚဝ်ပတီ။ ဗှ်ေ ဒှ် အမာတ် တၠခွါဟာ။ အဲဍိက် တၠခွါ၊ ဍေံ ဂး။

(နိဒါနဓမ္မစေတဳကထာ)

ကြိုန် = ကရိုန်၊ တရိုန် = ကမြိုန်၊ တမြိုန်

ကြာပ် = ကရာပ်၊ တရာပ် = ကမြာပ်၊ တမြာပ်

ဗညာဓရာံ ကေတ် လိက်ဂှ် တ္ၚေပ် ကဵုလေံကရာပ်တုဲ ထပက်လဝ်ရ။ တုဲ ဗဒဴ ချေံ ကလေင်ကၠုင် ဍုင်ဟံသာ၀တဳရ။

(ပြကိုဟ်ဥပ္ပန္နဟံသာ၀တဳရာဇာဝံသကထာ)

ကြဴဝွံ သၟီလိုက်ဖြာ တိုန်ဗတိုက် လက်လှေက်။ စဴလ္ဂန်သာ မစလက်လှေက် ဒုင်ဟွံမာန်၊ ပေက်အာ။ စဴလ္ဂန်သာ ချိုတ်အာ။ သၟီလိုက်ဖြာ ဂွံ ဂၠုဲ ဗွဲမဂၠိုင်။ ပၞာန်တၠညးစိင်ဗ္တာင် ဒးဒၟံင် ကရာပ်၊ ချဳဟွံဂွံဟေင်။

(ပြကိုဟ်ဥပ္ပန္နဟံသာ၀တဳရာဇာဝံသကထာ)

ဗ္ဂဲ မကဵုဒၞဳ ကကရာပ်။ (နိဒါနဓမ္မစေတဳကထာ)

ကြမ် (ကြ) = ကရမ် (ကရ) = ကမြမ် (ကမြ)

ကြီု = ကရီု = ကမြီု (အကြီု)

     ကရီုညးဂၟံင် ရဴဇာဒိသိုင်။

        ကရီုမပြဲဂှ် သၟီ ကြီုဟီုထိုင်သး။ (ဇာတ်မုသိက၊ ပဉ္စနိပါတ်)

        ဣတိဥဒါနံ၊ န်ကရီုသာ်ဝွံ။ ဥဒါနေသိ၊ စိုန်ကြီုရ။ (တြာဲမှာဇနက်)

ကၠေက် = ကလက် = ကမၠက်

ကၠိုက် = ကလိုက် = ကမၠိုက်၊ ဂမၠိုက်

နူသမၠီု မဟဆိုက်ဗ္ဒက် ပ္ဍဲဒတုဲမြမောဝ်ဂှ် လ္ပဂၠဲါ ဒတုဲမြမောဝ်ညိ။ ယဝ်ရရာဒနာဂၠဲါၚဳဟေင် ညံင်ညးမမိက်သ္အး မအာဗၠိုပ် ဍာ်ဂမၠိုက်ခံက်ဇိုင်ဂၠဴ မကၠိုက်လ္ၚေင်က္ဍင်အာကီု လဟုတ်မဂၠိုင် က္ဍင်အာဟေင် မသ္ဒဟ်ရ။

(ဇာတ်ဝါရုဏိဒုဿက၊ သ္ကေံဇာတ်ဨကနိပါတ်)

ကၠင် = ကလင် = ကမၠင်၊ တမၠင်

အဵုတလသ္ၚိ ဆဒေံကဵုကော၊ ဒဇန်ဒေံရော ထောံကောယောန်ဒဴ၊ ကဵုကၠင်ပှ်လှ် ထပှ်မွဲဂၞဴ၊ ကော ဂုန်ဒေံဗြဴ သ္ကန်ဇဴရရော။

(လိက်ဗြရတ်ဣဏင်ကင်ရဳ)

ဟးမိတ်ဂွိုင်အဲ မပြဲအယော၊ ကလင်လဝ်ကော ကဵုကောဒေင်ဗျောံ၊ ကောသ္ဒးဇြဟိတ် ဂုန် မိတ်ထၜေါံ၊ မူခါသ္ဂောံကောံ ဗၠးဟုံဇြရော။

(လိက်ဗြရတ်ဣဏင်ကင်ရဳ)

ပဒၟဒေဝဳ ကျာ်သြဳလိုက်ဗာ၊ မိင်ပါင်သၟိက်ဗက် တက်သြိုဟ်လောတ်ဇၟာ၊ ဟးကောဇြဟာန် ဆာန်တုဲသာဲအာ၊ ကောကလင်လဝ် ကဵုလင်ဇွောဝ်ဟာ။

(လိက်သၟီရာံ)

ကၠာင် = ကလာင် = ကမၠာင်

ကၠုင် = ကလုင်၊ တလုင် = ကမၠုင်၊ တမၠုင်

ကမၠတ် ဂဇံမင် ဒြပ် သာ်ဝွံ ချပ်၊ ဍေံမအာတောံ ပုင်တေံ နွံတဴ၊ ဒြပ်ဝွံ ဒှ်အာ ၜါစွံရ၊ ပုင် စိန်တုဲ ဍေံ ကၠုင်စိုပ်ဗက် နသၞာ် ဒကုတ်ကၠေံ ၜါဒကုတ်တုဲ ဒြပ်ဝွံ အဲ မဂိုင်ကေတ်ရ မချပ်။ နသၞာ် ရံင်စမဳဒၟံင် တလုင်ကမၠတ်မတောံပုင်တေံဂှ်ရ။

(ဇာတ်ဝေဒပ္ဘ၊ သ္ကေံဇာတ်ဨကနိပါတ်)

သာ်ဝွံ တၠညး မဟီု၊ ဂၞကျာ်ဝွံ ကောန်သိုက်ခမာရောင်၊ ယဲအာမ္ဂးဝွံ တလုင်ဂစိုတ် ပြဟ်လံ သ္ဇက်တီ ဟွံမွဲ၊ မိက်တီ ဍေံ ဟွံဂွံ၊ မ္ၚးနူဓဝ် ဥပးမပၠေင်အန္တရာဲမာန် ဟွံမွဲရ၊ ဓဝ် ကဵုဂၞကျာ် ပင်မှိင်ရ ဂးတုဲ။

(အကြီုဓမ္မစေတဳ၊ ၁၁၅၅)

ယွံမရာတ် တလုင်မရာတ်မကၠုင်လၟုဟ်ဝွံ ဒးရးသန်ရ။ နူထာန်ဇမ္ၚောဲ မကၠုင်ဝွံဂှ် ပၟိက်မွဲမွဲမၞုံဂှ် မရာတ် ဟီုရ။

(သ္ကေံဇာတ်သု၀ဏ္ဏသာံ၊ ၁၁၉၃၊ ဍုင်ဝါခရူ)

ကၠတ် = ကလတ် = ကမၠတ်

ယွံမၞးတံ သဘဴကမၠတ်စမ္ဂးဂှ် ကဵုကြံကြဂြိုဟ်စာ ဒဇန်သဟာသဳရောင်။ အဲ တိုက်ပၠာ် ဗဒင်၊ ၜုင်ဂစိုတ် တၠဒြပ်တုဲ ဒြပ်ဍေံတံဂှ် ဂွံဒယိုန်ကေတ်ရောင်။

        (ဇာတ်မဟိလာမုက္ခ၊ သ္ကေံဇာတ်ဨကနိပါတ်)

ကၠာတ် = ကလာတ် = ကမၠာတ်

စောရဏိအိုတ် ဒေပ်စိုတ်ကမၠာတ်၊ ကယိုင်မှုံကဵု ညာတ်အမြဵုကၠာတ်၊ ချိုန်မညာတ်ဂှ် ဒြဴဒှ် သမ္ၚာတ်၊ တၟေင်ပဍေံ သ္ပုန်ကွေံခပ်ပြာတ်။

(လိက်နယသမုဒြဳ၊)

တၞောဝ်ဨကရာတ် ဒေပ်စိုတ်ကမၠာတ် ညံင်ဆုမဟၟဲကဵုကြက် ညံင်ပ္ကဴမဟၟဲကဵုမြမောဝ် ညံင် မဒညကဵုပၞာန် ညံင်စက်ဂတုမဒညကဵုသိန္ဒရာဟု၊ ဒဒှ်ဝွံ လမှ် အဲ မဂွံတီ။ ကမၠာတ်ဒေံအဲ ညံင် သၟီဓမ္မပုတြာန်ဝွံ မူဥပ္ပမာမတုပ်ရော။ ညံင်မြာ်မွဲ မပဝ်ဍုန် ဂြိုပ်သတ်၊ ညာတ် ဒၞံက်သတ်ဂှ် သလှ်ေမတိုန်ဒၟံင်၊ လတူသတ်ဂှ် ဟွံဂံင်ဍုန်၊ ရဴမပဝ်ကလေင်အာကီု။ လမောင်ဇမၞော် မဒှ်။ သၟီမြာ်ဂှ် သ္ၚံက်သမ္ၚာတ်သန်။ ဒေံအဲ ညံင်မြာ်ဂှ်ကီုရ။

(လိက်အာန်ဇုနာန်)

ကၠာန် = ကလာန် = ကမၠာန်

ကၠောန် = ကလောန် = ကမၠောန်

ဖိုဝ်မအဲပဒကာဓာတ်ဝွေါအ်ဂဟ် ဓရ်ဗောဓိသမ္ဘာရ ကိုဝ်အဲ ဂေါအ်ပြန္အုက်ဗြပေင်ညိ။ ဇၟာပ် ဇၟာပ်ဘ၀ မနွောမ်တဴ စိုတ်မသဒ္ဓါလေရ် ကိုဝ်ဒဟ် ကိုဝ်အဲညိ။ ပီတကတ်ပိလေရ် ကိုဝ်အဲ ဂေါအ်ဂြင်ကေတ်ညိ။ ဗွောယ်ကာကုသိုဝ်ဝွေါအ်မာ ကလွောန်ဂဟ် နဣဓိကျာက်ဂမျောင် အဲမဂေါအ်ကၠောန်ရောင်စိ ကုသိုဝ်ဝွေါအ်ဂဟ် ကုသိုဝ်ကျာက်ဂမျောင်ရ။ ကျာက်ဂမျောင် နမောဒနာ ဒုင်ကေတ်ရ။

(တၞး (ခ)၊ ပၞောန် ၉-၁၀-၁၁-၁၂၊ လိက်တၞးဗမြိုတ်၊ တိုက်ထ္ၜးဍုင်က္ၜင်ကံက်)

ကၠာဲ = ကလာဲ = ကမၠာဲ

ကၠောဝ် = ကလောဝ် = ကမၠောဝ် (ကၞောဝ်)

ဒါန်ဟဂွံကဵု ညံင်ကၠဵုကမၠောဝ်။ (လိက်လၟေတ်တမြံင်)

ဝေင် ပၞာန် ကဵုဗၟာကမၠောဝ်ဇွိုအ်၊ ဍေံ သ္ဒးကလေင်တိုန်၊ ဂွံဇၞးကေတ်သမြပ်ရ။

(ပြကိုဟ်ဥပ္ပန္နဟံသာ၀တဳရာဇာဝံသကထာ)

ကၠိုဟ်၊ တၠိုဟ် = ကလိုဟ်၊ တလိုဟ် = ကမၠိုဟ်၊ တမၠိုဟ်

ကၠောံ၊ တၠောံ၊ စၠောံ = ကလောံ၊ တလောံ၊ စလောံ = ကမၠောံ၊ တမၠောံ၊ စမၠောံ၊ ဒမၠောံ

ကလော်ရုန်မဵု ဗက်အဲကဵုကော၊ တၚိန်အဲရော သၟိင်ဓဝ်ကောမင်၊ ဆင်ဍာ်ဒမၠောံ တ္ၜိင်ကၠောံ ဍာ်ဂင်၊ ပိုဲဒးခြာဒင် ဒေါဝ်ဂင်သွံကော။

(လိက်ဇယျဒတ္တ)

ကွာ်၊ တွာ် = ကဝါ်၊ တဝါ်

ကွာတ် = ကဝါတ်

စိုတ်ပ္တန်ဟွံတန် ဂၠိုင်သန်စံင်တူ၊ ပၞာန်သၟီဇြဟာန် သၟဟ်ပၞာန်အသူ၊ မြင်သေစံင်တူ ဒြေပ်သမူလီ၊ ကံတ္ၚဒေါံသ္ၚီ ရှော်ပန်လ္ၚီဒိုဟ်၊ သရာဲလ္ၚာပ်လ္ၚာ ဒွါန်သပါသြိုဟ်၊ သ္ကာတ်ဒြာတ်စာဂြိုဟ် ကွာတ်ကၠေံဂြိုဟ်ပ္ဍဲ၊ ပုင်ဟဂွံမၠာ် ဍာ်ဟနိဿဲ၊ ဒေါဝ်နန်လမ္ၚု ဂြာံဇကုမွဲ၊ လံဂွံစိုပ်ဒိုဟ် သြိုဟ်ညးမပြဲ၊ တလက္ဍိုင်ဗၠဲ ဂၠိုင်တူယဲသန်။

(လိက်သၟီသိဝိ၊ ၁၁၇၈)

ကွေဝ် = ကဝေဝ်

ရထကာရော၊ င်သၟာစၞာံတံဂှ်။ စမ္မံ၊ န်စၞာံဂှ်။ ပရိကန္တံ၊ န်ပွမရေက်ကွေဝ် ဝုတ်ဒိုဟ် ညဳသာ သၟဟ်သၟန် ၜတ်သၞတ်ဗိုန် အတိုင်ဂၞပ်စိုတ်ဇကုတုဲ။ ဥပါဟိနံ၊ န်ဒနပ်ဂှ်။ ကရောတိယထာ၊ ရဴမကနှံကီု။

(တြာဲမှာဇနက်)

က္ဍိုက်ဂွ = က္ဍိုက်ဂ၀

က္အောတ်၊ ဂ္အေါတ် = ကအောတ်၊ ဂအောတ် = ကမ္အောတ်၊ ဂမ္အောတ်

        ကအောတ်ရမျှာင် တာင်ကံသြောန်သြောန်။

(လိက်ကောန်ကၠင်၊ ၁၁၅၇)

ခြိုင် (ကြိုင်) = ခရိုင် = ခမြိုင်

ခၠန် = ခလန် = ခမၠန်

ခၠေဝ် = ခလေဝ် = ခမၠေဝ်

သၟီတြိယင်္ဂါ ခါဂှ်ပၠောပ်လိက်၊ အတိုင်ပမိက် သၟိက်ပမိတ်ဒါန်၊ ပိုဲညးၜါသွံ သၟိက်ဂွံရေင်ကာန်၊ လၟုဟ်ဝွံသွံ ပိုဲဟွံပပၞာန်၊ ပ္တီဒေံအဲဗြဴ သ္ဍဴညးနန်ယာန်၊ ပၠောပ်ရာဇာသာန် တိုင်ဂလာန်ဂှ်၊ ဂၞကျာ် မိင်ဗက် ပလက်သှ်သှ်၊ ဂလာန်ဝွံဂှ် ဟွံဒှ်မေတ္တာ၊ အမာတ်တံအဴ သီုဒဴဗညာ၊ ညိဟွံကဵုရောင် အခေါင်သေင်ဟာ၊ ကတဵုဇိုင်ပၞာန် သၟိက်ပ္ကာန်တဲကၠာ၊ လိက်ဝွံပၠန်သွံ ဟွံခၠေဝ်ပလန်ဏာ၊ ဇက် ကၠုင်ခမၞင် ပ္ဍဲဒေါဝ်ဂင်္ဂါ၊ သၟိက်ဂွံဝေင်ပၞာန် ကြီုကြဟာန်ဇာ၊ ကတဵုဖံမံင် ကၠံင်မံင်ဟောဒြာ၊ ဘောဂဒတ္တ ချပ်ဗ္စာရဏာ၊ လိက်ခလေဝ်သွံ ဟွံစိုပ်သေင်ဟာ၊ ပဟီုစံၜတ် ဆဗၞတ်သာသာ၊ လုပ်ဗတိုက်ရ ခဏဂှ်ကၠာ၊ သၟိက်ကျအာအဴ ပၞာန်ဗြဴသေင်ဟာ။

(လိက်မိၝောံနန်)

ခၠအ် = ခလအ် = ခမၠအ်

ခွါတ် (ကွာတ်) = ခဝါတ် (ကဝါတ်)

ဂြ = ဂရ = ဂမြ

ဒဝ်ကၠေံတရင် ရပ်ဂွံ ဂဍာ်၊ သော်ဍုတ်သၞေင်အလုံ မဂြကၠေံ၊ မပ္တံလ္ဂဝ်ထမၞေက်ဇဳပအဵု ပိုဟ် တုဲ ပၠာဲကဵုဍာ်ဗ္စး၊ လေတ်ဗဗိုဟ် အလုံဇကုဂဍာ်တုဲ အာဗိုတ်ထောံလဝ် ပ္ဍဲပရေဟ်ရ။ ဂဍာ်တုန် ဒဒှ်ဒုက္ခဝေဒနာ မရာန်သ္ကိုတ် သီုမဒသဝ်ဒအိက်ဒၟံင်ဂှ် သ္တိက်သီုဒဒိုက်ရ။

(ဇာတ်တပေါတက(ကပေါသက)၊ သ္ကေံဇာတ်ဨကနိပါတ်)

ဂြဲ = ဂရဲ = ဂမြဲ

     ပရိုတ်ကံဇန် လက်သန်ဇုက်ဗၠဲ၊ ညံင်လောတ်ပဝူ ပူသီုဂရဲ။

(လိက်သၟီသိဝိ၊ ၁၁၇၈)

ယြဴညးမွဲ ဟၟဲကဵုဂမြဲ ဂြဲလဝ် ပ္ဍဲကၠာ အတိက်၊ ပ္ဍဲကြဴ အနာဂတ်၊ ပ္ဍဲဒေါဝ် ပစ္စုပ္ပန်ရ။ ညး သက္ကုဂမြဲတုဲ ဟၟဲကဵုလမိန်လဗန်ဂှ် အဲ သ္ဂးလဝ် ရဴဝွံမ္ဂး ဗြမၞး။

(ဓမ္မပဒ၊ ဂါထာ ၄၂၁၊ ပိုဒ်ဍောင်ဓဝ်ဝေါဟာရမဥ်၊

မှာထေရ်ညေယျ။ ဘာဒုန်၊ ဍုင်ပံင်)

ဂမြဲ - သဘဴဓဝ်မလေပ်ဂြဲ၊ ကိဉ္စနံ။

ပ္ဍဲခြိုင်ထဝ်မာ ဂၞကျာ်ခါဂှ်၊ ကမၠောန်ဍိက်ဗြဴ နွံတဴညးစှ်၊ ဂိုင်ဇုက်ရံက်သ္ကဲ ဇက်တိုန်ဗွဲပြဟ်၊ စိုပ်ပြာသာတ်ရ ပ္ဍဲခဏဂှ်၊ ဇုက်ဂရဲဂှ် ဗွဲပြဟ်သေင်ဟာ၊ က၀းလဝ်ကၞာတ် ဇိုင်ပြာသာတ်ကၠာ။

(လိက်သု၀ဏ္ဏကုမ္မာ)

ဂြး = ဂရး = ဂမြး

     နဂရးထဝ် ၚေက်ထဝ်အပၠာ၊ ရပ်ကေတ်တုဲကၠာ သၟိင်မလ္လာရ၊ ဂြးဂစာဲပၠန် ချးစန္ဒန။

(လိက်ပဋ္ဌမဗောဓိ၊ မင်ဍိက်လ၊ ၁၁၆၀)

ဂြေက် = ဂရေက် = ဂမြေက်

        ဂတာံစှ်ေဂြေက် ဂၠုက်ဖေက်ပက်ပါ။ (လိက်သၟီသိဝိ)

သိရိဇဲ ပြမအဂ္ဂေါ၊ ယာံမိင်ပရိုင် မိတ်ဂွိုင်အယော၊ စိုတ်သၟဟ်အလိုန် ဇွိုန်သာဂရော၊ သရပ် ထပ်ဟော ဇိုန်လမောအာ၊ လပှ်ပိဇွိုန် ဇိုန်တိုန်ညှာညှာ၊ စုတရင်ဂါ မှာတရင်ဂ၊ မဇ္ၛိမဂင် ဇမောဝ်က္ဍင်ပြ၊ သီုလပှ်ပိ မဟိဒ္ဓိက၊ ဇိုန်ဗလိုက်နာ တ္ၜင်ထဝ်ကာယ၊ ယာံဓဝ်ဟိရိ ဟသှ်ေညိ ည၊ မှာလီပညာ ဒှ်မှာဘယ၊ ရုပ်နာဲသၞေဟ်ဟ စှ်ဆဂရေက်၊ သကၠိုက်နရု ဒိုဟ်စှ်ဂၠုသ္ၚေက်၊ ညံင်ညးမပေက် ပဝေက်ပၞာန်မာ၊ ပၞာန်သၟီစံင်တူ ဍိုက်ဇၟူတဏှာ၊ ဗတိုက်မြုစိုတ် အိုတ်လင် ဂတာ၊ ဒပ်ဇၞော်ခန္တဳ ဒ္ၚဳပေက်ဒဴအာ၊ ဒးလုပ်စမှိင် ဂၠုဲသၟိင်လ္ၚာပ်လ္ၚာ၊ စရာင်ပညာ ဂၟါ်တာဟမာန်၊ လုပ်စမိင်သၞင် တရင်ဇြဟာန်၊ ပဳတိသမြပ် စပ်ဓဝ်ဝိညာန်၊ ကောပ်စိုတ်ဟွံမာန် သကိုပ်ပၞာန် ဗၠာဲ။

(လိက်သၟီသိဝိ)

ဂြိုက် = ဂရိုက် = ဂမြိုက်

ဂြင် = ဂရင် = ဂမြင်

ဂြေင် = ဂရေင် = ဂမြေင်

ဂြာတ်၊ ဒြာတ် = ဂရာတ်၊ ဒရာတ် = ဂမြာတ်၊ ဒမြာတ်

ညံင်ဗြဲမထတ် ပ္ဍဲ၀ဿန္တာ၊ ဂူတမိုဟ်အာ ပ္ဍဲဟေမာ၀န်၊ ညံင်ဆုလၜက် ဂြိုပ်ကြက်စလန်၊ ဒွံဝေရံကာတ် ဒမြာတ်ပ၀န်၊ ဒေါံတမိုင်ဂၠေဲါ ဝွံနဲလက်သန်။

(လိက်ဝိဓူရ)

အဲဍိက်ဗြဴပၠန် ဒွိင်သန်နရာတ်၊ ဍာ်ရမတ်ချာဲ ဟွံကှ်ရာဲသာတ်၊ ဂင်ဗလာဲမတ် အနုတတ်ကၞာတ်၊ ဗြဲမတ်ဒမြာတ် ဒြာတ်နင်အပေါ၊ သီုကဵုလၞီ သ္ၚီဒၟံင်ဒုက္ခော၊ ဗှ်ကဵုကောရော သြပဗတ်သ္ပ။

(လိက်သင်္ခပတ္တ၊ အဂ္ဂဒိပ္ပ၊ ၁၁၁၈)

တိင်တက်သြိုဟ်သၟတ် တိင်ပၠောတ်ဇကု၊ က္တောဝ်က္ဍိုင်မတ်ဂၠု ဇကုဇတဝ်၊ ယဝီုတဟက် ပလှက်တိတ်ဇွောဝ်၊ ယာတ်စရိုတ်သှ် ဗိုတ်တလှ်လဝ်၊ ပိုက်သၞေင်ဒဗိုတ် ဂိုင်ဗိုတ်ဗာန်ထဝ်၊ ဂိုင်လပှ်ခၠင် အဆင်သွုင်မြဝ်၊ ဇဗၠုသွတ်က္တာတ် ပက်ဒြာတ်ပြးဗဝ်၊ သလိုက်သၞာ ခါဖုန်ကမဝ်၊ လဟီုမသ္ကာတ် ဒါတ်ဝုဏ္ဏင်ထဝ်၊ ရမတ်က္ဍဟ်ဟ် မုဟ်ဒြိုဟ်ဇတဝ်။

(လိက်မိၝောံနန်)

ဂြောပ်၊ ဒြောပ် = ဂရောပ်၊ ဒရောပ် = ဂမြောပ်၊ ဒမြောပ်

ဂရောပ်မုက်ခဝါ။

ဂြေန် = ဂရေန် = ဂမြန်

(ဂြီု) ဂြာံ = (ဂရီု) ဂရာံ = (ဂမြီု) ဂမြာံ

စာင်ဂြိုပ်က္တဵုဂြဴ ကွဴဒြဴသဂြန်၊ စာင်ဍာ်မြာ်ကၠိုက် တိုက်သၞေင်တဆန်၊ လကိုဟ်ဂမြာံ ကြာအရှာံ ဆု၊ ဝုတ်အဵုလဒု ထဥစမြေဲ၊ ကၠဟ်ပဝ်လလေဲ ကြေဲလှ်ေတဆန်။

(လိက်အဝ်ရဖဳ)

ဂြိုဟ်၊ ဒြိုဟ် = ဂမြိုဟ်၊ ဒမြိုဟ်

        သတ်ဍာ်ဂမြိုဟ် ဂံင်သ္ကာတ်ဂြိုဟ်စာ။

ဂၠိုက် = ဂလိုက် = ဂမၠိုက်

ပၟတ် လ္ပကဵုဂဵုဂၠိုင်၊ ယက်ဂၠိုင် လ္ပဂလိုက်၊ စရံင်ပန် လ္ပယိုက်လဝ်။

(သၠပတ်သာရသင်္ဂဟ၊ ဂလာန်ဒ္ဂေတ်တၠပညာတမၠာတမၠာ)

တိဏပဏ္ဏာနိ၊ န်သၠဆုကမတ်တံဂှ်။ သံခရိတွာ၊ မပ္ကောံဗဝ်လဝ်တုဲ။ တသ္မီတသ္မီထာနေ၊ ပ္ဍဲထာန်တံဂှ်တံဂှ်။ ဓူမံ၊ န်ပြမမဂလိုက်ယက်ဂှ်။ ကရေဟိ၊ သြမပညိ။

(တြာဲမှာဇနက်)

ဂၠေင်၊ ဒၠေင် = ဂလေင်၊ ဒလေင် = ဂမၠေင်၊ ဒမၠေင်

ဒြပ် ၂၄ ကသာပ် ကလိဂွံတုဲ၊ ဥပ္ပဲါ နွံ ကုအဲရ ဂးတုဲ၊ ပ္ဍဲထာန်မညန် ကဵုတရင်ဍုင် ဇရဳဍာ်မွဲ ထၜုတ်လဝ်တုဲ၊ ဒလေင်ကမတ် ၅၀၀ မဂၠေင်လောပ် တရင်ဍုင်။ နမသုင်ဍာ်ဟေင် ဥပ္ပကာ လၟိုန်ဟေင်။ သင်္ဃာတ် မ ဥပ္ပကာ ပိုဲ ဂၠိုင်သန်။ မူရဴပွမွဲမွဲ မကဵုပတုဲရော။ ဒလေင်ကမတ်တံ ဂး။

(ဇာတ်စူလသေထိ၊ သ္ကေံဇာတ်ဨကနိပါတ်၊ ကျာ်ဇၞော်အ္စာအစွောံ)

ဂၠေါင်၊ ဒၠေါင် = ဂလောင်၊ ဒလောင် = ဂမၠောင်၊ ဒမၠောင်

ဂၠတ် = ဂလတ်၊ ဂနတ် = ဂမၠတ် (ဂမၞတ်)

ဂၠိန်၊ ဒၠိန် = ဂလိန်၊ ဒလိန် = ဂမၠိန်၊ ဒမၠိန်

ဂၠါံ = ဂလာံ = ဂမၠာံ

ဂၠီု၊ ဒၠီု = ဂလီု၊ ဒလီု = ဂမၠီု၊ ဒမၠီု

ဂၠဲါ = ဂလာဲ = ဂမၠာဲ

ဂၠဟ် = ဂလဟ် = ဂမၠဟ်

ဂၠေဟ် = ဂလေဟ် = ဂမၠေဟ်

ဂၠေံ = ဂလေံ = ဂမၠေံ

တွဵုမရာတ်မကဵုဂှ် တုပ်တဴရဴဂတှ် ရဴဒြပ်ဂလေံရ။ ဒြပ်ညး ဂၠေံနင်တုဲ ဗွဲခါမလံကွေံ ဍေံ ဟဂွံတန်တဴ မ္ဒးကလေင်ဖျဴကဵု ညးတၠဂှ်ပၠန်ရ။

(သ္ကေံဇာတ်နာဲမိ)

ခါဂှ် သၟီမရူ ကၠုင်ဟီု ကဵုဗညာ။ ပိုဲ အာဗက်ဝေင် ဒြာဲတလိင် ပ္ဍဲဂြိုပ်၊ နာဲပိုဲဗညာ အာ ဟွံဒှ် အာ။ ဗညာ ဟီု၊ စိင်ဖ္ဍိုက် ဟွံမောဲ။ စိင်အတဗၠဲဂှ် ယဴ ဂလေံ ကဵုအဲ၊ အဲဍိက် သ္အာ။ ဂွံရ သၟီမရူ ဂး။ ယးဂှ် စိင်အတဗၠဲ ကဵုပလံင်နင် ကဵုဗညာ။

(ပြကိုဟ်ဥပ္ပန္နဟံသာ၀တဳရာဇာဝံသကထာ)

ဂွ (ဂၠိ၊ ဂၠေံ) = ဂ၀

မိင် ဂလာန်ရသိတံတုဲ တ္ၚေက်ဂှ် မိက်ဂ၀ကၠေံ ရသိတံတုဲ ပဉ္စမဂါထာ သ္ဂးပၠန်ရ။

(ဇာတ်ဝိဃာတ၊ ဆနိပါတ်)

သၟီဇမ္မုညာတ် သမ္ၚာတ်ဖေက်ဂွ၊ ညံင်ဂဍာ်ကၠာ သၞေင်ကဝ်အာရ၊ မအာစိုပ်ဓဝ် သၟီသပဝ်ဂျ၊ ညံင်ဇာတ်ဂၞေဟ်ကဝ် လင်ဇွောဝ်စိတ္တ၊ ညံင်ဆဒ္ဒန်ကၠာ ဂြင်ကဝ်အာရ၊ အိုတ်အာကသပ် ကၞပ် သီုဂ၀၊ ဗန်က္ၜံင်ဒေင်ဗျောံ သ္ၚောံယဲသြ၊ သီုကဵုဂ၀ လ္ၚုင်လ္ၚမံင်တုန်။

(လိက်ဇမ္မုပတိ၊ မာံဒေံဍောတ်)

(ဍိုက်ဂွ / က္ဍိုက်ဂွ၊ တဍိုက်ဂ၀) = အဒဿဂြဳ ကဵုသၟီရာံမ၊ စၞေဟ်ဂၠိုင်ဝါ ရိုဟ်အာဍိုက်ဂွ၊ စၞေဟ်ဟွံမာန် ပၞာန်သၟီရာံမ၊ အလုံဍုင်ရော စောဒနာရ၊ သၟီမိင်တုဲကၠာ သိင်သာဟောံဇြ၊ ဂၠိုင်ဝါက္ဍိုက်ဂွ တလအဒ္ညာ၊ သၟီဂွကဵုညး ရးကၠံမွဲကၠာ။

(လိက်သၟီရာံ၊ နာဲကၠဵုဇု)

မင်ဗၠာဲဂှ်အဵု တွဵု မကဵုမိ၊ ဟိုတ်ဒါန်ဟွံမွဲ အဲမွဲမွဲသ္ၚိ၊ လုပ်စရင်ကၟာဲ ညးဂၠဲါဟီုဗျိ၊ ပ္ဍဲဋ္ဌာန်ဝွံစိ မိပနိသြဲ၊ ယဝ်ပၠန်စဴမွဲ အဲဒှ်ဂ၀။

(လိက်မိၝောံနန်)

ဂွဳ = ဂဝဳ

ဓာတ်မတဴကၠာ ပ္ဍဲအကာသ၊ ညံင်မနွံရ ကဵုစိတ္တဇဴ၊ ပ္ဍဲဂၞေဟ်အရံင် စှ်ေကၠုင်ဒၟံင်တဴ၊ ယာတ်ဂဝဳ သၟတ် ဇွကဏတ်ဘဴ၊ မ္ၚးမွဲထပ် ပ္ဍဲမွဲထပ်အဴ၊ သီုမဂ္ညိကၠာ မဏ္ဍိကာဗြဴ၊ ဟွံဂွံတူအဴ ညံင်ရဴကၠေင် သွဟ်။

(လိက်ပဋ္ဌမဗောဓိ၊ မင်ဍိက်လ၊ ၁၁၆၀)

ဂွိင်၊ ဒွိင် = ဂဝိင်၊ ဒဝိင်

ဂွါတ်၊ ဒွါတ် = ဂဝါတ်၊ ဒဝါတ်

ဂွါန်၊ ဒွါန် = ဂဝါန်၊ ဒဝါန်

စြိုတ် (သြိုတ်) = စရိုတ် = စမြိုတ်

နာဲမိဗြဴရတ် ကၞတ်ကျာ်သြဳ၊ တလပလေဝ် စမ္ပာဒေဝဳ၊ စမြိုတ်သြံက်ဗ္ဂောဝ် ပ္ကဴထဝ်ဖျဳဖျဳ၊ သၞာဲ ခဏံင်စက် ဒွက်မတ်ဗစဳ၊ သၞေက်မၞိက်ဂဵု လျးလဟဵုနှဳ၊ ကလာဗီုစက် ဗဒက်ကာံပ္ညဳ၊ သြိုတ် ယာတ်ကြာထဝ် ဗွဝ်ဖျဳဖျဳ၊ ရုပ်သာ်ကျာ်သြဳ ဗနဳစရာဲ။

(လိက်သောဝိန်ဇဲယ၊ မာံရောဂေါ၊ ၁၂၆၉)

စၠောံ = စလောံ = စမၠောံ

ဇၞး = ဇနး = ဇမၞး

     ကျာ်ဇမၞးမာ။

ကောသၟိင်ပ္တီပၠန် မိတ်သမ္ဗန္ဓ၊ မိမဒှ်ကီု သၟဟ်လမျီုမ၊ ဟိုတ်သၟိက်ဂွံဒ္ၚေါဝ် လ္ဂူကဵုမှာယျ၊ သတ် ဍာ်လ္ၚီကိုဋ် ကောဇၞးအိုတ်ရ၊ မတ်ဗြဲကောအဲ မပြဲတေဇ၊ ဟိုတ်မဇၞော်စိ ဣဒ္ဓိဗလ၊ ဂွံဇၞး လက်တိုဝ် ဗိုလ်ကိုဋ်ဟက၊ ကောကၠုင်စိုပ်ပၠန် နန်ပါသာဒ၊ ကြဳဇှ်သစ္စ တလအဝဲ၊ ကောမဂွံဇၞး ဇမၞးမပြဲ၊ ဂွံသွာလၞီ သမ္တီဒေံအဲ။

(လိက်မိၝောံနန်)

ဂလာန် မဟွံဒး စိုတ် မဒှ် မၠေံက္တောဝ် ခါဗမၞး မ္ဂး၊ ဟယိုက် သဇိုင်တုဲ ဒြပ်ၜါလ္ၚီနာင် ကယ ကၠေံ။ ဂလာန် မဒှ် သ္ဍိုက်စိုတ် တသိုက်က္တောဝ် ကာလဗမၞး မ္ဂး၊ သဇိုင်စောတ်ကၠံသီုဖအိုတ် ဖ္ဍိုက်မသ္ဇိုင်ဂှ် ယိုက်ဏာတုဲ ဒြပ်ၜါလ္ၚီနာင် ဇနးကဵု။ ဟိုတ်မဂွံဇၞးကဵုဒြပ် ဗမၞး မဂွံအိုဟ်တၟိုဟ် စိုတ် ဗွဲမလောန်သေင်ဟာ။

(ဇာတ်နန္ဒိဝိသာလ၊ သ္ကေံဇာတ်ဨကနိပါတ်)

ဇြုင် = ဇရုင် = ဇမြုင် (ရ္ဇုင် = ရဇုင် = လဇုင် = လယုင် = လျုင် = လမျုင်)

     သေဒကမ္မ၊ ပွမဒုင်ဇရုင် ပတိတ်ပဠက်၊ ပွမအုပ်ပဠက်။

        ဇန္တာဃာရ၊ သ္ၚိဇရုင်ပဠက်၊ သပက်ဍာ်။ ၀င်္ဂဝါရ၊ ထၟာဲဇရုင်။

(ပြကိုဟ်ပကိဏ္ဏကနာနာတ္ထအဘိဓာန်)

ဇြောတ် = ဇရောတ် = ဇမြောတ်

နဳရာဲကံဗိုတ် မိင်အိုတ်ဟွံမှာ၊ ညံင်နာ်ဂၠဲါသြော် ယိုက်ဂၞေါ်ဂြင်သ္ကာ၊ ကလာင်ဒျာန်တိုန် လိုန်သဗာန်ကျာ၊ နာ်သၟတ်ကၟိုပ် စိုပ်ဘိမ္မသာ၊ ကံနာ်ဟီုတိုန် ဟဂွံဇြိုန်ညှာ၊ အဲကၠုင်သွိင် သၟီဇမ္မုကၠာ၊ အဲကၠုင်ဇြောတ်ဆီ သၟီဘိမ္မသာ၊ အိုဿီုဂြိုဟ်ကြုတ် ကိတ်ဒကုတ်ဏာ၊ ညံင်သ္အာညံင်သ္အာ ဘိမ္မသာရ။

(လိက်ဇမ္မုပတိ၊ မာံဒေံဍောတ်)

တၠိင် = တလိင် = တမၠိင်

တွဟ် = တဝှ်

တ္ၚေတ် = တၚေတ် = တမ္ၚေတ်

ဟၟဲပၟတ် ဒမတုပ်ကေုာံသဘဴထၞိန်၊ ဟၟဲတမ္ၚေတ် ဒမတုပ်ကေုာံသဘဴပၞောတ်၊ ဟၟဲဇာဂရောပ် မဒတုပ်ကေုာံသဘဴဒမၠု၊ ဟၟဲကြုင် ဒမတုပ်ကေုာံသဘဴတဟင်။

= တမ္ၚေတ်      - ၀တ္ထုတ္ၚေတ်ရပ်၊

= ဂရောပ်       - ၀တ္ထုဂြောပ်ဗဒန်၊

(ဓမ္မပဒ၊ ဂါထာ ၂၅၁၊

ပိုဒ်ဍောင်ဓရ်ဝေါဟာရမဥ်၊ မှာထေရ်ညေယျ၊ ဘာဒုန်၊ ဍုင်ပံင်)

ထၞက် = ထဏက်၊ ထမၞက်

အဏုမာန်ဂှ် ကြဳဇှ်က္ဍင်ပြ၊ ဂအဳရိရ ယက္ခယိုက်နင်၊ ထမၞက်ဖလှေက် ကဵုလှေက်လင်လင်၊ မၞိဟ်ထမၞက်ဂှ် ယဲဒှ်ချိုတ်သ္တင်။

(လိက်သၟီရာံ၊ နာဲကၠဵုဇု)

ဒြာတ် = ဒရာတ် = ဒမြာတ်

နူဍုင်ယောဒျာ ပ္ဍဲပြတရင် ပြဒကဴ ပြယံက် မြုက္ၜူအမၠံက်သေနာတ် ဗလးပတိတ် ညံင်ကဵု သွိုဟ်ဂတးကံ မဒြေပ်တိတ်တံဂှ် သဇိုင်အစိတ် လ္ပာ် မွဲပသာ၊ လ္ၚဵုဂှ် ဒှ် ဒရာတ် ဒွံ ပြဂတဵု၊ ဒကုတ်ဒေါံကဝ်၊ ဒွံ လက်ရာန်သေံ၊ ဒွံ မၞိဟ် ၅၀ လောတ်နးဒၟံင်။

(နိဒါနဓမ္မစေတဳကထာ)

ဒြီု (ဂြီု) = ဒရီု (ဂရီု) = ဒမြီု (ဂမြီု)

ဆုမွဲမံင်ကုံ တၞံသဓုံဗ္ဂာ၊ သီုကဵုကၞာင်သွ သၠကၟဝ်မြာ၊ ဇဝ်ပ္ကဴညေံညံ သတ်ဗြံဂေါဝ်ဂါ၊ ဒှ်ဒမြီုရော ဂစောံဟောဒြာ။

(လိက်ဝိဓူရ)

ဒၠ = ဒလ၊ ဒမၠ

ပ္ဍဲကဵုဘ၀အတိက်တေံ ပူဂဵုတံဂှ် မၞုံကဵုပွမသ္ကာတ်မြဟ် မတ္ၜေဟ်လက် ဂမှဳဗမၞး မိမအစာ အယုဝုဍ္ဎိ သဳလဝုဍ္ဎိတံဂှ် ဍေံတံ မဂစိုတ် ဒဵုလအိတ်လမျီု၊ ပူဂဵုတံဂှ် ကၠတ်စ ဒၠစ ညံင်ကဵု ကမၠတ်စောရတံဂှ်လေကီု။ ပူဂဵုတံဝွံ မ္ဒးအာဒှ် ပြိုတ် ပ္ဍဲကဵုထာန်တံဂှ်ရ။

(ပြကိုဟ်လောကဝိဒူ၊ ကျာ်ဇၞော်ဗြကာဲ၊ ၁၀၃၆)

ဒ္ၚေါဝ် = ဒၚောဝ်၊ ဒဟောဝ်

ပၞောဝ်ညးဂမၠိုင် ဒမံင်ကျိုင်သွဝ်၊ လတာဒေဝဳ ကျာ်သြဳဗြဴသွဝ်၊ ညံင်ဇုက်လလဳ ဗစဳတၟံထဝ်၊ ဒေဝဳဗြဴသွဝ် သၟိက်ဂွံဒ္ၚေါဝ်ရောင်။  လျးၜတ်သွဝ် ဒှ်ဒၚောဝ်မတ်၊ ၀က်သၞေက်ပတ္တာံ စေလာံ ဒွက်ရတ်၊ ဆစက်ပ္ၚန် ဇၟန်ပနတ်၊ ဒေဝဳဗြဴရတ် ကၞတ်ရုပ်ရောင်။

(လိက်မေဃသန်)

        ယွံကောန်ရုပ်ထဝ် ဒၚောဝ်မတ်မ၊ ကောနာဲဂှ်ရ မုဒေသတဴ၊ ကော်နင်ဗဵုပၠန် ညိရကောန်ဂၞဴ။

(လိက်ခဂ္ဂေါဟတ္ထဇဲယကုမ္မာ၊ ကျာ်ဇၞော်ပုပ္ဖရမ္မ၊ ဍုင်သေံ)

ယွံမိဗြဴရတ် ရုပ်ကနောတ်ညး၊ မိအဲမံင်ရ ပဒွိင်တဟး၊ သန္ထာန်သော်က္ဍိုပ် နန်ဗဒိုပ်လျး၊ မိပတဟး ကောဒးစိုပ်ပၠန်၊ နာဲအဲပဒှ် တူယဲလ္ၚဟ်န်၊ ကောကၠုင်စိုပ်ပၠန် နန်ပါသာဒ၊ ပဒှ်ဟုံဇြ မံင်ရရုပ်ထဝ်၊ ဒၟံင်ရရုပ်ထဝ် ဒၚောဝ်မတ်မ၊ ဂကန်ကဵုမိ သိရိအဂ္ဂ၊ နာဲဇၟူသေတ သၟီတလညး၊ ကၠေံပြာသာတ်ထဝ် နန်ဗွဝ်လျး၊ ဍိုက်စိင်ဇမၞး ဂတးစဴတုန်။

(လိက်ပဒုမ္မ၀တဳ)

လမာဂၞဴယာဲ ဟာဲမဂေါဝ်လောန်၊ မိမသ္ဍိုက်လောန် ကောန်ဒဒေံအဲ၊ ဟညာတ်ရုပ်ထဝ် ဒၚဝ် မတ်ယာဲ၊ သြိုဟ်မိနူဒၞဲါ သာဲအာရကောန်။

(လိက်သုဓနု)

(ဗဵု၊ ဒ္ၚေါဝ်၊ မၠာ်၊ သ္ၚဳ၊ မဲ၊ ရံင်၊ ကျောဝ် = ပြယာဲဝေါဟာရရောင်။)

ပြာ် = ပရာ် = ပမြာ်

ဒဒှ်ဒပ် ပ္ဍဲန၀င် ပိဒပ် လီု ဂွံတီ၊ တၠညးရာဇာဓိရာဇ် ပၞောတ်က္ဍင်သန်။ နွံအသံ ကဵုအာဲမည်ဒြာ အာကုတ်ကၠေံ က္ဍိုပ်မၞိဟ်မကၠောံၜဳတံ။ နူသၟီအမာတ်ဒိန်မၞိက်ရတ် ဂွံမိင်၊ ကၠုင်ဖျေံ က္ဍိုပ်၊ လ္ၚောဝ်ပတီ။ နွံအသံ ကဵုခစိုတ် မၞိဟ်မကၠောံၜဳဂှ် ပူဂဵုတံဝွံ ၜိင်ကၠောံ ၜဳ၊ ကၠုင်ကေတ် ပရာ် ကဵုသၟဝ်ဂၠးဂတာဇိုင်ထဝ်ရောင်။ ဗဵုလဗးတံဝွံ သ္ဂောံဒုင် အဝေါန်ဟွံသေင်။ သၟီဇၞော်ပိတၠတေံ ရောင် ဒုင် ဇဟတ်လဝ်။ ဗဵုလဗးတံဝွံ အာတ် ဒါန်လမျီုညိ။

(ပြကိုဟ်ဥပ္ပန္နဟံသာ၀တဳရာဇာဝံသကထာ)

နရာမိလ္လ သီုဗဵုလဗးဂြောဝ်ဂတာစိင်ချေံဒြပ်ဇကု အနိင်အခိုင် ဇက်တိတ်ကၠုင်၊ ပ္ၚောံပြင် ဇကု တံဇိုင်တၠညးရာဇာဓိရာဇ်ပၠန်။ တၠညး ညာတ် ပ္ၚောံကၠုင်ကေတ် ပရာက်ဂှ်ရ ဗ္စာရဏာ ကောန် ညးကောန်အဲ လေပ်ဒှ် သာ်ဝွံကီု။ နွံအသံ ဟီု ကဵုနရာမိလ္လ၊ မၞး လ္ပဒိုက်စိုတ်ရ၊ ပ္ၚောံကၠုင်ဖျိုန် ဇကု ကဵုအဲ၊ အဲ သ္ဒုင် သဇိုင်မၞး၊ ဍုင်တခေင်ဂှ် အဲ ဗတိုက် ကလေင်ကေတ်ကဵုပၠန်၊ ဂးတုဲ ကဵု လာပ်ပသ္သကာ ကုနရာမိလ္လ ညံင်ကြိုက်တန်။

(ပြကိုဟ်ဥပ္ပန္နဟံသာ၀တဳရာဇာဝံသကထာ)

ယွံဒကာအဲ သဒ္ဓါပြဲဂ္ညိ၊ သၟီဇမ္မုနာ ရာဇာန်သာန်ထိ၊ ကဵုသၟီပဿိုန် လမိုန်ဆက်ဂၠိ၊ သၟီပဿိုန်က္ၜိင် ဒွိင်ဘင်တသိ၊ စိုပ်ကၠုင်အဲကျာ် ထာန်ပရာ်ပိ၊ ပ္ဍဲဝေလုဝိုန် ကွိုန်ဘာဇြက်ဗျိ၊ သ္ဂောံသာရဝါတ် ဗၠးဥပါတ်ဂ္ညိ၊ လမုဟ်ဝွံကၠာ သတြုပါမြိ၊ ပ္ဍဲဒကာအဲ ဝဳဝဲဆက်ဖိ၊ စိုပ်ထာန်ရတ်ပိ ညိပဒွိင်ဂွဲါ။

(လိက်ဇမ္မုပတိ၊ မာံဒေံဍောတ်)

ပြိုက် = ပရိုက် = ပမြိုက်

ကၠတုန် ဒြေပ်ဒလိုဟ်အာ သီုဗဟေက်၊ အာဒတုံစှ်ေ ပ္ဍဲကမၠိုင်မွဲရ။ မၞိဟ်ဂမၠိုင် ညာတ်တုဲ နလွဟ်မဂၠိုင် ပြိုက်တုဲ ဒးပ ကာဂစိုတ်ရ။ ဖျုန်ကၠဂှ် ဍေံ ကေတ်ဏာရ။

(သၠပတ်တဖုဿဘဏ္ဍိက)

မသက္ကုယဲ မသက္ကုဘဲ မသက္ကုပရိုက်ဂှ် ကဵုအဲ ဂွံဒှ်ညိ၊ သာ်ဝွံ သၟီ ပတ္တာရာဒနာမိက်ရ။

(သၠပတ်တဖုဿဘဏ္ဍိက)

ယြဴဒဒိုက်မွဲ ညး စ္ဍးကၠေံ အဲ နူဍာ်ဂှ်ရ၊ ဂှ်ဒဒိုက်ဂှ်လေဝ် ဟဒှ် ပရိုက်စိုတ်အဲ။ ယြဴဒဒိုက်မွဲ အဲ မ္ဒး ဇာကမှန်ရ၊ ဂှ်ဒဒိုက်ဂှ်လေဝ် ဟဒှ် ပရိုက်စိုတ်အဲ။ ယြဴဒဒိုက်မွဲ အဲ မ္ဒးထနေန်တဴ စိုတ် ပ္ဍဲကဗြဴဂှ်၊ ကဗြဴ ဒးဗက်အာကၠေံ ညးသ္အာင်တုဲ ကဗြဴ သ္ဍိုက် အဲတုဲ ကဗြဴ မ္ဒးစံင်တူတဴ ကဵုအဲဂှ်ရ မပြိုက်တဴရောင် ဂးတုဲ ကကၟက်ဂှ် ယာံတဴ လတူဗတဳဂှ်ရ။

(ဇာတ်မစ္ဆ၊ သ္ကေံဇာတ်ဨကနိပါတ်)

ဘဲပရိုက်သွံ ညိဟဒည၊ ကၠံဒိုဟ်လ္ၚီဒိုဟ် ကဵုဍေံဒြိုဟ်ရ၊ ဗိုလ်ခေါဘဏဳ ကဵုတဝဳဂျ၊ ကောမတ် ဗြဲသွံ ဟွံစမိုက်စ၊ ပြောဟ်မွဲလစုတ် ဒှ်အာဗတ်သၟ။

(လိက်မိၝောံနန်)

ညံင်ညးမွဲကီု သီုဥတြာသ၊ ဒဴပရိုက်ကၠ ဒးဒမၠကီု။ (လိက်သၟီသိဝိ)

ဨကဉ္စသူပဘိဉ္ဇနက၊ ဇရေင်ထၟာဲသွပရိုက်မွဲတၠတ်။ (ပြိုက် = သိက်စုတ်)

ပြင် = ပရင်

     ကဵုဏာပ ပရင်တၟာဲ ဗွဲမဂၠိုင်။

သကိုပ်က္ၜင်ရ ခဏဂှ်ကၠာ၊ ဂွံကပရင် တဳဂှ်ပြင်ဏာ၊ ဒ္ၚဳမှတ်တိုန်ကွာဲ နာဲဍုင်ပဉ္စာ၊ ယွံတလတိ ဘုမ္မိပါလာ၊ ကဝွံဂှ်ဟေင် တဳပြင်နင်ကၠာ၊ အဲဍိက်တိုန်ကွာဲ နာဲက္ဍိုင်ထာင်သွာ၊ ယာတ်ပန် ဟတ်ဟေင် တဳအာတ်သေင်ဟာ၊ ဒုင်ကေတ်အနဳ ကတဳဂှ်မာ၊ သၟိင်ဂကန်က္ဍင် ကဵုနာဲက္ၜင်ကၠာ၊ ယွံသကိုပ်က္ၜင် နာဲသြင်ဂင်္ဂါ၊ ကာလပၠန်စဴ တရဴဂှ်မာ၊ ပရင်တဳဗိုန် နာဲတိုန်ကေတ်ဏာ၊ သကိုပ် က္ၜင်မိင် အသံသၟိင်ကၠာ၊ ယဵုအသံတုဲ ဒ္ၚဳသုဲစှ်ေအာ။

(လိက်မိၝောံနန်)

(ပြု) ပြေင် = (ပရု) ပရေင်

ဟိုတ်ပရေင်ကံ နူတၞံတေံကၠာ၊ ဟိုတ်ပ္တုဲလဝ်ရ ဘ၀တမၠာ၊ ကံဂှ်ပြုပြေင် စဳရေင်ညးၜါ၊ ယာတ်ဂှ်မ္ဂး ဒကုတ်ပြးအာ၊ သီုကဵုညးၜါ ပြးအာသေင်ဟာ၊ ဂၞကျာ်မွဲပ္ညဳ တနှ်ဟဳအာ၊ သၟီဟဳတနှ် ပှ်လှ်စာ်ခြာ။

(လိက်ရတနပဇ္ဇောတ)

ပြာန် = ပရာန် = ပမြာန်

ပြာပ် = ပရာပ်

အဏံဗြဴရတ် ရုပ်ဍောင်ပဒၟ၊ မာတ်ဒးပယာံ ဂွါံသာံမယျ၊ အာပ်လျးဂမ္တဴ သွဴဂိမှန္တ၊ ဗနိပ်အယော ဃောမဗြံက်ဗြ၊ ကော်ပရာပ်တုန် ဍိက်သ္ကံကုန်ကွ၊ ပံက်တရင်ဒွါ ရာဇာသဳဟ၊ ပၚောံကၠတ် ကျာ ရာဇာဃန။

(လိက်သၟီသိဝိ)

ယွံသၟိင် ယရဴဂလာန်မွဲ ဒှ် ဂနပ်သၟိင်ရ။ မွဲလကာရ ယဝ်ဟဒှ် ဂနပ်သၟိင် ညးဒသ္အာင် သ္ဒးစး လဟီုဂှ် သၟိင် သ္ပရာပ် ဒန် ကုပူဂဵုဂှ်ဟေင်။ ဝွံ ဝါဒသၟိင်ရ မရှာတ်။

(တြာဲနာဂသိုန်)

ဇာတိ က္တဵုဒှ်၊ တုဲ ပရာပ်ဏာ ကုဇရာ။ ဇရာ ပရာပ်ဏာ ကုဗျာဓိ။ ဗျာဓိ ပရာပ်ဏာ ကုမာရဏ။ မာရဏ ပရာပ်ဏာ ကဵုဇာတိပၠန်။

(သၠပတ်သတိပထာန်)

ဨကရာတ်ဝေသန္တဝ် မဖအောဝ် အမာတ်မွဲ ကဵုစဳရေင် ဒါန်သဗ္ဗထပှ်ထပှ်ကၠံ ပ္ဍဲသ္ၚိဇကုတုဲ၊ အမာတ် စဳရေင်ဂညိဂညာတ်ဒးရးတုဲ၊ ကဵုပရာပ်ပတိတ်ဏာ ပ္ဍဲရုင်ဒါန်ဇကုရ။

(သ္ကေံဇာတ်ဝေသန္တဝ်၊ ဒါနခဏ္ဍ)

ပြီု = ပရီု = ပမြီု

ပြောဟ် = ပရောဟ် = ပမြောဟ်

ပၠဳ = ပလဳ = ပမၠဳ

ဗၠး = ဗလး = ဗမၠး

သုမဏယက္ခ သီုကလော်ဒ္စာံ ကေတ်နင် သၠအင်ဒိုင်မွဲကၞာင်ဒ္စာံတၞး ကၠုင်သြံက်ဗလး တ္ၚဲ ကဵုသဗ္ဗညုရ။

ဗၠိုက် = ဗလိုက် = ဗမၠိုက်

        ဇၟောဝ်ဍာ်ဇၞော် ဗလိုက်ကလိုပ်ကၠေံ ဟွံမာန်။

(ဓမ္မပဒ၊ ပိုဒ်ဍောင်ဓရ်ဝေါဟာရမဥ်၊ မှာထေရ်ညေယျ၊ ဘာဒုန်၊ ဍုင်ပံင်)

သိရိဇဲယ ပြမအဂ္ဂေါ၊ ယာံမိင်ပရိုင် မိတ်ဂွိုင်အယော၊ စိုတ်သၟဟ်အလိုန် ဇွိုန်သာဂရော၊ သရပ်ထပ်ဟော ဇိုန်လမောအာ၊ လပှ်ပိဇွိုန် ဇိုန်တိုန်ညှာညှာ၊ စုတရင်ဂါ မှာတရင်ဂါ၊ မဇ္ၛိမဂင် ဇမောဝ်က္ဍင်ပြ၊ သီုလပှ်ပိ မဟိဒ္ဓိက၊ ဇိုန်ဗလိုက်ဏာ က္ၜင်ထဝ်ကာယ၊ ယာံဓဝ်ဟိရိ ဟသှ်ေညိည၊ မှာလီပညာ ဒှ်မှာဘယ၊ ရုပ်နာဲသၞေဟ်ဟ စှ်ဆဂရေက်၊ သကၠိုက်နရု ဒိုဟ်စှ်ဂၠုသ္ၚေက်၊ ညံင်ညးမပေက် ပဝေက်ပၞာန်မာ၊ ပၞာင်သၟီစံင်တူ ဍိုက်ဇၟူတဏှာ၊ ဗတိုက်မြုစိုတ် အိုတ်လင်ဂတာ၊ ဒပ်ပၞာန်ခန္တဳ ဒ္ၚဳပေက်ဒဴအာ၊ ဒးလုပ်စမှိင် ဂၠုဲသၟိင်လ္ၚာပ်လ္ၚာ၊ စရာင်ပညာ ဂၟာ်တာဟွံမာန်၊ လုပ်စမိင်သၞင် တရင်ဇြဟာန်၊ ပဳတိသမြပ် စပ်ဓဝ်ဝိညာန်၊ ကောပ်စိုတ်ဟွံမာန် သကိုပ်ပၞာန်ဗၠာဲ။

(လိက်သၟီသိဝိ)

ဗၠိုပ် = ဗလိုပ် = ဗမၠိုပ်

     ဗၠိုပ် ဍာ်။

        ဖုံဗလိုပ် ဍာ် ကုကောန်ၚာ်။

သၟာန် = သမာန် (သြမာန်) = (သုံမာည်)

ပ္ဍယ်ကာလဂဟ် ဗမၞးမွယ် မဟိမုဟုင်္ဟုင်္ကဇာတိဂဟ် ပြာပ်က္လုင်သၟာန် သြမာန် ကုကျာက် တြယ်တုယ်၊ ကျာက်တြယ်လေရ် သဟ်ကိုဝ် သြမာန် ကုဍေဟ်ရ။

(တၞး-က၊ ပၞောန် ၂၅-၂၆၊ လိက်တၟံစေတဳအဇပါလ၊ ဍုင်ဗဂေါ)

ဝိယာကရော၊ တၠဳဂဟ်ဒမသဟ် သမာန်မၞိဟ်ဒေ၀တဴဂမၠိုင်။ (တြာဲနာဂသိုန်)

သမာန်ဒေ၀တဴပန်သာ် သၟာန် သၟီဝိဒေဟရး။ (သ္ကေံဇာတ်မှုဟ်သဓ)

သၠး = သလး = သမၠး

သၠိင် = သလှိင် = သမၠိင် (သမၞိင်)

ပ္ဍဲပိုဒ်ကြိယာကၟက်(- ် )ဂမၠိုင် နူပိုဒ်အကမ္မကကြိယာ ပြံင်ဗဒှ် ပိုဒ်သကမ္မကကြိယာ၊ ပိုဒ်နာမ်

------------------------------------------------------------------

လက်သန်ကၟက်( - ် ) မြဴသာ်ဝွံ ဒှ် အက္ခဝ်(ယ) မွဲမဓဝ် ဟွံသေင်။ ဗွဲတၟေင် အက္ခဝ်ပန်မ (စ၊ ဇ၊ ယ၊ သ)တအ် ဒှ် လက်သန်ကၟက် ( - ် ) အခိုက်ကသူလိက်ခေတ်လၟုဟ်ဏံရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ နူပိုဒ်ကြိယာမွဲမွဲ ပ္ဍဲအရာမပြံင်ဗဒှ် ပိုဒ်အကမ္မကကြိယာ၊ ပိုဒ်သကမ္မကကြိယာ၊ ပိုဒ်နာမ်တံဂှ် မဲကဵုအက္ခဝ်ပန်မ မဒှ် လက်သန်ကၟက် ( - ် ) ဂှ်တုဲ သ္ဒးပြံင်ဗဒှ်ရ။

ပိုဒ်ကြိယာမၞုံကုလက်သန်ကၟက်( - ် ) ဂှ် ပါ်ထ္ၜးလဝ်ကဵုပန်စွံရ။

        ၁။      ပိုဒ်ကြိယာမၞုံကုလက်သန်ကၟက် ( -် ) မဒှ် အက္ခဝ်(စ)ဂှ် မွဲစွံ၊

        ၂။       ပိုဒ်ကြိယာမၞုံကုလက်သန်ကၟက် ( -် ) မဒှ် အက္ခဝ်(ဇ)ဂှ် မွဲစွံ၊

        ၃။      ပိုဒ်ကြိယာမၞုံကုလက်နသ်ကၟက် ( -် ) မဒှ် အက္ခဝ်(ယ)ဂှ် မွဲစွံ၊

        ၄။      ပိုဒ်ကြိယာမၞုံကုလက်သန်ကၟက် ( -် ) မဒှ် အက္ခဝ်(သ)ဂှ် မွဲစွံ။

၁။ ပိုဒ်ကြိယာမၞုံကုလက်သန်ကၟက် ( -် ) မဒှ် အက္ခဝ်(စ)

-----------------------------------------

ပၞောဝ်ပန်စွံတအ်ဂှ် ပိုဒ်ကြိယာမၞုံကုလက်သန်ကၟက်(-်) မဒှ် အက္ခဝ်(စ)ဂှ် ဟီုကၠာရ။ အက္ခဝ်(စ) မဒှ် လက်သန်ကၟက်(-်)ဂှ် ဖျာ်ပရးပ္တိတ် နူပိုဒ်ကြိယာဂှ်တုဲ ကြိယာဂှ် ယဝ်သ္ဒဟ် ပိုဒ်အကမ္မက ကြိယာမ္ဂး ဍေံ ဒှ်အာ ပိုဒ်သကမ္မကကြိယာ၊ ဒှ်အာ ပိုဒ်နာမ်ရ။ လဆောဝ် အကြာအက္ခဝ်တမ်ပိုဒ်ကြိယာ ကဵုအက္ခဝ်ကၟက်ဂှ် လံင်စုတ် အက္ခဝ်ဂစိုတ်(မ်)တုဲ ပိုဒ်ကြိယာဂှ် ဒှ်အာ ပိုဒ်နာမ်ကီု။ အက္ခဝ်တမ်ပိုဒ် ကြိယာဂှ်         (၁)    ယဝ်ဒှ် အက္ခဝ်(ခ) သ္ဒးပြံင်စုတ် အက္ခဝ်(ဂ)၊

(၂)     ယဝ်ဒှ် အက္ခဝ်(ဖ) သ္ဒးပြံင်စုတ် အက္ခဝ်(ဗ)။

ဗီုပြင်ပြယိုက် ဗွဲသၟဝ်ဂှ် သ္ၚဳရံင်တုဲ သ္ဂောံတီကၠးဖ္ဍးရ။

ဗီုပြင်ပြယိုက်တုန်၊

(၁) နူပိုဒ်အကမ္မကကြိယာ(ချိုတ်)ဂှ် ဖျာ်ပရးပ္တိတ် လက်သန်ကၟက်(-်)ဂှ်မ္ဂး ဒှ်အာ (ခ+စိုတ်)။ အက္ခဝ်(ခ)ဂှ် ပြံင်လှာဲကၠေံ အက္ခဝ်(ဂ)တုဲ ဒှ်အာ (ဂ+စိုတ်)။ (ဂစိုတ်)ဂှ် ဒှ် ပိုဒ်သကမ္မကကြိယာရ။ (ဂစိုတ်)ဂှ် ပိုဒ်နာမ်လေဝ် ဒှ်တဴကီု။ သာ်ဂှ်ဟွံသေင်မာ အကြာအက္ခဝ်တမ်ပိုဒ်ကြိယာကဵုအက္ခဝ်ကၟက် ဂှ် လံင်စုတ် အက္ခဝ်ဂစိုတ်(မ်)တုဲ ဒှ်အာ ပိုဒ်နာမ် (ဂ+မ်+စိုတ်= ဂမ်စိုတ်၊ ဂမ္စိုတ်)။ ဣဝွံ မွဲနဲ။

(၂) နူပိုဒ်အကမ္မကကြိယာ(ဖျး)ဂှ် ဖျာ်ပရးပ္တိတ် လက်သန်ကၟက်(-်)ဂှ်မ္ဂး ဒှ်အာ (ဖ+စး)။ အက္ခဝ် (ဖ)ဂှ် ပြံင်လှာဲကၠေံ အက္ခဝ်(ဗ)တုဲ ဒှ်အာ (ဗ+စး)။ (ဗစး)ဂှ် ဒှ် ပိုဒ်သကမ္မကကြိယာရ။ (ဗစး)ဂှ် ပိုဒ်နာမ်လေဝ် ဒှ်တဴကီု။ သာ်ဂှ်ဟွံသေင်မာ အကြာအက္ခဝ်တမ်ပိုဒ်ကြိယာကဵုအက္ခဝ်ကၟက်ဂှ် လံင်စုတ် အက္ခဝ်ဂစိုတ်(မ်)တုဲ ဒှ်အာ ပိုဒ်နာမ် (ဗ+မ်+စး= ဗမ်စး၊ ဗမ္စးး)။ ဣဝွံလေဝ် မွဲနဲကီု။

နဲမဂွံဖျာ်ပရး ဗွဲခမၞန် သၟဝ်ဝွံ သမ္တီကေတ်ညိ။ ပိုဒ်ကြိယာမၞုံကုလက်သန်ကၟက်(-်) မဒှ် အက္ခဝ်(စ) သၟေဟ်တံဂှ်လေဝ် နနဲသာ်ဝွံဟေင် ချပ်ကေတ်ရ။

ချိုတ် (အကမ္မကကြိယာ)

                 ခ+စိုတ် = ဂ+စိုတ် = ဂစိုတ် (သကမ္မကကြိယာ၊ နာမ်)

                 ဂ+မ်+စိုတ် = ဂမ်စိုတ်၊ ဂမ္စိုတ် (နာမ်)

       

ဖျး (အကမ္မကကြိယာ)

                 ဖ+စး = ဗ+စး = ဗစး (သကမ္မကကြိယာ၊ နာမ်)

                 ဗ+မ်+စး = ဗမ်စး၊ ဗမ္စး (နာမ်)

သမ္တီ။ (ဂမ္စိုတ်)ဂှ် ဗှ်ပတိတ် ရမျှာင်(ဂမ်စိုတ်)ညိ။ လ္ပဗှ်ပတိတ် ရမျှာင်(ဂမ်မစိုတ်)ညိ။ ပိုဒ်နာမ် သၟေဟ် မၞုံကုအက္ခဝ်ဂစိုတ်(မ်) မတဴ လဒေါဝ်ပိုဒ်တံဂှ် သ္ဒးဗှ်ပတိတ် ရမျှာင်ဍေံ နနဲမရဴသာ်ဂှ်ဖအိုတ်ရ။

ပိုဒ်ကြိယာမၞုံကုလက်သန်ကၟက်(-်) အက္ခဝ်(စ)

အကမ္မက	သကမ္မက	သကမ္မကကြိယာ + နာမ်	နာမ်
ချာ	+	ဂစာ(ဂသာ)	ဂမ်စာ၊ ဂမ္စာ
ချာ်	+	ဂစာ်	ဂမ်စာ်၊ ဂမ္စာ်
ချိုတ်	+	ဂစိုတ်	ဂမ်စိုတ်၊ ဂမ္စိုတ်
ချာဲ(ဖ္ဍာဲ)	+	ဂစာဲ	ဂမ်စာဲ၊ ဂမ္စာဲ
ချောတ်	+	ဂစောတ်(ကသောတ်)	ဂမ်စောတ်၊ ဂမ္စောတ်
(စဳ)(ခၠ)	ဖျဳ	ဗစဳ (ခဏ)	ဗမ်စဳ၊ ဗမ္စဳ (ခဏ)
(စဴ)	ဖျဴ	ဗစဴ	ဗမ်စဴ၊ ဗမ္စဴ
(စူ)	ဖျူ	ဗစူ	ဗမ်စူ၊ ဗမ္စူ
ဖျး	+	ဗစး	ဗမ်စး၊ ဗမ္စး
(စာ်)	ဖျာ်	ဗစာ်၊ ဗ္စာ်	ဗမ်စာ်၊ ဗမ္စာ်
(စုက်)	ဖျုက်	ဗစုက်၊ ဗ္စုက်	ဗမ်စုက်၊ ဗမ္စုက်
(စေင်)	ဖျေင်	ဗစေင်၊ ဗ္စေင်	ဗမ်စေင်၊ ဗမ္စေင်
+	ဖျတ်	ဗစတ်၊ ဗ္စတ်	ဗမ်စတ်၊ ဗမ္စတ်
(ဆောတ်)	ဖျောတ်	ဗဆောတ်	ဗမ်ဆောတ်၊ ဗမ္ဆောတ်
ဖျိုတ်	+	ဗစိုတ်	ဗမ်စိုတ်၊ ဗမ္စိုတ်
+	ဖျန်	ဗစန်	ဗမ်စန်၊ ဗမ္စန်
(စိန်)	ဖျိန်	ဗစိန်	ဗမ်စိန်၊ ဗမ္စိန်
+	ဖျေန်	ဗစေန်	ဗမ်စေန်၊ ဗမ္စေန်
(စောန်၊ ပြံက်)	ဖျောန်	ဗစောန်	ဗမ်စောန်၊ ဗ္စောန်
(စပ်)	ဖျပ်	ဗစပ်၊ ဗ္စပ်	ဗမ်စပ်၊ ဗမ္စပ်
(စိပ်)	ဖျိပ်	ဗစိပ်	ဗမ်စိပ်၊ ဗမ္စိပ်
(စာံ)	ဖျာံ	ဗစာံ	ဗမ်စာံ၊ ဗမ္စာံ
+	ဖျီု	ဗစီု	ဗမ်စီု၊ ဗမ္စီု
+	ဖျာဲ(ဂစာဲ)	ဗစာဲ	ဗမ်စာဲ၊ ဗမ္စာဲ
ဖျဵု	+	ဗစဵု	ဗမ်စဵု၊ ဗမ္စဵု
(စိဟ်၊ စှ်ေ)	ဖျိဟ်၊ဖျေဟ်	ဗစိဟ်၊ဗစှ်ေ	ဗမ်စိဟ်၊ ဗမ္စိဟ် ဗမ်စှ်ေ၊ ဗမ္စေဟ်
ဖျောဟ်၊ ဖျိုဟ်	+	ဗစောဟ်၊ ဗစိုဟ်	ဗမ်စောဟ်၊ ဗမ်စိုဟ်၊ ဗမ္စိုဟ်
(စေအ်၊စောန်)	ဖျေအ်	ဗစေအ်	ဗမ်စေအ်၊ ဗမ္စေအ်

စၟတ်။ နူပိုဒ်ကြိယာမၞုံပ္ဍဲလက်သန်( - )တအ်ဂှ် ဒှ် ပိုဒ်ကြိယာကၟက်(-် )ဟွံသေင်။ ၜိုန်ဂှ် ဍေံ စပ်ဒၟံင် ကုကြိယာကၟက်(-် )ဂှ်ရ ဒးစုတ်လဝ် ပ္ဍဲသ္ၚိအင်ဏံ။ နဲဍေံမပြံင်ဗဒှ် ပိုဒ်နာမ်တအ်ဂှ်လေဝ် တၞဟ်ခြာတဴ။ (စာ် = ဒစာ်) မပ္တံသာ်ဝွံရောင်။ သ္ၚဳမုက်လိက် ( ---) ဂတတေံညိ။

ချာ = ဂစာ = ဂမ္စာ

ချာ် = ဂစာ် = ဂမ္စာ်

ချိုတ် = ဂစိုတ် = ဂမ္စိုတ်

        သၟိင်ဂမ္စိုတ်

ချာဲ = ဂစာဲ = ဂမ္စာဲ

     ဓာတ်ဂမ္စာဲ။

       

ဓာတ် ၃၃ ဂှ် မရာတ် သ္ဒဟ်လဝ် မဟာစေတဳမွဲ၊ သ္ဒဟ် ဂသိုပ်ဂြိုပ်တုဲ၊ နူဂသိုပ်ဂြိုပ်ဂှ် အရှန် ၅ သီုကဵုသိရဳဓမ္မာသောကဂှ် ဂိုင်ပ္တိတ်တုဲ ပ္ဍဲကာလဂှ် မသဂစာဲပ္တိတ်ဏာ ဓာတ်ၚေက် ၃၃ ဂှ်ရ။ ဆတွဵုဓာတ်ၚေက်အဲ မချာဲအာတန် ထာန်တၟေင်ဂှ် ဗဗွဲကြဴ ဆတွဵုဂှ် သ္ဒဟ် ခန်လွာအပိုင် ဒေသရးမည်အိုတ်ဟေင်။

(ပြကိုဟ်ဥပ္ပန္နဟံသာ၀တဳရာဇာဝံသကထာ)

ပ္ဍဲကာလဗောဓိသတ် မအာဂၠဲါၚဳ စၞဂှ် ဂဍာ် ပဝ်အာ၊ ကဏေံဂၠဴ ၜံက်စ္ဍးဂစာဲကၠေံ၊ စၟ မစ ပ္ဍဲကနှေံဂၠဴဂှ်ဟေင် စပေင် ဂၞဴတုဲ ကလေင်ကၠုင် ကဵုဗောဓိသတ်။

(ဇာတ်ကပေါသက၊ သ္ကေံဇာတ်ဨကနိပါတ်)

ဒဂေတ်လိုက်ဗာ ပညာဒှ်တၟုဲ၊ ပညာနွံတုဲ ဒှ်ဒတုဲဇန်၊ ယာံပညာအောန် လုဟ်လောန်ဒိုဟ်ဒး၊ ညာဏ်ဟွံစဳကၠး ချပ်ဒးလုတ်အာ၊ ဟိုတ်အောန်ပညာ ဒးဒိုက်အာကီု၊ ဟိုတ်ဂှ်ဂၠဲါနင် တင်တဝှ် ဗီု၊ ညံင်ပၞာင်တိုင်ထဝ် မပ္ဍေန်လဝ်ကီု၊ ဝေါဟာဂစာဲ နဲကဲဂၠဲါဟီု၊ နဲမဒှ်သိတ် လအိတ်ဂၠဲါဟီု၊ နဲမဒှ်ဗီု ပ္ကီုနင်ဒုဟ်တင်၊ ပိုဲဂၠဲါဟီုနင် မၞးပင်မှိင်ညိ။

(ပြကိုဟ်လောကသိဒ္ဓိ)

ယွံလေဝ်ကွးအဲ မပြဲအဒ္ညာ၊ က္တဴစိုတ်အဲဟေင် လောန်က္ဍင်သေင်ဟာ၊ တေံဂဍာ်တုန် မသုန်ကၠံ ကၠာ၊ ပ္ဍဲဘာအိုတ်ခၠင် ၜံက်လင်ဂတာ၊ ၜံက်ထောံဂစာဲ ညံင်မရာဲခါ၊ ရာမံကွးအဲ ကြဳဇှ်ပြဲဖာ၊ လက္ခဏကီု သီုကောဒေံၜါ၊ အဲသၟိက်ဏာကွေံ ကဵုစနေဟ်ကၠာ။

(လိက်သၟီရာံ၊ နာဲကၠဵုဇု၊ ၁၁၄၀)

သ္ၚာအသဝ် ကောသၠောံလဝ်ဂှ်၊ အဲတံင်ကေတ်သွံ သာ်ထောံဒိုဟ်စှ်၊ အဲသာ်ဂစာဲ လှေက်ချာဲ တလှ်၊ ကောညာတ်မွဲတဲ ပ၀အဲဂှ်။

ဖျဳ = ဗစဳ = ဗမ္စဳ

     ဖျဳဍုင်။ ဍုင်စဳ (ဍုင်သဳ)။

သၟီဒဿဂြဳ ကြဳဇှ်က္ဍင်ပြ၊ ၚဳအာဍုင်ဂှ် ဒှ်အာချောံလ္ၚ၊ ဒေါသသလံင် ညံင်ဂျိအဂ္ဂ၊ အဏုမာန်ရ ကၠုင်ပပၠေင်ဟေင်၊ ညာတ်သီုဖ္အိုတ်ကၠုင် ဍုင်တူအိုတ်ဍေင်၊ ကဵုအမာတ်ဟေင် ပြေင်ဖျဳဍုင်ရ၊ အမာတ်တံအဵု ဒဟဵုမြုပြ၊ စဳရေင်တုဲရ ညံင်အဇသွဝ်။

(လိက်သၟီရာံ၊ နာဲကၠဵုဇု၊ ၁၁၄၀)

        ဘဿရ၀ဏ္ဏဳ၊ မၞုံသာ်လျးဗမ်စဳခဏ။

(စဴ) ဖျဴ = ဗစဴ = ဗမ္စဴ

ဖျး = ဗစး = ဗမ္စး

        မလင်ကာဗ္စး။

လ္ပံ စေတဳမ္ဂး ဍာ်တှ်မြမောဝ် ဗစိုတ်ဗစး ကဵုဒါန် ၃ ဝါတုဲ ဂွံ အာဲကၟာဲရ။

(ပြကိုဟ်သၞဲလ္ၚီ)

(စာ်၊ခြာ) ဖျာ် = ဗစာ် = ဗမ္စာ်

     ဖျာ်ပူ ပတူဒွါ ပ္ဍဲတမၠာတေံတုဲ လၟုဟ် ပိုဲ ဒးတူစာ်ဟာ။

အသီဗိုတ်ဖျာ် စၠဂှ်စာ်အာ၊ တ္ၚေက်ဗလေတ်လီ ဘဲအသီကၠာ၊ ဍာ်နူစၠအဵု တွဵုတဲဒေဝါ၊ တလိုက် တိတ်ဟေင် ပ္ဍဲဂှ်သေင်ဟာ၊ ဒတုံစှ်ေသွံ ပ္ဍဲတိဟွံခြာ၊ ဗၞတ်မွဲထၞဟ် တလှ်တိတ်အာ။

(လိက်မိၝောံနန်)

ဟွံသေင်ပိုဲကီု ပလီုညးဟာ၊ ဟွံသေင်ဖျာ်တ္ၚေက် ဖျေက်သာရိကာ၊ ဟွံသေင်ဖျာ်ပူ ပတူ ကောန်ဒွါ၊ တလှိုဟ်ဒဒန် ဂဍန်ဘုတ်ဘာ၊ မိတ်ညးဆာန်ကီု ပလီုအကြာ၊ တုဲဝိပက်ဂှ် လၟုဟ် ကၠုင်ဒှ်ဟာ၊ မိကဵုကောန်ကၠာ ယာံအာပူဗန်။

(လိက်သၟီရာံ၊ နာဲကၠဵုဇု)

အဲဟွံဖျာ်ကၠာ ပူဒွါတ္ၚေက်ပၠန်၊ အဲကဵုသၟီမန် ခြာခၠန်စာ်သၠ၊ ပ္ဍဲဆာန်သာဓာ ဒှ်အာညံင်သၞ၊ ဒှ်ကံဘ၀ ရောင်တလနန်။

(လိက်သၟီရာံ၊ နာဲကၠဵုဇု)

ဖျုက် = ဗစုက် = ဗမ္စုက်

ဂုန်ဗြဴမိစ္ဆာ ပါပအဟိုတ်၊ ဍေံမဖျုက်သ္တိုတ် စိုတ်မိကျာ်ဂန်၊ ပထေဲညိရ ကောန်တလနန်၊ မကဵုကောန်ပၠန် ပူဗန်တဴတုန်။

(လိက်ဝါရဝေါင်သ)

မာတ်စိုပ်ပယာံ ဂွါံကၞောတ်အယုက်၊ ပါရမဳသၟုက် စိုတ်ဖျုက်ဆံင်ပၠန်၊ သၟိက်ဝေင်ဥဒျာန် ထာန် သၞေဟ်ဒတန်၊ ပ္တီမကျာ်ဂန် တလနန်ဗိုတ်။

(လိက်ဗောဓိသတ်စှ်)

ဖျေင် = ဗစေင် = ဗမ္စေင်

တ္ၚေက်ထဝ်သူ၀ ပ္ဍဲဂတအာ၊ ကၠေံမြုလဂုင် ဍုင်ကြိကုမ္ဘ၊ မှတ်ဒိုဟ်ပုဗ္ဗ ဂတကၠောံအာ၊ ပၚောံသြဲ တူအမှဲကျာ၊ ဖျေင်သၠသၞေင်ၜါ ဒစးအာရ၊ တ္ၚေက်ထဝ်သူ၀ တလလွောဟာ၊ ပဝ်လှောင်ကၠောံအာ ပြာသာတ်သြေင်တုန်။

(လိက်မိၝောံနန်)

ဂြောဝ်တုန် အမာဲကဖျုန် ပကာရတၟေင်သာ် စဳရေင်ပ္တုဲတုဲ၊ တၞဟ်နလၜိုဟ် လဟဲလမှ် လမဳ ပံက်ဖျေင်ကၠေံတုဲ တိတ်အာ မ္ၚးသ္ၚိ၊ ပဟဲ ပလက် တန်ဒၟံင်ရ။

(ဇာတ်ကပေါသက၊ သ္ကေံဇာတ်ဨကနိပါတ်)

ဖျောတ် = ဗဆောတ်တ် = ဗမ္ဆောတ်

     ဆောတ်ယောင် = ဖျောတ်ပျောင်

ခန္တဳအေင်ကီု လဟီုပြ၀၊ မေတ္တာစရိုတ် ပဝိုတ်ကာလ၊ ဂွံအေင်လစောန် ဖဵုဇၞော်လောန်ရ၊ အဝိရာဓ ဗွဲရထမာ၊ ဟွံဖျောတ်သဝိင် ကွေတ်သၟီတမၠာ၊ ပဝေဏဳဟေင် ဟွံထောံသေင်ဟာ၊ ဣဝွံဓဝ်စှ် မှတ်ဗှ်သဏာ။

(လိက်ဓနဉ္ဇယကုမ္မာ)

၀တ္ထုမွဲဂှ် ဍေံဟွံဒှ်စၟတ်၊ စိုတ်သၟိက်ဖျောတ်ဂှ် ကဵုဒှ်အဆတ်၊ လွဳပရာရ ကဵုပပယတ်၊ ပါင်ဇကု ကွေံ ကဵုညးပ္တေဟ်သၟတ်၊ ပန်သာ်အဆတ် စၟတ်အင်္ဂ၊ မၞးသ္ဒးဟီုကၠာ ဒှ်မုသာရ။

(လိက်ပယးအနိစ္စ)

ဖျိုတ် = ဗစိုတ် = ဗမ္စိုတ်

        ဍာ်ဗ္စိုတ်။ ဍာ်ဗမ်စိုတ်။ ယာတ်ဗစိုတ်။ ယာတ်ဍာ်ဗစိုတ်။ ရှ်ဗမ္စိုတ်။

လ္ပံ စေတဳမ္ဂး ဍာ်တှ်မြမောဝ် ဗစိုတ်ဗစး ကဵုဒါန် ၃ ဝါတုဲ ဂွံ အာဲကၟာဲရ။

(ပြကိုဟ်သၞဲလ္ၚီ)

သတ္တဘုမ္မိမ္ဂးဂှ် ဟိုတ်တိထပှ်သာ် နွံ။ တိသာ်ထဝ် တိသာ်သြန် တိဗ္ကေတ် တိဗ္တာင် တိဒမျိုင် တိဗ္စး တိဗ္စိုတ်။ ဟိုတ်ထပှ်သာ်ဝွံ သတ္တဘုမ္မိ မဒုင်ယၟုရောင်။

(သၠပတ်တဖုဿဘလ္လိက)

ဖျန် = ဗစန် = ဗမ္စန်

     ဂလာန်ဗ္စန်။ ဒုင်ဗစန်။

ခဏဂှ်ကၠာ ဗြဴမှာရာဇ၊ ဂကန်ဖျန်အဵု ကဵုကျာံသာ်မြ၊ ယွံသၟိင်ကျာံဗၠာဲ နာဲသဳဒန္တ၊ ဒေံနာဲမွဲကီု ညံင်ဗီုဒေ၀၊ သတြုဝဲသၞ သဗ္ဗဂၠိုင်ရာ၊ တရဴမကၠုင် တလုင်မအာ၊ ကောပကိတ်စ ကောပ သာသာ၊ သတြုနွံသၟတ် ကောမှတ်ဆဳတာ၊ ပကဵုသၟိင်ဒှ် လ္ၚဟ်န်ပူဆာ၊ ဒၟံင်သီုအဒ္ညာ ပကဵုမှာညိ၊ ယွံကောကျာံဗၠာဲ နာဲယာန်ဘုံပိ၊ ဂကန်ဒေံသွံ ကောပထောံညိ။

(လိက်မိၝောံနန်)

ဖျိန် = ဗစိန်၊ ဗမ္စိန်

        လ္ပံစ ဖျုန်ဗစိန် ဖျုန်ဂမျိုင်မ္ဂး မိတ်ကဵုကၠေင် ကဵုဒါန် ကုညးဗျုဇမၞော်တုဲ ဂွံ အာဲကၟာဲရ။

(ပြကိုဟ်သၞဲလ္ၚီ)

        ကောန်ရဲဒမၠဂမၠိုင်ဂှ် ဖျုန်ဗမ္စိန်ဂှ် ဍေံ ဟွံကဵု၊ ဖျုန်ထမၞေက်ဂှ်ရောင် ဍေံ မကဵု။

(ဇာတ်စူဠဓနုဂ္ဂဟ၊ ပဉ္စနိပါတ်)

ဖျောန် = ဗစောန် = ဗမ္စောန်

        ယာတ်လွံက်ဗ္စောန်။

ပ္ဍဲကာလသွံ ကောန်အဲထောံနန်၊ သၠောံသ္ၚာကျာ် ယာတ်ဍာ်မစောန်၊ ခအှ်အဲပၠန် ပ္ဍဲကၠတ်နန်လွိ၊ ယာတ်လွံက်လအိတ် ဍာ်မိတ်ဒမၠိ၊ မလတက်ကီု ပ္တုပ်ဗီုရသိ။

(လိက်ပဋ္ဌမဗောဓိ၊ မင်ဍိက်လ၊ ၁၁၆၀)

ဖျပ် = ဗစပ် = ဗမ္စပ်

        ဗစပ်ပိုဒ်ၜါဂှ် ဖျပ်ကၠေံတုဲ ကျာ်တြဲ သမှ်ကၠေံ ဇာတ်ရ။

ဖျိပ် = ဗစိပ် = ဗမ္စိပ်

လိက်အသံဟေင် ပြေင်သ္အးဇၚး၊ သီုမဒးရး ပၠးကဵုတဆိပ်၊ အမာတ်ပ္ကောံယဵု ပ္ဍဵုတူကၞိပ်၊ သီုမဇိပ်ကၠိပ် ဒက်ဖျိပ်ကၠေံတုဲ၊ လ္ၚောဝ်ဗြဴလွုဲ သုဲတိတ်အာရ။

(လိက်သုဓနု)

ဖျိဟ်၊ ဖျေဟ် = ဗစိဟ်၊ ဗစှ်ေ

     ဂိုဏ်ဒစိတ်တုဲ ဟီုပ္တုဲလင်္ကာ စှ်ၜါဒေသ၊

ဂြဟေဆိဏ္ဏ ပုနသင်္ကြာ ပသံသာရေ၊

နိကန္တိက သောကတုဲညိ အယတိကေ၊

ဥပမာမွဲ ဥပမဲဗ္ဂန် ပ္တန်စှ်ကၠာရ။

ဂြဟေဗျိညး ဂရိုဟ်ညးကၠာ ဟာကဵုစှ်ေရ၊

ပ္ဍဲဗစှ်ေရ ဆိဏ္ဏဒကုတ် သဂုတ်ဂလာန်၊

ပုဏ္ဏထပ်ကြဴ စွဴဗစှ်ေတုန် ဖဍုန်နိဒါန်၊

သင်္ကြာသန်ပ္ကာန် ပ္ကာန်ဒှ်သလှ်ေ သန်ဗစှ်ေရ။

ပသံသာကီု ဟီုထိုင်သးညး ဟေင်ဒးဆန္ဒ၊

နိကန္တိက ရသၟိက်ဆာန်ညး ကွေဟ်ဒးဗစှ်ေ၊

သောကစံင်တူ ယဲပူမှ်သ္ဒဟ် သွံဂှ်ကဵုစှ်ေ၊

အစာလဒိုဟ် ဗစှ်ေရဗ္ဂပ် ဇၟာပ်တၟပ်ဒေသ။

အယတိကၠာ အနာဂတ်ပ္ညဳ ဏီသၟတ်ဖျေဟ်ရ၊

ဥပ္ပမာယျ ရောပဗလး ယဝ်ညးသၟိက်ဟီု၊

ရောင်ဥပ္ပမဲ ပ္ဍဲဗစှ်ေဒွက် ဇက်နင်အဂီု၊

ဝွံနဲဆန်ကီု တၟေင်ပ္ကီုကြိုက် ကရိုက်ဖျေဟ်ရ။

(လိက်ဒွက်ဂိုန်ဒစိတ်)

၂။ ပိုဒ်ကြိယာမၞုံကုလက်သန်ကၟက် ( -် ) မဒှ် အက္ခဝ်(ဇ)

-----------------------------------------

ပိုဒ်ကြိယာမၞုံကုလက်သန်ကၟက် ( -် ) အက္ခဝ်(ဇ) မဒှ် ဂကူသကမ္မကကြိယာ(ကမ်မွဲ၊ ကမ်ၜါ)ဂှ် ဖျာ် ပရးပတိတ် အက္ခဝ်(ဇ) မဒှ်လက်သန် ကၟက်( -် )ဂှ်တုဲ ဒှ်အာ ပိုဒ်နာမ်ရ။ ဗီုပြင်ပြယိုက်တုန်၊ ပိုဒ် သကမ္မကကြိယာ(ဗျတ်) ဖျာ်ပရးပတိတ်မ္ဂး ဒှ် ပိုဒ်နာမ် (ဗ + ဇတ် = ဗဇတ်၊ ဗ္ဇတ်။) အကြာ အက္ခဝ်(ဗ)ကဵုအက္ခဝ်(ဇ)ဂှ် ပြံက်စုတ် အက္ခဝ်ဂစိုတ်(မ်)မ္ဂး ဒှ် ပိုဒ်နာမ် (ဗ + မ် + ဗတ် = ဗမ်ဇတ်၊ ဗမ္ဇတ်။) ဇကုပိုဒ်နာမ်(ဗဇတ်၊ ဗ္ဇတ်)ဂှ်ရ လဆောဝ် ပလဝ် ပိုဒ်သကမ္မကကြိယာကီု။ သ္ၚဳရံင် ၜါ ၀က်ကျ သၟဝ်ဝွံတုဲ တီကၠးရ။

ဗီုပြင်၀က်ကျတုန်၊        (၁) ညးတအ် သာတ်ဗျတ် ဍာ်ကၟာ။ (သကမ္မကကြိယာ ဗျတ်)

                          (၂) ညးတအ် သာတ်ဗဇတ် ဍာ်ကၟာ။ (သကမ္မကကြိယာ ဗဇတ်)

ပိုဒ်ကြိယာမၞုံကုအက္ခဝ် (ဇ) မဟွံပြံက်စုတ်အက္ခဝ်(ဗ) ပ္ဍဲတမ်ပိုဒ်ဂှ် ဒှ် ဂကူအကမ္မကကြိယာရ။ ဗီုပြင် ပယိုက်တုန်၊ ဇတ် ရောင်။ ပိုဒ်အကမ္မကကြိယာ(ဇတ်)ဝွံ ပြံင်ဗဒှ် ပိုဒ်နာမ်မ္ဂး အကြာအက္ခဝ်တမ်ပိုဒ် ကြိယာ(ဇ)ကဵုအက္ခဝ်ဂစိုတ်(တ်)ဂှ် ပြံက်စုတ် အက္ခဝ်(၀)၊ ဟွံသေင်မ္ဂး ကၟက်(၀)တုဲ ဒှ် ပိုဒ်နာမ် (ဇ + ၀ + တ် = ဇ၀တ်၊ ဇွတ်။) ဂကူပိုဒ်အကမ္မကကြိယာ ပ္ဍဲကဏ္ဍဝွံ နဲမဂွံပြံင်ဗဒှ် ပိုဒ်နာမ်ဂှ် ကြိယာ မွဲကဵုမွဲ ဟွံတုပ်ရင်သ္ကံ။ စိုပ်စိုပ်ကဏ္ဍဍေံ သ္ဂောံတီကၠးပၠန်ရ။

နဲမဂွံဖျာ်ပရး ဗွဲခမၞန် သၟဝ်ဝွံ စၟတ်သမ္တီကေတ်ညိ။ ပိုဒ်ကြိယာမၞုံကုလက်သန်ကၟက်(-်) အက္ခဝ်(ဇ) သၟေဟ်တံဂှ်လေဝ် နနဲသာ်ဝွံဟေင် ဖျာ်ပရးကေတ်ရ။

        ဗျတ် (သကမ္မကကြိယာ)

                 ဗ + ဇတ် = ဗဇတ်၊ ဗ္ဇတ် (သကမ္မကကြိယာ၊ နာမ်)

                 ဗ + မ် + ဇတ် = ဗမ်ဇတ်၊ ဗမ္ဇတ် (နာမ်)

        ဇတ် (အကမ္မကကြိယာ)

                 ဇ + ၀ + တ် = ဇ၀တ်၊ ဇွတ်

သမ္တီ။ (ဗမ္ဇတ်)ဂှ် ဗှ်ပတိတ် ရမျှာင်(ဗမ်ဇတ်)ညိ။ လ္ပဗှ်ပတိတ် ရမျှာင်(ဗမ်မဇတ်)ညိ။ ပိုဒ်နာမ်သၟေဟ် မၞုံကုအက္ခဝ်ဂစိုတ်(မ်)လဒေါဝ်တံဂှ် ဗှ်ပတိတ် ရမျှာင်နနဲဝွံအိုတ်ညိ။

-----------------------------------------------------------------------

ပိုဒ်ကြိယာမၞုံကုလက်သန်ကၟက်(-်) အက္ခဝ်(ဇ)

အကမ္မက	သကမ္မက	သကမ္မကကြိယာ+ နာမ်	နာမ်
ဇ(ဇောအ်)	ဗျ(ဗျောအ်)	ဗဇ(ဗဇောအ်)	ဗမ်ဇ၊ ဗမ္ဇ (ဗမ်ဇောအ်၊ ဗမ္ဇောအ်)
ဇဳ	ဗျဳ	ဗဇဳ	ဗမ်ဇဳ၊ ဗမ္ဇဳ
+	ဗျု	ဗဇု (ဗယု)	ဗမ်ဇု၊ ဗမ္ဇု (ဗမျု)
ဇူ	ဗျူ	ဗဇူ	ဗမ်ဇူ၊ ဗမ္ဇူ
ဇဲ	ဗျဲ	ဗဇဲ	ဗမ်ဇဲ၊ ဗမ္ဇဲ
ဇး	ဗျး	ဗဇး	ဗမ်ဇး၊ ဗမ္ဇး
ဇိင်(ကမ်မွဲ)	ဗျိင်	ဗဇိင်	ဗမ်ဇိင်၊ ဗမ္ဇိင်
ဇတ်	ဗျတ်	ဗဇတ်	ဗမ်ဇတ်၊ ဗမ္ဇတ်
ဇာပ်	ဗျာပ်	ဗဇာပ် (ဗယာပ်)	ဗမ်ဇာပ် (ဗမ်ယာပ်) ဗမ္ဇာပ် (ဗမျာပ်)
ဇိပ်(ကၠိပ်)	ဗျိပ်	ဗဇိပ်	ဗမ်ဇိပ်၊ ဗမ္ဇိပ်
ဇီ	ဗျီ	ဗဇီ	ဗမ်ဇီ၊ ဗမ္ဇီ
ဇဝ်	ဗျဝ်	ဗဇဝ်	ဗမ်ဇဝ်၊ ဗမ္ဇဝ်
ဇဵု (ကမ်မွဲ)	ဗျဵု (ကမ်ၜါ)	ဗဇဵု၊ (ဗယဵု)	ဗမ်ဇဵု (ဗမ်ယဵု) ဗမ္ဇဵု (ဗမျဵု)
ဇှ်	ဗျဟ်	ဗဇှ်	ဗမ်ဇှ်၊ ဗမ္ဇဟ်
ဇိုဟ်	ဗျိုဟ်	ဗဇိုဟ်	ဗမ်ဇိုဟ် ဗမ္ဇိုဟ်
ဇအ်	ဗျအ်	ဗဇအ်	ဗမ်ဇအ်၊ ဗမ္ဇအ်
+	*(ရ္ဇုင် = ဇြုင်၊ လျုင်)	(ရဇုင် = လယုင်)	(လမျုင်)
+	*(သ္ဇိုင်=ဇြိုင်)	(သဇိုင် = လယိုင်)	(လမျိုင်)

(ဇ၊ ဇောအ်) = ဗျ (ဗျောအ်) = ဗဇ(ဗဇောအ်) = ဗမ္ဇ (ဗမ္ဇောအ်)

ထဴနာဲနာတ်ရ ပဒှ်သာ်လွာ၊ ဗိုက်ယာတ်တူရူ ပအ္ၚဝ်ဗၠာဲ၊ ဗုင်တေင်တလာဲ နာဲနာတ်ဗာလာ၊ ပလောံသာလေင် ခိုက်ဖေင်သာခါ၊ ဗဝိုက်ဂၠိက်ဆာဲ ဗၠာဲတံကျအာ၊ ရပ်ပၞိက်သၠတာ ဗျဏာ လာဘာ၊ ဒရေင်ဇကု အနုဒေါင်ယာ၊ ဂစေံမောဝ်တိုဟ် ဗၜိုဟ်ကၞိင်ၜါ၊ မှတ်ဗက်သဗာန် ပ္ၚောံ ဋ္ဌာန်ဖျာ၊ ၀က်ပ္ကဴတမျာ် ကွာ်ကၠုင်ဇာနာ၊ သော်ပ္ကဴဗိုင် ထဴဝေင်ဂြိုင်အာ၊ နာဲနာတ်ဗာလာ သ္အီဂြိုင် အာတဴ။

(လိက်မိၝောံနန်)

(ဇဳ) ဗျဳ = ဗဇဳ = ဗမ္ဇဳ

ဗျု = ဗယု(ဗဇု) = ဗမျု(ဗမ္ဇု)

ယင်ဗြောဝ်ပ္ဇုမဒုက်မသျောအ်တုံၜာယ်လာမီဂုံလောင်ကုံ နဂိရ်ဂေါအ်ငူသ်မဂ္လောင် ဍေးတ္အေး သိသ္ဂိး။ (ယင်ဗြဴဗယုမဒိုက်မသွံတမှာဲလမဳဂမၠိုင်ကီု နဂဂွံၚုဟ်မဂၠိုင် ဍေံတံ သသ္ဂေဟ်။)

(လိက်တၟအ်မန်သုဲစဳခုင်၊ မုက်(ဂ)၊ ပၞောန် ၂၂၊ ၂၃)

(ဇူ) ဗျူ = ဗဇူ = ဗမ္ဇူ

ယွံသူရိယ ယဝ်နာဲဟွံပၠိုတ်၊ စသဳဖဵုမ တလလေံဗိုတ်၊ လီလေဝ်ဟွံဖဲ ပ္ဍဲမိပလိုတ်၊ တလ စက်ဗိုတ် ဟွံပၠိုတ်ဆတ္တဝ်၊ မိတ်တမံအိန် အလိန္ဒသွဝ်၊ ဃောပါကဇာတ် ဂ္ညိဂ္ညာတ်ကျိုင်ဝ်၊ ပၞာန် အသူ လတူဂန္ဓဝ်၊ မတိုန်ဆဳဒဝ် မလံသဝ်ဟာ၊ ဟသေင်ဗ္ဒိုအ်ဇူ ဗျူချေံသိန္ဓဴ၊ ဟသေင်ရာဇု သတြုနွံဟာ၊ မၞိဟ်ဒေ၀တဴ မဒမြဴမံင်၊ ကုဲသၞုဲမံင် မၞးဟဂံင်ပၠိုတ်။

(လိက်မိၝောံနန်)

(ဇဲ) ဗျဲ = ဗဇဲ = ဗမ္ဇဲ

(ဇး) ဗျး = ဗဇး = ဗမ္ဇး

ယွံၝဲနာဲဗြဴ ဒကဴနန်ဗၠဲ၊ ၝဲမှတ်မြီမြန် သီသန်မင်မွဲ၊ ပကဵုဒေံဒှ် လ္ၚဟ်န်တူယဲ၊ ဟီုပၠာံဗဇး ညံင်ဇးရၝဲ၊ ပကဵုသ္ၚိတ်သ္ၚဲ မိမင်မွဲညိ။

(လိက်မိၝောံနန်)

(ဇိင်) ဗျိင် = ဗဇိင် = ဗမ္ဇိင်

ဘဝါ ဘဝံ ဝိနတိ သံသိဗ္ဗတဳတိ ဝါနံ။ ဘဝါဘဝံ၊ န်ဘ၀အတိက်ပစ္စုပ္ပန်အနာဂတ်ဂှ်။ ဝိနတိ သံသိဗ္ဗတိ၊ ဍေံဗျှိင်ကဵုတဴ။ ဣတိ၊ ဟိုတ်။ ဝါနံ၊ ဝါနမ္ဂးကဵုဍေံ။ ညးဓဝ်မစဴတိတ်ရော ဂးမာ၊ တဏှာ မတိတ်။ ဝါနတော နိက္ခန္တန္တိ နိဗ္ဗာနံ။ ဝါနတော၊ နူတဏှာမတွံဂးဂြိုပ်မဗျှိင်ကဵုသတ္တံ ဂမၠိုင်ဂှ်။ နိက္ခန္တံ၊ ဍေံမတိတ်ဗၠး။ နိဗ္ဗာနံ၊ နိဗ္ဗာန်မ္ဂး။

(ပြကိုဟ်လောကဝိဒူ၊ ကျာ်ဇၞော်ဗြကာဲ၊ ၁၀၃၆)

(ဇတ်) ဗျတ် = ဗဇတ် = ဗမ္ဇတ်

ယွံလေဝ်သၟိင်ဗၠာဲ နာဲမိင်ရဟာ၊ သမၠီုဝွံရ ပမမြက်စာ၊ ချပ်ဂၠဲါဒြပ်ရတ် သာတ်ဗျတ်ဂင်္ဂါ၊ ညာတ် လျးတ္ၚဲတိုန် အရှိုဏ်လျးအာ၊ ပ္ဍဲဂတာဍာ် လမၠာ်တဴကၠာ၊ ညံင်ထဝ်ကလောံ ဂွံညာတ်တုဲမာ၊ ဗၠိုပ်မှာသၟိတ် ပ္တိတ်ဒြဟတ်ကၠာ၊ ရိုဟ်တ္ၚဲအနဳ ပလွဳပရာ၊ ဒဵုခန္ဓလီု ညးဟီုသေင်ဟာ၊ ဟိုတ်နူ လွဳလုတ် လဟုတ်ဇိဝါ၊ သၟိင်နဲသမၠီု ပ္ကီုလွဳပရာ၊ မိတုပ်မာ နဲဂတာၜဳ၊ ဗတ်သၟိင်ပ္ကီုလွဳ ဒဵုဏှဳခန္ဓ၊ ညံင်သမၠီုဂှ် ဖေက်ဒှ်သၟိင်ရ၊ ဟိုတ်နွံမေတ္တာ ဖေက်မှာခန္ဓ၊ ကၠာဟသ္ဍိုက်ဂွ ပၠန်စဴရသၟိင်။

(လိက်မိၝောံနန်)

ယွံကောန်တလ ပြမရာဇာ၊ မနိက်အဲပ္ညဳ သေထဳကၠတ်ဏာ၊ ဗတ်သ္ဂောံမနိက် အဲဍိက်ဂှ်မှာ၊ သ္ဂောံဗျတ်တဴစိ ဍာ်စိသေင်ဟာ။

(လိက်ဝါရဝေါင်သ)

ယွံဂစေံသၞ နာဲပတၟေင်တၟဟ်၊ ဇကုနာဲသ္ကဲ ဍောတ်မွဲပှ်လှ်၊ ဂင်ဇၞော်လောန်ဗၞတ် သာတ်ဗျတ် ဇကှ်၊ နသၞေင်ၜါဂှ် ဇတ်သကှ်ဟာ။

(လိက်ဘိမ္မာကလံကျာ်)

(ဇာပ်) ဗျာပ် = ဗဇာပ်(ဗယာပ်) = ဗမ္ဇာပ်(ဗမျာပ်)

(ဇိပ်ကၠိပ်) ဗျိပ်(ကလိပ်) = ဗဇိပ်(ကလိပ်) = ဗမ္ဇိပ်(ကမၠိပ်)

(ဇီ) ဗျီ = ဗဇီ = ဗမ္ဇီ

(ဇဝ်) ဗျဝ် = ဗဇဝ် = ဗမ္ဇဝ်

ပါန်မုတ်ပါန်ခဳ ဗဳသ္ကဝ်ဒယှ်၊ ကၠောန်ဗွဲပရဟ် တုဲဒှ်တုဲကၞာတ်၊ ခနှံပြာသာတ် ကၞာတ်ဒယိုင်မွဲ၊ ကဵုတုဲပရဟ် ဆထပှ်တ္ၚဲ၊ ကဵုအသံကၠာ တလဇျှာသြဲ၊ အစာဗဳသ္ကဝ် ဟွံဂံင်ဗျဝ်တ္ၚဲ၊ စဳရေင် သၟဟ်သ္တး ၀င်မ္ၚးအပ္ဍဲ၊ ဇာထဝ်ဇာသန် သီုကောန်ပကဲ။

(လိက်သင်္ဂဒါ၊ ၁၂၉၃)

(ဇဵု) ဗျဵု = ဗဇဵု(ဗယဵု) = ဗမ္ဇဵု (ဗမျဵု)

     ကြိယာ(ဗျဵု) ဒၞဲါဝွံ အဓိပ္ပါယ်ဍေံ (ဗျဵု ပုင်သွ) ဟွံသေင်။ ဗဇဵု မိက်ဂးရောင်။

လ္ပဗျဵုလအက် ညး။ (ကြိယာ)

        လ္ပဟီု ဂလာန်ဗ္ဇဵုလအက်။ (နာမ်)

        ဂလာန်ဗယဵု ဍေံဗျဵုနင်ဏာ။

လ္ပာ်ဗၟာ သေံရောင် မဒှ် က္ဍိုပ်ပၞာန်။ သေံ ခါမချိုတ် ပ္ဍဲဍာ် ဂၠိုင်၊ သေံ ဒညအာ။ မာတ်သေံ ဍိုန်အာ၊ ဗၟာသ္ကံဖရင်မင်ဂံင်တံဂှ် ဂဟတ်ကရာတ်ဗျဵုစိင်ဂှ် ဍိုန်အာဟေင်။

(ပြကိုဟ်ဥပ္ပန္နဟံသာ၀တဳရာဇာဝံသကထာ)

မင်ရာဲကယျဝ်ဆွာ ဟီု ကဵုဗြဴကညာတံဂမၠိုင်ရ။ ယးဂတ အဲ တိတ်ဗဇဵု စိင် ကုနာဲဒပ်မည်၊ မိပ်စိုတ် ဗွဲမလောန်ရ။ စိင်အခေတမဒှ်စိင်ဖ္ဍိုက်ဒြပ်ပိုယ်ဏံဂှ် ယဝ်ရဗတိုက်ပၞာန် ဇၞး ကာလ လဵုတုဲ ကရေဲ ဒှ် ရမ္သာင်ဂစေံအကြေဲ။ လၟုဟ်ဝွံ လရိုအ်ကရေဲ ဒှ်ရမ္သာင်ဂစေံအကြေဲ လောန် နူကိုပ်ကၠာ တုဲရ။ သ္ဂောံဇၞး ကုသၟီမည် ဍာံ၊ ဆောတ်ဟွံမှဲရ။ ဗှ်ေတံ ပလ္ကိုတ်စိုတ်ညိ။ ဟီုဗကန် ကဵုဗြဴကညာတံဂမၠိုင်တုဲ ကျိုင်ကေတ် ကယျိုင်ပၞာန်တုဲ တိုန်ဍိုက် စိင်ဖဍိုက်ရ။

        (ပြကိုဟ်ဥပ္ပန္နဟံသာ၀တဳရာဇာဝံသကထာ)

သၟီဓဝ် ပ သၟီ ပ္ဍဲဟံင်သာ၀တဳ၊ ပ္ဍဲသက္ကရာဇ် ၉၁၃ ပရှင်ကျဝ်ထင်နူထာ စိဟ် နူအ၀။ ပ္ဍဲဂိတုစဲ ၃ စွေက် တ္ၚဲသ္ၚိသဝ် သၟီဓဝ် ဍိုက် စိင်အပေတ်သင်၊ ပရှင်ကျဝ်ထင်နူထာ ဍိုက် စိင်အအူဗဝ်။ သၟီဓဝ်ကဵုပရှင် ဗျဵု စိင် ပ္ဍဲဗ္စး။ အပေတ်သင် ထနှိက် ဥဗဝ် လောတ်၊ ဒြင်သ္တုံ ကဝ်။ သၟီဓဝ် တိုက် ကဵုစရာင်၊ ဒး ပရှင် လောတ်လ္ၜက်ဒၟံင် ပ္ဍဲက္ဍိုပ်စိင်။ ပ္ဍဲဂှ် သၟီဓဝ် ဂတးရံင် လက်ကရဴ သ္တုံဇွိ၊ ဗဵုလဗး ဟွံဂတာပ်ရှာဲအာ။ သၟီဓဝ် ဆင်စိဟ်၊ ဍိုက် ချေံ၊ ဒဴလောပ်အာ ဂြိုပ်။ ပရှင် ကေတ်ဟွံဂွံ။ သၟီဓဝ် ပ သၟီ ပ္ဍဲဗဂေါ ၂ သၞာံကဵု ၆ ဂိတုတုဲ ပရှင် ဂွံကေတ် ဍုင်ဗဂေါ။ ပရှင် တိုန်ပ သၟီ ပ္ဍဲဍုင်ဟံင်သာ၀တဳတရေံ။

(နိဒါနဓမ္မစေတဳကထာ)

ပ္ဍဲသက္ကရာတ် ၉၁၃ ဂဟ်ကီု ဂတုစဲ ၃ စြဝေက် တ္ၚဲ၀ သီုပၞာန်တောက် ပၞာန်ဒၠုင် ဇက်စိုဟ်အာ ဍုင်ဇၞောက်ဟံင်သာ၀တဳ။ တလညးသၟိင်ဓဝ်ဇၞောက် ဍောက် က္ဍိုပ်စိင်ဇၟူဥပ္ပေါသတ်ထာ၊ ဗျိုဝ် စိင် ကိုဝ်သၟိင်ဨကရာတ်မန်၊ ဒြင်စိင် ကဝ်။ ဂေါံ ဇနး ဗွဲမလွောန်။ ဂေါအ်ပ္ကင်ရင် ကမိန်ဍုင် ဇၞောက်ဟံင်သာ၀တဳ။

(လိက်ခၞိင်ဖရင်နံင် နူကျာ်စေတဳသုဲစဳခုင်)

ပ္ဍဲအဒဴကုန်ကဵုဗညာ မဟီုပၠန်ဂတးမံင်ဂှ် တၠမေဒဴ ဟီုတိုန်၊ ဂလာန်သာ်ဝွံ ညး ဟီုပ္တီ စိုပ် က္တောဝ်အဲ ဂၠိုင်အလန်ရ။ ခါအဲ သဟီုလေဝ် အကြာညး နော်ကဵုကၟိန် ဒှ် အဲ မဗျဵု၊ အဲ ဟွံဟီုရောင်။

(ပြကိုဟ်ဥပ္ပန္နဟံသာ၀တဳရာဇာဝံသကထာ)

(ဇဟ်) ဗျဟ် = ဗဇဟ် = ဗမ္ဇဟ်

     က္ဍိုပ်ဂိသြေင်ဇှ်။

ဗျိုဟ်(ဗျး) = ဗဇိုဟ်(ဗဇး)

ကောဒးဂဥုဲ ကြုဲဗဒါပၠန်၊ ဒးဂဥုဲအဴ ဗြဴသပဝ်ညန်၊ ဒးယန်ကွိုပ်အဴ ဗြဴသွဝ်ယုဂ္ဂန်၊ ဒးကၠေင်လိက်ဒွက် ဍောင်ကြက်စလန်၊ တုဲကောကြံကြိုင် စိုပ်ဂွိုင်လဂ္ဂန်၊ ကေတ်သူရိယောင် နွံဒၟံင်မန်ယန်၊ အိန်အံင်ဆာယာ ဗမာသေံမန်၊ လေပ်အိုတ်ဇၟာပ်တန် သိဒ္ဓိမန္ဒြး၊ ဖဍောတ်ဗဒန် မန်ယန်ဥုံသွး၊ နာဲလေဝ်လေပ်ဒၟံင် အိန်အံင်မန်တြး၊ ကဵုနာဲဗဂိုဟ် ဗဇိုဟ်ဗဇး၊ ကဵုနာဲဇုမန် သိဒ္ဓိမန္ဒြး၊ ဍာ်ဗလိုပ်ကျဝ် မန်လဝ်သွးဟး၊ ကဵုနာဲဖုံပၠဳ လွဳတုဲဂွံဗၠး၊ နာဲဂွံလွဳသွံ ဂွံယးတမး၊ ကောတြံဆီကွေံ ဂွံဗၠးသလး၊ လဝ်စိုတ်တုဲကိုပ် ဗဒိုပ်ထဝ်ဂၠး၊ ကောဂွံဗၠးသ္အး တမးညိရောင်။

(လိက်သောဝါန်လဟောင်)

(ဇအ်) ဗျအ် = ဗဇအ် = ဗမ္ဇအ်

ကြိယာ(ဇအ်) မၞုံအဓိပ္ပါယ်(သဝ်)။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ဇအ်သဝ် မန်ပိုယ် မဟီုဗ္ဂပ်လဝ် မဂလာန်ရ။ ကြိယာ (ဗျအ်) မၞုံအဓိပ္ပါယ် (ဖျဝ်)။ ဗျအ်က္ဍိုပ် မ္ဂးဂှ် ဖျဝ်က္ဍိုပ် မိက်ဂးရ။  

ဗျအ် သၞေင်၊ ဖျေင် သၟဴတုဲ မဂြဴတာင်ဒၟံင် ပ္ဍဲလတူကၞာင်ဆု။

        ဖျေံ တၟံ၊ ဗျအ် ယာ။  ပိုက် တၟံ၊ ပ္တိုန် ယာ။

        မၞိဟ်မသုန်ဂှ် ဗျံ ကၞိပ် ပ္တီတိတ်ကၠုင်ရ။ (ပြကိုဟ်ဥပ္ပန္နဟံသာ၀တဳရာဇာဝံသကထာ)

နူဖံင် သၟီစိင် ပလံင်ပ္တိုန် မိ။ စိုပ် လတူသင် လၟေင်၀တ်မိကဵုကောန် ယဵုတိုန် လပဟ်၊ ဗျအ် က္ဍိုပ်၊ ထံက်ဖျဝ် တဲၜါ၊ ပ ၀တ် ကဵုမိ ပိဝါ။ သီုဍာ်ရမတ်မဓဇူဟေင် သၟီစိင် မစှ်ေအာ ဖံင်ရ။

(ပြကိုဟ်ဥပ္ပန္နဟံသာ၀တဳရာဇာဝံသကထာ)

ယွံသဗ္ဗညု တလမြုဂၠေါင်၊ မတုဲတေံရောင် အခေါင်ဇမ္မု၊ အဲဂွံပိုင်ဟေင် စဳရေင်ဒၟံင်ဝွံ၊ အဲမွဲပြဲ ကီု အဲကြီုဇကု၊ လမုဟ်ဒးကၞပ် ကျသဗ္ဗညု၊ အဲသ္ဒးဇံသဝ် လ္ၚောဝ်တ္ၚဲဝွံ၊ ကဵုသဗ္ဗညု တ္ၚဲဝွံဗျံ ကၞေင်၊ သဗ္ဗညုမွဲ ပ္ဍဲကဵုတ္ကံကြေင်၊ ဒှ်ပြဲလောန်ဟေင် တၟေင်နူပူဂဵု၊ ဒှ်သတ်ဇမၞး ဇၞးသတြုအဵု၊ က္ၜံင်ထံက်ကလဵု ပ္ဍဵုကၞိပ်ဟေင်။

(လိက်ဇမ္မုပတိ၊ မာံဒေံဍောတ်)

သ္ဇိုင် = သဇိုင်(လယိုင်) = လမျိုင်

     ဂၞကျာ်သီုလမျိုင်ဂဝ်ဂၞဴဂှ် တွာ်ဗက်အာ ကြဴကြဴသၟီတၠသဒ္ဓါရ။

(သၠပတ်အရုဒုမ္မ)

၃။ ပိုဒ်ကြိယာမၞုံကုလက်သန်ကၟက် ( -် ) မဒှ် အက္ခဝ်(ယ)

-----------------------------------------

ပ္ဍဲပိုဒ်ကြိယာမၞုံကုလက်သန်ကၟက်(-် ) အက္ခဝ်(ယ)တအ်ဂှ် ပိုဒ်အကမ္မကကြိယာလေဝ် နွံ၊ ပိုဒ် သကမ္မကကြိယာလေဝ် နွံ။ ယဝ်ဍေံ ဒှ် ပိုဒ်အကမ္မကကြိယာမ္ဂး ဖျာ်ပရးပတိတ် အက္ခဝ်ကၟက်(ယ)ဂှ် တုဲ ဒှ်အာ ပိုဒ်သကမ္မကကြိယာ၊ ပိုဒ်နာမ် သီုၜါပြကာမာန်။ ယဝ်ဍေံ ဒှ် ပိုဒ်သကမ္မကကြိယာမ္ဂး ဖျာ် ပရးပတိတ် အက္ခဝ်ကၟက်(ယ)ဂှ်တုဲ ဒှ်အာ ပိုဒ်နာမ်။ လဆောဝ်မ္ဂး အကြာအက္ခဝ်တမ်ကဵုအက္ခဝ် ကၟက်(ယ)ဂှ် ပြံက်စုတ် အက္ခဝ်ဂစိုတ်(မ်)တုဲ ဒှ်အာ ပိုဒ်နာမ်ကီု။

ဗီုပြင်ပြယိုက်တုန်၊ ပိုဒ်အကမ္မကကြိယာ(ကျ)ဂှ် ဖျာ်ပရးပတိတ် အက္ခဝ်ကၟက်(ယ)ဂှ်တုဲ ဒှ်အာ ပိုဒ်သကမ္မကကြိယာ(က + ယ = ကယ၊ ကယျ)ရ။ ပိုဒ်(ကယ၊ ကယျ)ဝွံ ပိုဒ်နာမ်လေဝ် ဒှ်မာန်။ ဟွံသေင်သာ်ဂှ်မာ အကြာအက္ခဝ်တမ်(က)ကဵုအက္ခဝ်ကၟက်(ယ)ဂှ် ပြံက်စုတ် အက္ခဝ်ဂစိုတ်(မ်)တုဲ ဒှ်အာ ပိုဒ်နာမ် (က + မ် + ယျ = ကမ်ယျ၊ ကမျ)ရ။

နဲမဂွံဖျာ်ပရး ဗွဲခမၞန် သၟဝ်ဝွံ စၟတ်သမ္တီကေတ်ညိ။ ပိုဒ်ကြိယာမၞုံကုလက်သန်ကၟက်(-်) အက္ခဝ်(ယ) သၟေဟ်တံဂှ်လေဝ် နနဲသာ်ဝွံဟေင် ဖျာ်ပရးကေတ်ရ။

        ကျ (သကမ္မကကြိယာ)

                 က + ယ = ကယျ (သကမ္မကကြိယာ၊ နာမ်)

                 က + မ် + ယ = ကမ်ယျ၊ ကမျ (နာမ်)

သမ္တီ။ (ကမျ)ဂှ် ဗှ်ပတိတ် ရမျှာင်(ကမ်ယျ)ညိ။ လ္ပဗှ်ပတိတ် ရမျှာင်(ကမ်မယျ)ညိ။ ပိုဒ်နာမ်သၟေဟ် မၞုံကုအက္ခဝ်ဂစိုတ်(မ်) မတဴ လဒေါဝ်ပိုဒ်တံဂှ် သ္ဒးဗရုပ္တိတ် ရမျှာင်ဍေံ နနဲမရဴသာ်ဝွံဖအိုတ်ရ။

-----------------------------------------------------------------------

ပိုဒ်ကြိယာမၞုံကုလက်သန်ကၟက်(-်) မဒှ် အက္ခဝ်(ယ)

အကမ္မက	သကမ္မက	သကမ္မက+နာမ်	နာမ်
+	ကျ	ကယ၊ ကယျ	ကမျ
ကျူ	+	ကယူ	ကမျူ
+	ကျေက်	ကယျေက်	ကမျေက်
+	ကျိုင်	ကယိုင်၊ ကယျိုင်	ကမျိုင်
+	ကျဝ်	ကယဝ်၊ ကယျဝ်	ကမျဝ်
ကျေဝ်	+	ကယေဝ်၊ ကယျေဝ်	ကမျေဝ်
+	ကျောဝ်	ကယောဝ်၊ ကယျောဝ်	ကမျောဝ်
ဂျ	+	ဂယ	ဂမျ
+	ဂျိ	ဂယိ	ဂမျိ
ဂျိုင်	+	ဂယိုင်	ဂမျိုင်
ဒျိုင်	+	ဒယိုင်	ဒမျိုင်
ဒျောံ	+	ဒယောံ	ဒမျောံ
ဒျိုဟ်၊ လျိုဟ်	+	ဒယိုဟ်၊ လယိုဟ်	ဒမျိုဟ်၊ လမျိုဟ်
+	ပျေက်	ပယေက်	+
+	ဗျိ	ဗယိ	ဗမျိ
ဗျု	+	ဗယု	ဗမျု
+	ဗျံက်	ဗယံက်	ဗမျံက်
ဗျာတ်	+	ဗယာတ်	ဗမျာတ်
ဗျာပ်	+	ဗယာပ်	ဗမျာပ်
+	ဗျိုပ်	ဗယိုပ်	ဗမျိုပ်
+	ဗျဵု	ဗယဵု	ဗမျဵု
လျုင်	+	လယုင်	လမျုင်
လျတ်	+	လယတ်	လမျတ်
လျိုဟ်	+	လယိုဟ်	လမျိုဟ်

ကျ = ကယ၊ ကယျ = ကမျ

ဗမၞးဂှ် လောဘစသဳဖဵုညးတုဲ အမှုဇၞး(ဇမၞး)ဂှ် ကယျကၠေံ၊ အမှုကျ(ကမျ)ဂှ် ဇၞးကၠေံ၊ ဗမၞး ပ။

(သ္ကေံဇာတ်စန္ဒကုမ္မာ)

သာ်ဂှ်မဒှ်၊ ဂလာန်လွောဝါဟာရစနာဲဝွံ မူဟိုတ်တၠအဲမဟီုပလီု က္တောဝ်မတ်ဝွံရော။ ဒုဟ်တၠအဲ မၞုံရောင်။ ဒုဟ်အဲ ဟမွဲရ။ ဒုဟ်ပါင်တၠအဲ မကယျစ တၠအဲရောင်။ အဲ ကယ တၠအဲဟသေင်၊ ဗောဓိသတ် ဂး။

(ဇာတ်နန္ဒိဝိသာလ၊ သ္ကေံဇာတ်ဨကနိပါတ်)

သၟီစိင် ဂၜံ ဍာ်မြမောဝ်ဂှ် ပြောဟ်ပ္တိတ်၊ ကဵု ရမျှာင်ဇမၞး၊ စိင်အလုံပၞာန်သၟီၚဝ်ဒဝ် မိင် အသံ ရမျှာင်စိင်ဗ္တာင် ကဵုရမျှာင်ဂှ် စိင်ပၞာန် ကဵု ရမျှာင်ကမျ၊ ပေက်လကိုတ်ဒဴအာအိုတ်။

(ပြကိုဟ်ဥပ္ပန္နဟံသာ၀တဳရာဇာဝံသကထာ)

ကျူ = ကယူ = ကမျူ

ကၠဵု ကျူ။ ကယူကၠဵု။ ရမျှာင်ကမျူကၠဵု။

ယာံရအဲ ဟွံဂွံကျူတုဲ အဲ ဒးပ ကာဂစိုတ်ရ၊ ကၠဵု ဂး။ သာ်ဝွံ ဗ္ဂဲ ဂးပၠန်ရ။ ခါရဒှ်သာ်ဂှ် စိုတ်မ မ ပရ။ ယာံဗ္ဂဲ ဂးကီုရ ကၠဵုဂှ် ဟွံဂွံဟိုတ်မာဲ ပ္ဍဲပါင်တရင် ကျူတိုန်ဗက် ပ္ဍဲဂှ် ပၟင်တရင်တံဂှ် မိင်၊ ကယူကၠဵုရောင် ဒှ်သွံ၊ ဍေံ ဂးတုဲ ပၟင်တရင်တံဂှ် ကဵု ဒွဵုတွိုက် ဗွဲမဂၠိုင်ရ။ ကၠဵုဂှ် ဒးပ ကာဂစိုတ်ဟေင်။

(သၠပတ်သတိပထာန်၊)

(ကျေက်) = ကယျေက် = ကမျေက်

ကျိုင် = ကယိုင်၊ ကမျိုင်

သၟီအင်္ကုရ ဇၞော်တေဇဂ္ညိ၊ သၟိက်ကယိုင်ရော ဗောဓိသတ်စိ၊ ပ္တံကဵုၝောံကိုတ် အိုတ်ဗြကၞေင်စိ၊ ၀က်သၞေက်မၞိက်ဟေင် ရေင်လဝ်မတ်မြိ၊ အနက္ဃရတ် ဒှ်မတ်ယုတ္တိ၊ ကဵုကၠေဟ်တၞေဟ်စိ လက်ကြာပ်ဂ္ညိဗ္ဂာ၊ ကဵုဗိုက်ဂၠိက်ကၞာတ် ယာတ်တြာထဝ်ကၠာ၊ ပ္ဍဲဂှ်မွဲတောင် အယောင်အလှာ၊ မှာဗောဓိသတ် ဇံမုနတ္တာ။

(လိက်သင်္ခပတ္တ၊ အဂ္ဂဒိပ္ပ၊ ၁၁၁၈၊)

ကျဝ် = ကယဝ်၊ ကမျဝ်

သဗာန်တုပ်တဴ ရဴသဗာန်သွဝ်၊ ကော်ဗိုလ်လဗး ပြေင်သအးလဝ်၊ ဂညိကယဝ် အသဝ် ဂၠိုင်လောန်၊ က္ဍိုင်အလာံကြာဲ ဇၞောဝ်ရာဲတံင်ခေါန်၊ တၞံဗြာတ်တၞံတ္ၜဴ ပ္ကဴသြဴစိစောန်၊ သြံက် ဂညိလဝ် ဇၞောဝ်ထဝ်ဇၞောဝ်သြန်။

(လိက်ပဋ္ဌမဗောဓိ၊ မင်ဍိက်လ၊ ၁၁၆၀၊)

နကဵုကြဳဇှ် နိမိတ်ဗ္ဒဟ်လဝ်၊ ညံင်ညးကယဝ် ဂညိလဝ်ရ၊ လမဳအရံင် လျးညံင်ခဏ၊ စိစောန် သာ်လွာ ခၠင်လုံကာသ။

(လိက်ပဋ္ဌမဗောဓိ၊)

ပ္ကဴညးသွဝ်တံ မြမောဝ်လံဟောဲ၊ ဒတုံညံင်ဗြဲ ပ္ဍဲမၞိဟ်အိုဿီု၊ ညံင်ညးကယဝ် ကယိုင်လဝ်ကီု၊ မြမောဝ်ပ္ဍးအာ စက္ကဝါထီု။

(လိက်ပဋ္ဌမဗောဓိ၊)

ဍိုက်စိင်ကယဝ် ကျိုင်ကျဝ်ကမြဴ၊ သီုညးပန်ကၞာတ် ဨကရာတ်ဗြဴ၊ စိုပ်နန်ခပ်ပြာတ် တိုန်ပြာသာတ်ပ္ကဴ၊ သၟီဓဝ်ကဵုနာဲ အိုက်အာဲနှဴရဴ။

(လိက်နယသမုဒြဳ)

ကျေဝ် = ကယေဝ် = ကမျေဝ်

ဒေံတလအဲ တူယဲလင်ဇွောဝ်၊ ကမျေဝ်ဂန္ဓဝ် ခနောဝ်ယုဂ္ဂန်၊ ဆတဝဵုရး မဒးတၟံသြန်၊ ရုပ်မပၠေဝ်လောန် ကောန်ဗြဴလမျုင်၊ ဒေါဝ်ဗနဳပိုန် ဇိုန်ကဵုသၟီဍုင်၊ တုဲပၞာန်သ္အာင်ကၠုင် ဗိုင်ဍုင်ယုဂ္ဂန်၊ ဂမာန်ပိုဲပၠန် မတန်မင်မွဲ၊ သာ်ဝွံစရိုတ် စိုတ်နာဲက္ဍိုင်ဗၠဲ၊ သၟိက်ကဵုစဴအာ မစကာအဲ၊ ပ္ဍဲတလအဲ ဇၞော်ဇျှာသြဲယျ၊ သၟီတီကွေံတုန် ဂုန်ဒနာတ်မ၊ ဒှ်မဍိုဟ်ရ တလနုဘဴ၊ ခါံသဳတြုံဗြဴ မကော်ဖျဴရောင်။

(လိက်သုဓနု၊)

ကျောဝ် = ကယျောဝ် = ကမျောဝ်

ကရိသၟာင်ကၠံ ကဵုဍိုက်ဒၟံင် ကယောဝ်၊ ညာတ် ပၞာန်ဗၟာဗဵုလဗးစိင်ချေံ ဗွဲမဂၠိုင်၊ ဟီု ကဵုလ္ဂန်အိန်။ လ္ဂန်အိန် မိင်တုဲ ဇက်အာခမၞင်။ မွဲဗတံ စိုပ် ဗဒိုပ်တၚေတ်။ ပၞာန်ဖရင်မင်ဂံင် စိုပ် တံင်အူ။ ဂမ္အိက်ပၞာန်ဗၟာ လ္ဂန်အိန် မိင်။ ကရိသၟာင် ညာတ် ပၞာန်ဗၟာ။ ပိုဲ သုဲပြဟ်ရောင် သ္ဒး၊ ကရိတံ ဂး။ လ္ဂန်အိန် ဟီု၊ ဗှ်ေတံရောင် ညာတ်၊ အဲ ဟွံညာတ်ဏီ၊ သ္ဇက်သုဲသၞုံဟာ။ ဇကုလ္ဂန်အိန် တိုန်ဍိုက် ကယျောဝ်၊ ညာတ် ဗဵုပၞာန်စိင်ချေံ ထပ်ကၠုင် ညံင်ဇွိုန်လပှ်ကီု။

(ပြကိုဟ်ဥပ္ပန္နဟံသာ၀တဳရာဇာဝံသကထာ)

ဂျ၊ ဒျ = ဂယ၊ ဒယ = ဂမျ၊ ဒမျ

ဂျိ = ဂယိ = ဂမျိ

ဂျိုင် = ဂယိုင်၊ ဂမျိုင်

ပ္ဍဲကာလဂှ် လၟဂစေံဒဂိုတ်မွဲဂှ် နဗရုဒဂိုတ်ဂှ် ဍေံ ဗြုတုဲ ဒဂိုတ် ကၠုင်ကောံဂၠိုင်တုဲ ဍေံ ဗိုတ် ဇာဒြပ်ဍေံရ။ ဒး ဒဂိုတ်တုဲ ဝုတ်ဒိုဟ်ဇာဂှ် ဍေံ လိုန်ကၠေံတုဲ ဍေံ ရပ်ဂွံဖအိုတ်။ စုတ် ထိုင်တုဲ ဍေံ ကေတ်ဖျဴသွံစ မဂယိုင် လမျီုဍေံရ။

(ဇာတ်သမောဒန၊ သ္ကေံဇာတ်ဨကနိပါတ်၊ စတုတ္ထ၀က်၊)

သၟီဗရာံ မိင်တုဲ က္တဵုပ၀တ်၊ သာ်ဝွံ လ္ၚောဝ်ပတီ။ အဲဍိက် ညံင်စၟအယဴကီု။ သဘဴအယဴ မဟ်ဂျိ တဴ မဟ်ဗတ။ ဂျိမှ်ဗတဂှ် တ္ၚေက်ကၠေံတုဲ ညံင်စမဒြန်ဂတပ်ဂမၠိုင်ရ။ ကောန်အဲဍိက်မင်ရာဲ ကျဝ်ဇွာဝွံ ညံင်ဂျိမတဴ ပ္ဍဲဍုတ်အယဴရ။ ကောန်အဲဍိက် နူမဟမွဲတုဲ အဲဍိက် တိုင်၀တ်ဒကိုပ် ပၞာန်ဂမၠိုင်ရ။ ကောန်အဲဍိက် ကာလမနွံ၊ ဇကုအဲဍိက် သီုကောန်ဗြဴ ညံင်မၞိဟ်ဂမ္စိုတ်ကီု။ လမဟ် ၝတေံမွဲ ဟမွဲတုဲ အဲဍိက် သီုကောန်ဗြဴ ဂွံ လမျီု၊ ဒှ် မၞိဟ်ဂမျိုင်ရ။ သ္တိက်လှိင်၊ ဒၟံင် သိုက်။ ဟိုတ်ဂှ် အဲဍိက် မကျိုင်ကျဝ်ရောင်။

(နိဒါနဓမ္မစေတဳကထာ၊)

ဒျိုင် = ဒယိုင် = ဒမျိုင်

လမ္စံက်ဒမျိုင်။

မၞိဟ်ဗြဴတံဂှ်လေ ဟဂွံသၠုင်သဝ်ကြောံဇြာဲ၊ ဟဂွံဒျိုင်ဗ္တာင်၊ မၞုံကဵုရုပ်သာ်လောန်သန်။ လပုဟ်တဲ ဂၠိင်၊ သၞေံတဲ ဗ္ကေတ်၊ တှ်ၜါ တမိုဟ်၊ ဂၞိင်လေ သွတ်၊ မုက် ညံင်ဂိတုပေင်၊ ဂတိုပ်မတ် ဒျိုင်လစံက်၊ ဇကုလေ ဍိုန်၊ ၚေက်လေ ဂွု၊ သော်လေ လစံက်၊ အဝဲလေ သ္ဇောဟ်၊ သမတ်တၞဴလေ သွတ်၊ စမြိုတ်လေ ဂၠိင်၊ ၚာင်လေ ဒဟ၊ သော်ဇကုလေ ဟဂွံဂၠိင်လောန်၊ အဝဲဒနးမလောန်က္ဍင်၊ တမတ်ဇကုဍေံ ညံင်တမတ်တောဝ်ချဵုကီု၊ ဇကု ဍုက်ဍေက်က္ဍင်သန်။ ရမျှာင်လေ မိပ်က္ဍင်သန်၊ ဂညိကေတ် ကြိယာဗာတုဲ မံင်တဴရ။ ဗြဴတံဂှ် စဵုကဵုမချိုတ်အာကီု ညံင်ရုပ်၁၆သၞာံဟေင် မဒှ်။

(ပြကိုဟ်လောကဝိဒူ၊ ကျာ်ဇၞော်ဗြကာဲ၊ ၁၀၃၆)

ဒျောံ = ဒယောံ = ဒမျောံ

     ကောအဲမတ်ဗြဲ မပြဲနုဘဴ၊ ရုပ်ကောဒျိုင်ယောံ ဒမျောံၜဳအဴ၊ စှ်ေလညာတ်ညး ဗဒန်ဒွးတဴ၊။

(လိက်မိၝောံနန်)

ဒျိုဟ်၊ လျိုဟ် = ဒယိုဟ်၊ လယိုဟ် = ဒမျိုဟ်၊ လမျိုဟ်

မိင်လွဟ်တဲနာဲ ကျာံဗၠာဲသ္အဵုသ္အာ်၊ ပင်ကံလ္ၚာ် ဒ္ၚဳကွာ်ဂါံက္တဵု၊ ဂအဳလလောင် သလံင်သဂဵု၊ ရမျှာင် ဗလး ဇမၞးဂဂဵု၊ ပသာ်အ္ၚဝ် ကသပ်စိုတ်အဵု၊ ကောန်ကျာံမ္ၚဵု တွဵုတၠသွဝ်၊ ဂတာဍာ်လမျုင် ဖၞုင် လမျိုဟ်သၟဝ်၊ ပန်လ္ၚီဍာ်ဂင် အဆင်ဇမောဝ်၊ အရံင်သာ်မြ ကျာံပၠဂတဝ်၊ ဇမၠိင်ကျာံမ တလ လေံထဝ်၊ ဒ္စာံစှော်ပိ သာံဒံင်ဂ္ညိလဝ်၊ သတီုအဆတ် ပၞောတ်အ္စာဓဝ်၊ မံက်ဂတဝ်သာင် စိင် ဟာင်ဂတဝ်၊ ကောန်ကျာံအသဝ် ၜိင်ဂတဝ်သြဲ၊ သၟိင်ဓဝ်ညာတ်က္ဍာံ ရုပ်ကျာံမတ်ဗြဲ၊ သီုကဵု ဇျှာသြဲ ပ္ဍဲဂှ်သၟိင်ဗဵု။

(လိက်မိၝောံနန်)

ပျေက် = ပယျေက် = ပမျေက်

ဗျု = ဗယု၊ ဒယု = ဗမျု၊ ဒမျု

        ဗြဴဒမျု။ (ပြကိုဟ်သုဓမ္မဒေသနာ)

ဗျိ = ဗယိ = ဗမျိ

ပိင်သုဏကၠာ ဝါစာလၟေင်၊ ပိုဟ်ဂုန်ညးဟေင် ဝဵုမတ်သေင်ဟာ၊ ဖရုဿဂှ် သ္ကာတ်မြဟ်ဂြိုဟ်စာ၊ ဗမျိက္တောဝ်ညး ဟီုဂးလက်ဖာ၊ သမ္ဖပ္ဖလာ ဝါစာမွဲတန်၊ သာသပံကီု မဒးဟီုပၠန်၊ မုသာဂးတုန် သမုန်တလန်၊ ဝွံဝါစဳပၠန် ပန်သာ်မ္ဂး။

(လိက်လၟေတ်၊ ၁၂၄၇၊ ဘာကွာန်ယိုက်)

အရေဝ်ဟီုဒး ညးထိုင်သးကီု၊ အရေဝ်ယဝ်လုတ် လဟုတ်လမျီု၊ ဒှ်ဗယိကီု ညးဟီုသေင်ဟာ။

(လိက်မိၝောံနန်)

ဗျံက် = ဗယံက် = ဗမျံက်

ဗျာတ် = ဗယာတ် = ဗမျာတ်

ဗျာပ် = ဗယာပ် = ဗမျာပ်

သၟိင်ဇၞော်မပ တလကြဳဇှ်၊ ရပ်သၞာ်ဂဵုမြဟ် ခဏဂှ်ကၠာ၊ လက်တိုဝ်ဂှ်ကွေံ ဟိုတ်ဍေံဒြိုဟ်စာ၊ ရေက်လတာ်ဟေင် ကဵုသၞာ်သေင်ဟာ၊ ညးဂမၠိုင်ကိုပ် လုပ်ဖဴဍေံမာ၊ သၟိင်ဗယာပ်သၞာ် ပ္ဍဲဍာ် ဂင်္ဂါ၊ ပ္ဍဲကကျာံအိုတ် လတာ်ပိုတ်အာ၊ ဆဗော်လက်တိုဝ် သီုကဵုပြဝါ၊ ဟွံမွဲလမာ် လတာ် ပိုတ်အာ။

(လိက်မိၝောံနန်)

ဗျဵု = ဗယဵု = ဗမျဵု

        ခုဒါဘိဘူတ၊ ဂပ်ဝ်ရာန်သကိုတ် နဗယဵု။ (ပြကိုဟ်ပကိဏ္ဏကနာနာတ္ထအဘိဓာန်)

နရက်မရနုက်ကုစှ်မွဲတုန် ဒုဂန္ဓနရက် ဂး ယၟုဍေံ။ ကြုင် မပေင်တဴ နကဵုဆီပ္တောဟ် မဂဵုလဟဵုတဴဂှ် က္တဵုဒှ် ကုဍေံတံရ။ သတ်နရက်တံဂှ် ဗယဵုတဟင် ရာန်သ္ကိုတ် ကုဍေံတံဂှ်တုဲ ဆီပ္တောဟ်တံဂှ် ဍေံ လမံက်စတဴ။ နူပါင်တရင်လတူဂှ် ဍေံ မတူစှ်ေအာ တရင် ဗွဲသၟဝ်ရ။ ရဴဝွံ ဒဒိုက် မဂၠိင်သ္ၚဲသန်ဟေင် ဍေံတံ မ္ဒးစသိုင် ကာလမလံသန်ဟေင်။

(ပြကိုဟ်လောကဝိဒူ၊ ကျာ်ဇၞော်ဗြကာဲ၊ ၁၀၃၆)

ကောန်သၟီၜါကောံ ယဝ်နွံဗယဵု၊ မွဲလကာအဴ ပမတ်ဂၞဴဂဵု၊ က္ညဒုင်သဳဖဵု ပ္တန်ဗယဵုညိ။

(လိက်သု၀ဏ္ဏကုမ္မာ)

လျုင် = လယုင် = လမျုင်

ကောန်ကျာံမ္ၚဵု တွဵုတလသွဝ်၊ ဂတာဍာ်လမျုင် ဖၞုင်လမျိုဟ်သၟဝ်၊ ပန်လ္ၚီဍာ်ဂင် အဆင်ဇမောဝ်၊ အရံင်သာ်မြ ကျာံပၠဂတဝ်၊ ဇမၠိင်ကျာံမ တလလေံထဝ်၊ ဒစာံစှော်ပိ သာံဒံင်ဂ္ညိလဝ်၊ သတီုအဆတ် ပၞောတ်အစာဓဝ်၊ မံက်ဂတဝ်သာင် စိင်ဟာင်ဂတဝ်၊ ကောန်ကျာံအသဝ် ၜိင်ဂတဝ်သြဲ။

(လိက်မိၝောံနန်)

လျတ် = လယတ် = လမျတ်

လက်တိုဝ်တုန်ပၠန် ပုန်ကဵုကောန်အဲ၊ ပ၀ရုန်မဵု ဍေံရောင်ကဵုဘဲ၊ အိုတ်ဗော်လက်တိုဝ် ဟကဵု သှ်ေမွဲ၊ လယတ်လေံဒန် လုံၜဳတ္ၜန်တ္ၜောဲ၊ ကော်သ္ကပ်ဂၠေဲါ မွဲဟသှ်ေရ၊ ကျာံသၠုဲကျာံသၠာ် ဇၟာပ် သာ်ၚုဲက။

(လိက်မိၝောံနန်)

လျိုဟ် = လယိုဟ် = လမျိုဟ်

၄။ ပိုဒ်ကြိယာမၞုံကုလက်သန်ကၟက် ( -် ) မဒှ် အက္ခဝ်(သ)

---------------------------------------------

ပ္ဍဲပိုဒ်ကြိယာမၞုံကုလက်သန်ကၟက်(-် ) မဒှ် အက္ခဝ်(သ)တအ်ဂှ် ပိုဒ်အကမ္မကကြိယာလေဝ် နွံ၊ ပိုဒ် သကမ္မကကြိယာလေဝ် နွံ။ ယဝ်ဍေံ ဒှ် ပိုဒ်အကမ္မကကြိယာမ္ဂး နူကြိယာဂှ် ဖျာ်ပရးပ္တိတ် အက္ခဝ် ကၟက်(သ)ဂှ်တုဲ ဍေံ ဒှ်အာ ပိုဒ်သကမ္မကကြိယာ၊ ပိုဒ်နာမ် သီုၜါပြကာမာန်။ ယဝ်ဍေံ ဒှ် ပိုဒ်သကမ္မက ကြိယာမ္ဂး နူကြိယာဂှ် ဖျာ်ပရးပ္တိတ် အက္ခဝ်ကၟက်(သ)ဂှ်တုဲ ဒှ်အာ ပိုဒ်နာမ်။ အက္ခဝ်မဒှ်တမ်ပိုဒ် ကြိယာဂှ် (၁) ယဝ်ဒှ် အက္ခဝ်(ခ) သ္ဒးပြံင်စုတ် အက္ခဝ်(က)၊ လဆောဝ်မ္ဂး အက္ခဝ်(ဂ)။

(၂) ယဝ်ဒှ် အက္ခဝ်(ဖ) သ္ဒးပြံင်စုတ် အက္ခဝ်(ပ)၊ လဆောဝ်မ္ဂး အက္ခဝ်(ဗ)။

ဗီုပြင်ပြယိုက် ဗွဲသၟဝ်ဝွံ သ္ၚဳတုဲ သ္ဂောံတီကၠးဖ္ဍးရ။

ဗီုပြင်ပြယိုက်တုန်၊

(၁) နူပိုဒ်အကမ္မကကြိယာ(ချဳ)ဂှ် ဖျာ်ပရးပ္တိတ် လက်သန်ကၟက်(-်) မဒှ် အက္ခဝ်(သ)ဂှ်တုဲ ဒှ်အာ (ခ+သဳ)။ အက္ခဝ်(ခ)ဂှ် ပြံင်ပ အက္ခဝ်(က)တုဲ ဒှ် (က+သဳ)။ သာ်ဂှ် ဟွံသေင်မာ အက္ခဝ်(ခ)ဂှ် ပြံင်ပ အက္ခဝ်(ဂ)တုဲ ဒှ် (ဂသဳ)။ (ကသဳ၊ ဂသဳ)ဂှ် ဒှ် ပိုဒ်သကမ္မကကြိယာ ရ။ ပိုဒ်နာမ်လေဝ် ဒှ်တဴကီု။

(၂) နူပိုဒ်သကမ္မကကြိယာ(ဖျဝ်)ဂှ် ဖျာ်ပရးပ္တိတ် လက်သန်ကၟက်(-်) မဒှ် အက္ခဝ်(သ)ဂှ်တုဲ ဒှ်အာ (ဖ+သဝ်)။ အက္ခဝ်(ဖ)ဂှ် ပြံင်ပ အက္ခဝ်(ပ)တုဲ ဒှ် (ပသဝ်)၊ သာ်ဂှ်ဟွံသေင်မာ အက္ခဝ်(ဖ)ဂှ် ပြံင်ပ အက္ခဝ်(ဗ)တုဲ ဒှ် (ဗသဝ်)။ (ပသဝ်၊ ဗသဝ်) ဒှ် ပိုဒ်နာမ်ရ။ လဆောဝ်လဆောဝ်မ္ဂး နဒဒှ်ပိုဒ် သကမ္မကကြိယာကီုလေဝ် ချူကှ်ေတဴကီုရ။

နဲမဂွံဖျာ်ပရး ဗွဲခမၞန် သၟဝ်ဝွံ သမ္တီကေတ်ညိ။ ပိုဒ်ကြိယာမၞုံကုလက်သန်ကၟက်(-်) မဒှ် အက္ခဝ်(သ) သၟေဟ်တံဂှ်လေဝ် နနဲသာ်ဝွံဟေင် ချပ်ကေတ်ရ။

        ချဳ (အကမ္မကကြိယာ)  = ခ+သဳ  =    က+သဳ  = ကသဳ (သကမ္မကကြိယာ၊ နာမ်)

                                                     ဂ+သဳ  = ဂသဳ (သကမ္မကကြိယာ၊ နာမ်)

        ဖျဝ် (သကမ္မကကြိယာ) = ဖ+သဝ် =    ပ+သဝ်  = ပသဝ် (နာမ်)

                                                     ဗ+သဝ် = ဗသဝ် (နာမ်)

-----------------------------------------------------------------------

ပိုဒ်ကြိယာမၞုံကုလက်သန်ကၟက်(-်) မဒှ် အက္ခဝ်(သ)

အကမ္မက	သကမ္မက	သကမ္မက	နာမ်
ချာ	+	ကသာ	ကသာ
ချဳ	+	ကသဳ (ကုသဳ = ကုသဳဝ်)	ကသဳ
+	ချူ	+	ကသူ
+	ချဴ	+	ကသဴ
+	ချုက်	+	ကသုက်
+	ချတ်	+	ကသတ်
+	ချာတ်?	+	ကသာတ်?
+	ချောတ်	+	ကသောတ်
+	ချိုန်?	+	ကသိုန်?
+	ချပ်	+	ကသပ် (ကန်သပ်)
+	ချာပ်?	+	ကသာပ်?
+	ချာဲ (ကိုဟ်ချာဲ)	+	ကသာဲ (ဍာ်ကသာဲ)
ချေဝ်	+	ကသေဝ်	ကသေဝ်
ချဵု	+	ကသဵု	ကသဵု
+	ချဟ်	+	ကသှ် (ဂစှ်)
+	ချအ်	+	ကသအ် (ဂသအ်)
သာ*	ဖျာ	ပသာ၊ ဗသာ	ပသာ၊ ဗသာ
စဳ၊ သဳ*	ဖျဳ	ပသဳ၊ ဗစဳ	ပသဳ၊ ဗစဳ
သေက်*	ဖျေက်	ပသေက်၊ ဗသေက်	ပသေက်၊ ဗသေက်
သိုက်*	ဖျိုက်	ပသိုက်၊ ဗသိုက်	ပသိုက်၊ ဗသိုက်
သိင်*	ဖျိင်	ပသိင်၊ ဗသိင်	ပသိင်၊ ဗသိင်
သုင်*	ဖျုင်	+	ပသုင်၊ ဗသုင်
သတ်*	ဖျတ်	ပသတ်၊ ဗသတ်	ပသတ်၊ ဗသတ်
+	ဖျိုန်	+	ပသိုန်၊ ဗသိုန်
သာဲ*	ဖျာဲ	ပသာဲ၊ ဗသာဲ	ပသာဲ၊ ဗသာဲ
သဝ်*	ဖျဝ်	ပသဝ်၊ ဗသဝ်	ပသဝ်၊ ဗသဝ်
သှ်ေ*	ဖျေဟ်	ပသှ်ေ၊ ဗသှ်ေ	ပသှ်ေ၊ ဗသှ်ေ

ပ္ဍဲကြိယာမၞုံကုဍောင်ပ္ကဴကှ်ေ(*)ဂှ် နဲကဲမဂွံပြံင်လှာဲဍေံ မဂွံဒှ်ပိုဒ်နာံဂှ် နွံတဴတၞဟ်ခြာပၠန်။

ချာ = ကသာ

ချဳ = ကသဳ

     ကသဳတိ စလိုက်ၜဳ။

ချူ = ကသူ၊ ဂသူ

     ရုပ်ကသူ။

မဟာသတ္တော၊ င်သတ်မပြဲဂှ်။ သရိရံ၊ န်ဇကုဂှ်။ ပရိဟာရံ၊ န်ပ၀မမင်မွဲဂှ်။ ကတွာ၊ ပတုဲ။ ဝိနိစ္ဆယံ၊ န်လၟေင်သၞောဝ်သဂုတ်သဝါတ်မဒှ်ဗဗွဲဓဝ်ဂှ်။ ပေါတ္ထကံ၊ န်ဗပိုတ်မွဲ။ လိက္ခပိတွာ၊ ကဵုညးချူကေတ်လဝ်တုဲ။ ဣမံ ပေါတ္ထကံ၊ န်ဗပိုတ်ဂသူဝွံ။ သြလောကေတွာ၊ မၞးတံ မၠာၚဳတုဲ။ ဘတ္တံ၊ န်အမှုဂလာန်ညးဂှ်။ ဝိစာရေယာထ၊ သြဝ်မၞးတံ စဳရေင်ကဵုအိုတ်ရ။

(တြာဲဇာတ်တုဏ္ဍိလ ဆနိပါတ်အဋ္ဌကထာ)

ချဴ = ကသဴ (သွဴ)

ဗှ်ေနာကောန်အဲ တူယဲယဝါံ၊ ကဵုဒးတူရာ် ကဵုဒးစာ်ဂြာံ၊ ကဵုဗှ်ေဒးယာံ ဂၠိုင်သၞာံအခါ၊ သြာဲအာကဵုကောံ ယဝ်ကောံကဵုခြာ၊ ကဵုဗှ်ေတံၜါ ဂၠိုင်အာလနီ၊ ဒဒှ်ရာံမ ကေတ်ရဟွံတီ၊ ရသိချဴကၠာ ပ္ဍဲဘာဒေါံသ္ၚီ၊ ချဴတုဲညးမြီ လနီသွာဟဲ၊ အဏံသၟီရ တလက္ဍိုင်ဗၠဲ၊ မ္ဒးကသဴရ တၠရသိပြဲ၊ ဟိုတ်ဂှ်သၟီၜါ ခြာဒင်တူယဲ။

(လိက်သၟီရာံ၊ နာဲကၠဵုဇု)

ချုက် = ကသုက်

        လိက်ကသုက်။

ချတ် = ကသတ်

     ကသတ်ဂၠိက်။

မၞိက်ဂှ် ဒတုံစှ်ေ လောကၠုင် ပ္ဍဲတံဇိုင်ဗောဓိသတ်ရ။ တုဲ ဗမၞး ဒစိုင်စှ်ေကေတ် မၞိက်ဂှ် မ္ဂး။ ကာလဂှ် ဗောဓိသတ် ကသတ်ကေတ် ဂၠိက်ဂှ် တဲမွဲ၊ တဲမွဲ ပ္ဍဵု လ္တက်တုဲ ဂဇိုတ် ကၞေင် ကဵုဂၠးတိ။ အ္စာ ဇၞော်ရောင်၊ လ္ပလ္ၚောဝ် အဲ၊ လ္ပလ္ၚောဝ် အဲညိ။ ရဴဝွံ ဗောဓိသတ် ကော်ဟီု ကဵုဗဵုဂမၠိုင်။

(သ္ကေံဇာတ်မှုဟ်သဓ၊ ၁၁၂၃)

ချာတ် = ကသာတ်

ချောတ် = ကသောတ်

        ရမျှာင်ကသောတ်မချောတ် နပါင်။

ချိုန် = ကသိုန်

ချပ် = ကသပ်

     တရာဗညာတုန် ကသပ်မဂြိုဟ်ကဵုသၟီ ဍေံမချပ်ပၠန်။

ချာပ် = ကသာပ်

ချာဲ = ကသာဲ

     ဍာ်ကသာဲ။

ချေဝ် = ကသေဝ်

ချဵု = ကသဵု

ချဟ် = ကသှ် (ဂစှ်)

        ဍာ်ကသှ်။

ချအ် = ကသအ်၊ တသအ်

ဣသိမတင်ဒုန်ဂှ်လေဝ် ပၠောပ်လဝ် ဇြုံဇာတ်ဂမျိ ပ္ဍဲတင်ဒုန်ဂှ်တုဲ ချံဒဝ်ကၠေံတုဲ အာတဴ ဂကောံ ဣသိမသုန်ကၠံဂှ်ကီုရ။ ပ္ဍဲထာန်ဂှ် ဣသိမသုန်ကၠံဂှ် ဒၟံင် ပိပန်တ္ၚဲတုဲ ဣသိတံဂှ် ကလေင်စဴ ကၠုင်ရ။ ဣတမတင်ဒုန်ဂှ် ဂိုင်ကၠေံ တသံဂှ်တုဲ ဇြုံဇာတ်ဂှ် တိတ်ကၠုင်ရ။

(ဇာတ်ဝေလုက၊ သ္ကေံဇာတ်ဨကနိပါတ်)

ဖျာ = ပသာ၊ ဗသာ

        လဟုကဉ္စ၊ ဗျန်အ္ခဝ်ဖ္ဍောတ်ဖျာရမျှာင်ကီုလဝ်။ (သၠပတ်ကရိုဏ်ပန်ဗျန်စှ်)

ယွံမိကျာ်ဂန် တၟံသြန်ကမု၊ အပေါတ်ကယိုင် သ္ဇိုင်ပ္ဍဲဇကု၊ မိတွာ်ဟွံမာန် ထာန်တရဴဝွံ၊ ကြိယာမ္ၚဵု ကဵုအဲထဴဗျု၊ အဲဍိက်ယိုက်ဏာ မိဖျာဇကု။

(လိက်သုဓနု)

ဖျဳ = ပသဳ၊ ဗသဳ

ဖျေက် = ပသေက်၊ ဗသေက်

ယာံရိုဟ်ရေင်အဴ ဗြဴသိုက္ခမာ၊ ဟွံသေင်ပိုဲကီု ပလီုညးဟာ၊ ဟွံသေင်ဖျာ်တ္ၚေက် ဖျေက်သာရိ ကာ၊ ဟသေင်ဖျာ်ပူ ပတူကောန်ဒွါ၊ တလှိုဟ်ဒဒန် ဂဍန်ဘုတ်ဘာ၊ မိတ်ညးဆာန်ကီု ပလီု အကြာ၊ တုဲဝိပက်ဂှ် လၟုဟ်ကၠုင်ဒှ်ဟာ။

(လိက်သၟီရာံ၊ နာဲကၠဵုဇု)

ဖျိုက် = ပသိုက်၊ ဗသိုက်

ယွံတလညး သၟိက်သိုက်ဂးမာ၊ ဖျိုက်ညးတုဲဟေင် ဂွံသိုက်သေင်ဟာ၊ ပ္ဍဲလိုက်ဂွံသိုက် ပလိုက် ဂွံမြာ၊ ယဝ်ပၠေင်ညးမာ လေင်စိုပ်ကၠာအဴ၊ ချိုတ်ဒးနရက် တူဂၠက်ဒၟံင်တဴ။

(လိက်ဘိမ္မာကလံကျာ်)

ဟးဆဒ္ဒန္တ တလဂြင်ဗၠဲ၊ မတုဲတေံရော ကောအဲကဵုအဲ၊ ကၞာင်ဓိတာန်ဂှ် ဂိုင်ၜှ်ဗလဲ၊ ဗရုဲဝေင် ထိုက် ဖျိုက်စရိုတ်ပ္ဍဲ၊ ဒေါဝ်ဂြိုပ်ဓိတာန် ထာန်ဆဒ္ဒန်ဗၠဲ၊ လမုဟ်မိမွဲ တူယဲရရော။

(အကြီုသၟီဆဒ္ဒန္တ၊ မာံထဝ်စိုပ်၊ ကွာန်ဟင်ဂါံ၊ ၁၂၅၀)

ပိုဲစိုပ်ဒဒိုက် ဗိုင်ဖျိုက်ညိအဴ။

တဳလမၞုံကုပိုန်ကျာ်တြဲပၠန်တုန်လေဝ် ပ္ဍဲဍုင်သဓီု ပေင်လုကဴထပှ်တ္ၚဲ ဒုင် ပူဇဴမၞိဟ်ဒေ၀တဴဂမၠိုင်၊ တွံ ဓဝ်၊ ပြာ် သတ်၊ ဓဝ်မတုပ်တဴ ရဴအမြိုတ် ဖျိုက်လဝ် သတ်ဂမၠိုင်။

ဂလိုင်ဒၟံင် အကုသဵု မွဲတွဵုအယုက်၊ ဖျိုက်ဒၟံင် ကောန်သမ္ဘာ၊ ကာလသၟိင်ဂစိုတ် ကေတ်ဏာ လသာ ခန္ဓတုဲ ဇကုမွဲဟေင် မ္ဒးအာက္တဵုဒှ် ပ္ဍဲအပဲါပန်ဘုံတေံ။

သတ်ဂမၠိုင် လံမသ္ဂောံ မက်ဖဵု၊ ညးမွဲရ မဗၠး ဗယိ နွံဟာ။ ဒဵုစက်တ္ၚဲတၠအဝေါန် ၅၀ ယောဇနာ လန်ဖျိုက် သတ်တ္ကံပန်၊ ၜိုန်ဂှ်လေဝ် က္တဴက္တာန်အာ ညး ဂး၊ ဒှ် ဗယိညးကီု။ စက်ဂတုတၠအဝေါန် ၄၉ ယောဇနာ စောန်အာညိညဂှ် ဒှ် ဗယိညးဂမၠိုင်ကီု။ ပိုဲဍိက်ပုထုဇန်ဝွံ မဗၠး ဒုဟ်သက်က် ဟမွဲရ။

(နိဒါနဓမ္မစေတဳကထာ)

ဖျိင် = ပသိင်၊ ဗသိင်

ဖျုင် = ပသုင်၊ ဗသုင်

ဖျတ် = ပသတ်၊ ဗသတ်

ဖျိုန် = ပသိုန်၊ ဗသိုန်

သြဏိရက္ခ၊ ညးမမင်မွဲ ဒြပ်ပသိုန်။ ညးမမင်မွဲ ဒြပ်ပသိုန် ညးမဖအပ်ဖျိုန်ဇိုန်ဏှင်လဝ်။ (Keeper of entrusted wares)

ဗမၞးဇုဇပၠန်တုန်လေဝ် ဗွဲအစောံမဒှ်ဗမၞး ဇၞတ်မအာသၟာန်စ ကလိဂွံ ဒြပ် ကၠံကသာပ်။ နွံ ဗမၞးမွဲ ယၟု ဟွံပြာကတ်။ ဗမၞးဇုဇက ပြာပ်အာဖျိုန်လဝ် ဒြပ်ဂှ်တုဲ မွဲဝါပၠန်တုန် တၞဟ်နဂၠဲါၚဳဂလိုင်ဒြပ်၊ ဂတော၊ စိုန်သ္ဍးအာရ။ ပ္ဍဲကာလဂှ် ဗမၞးမဒုင် ပသိုန်ဒြပ်ဂှ် တီ ဒဒှ်ဗမၞးဇုဇက လံစိုပ်တုဲ ဂိုင်ပ္တိတ် ဒြပ်ဂှ် ရပ်စပ်ဖဍာဲအိုတ်အာတုဲ၊ ပ္ဍဲကာလကြဴ ဗမၞးဇုဇက ကလေင်ကၠုင်ကေတ် ဒြပ်ဂှ်။ ဗမၞးမဒုင်ပသိုန် သ္ဇက်ဂွံဒြပ် ဟမွဲတုဲ၊ နွံ ကောန်ဗြဴမွဲ ဣမိတ္တတာပိုန် ဂး ယၟု၊ ဇိုန် ကဵုဗမၞးဇုဇက။

(သ္ကေံဇာတ်ဝေသန္တဝ်)

ယွံဒေ၀တဴတံ မတုဲတေံ အဲဍိက်မဒ္ဒဳတမၠင်ပဒေသဳ စွံလဝ် ဇာလဳကဵုကဏှာဇိုန်၊ ဖျိုန် ကဵုဝေသန္တဝ်၊ နူယး ဒဵုသဝ်တ္ၚဲ အဲဍိက် စိုပ် ပဏ္ဏသာ ဇာလဳ တံင်တဲ၊ သ္ဍဲကဏှာဇိုန် မဴ တှ်။

(သ္ကေံဇာတ်ဝေသန္တဝ်)

ဂၞကျာ်သဳဒါ ဗြဴမှာအဂ္ဂ၊ ရိုဟ်တ္ၚဲဟွံခြာ ဂၠဲါအဟာရ၊ ရပ်ဒလောင်ကၠာ ကြာဂြိုပ်ရည၊ ရိုဟ်တ္ၚဲ အာရ ဂၠဲါစဟွံခြာ၊ ဖျိုန်လဝ်ကောန်ကၠာ ဘာတာပဿ၊ စွံကောန်ပ္ဍဲဘာ တိတ်အာဂြိုပ်ရ၊ ရိုဟ်တ္ၚဲဟွံခြာ လမိုန်ကာလ။

(လိက်သၟီရာံ၊ နာဲကၠဵုဇု)

ဖျာဲ = ပသာဲ၊ ဗသာဲ

ဖျဝ် = ပသဝ်၊ ဗသဝ်

ဖျေဟ် = ပသှ်ေ၊ ဗသှ်ေ

ပိုဒ်ကြိယာလ္ၚဵု လံင်စုတ် အက္ခဝ်ကၟက်(န)တုဲ ဒှ်အာ ပိုဒ်နာမ်

------------------------------------------------------------

ပ္ဍဲပိုဒ်ကြိယာလ္ၚဵုတံဂှ် လံင်စုတ် အက္ခဝ်ကၟက်(န)တုဲ ပိုဒ်ကြိယာဂှ် ဒှ်အာ ပိုဒ်နာမ်ရ။ သ္ၚဳကေတ် ပြယိုက် ဂတဝွံ သ္ဂောံတီကၠးဖ္ဍး။ ပိုဒ်ကြိယာ(ကှ်ေ၊ကေဟ်)မွဲ လဴထ္ၜးကဵုကၠာရ။ ပ္ဍဲပိုဒ်ကြိယာဝွံ (က) အက္ခဝ် မဒှ်တမ်ပိုဒ်ကြိယာဂှ်ရ ပ္ဍဲလအိတ်(က)အက္ခဝ်ဂှ် လံင်စုတ် လက်သန်ကၟက်(-ႝ) ဟွံသေင်မ္ဂး အက္ခဝ်ကၟက်(န)တုဲ ဒှ်အာ (ကၞေဟ်၊ကနေဟ်)။ (ကၞေဟ်၊ကနေဟ်)ဂှ် ဒှ် ပိုဒ်နာမ် မိက်ဂး။ (ကၞေဟ်၊ကနေဟ်၊ကနှ်ေ၊ကဏေဟ်၊ကဏှ်ေ) ဗီုပြင်မချူမရဴသာ်ဂှ် နွံတဴတၞဟ်ဟ်သာ်။ ချူဂွံ သီုဖအိုတ် ရ။ ၜိုန်ဂှ် မူရဴဗီုပြင်မဖှ်သာ်လဵုမွဲ ညးမချူတဴဂၠိုင်ညိရော ချပ်ဗ္စာတုဲ ချူကေတ်ရ။ ဒၞဲါဝွံ သာ်ဂှ်သာ်ဂှ် ချူမ္ဂး ဟွံဒး၊ ဟဂပ်ဝ်သ္ဂး။

နဲမဂွံပြံင်လှာဲ ဗွဲခမၞန် သၟဝ်ဝွံ သမ္တီကေတ်ညိ။ ပိုဒ်ကြိယာသၟေဟ်တံဂှ်လေဝ် နနဲသာ်ဝွံဟေင် ချပ် ကေတ်ရ။

ကှ်ေ၊ကေဟ် (သကမ္မကကြိယာ) =        ပိုဒ်နာမ်

က + -ႝ + ေဟ်         =     ကၞေဟ်။

က + န၊ဏ + ေဟ်        =     ကနေဟ်၊ ကဏေဟ်

သမ္တီ။ လဂွံအဓိပ္ပါယ်ပိုဒ်နာမ် ဗွဲမဂၠိုင် ပ္ဍဲဒၞဲါဝွံ ဂွံ ကဵုအရာ၀တ္ထု မမိက်ကုမွဲမွဲဂှ် ဂၠိုင်၊ ဂွံ ကဵုပြ၀၊ ပူဂဵုဂှ် အောန်။

---------------------------------------------------------------------

ပိုဒ်ကြိယာ          |     ပိုဒ်နာမ်

-----------------------------------------------------------------------

ကေပ်                              ကၞေပ်၊ကနေပ်(နေပ်)

ကေမ်                              ကၞေမ်၊ကနေမ်၊ကဏေမ်

ကှ်ေ                               ကၞေဟ်၊ကနေဟ်၊ကနှ်ေ၊ကဏေဟ်၊ကဏှ်ေ

ကဝ်                               ကၞဝ်၊တၞဝ်၊ကနဝ်၊တနဝ်

ခေပ်                               ခၞေပ်၊ခနေပ်(နေပ်)

ဂဲ                                  ဂၞဲ၊ဂနဲ

စ                                  စၞ၊စန၊စဏ

စံင်                                 စၞံင်၊စနံင်၊စဏံင်

စတ်                               စၞတ်၊စနတ်၊စဏတ်

ဇူ                                  ဇၞူ၊ဇနူ

ဇာင်                               ဇၞာင်၊ဇနာင်

တက်                              တၞက်၊တနက်၊တဏက်

တင်                               တၞင်၊တနင်၊တဏင်

တာန်                              တၞာန်၊တနာန်၊တဏာန်

တိုန်                               တၞိန်၊တနိန်၊တဏိန်

တမ်                               တၞမ်

တောဝ်                            တၞောဝ်၊တနောဝ်

ဒက်                                ဒၞက်၊ဒနက်

ဒင်                                 ဒၞင်၊ဒနင်

ဒါတ်                               ဒၞါတ်၊ဒနာတ်၊ဒဏာတ်

ဒန်                                 ဒၞန်၊ဒနန်

ဒေါန်                               ဒၞေါန်၊ဒနောန်၊ဒဏောန်

ဒီု                                   ဒၞီ၊ဒနီ

ဒဝ်                                 ဒၞဝ်၊ဒနဝ်

ပံက်                               ပၞံက်၊ပနံက်၊ပဏံက်၊ပၞော်၊ပနော်၊ပဏော်

ပါ်                                 ပၞာ်၊ပနာ်၊ပဏာ်

ပိုက်                               ပၞိက်၊ပနိက်၊ပဏိက်

ပံင်                                 ပၞံင်၊ပနံင်၊ပဏံင်

ပုတ်                               ပၞုတ်၊ပနုတ်၊ပဏုတ်

ပေါတ်                             ပၞောတ်၊ပနောတ်၊ပဏောတ်

ပါံ                                 ပၞာံ၊ပနာံ၊ပဏာံ

ပီု                                  ပၞီ၊ပနီ၊ပဏီ

ပေဲ                                 ပၞေဲ၊ပနေဲ၊ပဏေဲ

ပှော်၊ပေါဟ်                        ပၞောဟ်၊ပနောဟ်

ဗာ်                                 ဗၞာ်၊ဗနာ်၊ဗဏာ်

ဗုတ်                               ဗၞုတ်၊ဗနုတ်၊ဗဏုတ်

ဗာန်                               ဗၞာန်၊ဗနာန်၊ဗဏာန်

ဗှ်                                  ဗၞဟ်၊ဗနှ်(ဗၞုဟ်၊ဗနုဟ်)

ရတ်                               ရနတ်၊(နတ်)

လာ်                                လၞာ်၊လနာ်

လိုန်                                လၞိန်၊လနိန်

လီု                                 လၞီ၊လနီ

လုဟ်(လန်)                       လၞုဟ်(လၞန်)၊လနုဟ်(လနန်)

သူ                                 သၞူ၊သနူ၊သဏူ

သံက်                              သၞံက်၊သနံက်၊သဏံက်၊(သၞော်)

သာတ်                             သၞာတ်၊သနာတ်၊သဏာတ်

ကေပ်   = ကၞေပ်၊ကနေပ်(နေပ်)

စဟာပ်တုဲဒှ် ခဏဂှ်ပၠန်၊ ဥဒကဖျာ် ဍာ်သၠိုင်ထဝ်သြန်၊ စုတ်ကွာဲလဝ်အဴ ဂွံကြဴတဲပၠန်၊ ဇဗၠုသွတ်နှေပ် ပေင်ဗာန်ကၠေပ်သြန်၊ ကွာဲဗလိဆက် ကောန်သၟီကြက်ဂန်။

(လိက်ကောန်သၟီပိ၊ မာံခစုန်အံက်)

ကေမ်   = ကၞေမ်၊ကနေမ်၊ကဏေမ်

     အသိတရု = တဝ်မြ၊ ကၞေမ်မြ။

ကှ်ေ    = ကၞေဟ်၊ကနေဟ်၊ကနှ်ေ၊ကဏေဟ်၊ကဏှ်ေ

ညံင်ပူဂဵုမွဲ သၟိက်ဂွံအခဝ် ကှ်ေ အခဝ် ပ္ဍဲကာလဗတံ။ ကော် သၟာကၞေဟ်၊ စံင်ဗဂဵုလဝ် ပၞာင်၊ ကဵုကှ်ေ အခဝ်ရ။ ကှ်ေ အခဝ်ဂှ်တုဲ ပၞာင် ပၠိုတ်အာရ။ အခဝ်ကၞေဟ်ဂှ် ရဴမနွံတဴကီု။

(မိလိန္ဒပညှာ)

ကဝ်    = ကၞဝ်၊တၞဝ်၊ကနဝ်၊တနဝ်

        ပ္ဍဲခဏဂှ် သၟိင်အိန် ပၠးဒၟံင် တၞောဝ်တောဝ် ပ္ဍဲဒမင်ယန်။ ဂၞကျာ်သုဇာတာပၠန် ကဝ်ဒၟံင် တၞဝ်။

(ပြကိုဟ်သုဓမ္မဒေသနာ၊ ကျာ်ဇၞော်ကေတုမတဳ၊ ဘာခရိုက်သာံ၊ ဍုင်ရေဝ်)

ခေပ်    = ခၞေပ်၊ခနေပ်(နေပ်)

        (သ္ၚဳရံင် = ကေပ်၊)

ဂဲ       = ဂၞဲ၊ဂနဲ

စှ်ေဍိုက်က္ၜင်ဟေင် ပြေင်ဇွောံမသ္အာ၊ ပ္ဍဲဂှ်မာလီ တီသကေဝ်ကျာ၊ ဇုက်ဂၞဲလဗိုန် ဒ္ၚဳတံင်ပ္တိုန် ယာ။

(လိက်ဗောဓိသတ်စှ်)

နူထာန်ဒၟံင်ၜိုပ်ထဝ်ဂှ် ဗွဲဒိုဟ်ဗၟံက် မနွံ ဗၞတ်မွဲဇုက်ပြဲဂှ် သၟီအိန် ဒတဴဒၟံင်တုဲ၊ ဒၞဲါဂှ် သၟီအိန် ကဵုတဵုလဝ် တိုင်မွဲ၊ တိုင်ဂှ် သၟီအိန် ကဵုဂဲလဝ် မုဟ်မွဲဂှ် ဗိုန်တုဲ၊ နူဂှ် နဂပဝ်သ္တုံဂှ်ဟေင် သၟီအိန် သ္တပ်ဖျဴ ဇုက် ဒိုဟ်သၟဝ်ကျာ၊ စိုပ် ဒကဴဗာယပ် တဵုလဝ် တိုင်မွဲ၊ နူတိုင်ဗာယပ်ဂှ် သ္တပ်ဖျဴ ဇုက် ဒိုဟ်ဗၟံက် မှတ် ဒကဴဒိုဟ်ဨသာန်၊ ဒၞဲါဂှ် တဵုလဝ် တိုင်မွဲတုန်။ နူဂှ် သ္တပ်ဖျဴ ဇုက် ဒိုဟ်သမၠုင်ကျာ မှတ် ဒကဴအဂၞဲ၊ စိုပ် ဒၞဲါဂှ် တဵုလဝ် တိုင်မွဲတုန်။ နူဂှ် သ္တပ်ဖျဴ ဇုက် ဒိုဟ်ပလိုတ် မှတ် ဒကဴ နေရတိ၊ ဒၞဲါဂှ် တဵုလဝ် တိုင်မွဲတုန်။ နူဂှ် သ္တပ်ဖျဴ ဇုက် ဒိုဟ်သၟဝ်ကျာ မှတ်ပၚောံ တံဇုက်ပၠန်။ ပ္ဍဲကာလမမှတ်ပၚောံ တံဇုက်ပၠန်ဂှ် ကၠာဟစိုပ် တံဇုက်ညိ ဇုက်ဗၠဲဇမန်ဂှ် ဒကုတ်အာ၊ ဆဇုက် ဗၠဲမဒကုတ်အာဂှ် သၟီအိန် မဒိုအ်အာဟေင်။ ဒၞဲါဂှ် ဟိုတ်ဗၠဲမဒကုတ် မသ္ဂုတ်အာစိ ဗလိသ္ဂုတ် ညး မ္ဂးရောင်။ ဒၞဲါသၟီအိန် မတဵုလဝ် တိုင် မဂဲလဝ် မုဟ်ဇုက် မွဲဒိုဟ်တၞံဂှ် တိုင်ဂၞဲအိန် ညး မ္ဂး။ တိုင်ဂၞဲအိန်ဂှ် ဝိပတ်အာတုဲ ဗဗွဲကြဴ ဟိုတ်ဇြဲမဒှ်ဒၞဲါဂှ်စိ ဇြဲအိန် ညး မ္ဂးရောင်။

(ပြကိုဟ်ဥပ္ပန္နသုဓမ္မ၀တဳရာဇာဝံသကထာ၊ စန္ဒကန္တာထေရ်၊ ဘာကြုင်စိင်)

စ       = စၞ၊စန၊စဏ

     ဣန္ဒဓုမ = စၞပၟတ်၊ စၟတ်ပရက်။

        စနႝဟႝာပ် = စနလဟာပ်၊ စၞလဟာပ်။

စံင်      = စၞံင်၊စနံင်၊စဏံင်

ကၠောန်တလာထဝ် အှော်ထဝ်ဗဳသ္တာ၊ ယိုက်ဇွဗြဴပၠန် ဗြဴရတ်ကညာ၊ ဇိုင်ဒဵုတလုဲ ပ္ဍဲဇိုင်ဂင်္ဂါ၊ စွံ သ္ၚိစဏံင် ဒမံင်အရာ၊ အလုံဍုင်ရး သ္အးသၟးဗဳသ္တာ၊ တိတ်စံင်ဇွကၠာ ဏင်္သာဒေဝဳ၊ ပ္တိုန်သ္ၚိစဏံင် ကၠံင်ဒၟံင်တွဳ။

(လိက်မိၝောံနန်)

အဏံတုန်ကီု သီုမိမၜါ၊ မယူတလာ စဳရေင်ဏာရ၊ အှော်ဗ၀ဝ်ထဝ် ပြေင်လဝ်သဗ္ဗ၊ ဋ္ဌာန် သ္ၚိစဏံင် စံင်ဇွကောန်ရ။

(လိက်မိၝောံနန်)

ဇွဂှ်တုန်စိ ပတိုန်သ္ၚိစၞံင်၊ စုတ်ပမတ်စံင် တူသလံင်တဴ။ (လိက်ဟတ္ထိပါလ)

စတ်     = စၞတ်၊စနတ်၊စဏတ်

        ဇကစၞတ်ၚေက်(ဇကကၞတ်ၚေက်၊) လေံစၞတ်က၊ စရံင်စၞတ်ဖျုန်(စရံင်ကၞတ်ဖျုန်။)

ဇူ       = ဇၞူ၊ဇနူ

နူဂှ် ဒိုဟ်ဨသာန် ဒှ် သၟဝ်ကျာသု၀ဏ္ဏဟံသာ ပ္ဍဲထာန်ၜိုပ် ၚဳစတုဲ၊ ဒၞဲါဂှ် ၜိုပ် တိုန်ဇူလၟိုန်၊ သဗ္ဗညု စိုပ်တုဲ ဒၞဲါဝွံ ဓာတ်သော်မွဲ သ္တန်၊ ကျာ် ပျးဒိုဟ်လဝ်။ ထာန်ဂှ် ဟိုတ်မဒှ်ဇနူၜိုပ်စိ ဒဵုဟံသာ ညး မ္ဂးရောင်။

(ပြကိုဟ်ဥပ္ပန္နသုဓမ္မ၀တဳရာဇာဝံသကထာ၊ စန္ဒကန္တာထေရ်၊ ဘာကြုင်စိင်)

ဟွံဂွံဇၞူ = ဟွံဇူ

ဇာင်    = ဇၞာင်၊ဇနာင်

တလုန်တလုန် မသုန်ဟီုအာ၊ ကြိုက်သၟိက်ကဵုဒှ် တဝှ်သဘဴ၊ သၟိက်ဂွံဂေတ်ဂေင် ဂၚေင်ဇိုင်ဝါ၊ ဂၠဲါဇာင်စက ပတဴယာကြာ၊ သီုညးၜါအဴ အာတဴအနဳ၊ တြုံရပ်ဂွံဇၞာင် ကွာ်လဗာင်အာ၊ ဗြဴလေင် တိုင်ပရှ်ေ ကွာ်ပလေဟ်အာ၊ ဒ္ၚဳစိုပ်အာဟေင် ဇရေင်ဇိုင်လှာ။

(လိက်သာရဝါန်၊ အဂ္ဂဒိပ္ပ၊ ၁၁၁၈)

တက်   = တၞက်၊တနက်၊တဏက်

        ယင်ဍူင်အရိမဒ္ဒနပူရ် ရောဝ်မ . . . . . . တက် နတၞက်ဗိသေႝယ်ပန် ရ္ဂေားဒ။(ဇြိုဟ်)

        (လိက်တၟအ်မန်သုဲသဳခုင်)

ထဝ်သြန်ကီု ဇကုမကီု ဆဗၞတ်ထနိက်ဇိုင်တြုံအဲ ဟွံဒး။ မူအဲ သ္ပ ကဵုထဝ်သြန်မရော။ အဲ ဟွံဒး ဂနပ်၊ လ္ပကၠုင်ဟီု။ အဲ ဟွံကလင် အရေဝ်မ၊ အမ္မရ ဂး။ ညးဂှ် ကၠုင်စကာ ညးတၟေင် ကဵုကၠုင်ပၠန်။ နနဲသာ်ဝွံကီု ထဝ်လ္ၚီလ္ၚီ ကဵုဏာ ဟီုဂး စေံဏေံ လှေံလှန် ဗွဲမလောန် ၜိုန်ဒှ်ကီု စိုတ်ဗြဴ ညံင်ကၞက် ညံင်တၟံဨကြက်ဂန်ကီု ကသဳဟွံမာန်ဟေင်။

(သ္ကေံဇာတ်မှုဟ်သဓ၊ ၁၁၉၃)

တင်     = တၞင်၊တနင်၊တဏင်

တာန်   = တၞာန်၊တနာန်၊တဏာန်

တိုန်     = တၞိန်၊တနိန်၊တဏိန်

        နိသေန = တၞိန်ဆု။ နိဿေဏဳ = ၝောံတၞိန်။

တမ်     = တၞမ်

တောဝ်  = တၞောဝ်၊တနောဝ်

     ပ္ဍဲခဏဂှ် သၟိင်အိန် ပၠးဒၟံင် တၞောဝ်တောဝ် ပ္ဍဲဒမင်ယန်။ ဂၞကျာ်သုဇာတာပၠန် ကဝ်ဒၟံင် တၞဝ်။

(ပြကိုဟ်သုဓမ္မဒေသနာ၊ ကျာ်ဇၞော်ေကတုမတဳ၊ ဘာခရိုက်သာံ၊ ဍုင်ရေဝ်)

ဒက်     = ဒၞက်၊ဒနက်

ဒင်      = ဒၞင်၊ဒနင်

        ညံင်ဆံက်ထုဲဟေင် ပ္ဍဲဒနင်ကၠာ၊ တံကၞတ်ဟေင် ဟွံတီသေင်ဟာ။

(လိက်သန္ဓိကလေင်ဇၞော်၊ အလုင်၊ ကွာန်လှာ၊ ၁၂၄၄)

ဒါတ်    = ဒၞါတ်၊ဒနာတ်၊ဒဏာတ်

မူဂှ်ဗီုနဲ ကဲတိကမၠေတ်၊ လမာန်တံခဲါ မာတ်ထမာဲဗ္ဂေတ်၊ နကဵုဒနာတ် ပ္ကဴဒါတ်ရေတ်၊ ကၠာင်နုင် ထမာဲ စံင်ဍာဲဖကေတ်၊ နုင်ထမာဗ္စပ် ဟီုပညပ်ကေတ်၊ နုင်ထမာဲဆေတ် ခါဗၠေတ်အခိုက်၊ ဒကးပြောပ်ချာဲ လာဲဒှ်လက်ကၠိုက်၊ စဴဒှ်တိပၠန် လက်သန်ပဆိုက်။

(လိက်ဝိဓူရ)

ဒန်      = ဒၞန်၊ဒနန်

ဒေါန်   = ဒၞေါန်၊ဒနောန်၊ဒဏောန်

        အရေဝ်ဒနောန် (အရေဝ်မလက်ဒေါန်။)

ဒီု        = ဒၞီ၊ဒနီ

        ခါမအာစိုပ် ပယဵုဍုင်ၜါဂှ် ပ္ဍဲနဳဂီုမွဲ ဖျေဟ် ဒနီရ။

(သၠပတ်မင်ဗၠာဲလၟေန်၊ ဗြဟ္မဒတ္တ၀တ္ထု)

ဒဝ်      = ဒၞဝ်၊ဒနဝ်

ပတိစ္ဆန္နယောဂံ၊ န်ယာန်ကွဳသီုကၟဳသွဵုဒနဝ်ဂှ်။ မာပေတွာ၊ က္တဵုဗဒှ်တုဲ။ ကွဳဂှ် သီုသွဵုဒၞဝ် ဟွံဒး ဗြဲတ္ၚဲကျာ မိဂ္ဂး။

(တြာဲမှာဇနက်)

ပံက်    = ပၞံက်၊ပနံက်၊ပဏံက်၊ပၞော်၊ပနော်၊ပဏော်

        ကဉ္စုကဳ = ပၟင်ပၞံက် (ညးဇမၞော်မမင်မွဲမှံင်မသၟိင်။)

ပါ်      = ပၞာ်၊ပနာ်၊ပဏာ်

     ပနာ်သတ်။

ပိုက်    = ပၞိက်၊ပနိက်၊ပဏိက်

        ပၞိက်၊ ပဏိက်၊ ပြဏိက်၊ (ပိရ်နိက်၊ ပိ ႝနိက်)

ပံင်      = ပၞံင်၊ပနံင်၊ပဏံင်

ယွံမၞးတံ မၞိဟ်ခါခဏဳ နွံမွဲရ ဂးတုဲ ကဵုဂၠံက် လိက်ရ။ ဒဵုပိဝါ ဒး မင်ဗၠာဲမိတ္တဝိန္ဒကဂှ်ရ။ ညးက္ၜင်တံဂှ် စန် ကဵုဒုန်ပဏံင်မွဲတုဲ ဖဳထောံကၠေံ ပ္ဍဲမှာသၟိတ်ဂှ်ရ။ ထောံကၠေံ မင်ဗၠာဲမိတ္တဝိန္ဒက ဂှ်တုဲ က္ၜင်ဂှ် ဂတဝ်အာတဴရ။

(ဇာတ်လောသက၊ သ္ကေံဇာတ်ဨကနိပါတ်)

ကာလဂၠံက် လိက်ဂှ် ဒး မင်ဗၠာဲမိတ္တဝိန္ဒက သီုပိဝါရ။ ညး စုတ် ကဵုပနှံင်တုဲ ညး ဖဳထောံကၠေံ ရ။

(ဇာတ်မိတ္တဝိန္ဒက၊ သ္ကေံဇာတ်ဨကနိပါတ်)

        ပယုတ္တကစောရ = ကမၠတ်ပနံ။

ပယုတ္တကဓုတ္တ = လဗင်သၟုင်မဒှ်သကအ်။

ပယုတ္တပုရိသ = တြုံပနံ။

(ပြကိုဟ်ပကိဏ္ဏကနာနာတ္ထအဘိဓာန်)

ပုတ်     = ပၞုတ်၊ပနုတ်၊ပဏုတ်

နွံအသံတၠညးရာဇာဓိရာဇ် ဂကန်ကဵုပြုပြေင် ပၞာန်၊ ဂၠုင်ဆလာက္ၜင် ကဵုကောပ် ပသဲ ၃၀၀ ဂၠုင်၊ ဂၠုင်နွံပၞုတ်သီုရုပ်ရဴမစိစောန် ကောပ် သၠုဲ ၅၀၀ ဂၠုင်၊ ဂၠုင်ရုပ်လကိုဟ် သီုမရပ်လဝ်လွဟ် ၅၀၀ ဂၠုင်၊ သီုဖအိုတ် ဒှ် ၁၃၀၀ ဂၠုင်၊ ပအပ် ကဵုအမာတ်ထကိုပ်ပၞာန်တံ၊ တာံဗဵုဂၠိုင်အောန် ပရအ်ကဵုတုဲ။

(ပြကိုဟ်ဥပ္ပန္နဟံသာ၀တဳရာဇာဝံသကထာ၊ ကျာ်ဇၞော်စန္ဒကန္တာ၊ ဘာကြုင်စိင်)

တုပ်ပၟာညံင်ပါန်မုတ် မထတ် စိုတ် သၟိက်ပုတ်တၠိုဟ် ဆုဇမၞော်ကီု၊ မုက်ပၞုတ်လေဝ် ကြဳ၊ ဂတေက်လေဝ် သွတ်၊ ဆုဂှ် ဇၞော်၊ ပါန်မုတ် သ္ဂောံတလိုဟ် ဆုဂှ် ဝါတ်သန်။

(ပြကိုဟ်ဥပ္ပန္နဟံသာ၀တဳရာဇာဝံသကထာ၊ ကျာ်ဇၞော်စန္ဒကန္တာ၊ ဘာကြုင်စိင်)

ပေါတ်  = ပၞောတ်၊ပနောတ်၊ပဏောတ်

        ဒွါပဏောတ်။ (လိက်မိၝောံနန်)

မိင်လွဟ်တဲနာဲ ကျာံဗၠာဲသ္အဵုသ္အာ်၊ ပင်ကံလ္ၚာ် ဒ္ၚဳကွာ်ဂါံက္တဵု၊ ဂအဳလလောင် သလံင်သဂဵု၊ ရမျှာင်ဗလး ဇမၞးဂဂဵု၊ ပသာ်အၚပ် ကသပ်စိုတ်အဵု၊ ကောန်ကျာံမ္ၚဵု တွဵုတလသွဝ်၊ ဂတာဍာ်လမျုင် ဖၞုင်လမျိုဟ်သၟဝ်၊ ပန်လ္ၚီဍာ်ဂင် အဆင်ဇမောဝ်၊ အရံင်သာ်မြ ကျာံပၠဂတဝ်၊ ဇမၠိင်ကျာံမ တလလေံထဝ်၊ ဒစာံစှော်ပိ သာံဒံင်ဂ္ညိလဝ်၊ သတီုအဆတ် ပၞောတ်အစာဓဝ်၊ မံက်ဂတဝ်သာင် စိင်ဟာင်ဂတဝ်၊ ကောန်ကျာံအသဝ် ၜိင်ဂတဝ်သြဲ။

(လိက်မိၝောံနန်)

ပါံ      = ပၞာံ၊ပနာံ၊ပဏာံ

အပုဏ္ဏက ကလာင်ကၠုင် လ္တူအကာသ၊ ညာတ် ရုပ်၊ မိင် ပါင်ဣရန္နတဳ မဒယှ်ေဂှ် ညံင်ပၞာန်(ပၞာံ)မဂြေန်လဝ် ကၞုဲ၊ ညံင်ကွိင်ပဉ္စသိက္ခ မဂြေန်လဝ် ကတောဝ်ဒေ၀တဴဂမၠိုင်၊ ညံင်ကွိင်ဥဒိုန် မဂြေန်လဝ် ကတောဝ်စိင်ဂမၠိုင်ရ။

(သ္ကေံဇာတ်ဝိဓူရ)

ကမာတ်အိုင်ဂှ် ကောံသၟဟ်မွဲဒွန်၊ ကၠုင်စသတ်ဇြဲ မွဲတ္ၚဲဟွံခၠန်၊ ၚာ်ဂှ်ညာတ်တၟုဲ တုဲဍေံချပ်ပၠန်၊ ဇၜိုတ်ဇြဲသၟတ် တတ်ဒုင်ကေတ်ပ္ညန်၊ တောံပဏာံပၠန် မွဲတန်ပလွဳ၊ တၞံဇြဲဂှ်ဆာဲ ဗ္ဒဲါဂၞံင်အနဳ၊ ရပ်ပဏာံဗိုန် ဂါံတိုန်ဒ္ၚဳဒ္ၚဳ၊ တိုန်ပါံလဝ်ကွေံ ဍေံမပလွဳ၊ ကမာတ်အိုင်ဆက် သက်သလှ်ေပ္ညဳ၊ ကေင်ဂွံစသၟတ် သတ်ဇြဲအနဳ၊ ပဝ်ကၠုင်စသၟတ် သတ်ဇြဲပေင်သ္အဳ၊ ပဝ်ဍုန်ဒးဗျာံ ပဏာံဂှ်ပ္ညဳ၊ ဒးဇိုင်သၞေင်အိုတ် ဂပိုတ်ချဳချဳ၊ ဍောင်တုဲသ္ၚဳ ဒ္ၚဳတိုန်ရပ်ရ၊ ဟိုတ်လွဳရိယ ညာဏနွံဂၠိုင်၊ မဂွံရပ်ဂိုင် ကၟာတ်အိုင်ထဝ်ဗာန်၊ ကၟာတ်အိုင်ပိဂှ် တုပ်သၟဟ်သၞောဝ်ဒါန်၊ ကောကောန်ၚာ်ပ္ညဳ လွဳဇၞော်ကွေံကြာန်၊ ဇြဲဇနူယာန် ကံရောင်ဟာန်ဇာ၊ ဇၜိုတ်ဇြဲဟာန် ပဏာန်မေတ္တာ၊ ထံင်ပါံလဝ်ဗျိုင် ကၟာတ်အိုတ်ကြုတ်ဏာ၊ မပဝ်ဂၠဲါအာ တူအကာသ၊ ဗွဲကြဴဍုန်ရော ဇြဲနိဂြောဓ၊ ဒးပဏာံဇာ မေတ္တာဒါန၊ ကၠံကဵုပဝ်ကီု အရီုကိလေသ၊ မတံင်ဂြဲပၠန် တဏှာရုပ္ပ၊ ကြဴဒးပဏာံ ဗိုန်ဗျာံစိတ္တ၊ အဲကဵုသၞေဟ်ဟ ဒါနနွံကွေံ၊ ဟွံဂွံလင်လး ဗလးကီုဟာ။

(လိက်ကောန်သၟီပိ၊ မာခစုန်အံက်)

မက္ကဋသုတ္တ = ဇၜိုတ်ပၞာံကၞုဲ။ (ပြကိုဟ်ပကိဏ္ဏကနာနာတ္ထအဘိဓာန်)

ပီု       = ပၞီ၊ပနီ၊ပဏီ

        ယဲပၞီ။

ပေဲ      = ပၞေဲ၊ပနေဲ၊ပဏေဲ

ပှ်၊ပှော်၊ပေါဟ်   = ပၞဟ်၊ပၞောဟ်၊ပနောဟ်

        ကပ္ပါသဖောဋဓနု = တ္ၚပန်တောဝ်၊ ပၞောဟ်ပန်ပှော်တောဝ်။

ဗာ်      = ဗၞာ်၊ဗနာ်၊ဗဏာ်

     ဒကုတ်ဗဏာ် ဍာ်ဟဒယ၊

ဗုတ်     = ဗၞုတ်၊ဗနုတ်၊ဗဏုတ်

ညံင်ဗၞုတ် မက္တဵုဗဒှ် ပၟတ်ဂှ်ရ။ သဘဴဗနုတ် မက္တဵုဗဒှ် ပမတ်ဂှ် ညးဂှ် မတူကၠာရော။ ဇကု ဗၞုတ်ဂှ် မတူကၠာရောင်။

(ပြကိုဟ်တွံဓဝ်)

ဘမ = ဗွုတ်၊ ပၠံင်ဍာ်၊ ပွမဂေတ်၊ စက်ဗဝ်မှဝ်လၟာန်၊ ယဲ၊ ကြိယာဗၞုတ်ပၟတ်၊ ဇလနိဂီု၊ ဍာ်၊ ဒၞဲါဍာ်မဇွောဝ်။

အရုဏိ = ဆုဗွုတ်၊ ဗနုတ်ပၟတ်၊ ဗွုတ်ပၟတ်။

အာရကဏ္ဍက = ဗၞုတ်သပူပးတၞိင်၊ ဗၞုတ်သပူဗဗင်၊ သပူ၊ ပသဲဗုတ်ကဵုၜုန်မုဟ်ဂၠိင်။

(ပြကိုဟ်ပကိဏ္ဏကနာနာတ္ထအဘိဓာန်)

ဗာန်    = ဗၞာန်၊ဗနာန်၊ဗဏာန်

        ထၜိုတ်ဗနာန်။

ဗှ်       = ဗၞဟ်၊ဗနှ်(ဗၞုဟ်၊ဗနုဟ်)

ရတ်     = ရနတ်၊(နတ်)

        ရတ် ချောဲ နကဵုနတ်။

လာ်     = လၞာ်၊လနာ်

        ဟိုတ်နူဗြဲဇမၞော် လၞာ်တိ က္တဵုဒှ်။

        ဟိုတ်နူလပှ် မထဗတ်လျတ်တဴ သြင် ဂၠိုင်ကဵုလှ်ေဂှ်ရ လၞာ်သြင်ၜဳ က္တဵုဒှ်။

လိုန်     = လၞိန်၊လနိန်

တၠညးအံင်ဇဲယျဝွံ စိုတ် ဒြိုဟ်သ္ကာတ် ဒဇန်သဟာသဳလောန်သန်။ ဟွံဂိုဟ် လမျီုသတ်၊ ဟွံ ဆာန်သက်က်ရောင်။ ဂစိုတ်ကၠေံ ဂမှဳဂမၠိုင်တုဲ ဒဒှ်ဗဗေင်ပသဲသ္ၚာဖေဝ်ဂှ် ကေတ်ဏာရ။ ဒှ် သ္ၚာယာတ်ယန်တံဂှ် ပကၠေံ လၞိန်ဇိုင်ဖအိုတ်ရ။ လ္ၚဵု ပ ဖုန်၊ လ္ၚဵု ပ ဒဲါသ္ၚာ၊ လ္ၚဵု ပ ယာတ်ယာ။ သ္ၚာ ပြးဇး အလုံဍာ်ၜဳကြုင်၊ ဟီုအိုတ်ဟွံမာန်ရ။

(ပြကိုဟ်ရာဇာ၀င်မဒှ်တၞောဝ်ဒတောဝ်သၟိင်၊ ကျာ်ဇၞော်အစွောံ၊ ၁၁၂၈)

လီု      = လၞီ၊လနီ

သဳလသမ္မပန္နော၊ ဍေံ။ သဳလဝါ၊ င်။ ကာယဿ၊ ဒဒက်တဴကာယဇကု။ ဘေဒါ၊ ဟိုတ်နူလနီ ကာယ။ ပရမ္မရဏာ၊ ဟိုတ်နူဂစိုတ် မဒးပြာပ်အာ ဘ၀ပလိုက်ဂှ်။ သုဂ္ဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ၊ န်ဍုင်သွဝ် မဒှ်သုဂတိဘုံဂှ်။ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ပ္ဍံဂွံပြာပ်အာက္တဵုဒှ်ရ။

(တြာဲဝိသုဒ္ဓိမဂ်)

ဗမၞးလၟတံဝွံ ဍေံ ဒြိုဟ်စာ ဒဇန်ဇဟာသဳလောန်။ ဍေံ အာဟီုစ ကဵုလမာဲတုဲ လနီသဳလအဲ ဒးဒှ်အာပၠန်ရသွံ။

(သ္ကေံဇာတ်ဘူရိဒတ်)

အက္ခရဝိပတ္တိ = လနီအက္ခဝ်။ ဘောဂဗျသန = လၞီပိုည်ဒြပ်။

လုဟ်(လန်) = လၞုဟ်(လၞန်)၊လနုဟ်(လနန်)

သူ      = သၞူ၊သနူ၊သဏူ

        (၁)     နသၞူ = နမဂွံသူစသြောံသ္ၚု။

(၂)     ပန်သၞူမှာဇန် စှ်သဳဒန်သ္တိင်၊ တရဴသၞူဗျိင် ဇိုင်ဂၞိင်ဟေမ၊ ပ္ဍဲတၟံထပှ် သၞူဒှ်မူလ၊ ဗြဲမတ်ဒေံမ ဟွံဟဲရသၟီ။

(လိက်ဗြရတ်ဣဏင်ကင်ရဳ၊ မင်ရောဂေါ၊ ကွာန်ကြေဝ်ဏာ၊ ၁၂၇၆)

ပန်သၞူမှာဇန် စှ်သဳဒန္တော၊ ဟေမ၀ဏ္ဏော တရဴအြသၟတ်၊ ပ္ဍဲတၟံထပှ် သၞူဗြဲဒှ်ဗၞတ်၊ ဗြဲစက္ခုမတ် ရာသ္တီဇတ်ရော။

သံက်   = သၞံက်၊သနံက်၊သဏံက်၊(သၞော်)

        ကဉ္စုက = ဇြုံသွံက်သၞံက်။

        နိပ္ပေါက = သၞံက်ဇြုံ။ နိမ္မောက = ဇြုံသွံက်သၞံက်။

သာတ်  = သၞာတ်၊သနာတ်၊သဏာတ်

        (၁)     သာတ် ဍာ်။ သၞာတ်မသာတ်ဍာ်ဂၠုင်။

        (၂)     သာတ် သၞာ်။ သာတ်ပ္တိတ် သ္ဇင်လွပ်။

ပိုဒ်ကြိယာလ္ၚဵု လံင်စုတ် အက္ခဝ်ကၟက်(မ)တုဲ ဒှ်အာ ပိုဒ်နာမ်

------------------------------------------------------------

ပ္ဍဲပိုဒ်ကြိယာလ္ၚဵုတံဂှ် လံင်စုတ် အက္ခဝ်ကၟက်(မ)တုဲ ပိုဒ်ကြိယာဂှ် ဒှ်အာ ပိုဒ်နာမ်ရ။ သ္ၚဳကေတ် ပြယိုက် ဂတဝွံ သ္ဂောံတီကၠးဖ္ဍး။ ပိုဒ်ကြိယာ(ဂံင်)မွဲ လဴထ္ၜးကဵုကၠာရ။ ပ္ဍဲပိုဒ်ကြိယာဝွံ (ဂ) အက္ခဝ် မဒှ်တမ်ပိုဒ်ကြိယာဂှ်ရ ပ္ဍဲလအိတ်(ဂ)အက္ခဝ်ဂှ် လံင်စုတ် လက်သန်ကၟက်(-ၞ) ဟွံသေင်မ္ဂး အက္ခဝ်ကၟက်(မ)တုဲ ဒှ်အာ (ဂၟံင်၊ဂမံင်)။ (ဂၟံင်၊ဂမံင်)ဂှ် ဒှ် ပိုဒ်နာမ် မိက်ဂး။ (ဂၟံင်၊ဂမံင်) ဗီုပြင်မချူမရဴသာ်ဂှ် နွံတဴတၞဟ်ဟ်သာ်။ ချူဂွံ သီုဖအိုတ် ရ။ ၜိုန်ဂှ် မူရဴဗီုပြင်မဖှ်သာ်လဵုမွဲ ညးမချူတဴဂၠိုင်ညိရော ချပ်ဗ္စာတုဲ ချူကေတ်ရ။ ဒၞဲါဝွံ သာ်ဂှ်သာ်ဂှ် ချူမ္ဂး ဟွံဒး၊ ဟဂပ်ဝ်သ္ဂး။

ပိုဒ်ကြိယာ(ဂံင်)ဝွံ အကမ္မကကြိယာလေဝ် ဒှ်၊ ကြိယာဝိသှ်ေလေဝ် ဒှ်။ ဍေံဂှ် ယဝ်သၟိက်ပ သကမ္မကကြိယာမ္ဂး ဂတဍေံဂှ် သ္ဒးလံင်စုတ် အက္ခဝ်(ဗ)၊ ဒှ် (ဗဂံင်)။ ဒၞဲါဝွံ ပရူဂှ် ဟွံဟီုဏီ၊ စိုပ်အခန်ဍေံ ဂတတေံမ္ဂး သ္ဂောံဆဵုပၠန်ရ။

နဲမဂွံပြံင်လှာဲ ဗွဲခမၞန် သၟဝ်ဝွံ သမ္တီကေတ်ညိ။ ပိုဒ်ကြိယာသၟေဟ်တံဂှ်လေဝ် နနဲသာ်ဝွံဟေင် ချပ် ကေတ်ရ။

ဂံင် (အကမ္မကကြိယာ၊ ကြိယာဝိသှ်ေ) =  ပိုဒ်နာမ်

ဂ + -ၞ + ံင်      =     ဂၟံင်။

ဂ + မ + ံင်       =     ဂမံင်။

သမ္တီ။ လဂွံအဓိပ္ပါယ်ပိုဒ်နာမ် ဗွဲမဂၠိုင် ပ္ဍဲဒၞဲါဝွံ ဂွံ ကဵုပြ၀၊ပူဂဵုဂှ် ဂၠိုင်၊ ဂွံ ကဵုအရာ၀တ္ထုမမိက်ကုမွဲမွဲဂှ် အောန်။

---------------------------------------------------------------------

ပိုဒ်ကြိယာ           |     ပိုဒ်နာမ်

ကဝ်                               ကၟဝ်၊ကမဝ်

ခေါတ်                             ခၟေါတ်၊ခမောတ်

ခိုဟ်                               ခၟိဟ်၊ခမိဟ်

ဂံက်၊ဂေါက်                        ဂၟံက်၊ဂမံက်၊ ဂၟေါ်၊ဂမော်

ဂိုတ်                               ဂၟိုတ်၊ဂမိုတ်

ဂံင်                                 ဂၟံင်၊ဂမံင်

ဂိုပ်                                 ဂၟိုပ်၊ဂမိုပ်

စာ်                                 စၟာ်၊စမာ်

စုက်                               စၟုက်၊စမုက်

ဇူ                                  ဇၟူ၊ဇမူ

ဇိက်                               ဇၟိက်၊ဇမိက်

ဇိင်                                 ဇၟိင်၊ဇမိင်

ဇိုတ်၊ဇိတ်                          ဇၟိုတ်၊ဇမိုတ်၊ဇမိတ်

ဇန်                                 ဇၟန်၊ဇမန်

ဇိုန်                                 ဇၟိန်၊ဇမိန်

တူ                                 တၟူ၊တမူ

တး                                တၟး၊တမး

တော်                              တၟော်၊တမော်

တုတ်                              တၟုတ်၊တမုတ်

တာန်                              တၟာန်၊တမာန်

တပ်                               တၟပ်၊တမပ်

တိုန်                               တၟိန်၊တမိန်

တောမ်                            တၟောမ်၊တမောမ်

တုဲ                                 တၟုဲ၊တမုဲ

ထောင်                            ထၟောင်၊ထမောင်

ဒုက်                                ဒၟုက်၊ဒမုက်

ဒင်                                 ဒၟင်၊ဒမင်

ဒုင်                                 ဒၟုင်၊ဒမုင်

ဒါတ်                               ဒၟါတ်၊ဒမာတ်

ဒုန်                                 ဒၟုန်၊ဒမုန်

ဒပ်                                 ဒၟပ်၊ဒမပ်

ဒေပ်                               ဒၟေပ်၊ဒမေပ်

ဒှ်                                   ဒၟဟ်

ဒိုဟ်                                ဒၟိဟ်၊ဒမိဟ်

ပုတ်                               ပၟုတ်၊ပမုတ် = ပါန်မုတ်

မံက်                               မၟံက်၊မမံက်

ရိုက်                               ရ္မိုက်၊ရမိုက် = လမိုက်၊လၟိုက်

ရေင်                               ရ္မေင်၊ ရမေင် = လမေင်၊ လၟေင်

ရေတ်                              ရ္မေတ်၊ရမေတ် = လမေတ်၊လၟေတ်

ရုန်                                 ရ္မုန်၊ရမုန် = လမုန်၊လၟုန်

ရပ်                                 ရ္မပ်၊ရမပ် = လမပ်၊လၟပ်

ရိုဟ်                               ရ္မိဟ်၊ရမိဟ် = လမိဟ်

လိုက်                              လၟိုက်၊လမိုက်

လုတ်                              လၟုတ်၊လမုတ် = မုတ်

လေတ်                             လၟေတ်၊လမေတ်

လှန်                                လၟန်၊လမန်

လီ၊လေမ်                           လၟေမ်၊လမေမ်

လီု                                 လၟီ၊လမီ

လော                              လၟော၊လမော

လောဝ်                             လၟောဝ်၊လမောဝ်

လှေအ်                             လၟေအ်၊လမေအ်

သာ်                                သၟာ်၊သမာ်

သုင်                               သၟုင်၊သမုင်

သာပ်                              သၟာပ်၊သမာပ်

သဝ်                               သၟဝ်၊သမဝ်

သိဟ်၊သှ်ေ                         သၟိဟ်၊သမိဟ်၊ သၟေဟ်၊သမှ်ေ

ကဝ်    = ကၟဝ်၊ကမဝ်

ဣသိ လောပ်အာ ပ္ဍဲတရင်ပြာသာတ်၊ ညာတ် လပံက်လမာဲဂၞကျာ်တုဲ စိုတ် ထၞေန်စပ်အာတုဲ ဇျှာန် လီုပၠိုတ်အာတုဲ ညံင်ရဴဂဍာ်ကၟဝ်သၞေင်ကီု ကလာင် ဟွံမာန်ရ။

(ဇာတ်မုဒုလက္ခဏ၊ သ္ကေံဇာတ်ဨကနိပါတ်)

ချေဟ်တမၞီကၟဝ်ဂၞိင်။

ခေါတ်  = ခၟေါတ်၊ခမောတ်

        ပုင်မွဲခၟေါတ်။

ခိုဟ်    = ခၟိဟ်၊ခမိဟ်

        မၞိဟ်ခမိဟ်။ လာပ်ခမိဟ်။ စဏခမိဟ်။

ဂံက်၊ဂေါက် = ဂၟံက်၊ဂမံက်၊ ဂၟေါ်၊ဂမော်

ဂိုတ်     = ဂၟိုတ်၊ဂမိုတ်

        လေံဂၟိုတ်။

ဂံင်      = ဂၟံင်၊ဂမံင်

ဂလာန်ဂှ် ဍိက်သၟုတ်မဟောသဓဂှ် စဴလ္ၚောဝ်ပ္တီ မဟောသဓရ။ ဗောဓိသတ် မိင်တုဲ စကာဏာ ညးဂၟံင်လ္ၚီ ကဵုကၠောံအာ ပ္ဍဲဥဒျာန်သၟီစောရဏိရ။ ညးဂၟံင်လ္ၚီ စိုပ် ဥဒျာန်တုဲ သၟာန် ပၟင်ဇရဳတံဂှ် ရ။ လၟုဟ်ဝွံ နာဲပိုဲသၟီဝိဒေဟရး ကၠုင်သုင် သစာ ကရောံဖဴဏံကီု၊ မူဒၞဲါဒၟံင်အရာ မ ကဵု ကုနာဲပိုဲ မဂွံဒၟံင်ညိရော၊ ရဴဝွံ ညးဂၟံင်တံဂှ် သၟာန် ပၟင်ဇရဳတံဂှ်ရ။

(သ္ကေံဇာတ်မှုဟ်သဓ၊ ၁၁၂၃)

အဲ သ္အာ ဍုင်သု၀ဏ္ဏဘုံတုဲ အဲ ဂွံ ထဝ် ဂၠိုင်ဂၠင်တုဲ အဲ လိင်ကေတ် သရာဲမၞုံကဵုဂၟံင်တံဂှ်တုဲ အဲ ပ္ကီုစၞေဟ်တုဲ ကၟိန်ဍုင်ဒၞဲါမအဲဂှ် အဲ ယိုက်ကေတ်ရ။ သာ်ဝွံ အဲ မချပ်။ ညံင်အဲမချပ်လဝ်ဂှ် ဍေံ ဟွံဒှ်။ ညံင်အဲမဟွံချပ်ဂှ် လၟုဟ်ဝွံ ဍေံ မဒှ်ရောင်။

(သ္ကေံဇာတ်မှာဇနက်)

ပ္ဍဲကာလမတဴ ဒေါဝ်စဏှ်ေသတြုဂှ် ညးမၞုံဂၟံင်သုရဘဴဂှ် ညး မဒးဂၞပ်ရ။

(ဇာတ်မဟာသာရ၊ သ္ကေံဇာတ်ဨကနိပါတ်)

ညးဂၟံင်လ္ၚီတၠပရဟ် မၞုံကဵုအစောံဒြဟတ် မၞုံကဵုဂၟံင်မလောန် မိင် ပရိုင်သတြုတုဲ မိပ်စိုတ်စရိုတ် ကြီုကြတဴ။

ကရီုညးဂၟံင် ရဴဇာဒိသိုင်။

အစောံသီုဂၟံင်။ ညးမၞုံဂၟံင်။ သရာဲဂၟံင်မဍိုက်စိင်။ သရာဲဂၟံင်မဍိုက်ချေံ။ သရာဲဂၟံင် (သရာဲဗဂံင်။)

ဂိုပ်      = ဂၟိုပ်၊ဂမိုပ်

        ညးတံ ဂ္ဇံဒၟံင် သၟဝ်ဂမိုပ်တၟံ။ they are sitting under the overhang of the rock.

စာ်      = စၟာ်၊စမာ်

        ယာတ်စၟာ်။

စုက်    = စၟုက်၊စမုက်

        ဒုင်စမုက်။

ဇူ       = ဇၟူ၊ဇမူ

မင်ဗၠာဲ၊ ဍာ်ကြုင်ကီု ဂၠံင်ဇၞော်ကီု သ္ၚိသမုင်ကီု ဇြပ်ဇမူကီု ဍာ်ကမၠိုင်ကီု ဗွဲဒဒှ်မသာဓာ ကုညးဂမၠိုင်အိုတ်သီုဂှ် ရဴမဒှ်ကီု။ ညံင်သာ်ဂှ်ကီုရ ဗြဴတံ ပ္ဍဲလိုက်ဝွံ တုပ်ညံင်ကြုင် ညံင်ဂၠံင် ညံင်သ္ၚိသမုင် ညံင်ဇြပ်ဇမူရုင်ဒါန် ညံင်ကမၠိုင်ဂှ် မဒှ်ရောင်။

(ဇာတ်အနဘိရတိ၊ သ္ကေံဇာတ်ဨကနိပါတ်)

အသာရဝါတ် = ဂွံဇၟူ။

ဇိက်    = ဇၟိက်၊ဇမိက်

ယွံမရာတ် ဗဗိုင်ဝွံ ညံင်ဗီုအိန်တက္ခဳရောင်၊ သ္ဂောံဗၠးဂှ် သ္ဇိုင်သန်ရ။ အ္စာပန် မၞုံကဵုပညာဂှ် တၠညး အာချပ်ရအဴ။ အဲဍိက်ဂှ် ဒှ် ကောန်ညးဇၟိက်ဗ္ၚ၊ ကောန်ဂဟပ္ပတိရောင်။ ကောန်ညးဇၟိက်ဗ္ၚ သ္ဒိုဟ်သ္ဒီုရောင်အဴ၊ သိပ်ပ အဲ မချပ်မာန်ရော။

(သ္ကေံဇာတ်မှုဟ်သဓ၊ ၁၁၂၃)

ကဿက = သၟာဇၟိက်ဗ္ၚ။

ဇိင်      = ဇၟိင်၊ဇမိင်

ယွံၝဲဂၞကျာ် မိတ်အဲဍိက်ဝွံ အပ္ဍဲဍုင်မိတ်ထဵု ဟမွဲအဴ၊ မှုဟ်သဓ ဂး။ ယွံၝဲဂၞကျာ် ဆထပှ်တ္ၚဲ အဲ သ္အာဂၠဲါ မိတ်ညိ။ ဂွံရ ဂၞကျာ် ဟီုတုဲ မှုဟ်သဓ ပ လွေဟ်ဇမိင်၊ ယိုက်ကေတ် ထိုင်တနိင် ဂနပ် က္ဍိုင် စၚိန်ကေတ်တုဲ ဗွဲဒိုဟ်သၟဝ်ကျာဍုင်မိတ်ထဵု ဗောဓိသတ် စ္ဍးအာရ။

(သ္ကေံဇာတ်မှုဟ်သဓ၊ ၁၁၉၃)

        သၟာဇမိင်။ စက်ဇမိင်။

ဇိုတ်၊ဇိတ် = ဇၟိုတ်၊ဇမိုတ်၊ဇမိတ်

ဂးတုဲသေင်ဟာ ဟတ္ထိပါလ၊ လမေင်၀တ်ပၠန် အာဂန္တုက၊ မထေက်တန်ရ ကာလဂှ်ဟေင်၊ မသ္အးဇၚး သၞာလးမပြေင်၊ တၞဟ်ဗွဲလွေင် စဳရေင်ပၠန်တုဲ၊ စလန်သတ်ဆု ဇဗၠုဂဥုဲ၊ ဍာ်သ္ဇုင်စုတ်သၠိုင် သွက်ကြာတ်ဇိုင်တုဲ၊ ယာတ်ဇၟိုတ်ဇိုင် ဒၞဲါခိုဟ်ဂိုင်ရုဲ၊ စဳရေင်အိုတ်တုဲ တြုံလွုဲညာဏ၊ နိမန်ပ္တိုန်ဏာ ရသိၜါရ။

(လိက်ဟတ္ထိပါလ)

ဥဒကပုစ္ဆနဳ = ဇမိတ်ဍာ်။

ယာတ်ဇမိတ်ဇိုင်။

ဇန်      = ဇၟန်၊ဇမန်

        ပ္ကဴတွပ်ဇမန် မာလာဂန္ဓ။ (လိက်ပဒုမ္မ၀တဳ)

       

        ၜှ်ပလှ်ဇန် ဇမန်မာလဳ။

ဇိုန်      = ဇၟိန်၊ဇမိန်

        ကွာဲဇိုန် = တၟာဲဇၟိန်။

တူ      = တၟူ၊တမူ

လီုလာ်အိုတ်သ္အး ကာယညးအဲ၊ ညံင်ဂြိုပ်ဃောတ္ၚဲ ဘဲလင်ကပူ၊ ဆုဇၞော်ဆုသွတ် ပၟတ်စံင်ပတူ၊ ညံင်ပၞာင်တမူ တူအိုတ်သၞ၊ ဍေံမတုပ်တဴ ရဴဍာ်တၟိန်ရ၊ တိုန်တုဲစှ်ေအာ ဍာ်သာဂရ၊ ဗစဲသီုပန် ပ္တန်လဝ်ကာယ။

(လိက်ပုညကာရဳ)

သၟီပဇ္ဇုန္န ယာန်ခဍံဖံ၊ ဂတးပန်ပၠံ ကံနာ၀ရာတ်၊ ဗ္ဂူဖျေံဗြဲပ္ကဴ ပူဇဴဒသာတ်၊ ဗဍတ်ဂသဳ လုံတွဳဓာတ်၊ ဇီုဇြဟ်ဗပါတ် မာတ်ဂွံသဟာဲ၊ တိတၟူမောဝ်ထီု သီုကဵုအမြာဲ၊ ပံက်ခေါဝ်ဂဒဵု မောဝ်သ္အဵုလမာဲ၊ ဂြိုပ်ဇီုတမဝ် မှောဝ်ဇာအိုက်အာဲ၊ ဝိသုန္ဓရဳ ပ္တိုန်ကျာ်သြဳနာဲ၊ တိတၟူဂွံဝဲါ မောဝ်တမာဲပ္ဍး၊ တေံနတ်ထၜုတ် ကၠုတ်တိုန်ဗြဳဗြး။

(လိက်သင်္ဂဒါ)

တး     = တၟး၊တမး

        တပ်တး။ ဥဇုဝံ = ကဵုနွံစိုတ်တၟးညိ။ (သၠပတ်ကောန်ဂစေံပိ)

တော်   = တၟော်၊တမော်

တုတ်    = တၟုတ်၊တမုတ်

        ဝိတမဉ္ဇ = ဇံင်တၟုတ်၊ ဒမုင်ယန်။

        ဝါယန = တွုတ်တၟုတ်၊ ပွမတုတ်တၟုတ်။

        ဝေက = လောန်တၟုတ်။

        သၟာတၟုတ်၊ သၟာယန်သေဝ်။

တာန်   = တၟာန်၊တမာန်

        ဝိလဳ၀ = နှာ၊ ချာ။

        ဝိလဳ၀ကာရ = သၟာနှာ၊ တာန်နှာ၊ ညးကၠောန်က၀းဘာဇနမပ္တံပ္ကဴ။

        ဝိလဳဂစ္ဆတ္တ = က္ဍိုင်တၟာန် ညးခဏံ နချာ။

နဠကာရ = သၟာနှာ၊ သၟာဗပေဝ်၊ သၟာကၟာန်တာန်။

        သြဗန္ဓ = တာန်ကၟာန် (ဒက်ဂြေန်။)

ရဴတမာန် (ရဴမတာန်လဝ်။)

တိုန်     = တၟိန်၊တမိန်၊ကၟိန်၊ကမိန်

လမှ် ဒေံဗြဴ မသ္အာတုဲ မူကာလ ဒေံဗြဴ မသ္စဴရော။ ခါဆဵုဒး ကလောအဲ လံညိ၊ ဟွံဒး လၟုဟ် အဲ သ္စဴရ အမ္မရဂး။ ဍာ်ကၟိန် တိုန် သ္ဂးဟာ။ ဒှ်စၟတ်ရ ဂလာန်ကောဂၞဴ အမ္မရ ဂး။

(သ္ကေံဇာတ်မှုဟ်သဓ)

နူဂှ် ကျာ်သီုတၠအရှန်ဂမၠိုင် အာစိုပ် ထာန်မွဲတုဲ ဒၟံင်တဴ။ ဒးကာလတ္ၚဲကၟိန် တိုန် နူဂယးဂှ် ကျာ် ဒစေင်ဒုင် တ္ၚဲကၟိန်စိ။ ဟိုတ်ဂှ် ဒစေင် ညး မ္ဂးဂှ်။ ဒစေင်ဂှ် ဝိပတ်အာတုဲ ဒဴဒစေင် ညး မ္ဂး လၟုဟ်ရောင်။

(ပြကိုဟ်သုဓမ္မ၀တဳရာဇာဝံသကထာ)

ဂမှဳတံ မိက်ပ ကံ ပ္ဍဲမှာသမိတ်၊ ဍာ်တၟိန် မတိုန်ကီု၊ ဍာ်ဇၟး မတိုန်ကီု၊ ပ္ဍဲပဒေသကြုင် ဍေံ ဂလီုတိုန်ဍိုက်ဂှ် ပ ကံ ဟဂွံ။

(သၠပတ်ဗီုသီ၊ စူဠနာဂထေရ်၊ ဘာဒိုအ်ဗဵု၊ ဟံသာ၀တဳ၊ ၁၁၀၃)

လီုလာ်အိုတ်သ္အး ကာယညးအဲ၊ ညံင်ဂြိုပ်ဃောတ္ၚဲ ဘဲလင်ကပူ၊ ဆုဇၞော်ဆုသွတ် ပၟတ်စံင်ပတူ၊ ညံင်ပၞာင်တမူ တူအိုတ်သၞ၊ ဍေံမတုပ်တဴ ရဴဍာ်တၟိန်ရ၊ တိုန်တုဲစှ်ေအာ ဍာ်သာဂရ၊ ဗစဲသီုပန် ပ္တန်လဝ်ကာယ။

(လိက်ပုညကာရဳ)

တ္ၚဲတၟးတိုန် အရှိုဏ်ထာင်သွာ၊ သၟိင်ဓဝ်တ္ၚဲဗၠာဲ နာဲတြိကုမ္ဘာ၊ သီုမပူဆာ သိင်သာဂြံဂြ၊ လံဂွံ ညာတ်ရုပ် ဂဥုပ်မတ်မ၊ စံင်တူဇြဟောံ သၠောံစိတ္တဇ၊ သမ္ၚံက်သမ္ၚာတ် ရာတ်စိတ္တဇ၊ ဍာ်ဟဒှ် သုင် ပုင်ဟဒှ်စ၊ စက်တ္ၚဲလေဝ်တိုန် တွိုန်ပဋ္ဌမ၊ တ္ၚဲကၟိန်ဍး ဃောဒးကာလ၊ ကောံကောန် တ္ၚေက်ဗၠာဲ နာဲနာရဒ၊ မရဳသာဲကီု သီုကွာင်ဗက၊ ဖျီုဗစပၠန် ကောန်ဗၠာဲသူ၀။

(လိက်မိၝောံနန်)

ပ္ဍဲဂြိုပ်ဂှ်ပၠန် ဒတန်ရုက္ခ၊ နွံတ္ၚေက်ၜါအဵု ကောကဵုဒေံရ၊ ၝောံလ္ဒပ်လဝ်ပြဲ ပ္ဍဲခၟံက်ပၠ၊ မိဂၠဲါလန်အာ အဟာစၞ၊ သွက်ဗ္စပၠန် ကောန်ၜါဂှ်ရ၊ ကောန်စွံလဝ်ပြဲ ပ္ဍဲခၟံက်ပၠ၊ ဗ္စကောန်ၜါပြဲ ရိုဟ်ဟ်တ္ၚဲရ၊ တ္ၚဲကၟိန်တိုန်ကၠုင် ဒုင်အရီုပၠ၊ သီုကောဒေံမာ ညးၜါဂှ်ရ။

(လိက်ကောန်သၟီပိ၊ မာံခစုန်အံက်)

အိက်တၟိန်(အိက်သြန်မဂၠိုင်တိုန်။)

၀ဍ္ဎိ = တၟိုန်ပရဲ၊  ပွဇၞော်မောဝ်။

တပ်     = တၟပ်၊တမပ်

ယာံမေတ္တာတၟပ် တပ်ပ္ဍဲသၞောဝ်ဒါန်၊ ဟွံချဳနူဒၞဲါ က္ၜင်ဗၠာဲဇြဟာန်၊ ဇရေင်နာဲသော်က္ဍိုပ် ဗစိုပ် သန်ထာန်၊ ဇုက်စှ်ၜါတန် ဖျေံပၠန်ဒက်ကြာန်၊ လဗိုန်လဝ်ကွေံ ဖျေံတၟံဝိညာန်၊ ဟွံကလေင် ဒ္ၚေါဝ် ဍုင်သွဝ်နိဗ္ဗာန်၊ ကရောံနာဲသၞောဝ်ဒါန် ဖျေံဝိညာန်စိ၊ ဒဵုအိုတ်ဇိဝ် ကရောံမိရောင်။

(လိက်ကောန်သၟီပိ၊ မာံခစုန်အံက်)

တောမ်  = တၟောမ်၊တမောမ်

တၟောံပုင်ကၞာတ် ဍေံညာတ်တ္ၚဲသၠုင်၊ ပရာပ်နင်ဘောဇိုန် တိုန်ကွာဲဍာ်ပုင်၊ ပပြဘိုက်ပြဲ ပ္ဍဲနန် သမၠုင်၊ သြံက်ၚးပ္ကာန်တဲ ၜါမွဲထးပုင်။

(လိက်ကောန်သၟီပိ)

        အာလာရိတ = ဒြောဝ်၊ တၟောံပုင်။

တုဲ      = တၟုဲ၊တမုဲ

        တုဲ = ဒတုဲ၊ တၟုဲ။

       

ကုသဵုကံတၟုဲ ပ္တုဲလဝ်ကိုပ်ကၠာ။

ထောင်  = ထၟောင်၊ထမောင်

        ထၟောင်ပါင်ဗဗေင်။

ဝိ၀ရ = ထၟောင်မထောင်။

ကဏ္ဏစ္ဆိန္ဒ = ထၟောင်ကတောဝ်။

မုခ၀ဋ္ဋ = ထၟောင်ပါင်ဗဗေင်၊ ပၞံက်ထၟောင်။

ဒုက်     = ဒၟုက်၊ဒမုက်

ဍေယ်ကာလ်ကိ ႝမုန်ဂၞသၟိင်ၐြိတြိဘု၀နာဒိတျဓမၟရာဇဂေါး ပ္တိသ်တ္ၜင် ပ္ကာဝ် သစ္ဆုဂုံလောင် သဂ္လောင်ဖာရ်။ မနုသ်ဒၟုက် မသ္ဇိင်နသ္ဂောအ်ပူင် ဂ္လိက်ကုံ သပ္ကင်ရင်၊ ကြိယာထရ်ဂ္လီက် ကောသေရ် သ္စသိင်စၞက်၊ သုံ၀တ် မစ္ကတ်စ တွာင် နသိန္လေမ်တဂေါးစိ သတ္ဂိန် စိတ်ထေစ် ရောဝ်ညးပ္ဇုကုံ။

(လိက်တၟအ်မန်သုဲစဳခုင်၊ မုက်(ဃ)၊ ပၞောန် ၄၅၊၄၆၊၄၇၊၄၈၊၄၉၊၅၀)

ခါဍေံမလှိင် ယဝီုစိင်ဗြဴ၊ ညိဟွံဂွံချဳ သ္တိက်ဒ္ၚဳတဴ၊ လှိင်တုဲလံၚုဟ် ဟွံဒှ်ညံင်ဗြဴ၊ ဒမုက်ထပှ် ကဵုဇက်ပ္ၚဟ်တဴ၊ ၜိုန်ဂှ်ဟွံချဳ သ္တိက်ဒ္ၚဳတဴ၊ ညံင်က္ဍိုင်ညံင်ကၠဴ ပတဴသ္ဒိုဟ်သ္ဒီု။

(လိက်သင်္ဂဒါ)

        လေံဒၟုက်။

ဒင်      = ဒၟင်၊ဒမင်

        သောဒင်။ ရဲဒမင်။

ဒုင်      = ဒၟုင်၊ဒမုင်

        ဥဒါပ = ဇိုင်ဒၟုင်ကၟာင်။ ပဋိဂ္ဂဟတ္ထဝိကာ = ထိုင်ဒၟုင်တဲ။ ဘိတ္တိပါဒ = ဂတဵုဒၟုင်ဇိုင်ဗဒင်။

        ဒၟုင်ဒါန်။ ဒၟုင်တြင်။ ဒၟုင်သက်သဳ။

နူဂှ် ယိုက်တိတ်စိုပ် ပါင်ကၠဟ်၊ ဒိုအ် အဏံရဟာ၊ နွံအသံသၟာန်။ သၟီဗြာဇ္ဇ ပ္တီ၊ ပါင်ကၠဟ်ဝွံ ပိုဲ သ္ဒိုအ်ဂွံရ။ ဍာ်လေ သ္ဇိုဟ်၊ ကြုင်လေ လှဲ၊ ဒၞဲါဝွံ ဒှ် ဓမုင်ဒပ်ပိုဍိက် ခိုင်ကၠိုက်လအိတ်ရ။ တၠညး မိင် ဂလာန်သၟီဗြာဇ္ဇတုဲ ပ္ဍဲပါင်ကၠဟ်ဂှ် ဒိုအ် ပခိုင်လဝ် ဒပ်ဇၞော်ရ။

(ပြကိုဟ်ဥပ္ပန္နဟံသာ၀တဳရာဇာဝံသကထာ)

တီကေတ် ဇကုဏံ ဗီုနုင်တၟာဲ မၞုံသဘဴသ္အိုဟ်လာဲ ထကးလောဲတုဲ ဗဗိုန်လဝ် စိုတ်ဏံ ဗီုဍုင် မၞုံဒမုင်ခိုင်ကၠိုက်တုဲ ဂပ္ဘဗ္တိုက်စၞိဟ်ကၠေံ သၟိင်မာရ် နကဵုလွဟ် မတွံဂးပညာရ။ ဂပ္ဘမင်မွဲလဝ် ဇမၞးရ။ ဂပ္ဘသ္ဒဟ် ညး ဟွံခက်ခေဲါ ပ္ဍဲမွဲမွဲရ။ (ဒမုင် = ဒၞဲါဒုင်တဝ်စၞိဟ်။)

(ဓမ္မပဒ၊ ပိုဒ်ဍောင်ဓရ်ဝေါဟာရ်မည်၊ ဂါထာ(၄၀)၊ မှာထေရ်ညေယျ၊ ဘာဒုန်၊ ဍုင်ပံင်)

တြုံဒၟုင်ဂရိုဟ်ကၠးကၠးကီု၊ ဒၟုင်အထိုင်အသးသက်က်ကီု၊ ကၠာတေံလေဝ် မဟၟဲကၠုင်၊ ဗွဲကြဴလေဝ် ကြက်နွံပၠန်ဟွံသေင်၊ လၟုဟ်လေဝ် ဟၟဲ ဗွဲသၟတ်ဨကန်။

(ဓမ္မပဒ၊ ပိုဒ်ဍောင်ဓရ်ဝေါဟာရ်မည်၊ ဂါထာ(၂၂၈)၊ မှာထေရ်ညေယျ၊ ဘာဒုန်၊ ဍုင်ပံင်)

ဒါတ်    = ဒၟါတ်၊ဒမာတ်

ကာလဒှ်ကၞောဝ် ကၠောဝ်ဗျဵုတဟင်တဟောန်လောန်ဂှ် သၟိက်ကၠောန် ဂူဗ္ၚ၊ ကာလပၞာန် စိုပ်ဍုင်ဂှ် သၟိက်ဂွံဒါတ် လွဟ်ဗၞုဟ်သ္ဇင်၊ ကာလယဲက္ဍင် သၟိက်ဂွံပကောံ ဂဥုဲ။ အိုတ် ပွအိုတ်သီုဝွံ ဟဂွံဒှ် ဒတုဲကိစ္စသက်က်ရ။

(ပြကိုဟ်သုဓမ္မဒေသနာ)

ဒုန်      = ဒၟုန်၊ဒမုန်

        ဂၠုင်ဒမုန်၊ (နိဒါနဓမ္မစေတဳကထာ)

        ဗ္ဂေင်ဍိုက်ယာန်ဒၟုန် ဖျဳဖျဳဒုန်ဝေင်။

(လိက်မေဃသန်)

ဒပ်      = ဒၟပ်၊ဒမပ်

        ဒၟပ်စိုတ်ဒိဋ္ဌိ။ (လိက်မိၝောံနန်)

ဒေပ်    = ဒၟေပ်၊ဒမေပ်

သီုညးပိ အာစိုပ် တရင်မုဟ်ကြုက်၊ မိင် ဗြဴမွဲ ဗဝုဲ ကောန်။ ကုဲတလုဲဒးဗန် ထာန်ဒၟေပ်ကျာ်ပန် ဂၠုမပၠန်ပြဟ်၊ ဂှ်ရောင်ဒှ်သၟီ။ မိင် ဂလာန်ဂှ် ဘဝ်မည် သၟာန် မင်ကာန်စဳ။ မူဒၞဲါ ဒှ် ဒၟေပ်ကျာ်ပန် ရော။ ကျာ်ကက္ကုသန် ဒေပ် ခစုန်၊ ကျာ်ကောနာဂီု ဒေပ် သနာ၊ ကျာ်ကသ္သပ ဒေပ် ဓမင် ကရိုန်၊ ကျာ်တြဲမှာရဂေါတမ ဒေပ် ဓာတ်သော်။ ပ္ဍဲဒၟေပ်ကျာ်ပန်ဂှ် ဍုင်လ္ဂုင်ရ။ မင်ကာန်စဳ ဟီု။

(ပြကိုဟ်ဥပ္ပန္နဟံသာ၀တဳရာဇာဝံသကထာ)

သော်က္ဍိုပ်မဒေပ် စိုတ်ဒၟေပ်မတ်ဇျှဟ်။ (လိက်မေဃသန်)

မဟာဇန်ဂမၠိုင် ရပ်ကေတ် ထိုင်ဖျေဲပရှ်ေတုဲ ကၠုင်ကောံ ပ္ဍဲတရင်သ္ၚိသေထဳရ။ အိန် ကဵုပံက်ကၠေံ ဂၠံဒမေပ်ရတ်ထပှ်ပြကာတုဲ အဲ ကဵု ဒါန် ကုမၞးတံရ။

(ဇာတ်ဣလိဿ၊ သ္ကေံဇာတ်ပဉ္စနိပါတ်)

ဒှ် = ဒၟဟ်

ဒိုဟ်     = ဒၟိဟ်၊ဒမိဟ်

သာသနာအဲ ကာလမစိုပ် ၁၉၂၆ သၞာံဂှ် ပ္ဍဲဍုင်ဒၟိဟ် မဟိမု ဟံသာ၀တဳရာဇာဓနဳဂှ် တၞံ သၟီ ၁၀ က္ဍိုင်ဗ္တာင် ပ္ကင်ရင်ကၠာ။ လၚုအာတုဲ ပ္ဍဲထာန်ဍုင်ဟံသာ၀တဳဂှ် ကလောသဳဟယက္ခဝွံ မက္တဵုဒှ် သၟီမွဲ မဟိမု သိဟောရာဇာ ဒုင် ယၟုရာဇာဓိရာဇ်။

(ပြကိုဟ်ဥပ္ပန္နသုဓမ္မ၀တဳရာဇာဝံသကထာ)

ဒၟိဟ်ဂၞဴဗတဳ (ဂၞဴဗတဳဒိုဟ်တိုန်။)

ဗဗွဲကြဴ ကာလသာသနာအဲ မစိုပ် ၁၁၁၆သၞာံဂှ် ထာန်ဝွံ သ္ဒဟ် ဒၟိဟ်တမြံင်။

(ပြကိုဟ်ဥပ္ပန္နသုဓမ္မ၀တဳရာဇာဝံသကထာ)

နွံမွဲတ္ၚဲကၠာ တြုံမှာသတ္တ၊ ဂၚေင်ဒ္ၚဳအာ သတ်ဆုပါဒ၊ ကမၠိုင်ဒၟိဟ်ဒ္ဂူ နွံမွဲမူလ၊ ကၠဗြဴမွဲကွေံ ဒတုံ စှ်ေဂျ၊ ပ္ဍဲကမၠိုင်ပၠန် စှ်ေအာကောန်ရ၊ ဍေံဗျဵုစဏ သၟိက်စကောန်သွံ၊ ဗောဓိသတ်ဗျာပ် ညာတ် တုဲဇၟာပ်စွံ၊ ချပ်ပိုင်ခြာအိုတ် ပ္ဍဲစိုတ်သ္ဇက်တောံ။

(လိက်ပါရမဳကာန်၊ ကျာ်ဇၞော်အသွောံ)

ပုတ်     = ပၟုတ်၊ပမုတ် = ပါန်မုတ်

ပြဘာရံင်သဳ ကွဳဇရာဗိုတ်၊ သၟတ်လ္ကံပလိုတ် ဇက်တသိုတ်ဗၠေင်၊ လသာတ္ကံကြေင် ကလေင် ဒေသ၊ မာတ်တ္ၚဲထစှ်ေ ဒိုဟ်ပစ္ဆိမ၊ သတ်ဂမၠိုင်ဂှ် ပဒှ်ဒေသ၊ ဗြာန်တမ္ၚာရ လမဒဇန်၊ ဖျုန်သွ သောဒန် စဳရေင်ဖန်ဖက်၊ မှတ်ဂၠေင်လလဴ ဂါံစဴဒဗက်၊ ကၟတ်ချေံစိင် စဴဓရိင်ဆက်၊ ဓလေင် အှော်တွပ် ဂၠေင်သတပ်ဗက်၊ ခနှိက်ဇိုင်ဂၠဴ ဂၠုတဴညံင်ယက်၊ ထေကဝေဂၠက် ကွဳစက္ကရတ်၊ သာ ရထဳဗျောံ တိတ်ယောဝ်စံသတ်၊ ဇမိက်တလိုဟ် ရိုဟ်ဇုက်ခဍတ်၊ ဗလးပြေင်ဂၠဴ ဒဳဖျဴဂမ္အတ်၊ ဗနိက်ကၠုင်စိုပ် ဗစိုပ်အမှတ်၊ ဥဿဘဒြိုင် လုပ်ခြိုင်ပေင်က္ဍတ်၊ လေၚာဲဟကြတ် မှတ်သမှန် ကြုင်၊ တမ္ၚာဇာစိုပ် ဗဒိုပ်သၞေဟ်ဂၠုင်၊ နာတ်တြထောံတၟံ ပၠံယာသမၠုင်၊ ခရိုက်ခုန်ဂၠုင် မှတ်စဴ ရုင်တာဲ၊ တဟာတုန်သွံ ထောံရုင်ထမှာဲ၊ ဂလုံဂိုင်ခုတ် ၜုန်နိင်ကတ်ကြာဲ၊ ဟောရာဒလာဲ ဗ္ဒာဲ ကၠေံဂတဵု၊ ဇဳ၀ကကြုဲ ပြိုက်ဂဥုဲလဵု၊ ဗမၞးဟွံကဵု မၠဵုသၠသိုတ်၊ ဓမုင်ပါင်ဗိုတ် ဓမာတ်စိုတ်တန်၊ ဓဇဲရပ်ပၞန် သ္ဂန်ဖျဴဝါစဳ၊ ဓနပ်တပ်သၞာံ ပါဒါံဆေနဳ၊ မံဇၞော်နာဍဳ ဗြုသ္အဳတမ္ညဝ်၊ ပါန်မုတ်ရုပ်ပၞုတ် စုတ်ပ္ဍဲသာံဒဝ်၊ ပါန်ခဳယဳယာ ရပ်ဒၞါပဒဝ်၊ ပါန်ပေန်ဝိုတ်တောင် စိုတ်ယောင်ဂပဝ်၊ ပါန်ခေတ္ၚဲ သဝ် ထၜိုန်လဝ်ပ္တုဲ၊ ဇမိင်ထ္ၜောံ ပြိုက်ထကောံလှုဲ၊ ဇမန်သၞုဲ ဟရုဲဗၠဲဒွါ၊ ဇခဳရုပ်အိုတ် ထပိုတ်သၠ တာ၊ ဂရင်ယတဴ ထပ်ဖျဴတလာ၊ သရက်ဒက်ထိုင် ဆာဲလှိုင်ဗဒါ၊ ရေသူဟံင်မေဟ် ပၠောပ်လဝ် သၞေဟ်ဖျာ၊ သမာသန်တွပ် ဂိုင်သတပ်ကြာ၊ ဒေါင်ပၠဳဟွံဏှာ ထဝ်ဏာဗဒင်၊ တၚေတ်ကၠေင် ရာဲ ဗ္ဒာဲဂတဵုလင်၊ လမာန်ဟွံဗ္ဂဝ် ဗဝ်မှဝ်စက်က္ၜင်၊ လအာတ်ဟွံကြင် စဴမင်သ္ၚိတာဲ၊ ဖံက်သေ ဟလန် ခၠန်ဒမံင်ဒၞဲါ၊ ဖျာဝါကြုဲကြာဲ ပေက်ချာဲစဴအာ၊ မင်ဇေဟွံကြာတ် ပမာတ်သလာ၊ သ ရောတ်ဗဒါ စဴဗဒါခိပ်၊ အစာသ္ဍိုက်ကွက် ဂွက်ကၞတ်ဒိပ်၊ အဘိန်ဓလာဲ ဗဒဲါလဝ်ကၞိပ်၊ ဇာဒိဖဵုမှုဲ ဒကုဲဗ္ၚိပ်ပ်၊ ကညာသရိပ် ဟွံရိပ်လၜဲ၊ သူရာသ္အဵုသ္အာ် ကၠံက်ဍာ်မေရဲ၊ လဗင်သရပ် ၜုန်ဂၞိင်လွပ် တဲ၊ မာတ်ညာတ်ဇျှာသြဲ စက်တ္ၚဲပလီု၊ ပၠးဂၠးဥပ်တဴ ပၚောံစဴကီု၊ ဂေါဓရာဇာ မှတ်လှာလဂီု၊ ဒိုဟ်ပလိုတ်ဖျာ် ဍာ်အရံင်ချီု၊ အမှဲပလီု ပ္ဍီုလျးကၠေင်ၚုဲ၊ မာတ်တ္ၚဲအိုတ်လျး အကးသၠုဲ၊ မင်ဂၠန် တလုဲ လှိင်လဗုဲသ္ၚဳ၊ ယာန်မှာဗဳနာဲ ဂၠဲါဒ္ၚဳဒ္ၚဳ၊ ပဒှ်သာ်လွာ ကညာဒေဝဳ၊ ကောံကုဍိက်သ္ကံ ဒၟံင်ဂဇံ သ္အဳ၊ ပ္ဍဲဂၠံကျာ်သြဳ ခုတ်ဇာစဳရေင်၊ မြမဝ်ဓုပ်သ္ၚဴ ပၞာင်သ္ဍဴစံင်ရေင်၊ အခေင်အခေင် ကဵုစဳရေင် လဝ်၊ ဇၟာပ်စွံတရင် ကဵုမင်ဂ၀ဝ်၊ ရံင်တဴသၟီဓဝ် နာဲနန်ထဝ်တုန်။

(လိက်သၟီသိဝိ)

မံက်    = မၟံက်၊မမံက်

ရိုက်    = ရ္မိုက်၊ရမိုက် = လမိုက်၊လၟိုက်

        လမိုက်ကျာ (ကျာ ရိုက်၊ ကျာ ပိုက်။)

ရေင်    = ရ္မေင်၊ ရမေင် = လမေင်၊ လၟေင်

တဖုဿ ဘလ္လိက ညးၜါ ကောကုဒေအ်ဝေါအ်တုန်လေရ် တဴ ပ္ဍယ်ဝိဟာဇေတ၀န်ဂဟ်။ အိုတ်ဥပးဂမ္လိုင်ကိုမ် ပဗွောယ်ရမေင်ဟေင် ကျာက်တြေယ် ဒၜုတ်လရ် ဥပါသကာတုယ်။

(လိက်တၟအ်ကျာ်လ္ဂုင်၊ (ခ)၊ တိုင်လဒေါဝ်၊ မုက်လ္ပာ်သမၠုင်ကျာ)

ရေတ်   = ရ္မေတ်၊ရမေတ် = လမေတ်၊လၟေတ်

ရုန်     = ရ္မုန်၊ရမုန် = လမုန်၊လၟုန်

ရပ်      = ရ္မပ်၊ရမပ် = လမပ်၊လၟပ်

        အကိရိယဝါဒေါ၊ စိုန်မၞုံလၟပ်စိုတ် ဂပ်ဝ်သ္ပ အဘိဝါဒနာဒိ မပ္တံကဵုညးဇမၞော်။

        ဥစ္ဆေဒဝါဒေါ၊ င်လၟပ်စိုတ်ဥစ္ဆေဒဝါဒ။

(တြာဲပါရာဇိကဏ်၊ ပထမပါရာဇ်)

ရိုဟ်    = ရ္မိဟ်၊ရမိဟ် = လမိဟ်

        လၟိဟ်ဂလိုင်ဝွံ အဲ ရိုဟ်လဝ်။ အဲ သၟိက်ရိုဟ်သမ္တီလဝ် လၟိဟ်မၞးတံရောင်။

(ဇာတ်အဂ္ဂိက၊ ကုသနာဠိ၀ဂ်၊ သ္ကေံဇာတ်ဨကနိပါတ်)

လိုက်   = လၟိုက်၊လမိုက်

        (လိုက်၊စိုပ်)

နူဍုင်သွဝ်ကၠာ စုတိအာသၟဟ်၊ ပ္ဍဲဍုင်မၞိဟ်အဵု ယာံရက္တဵုဒှ်၊ ပိုန်စက္က၀ဝ် ပြာသာတ်ထဝ်မြဟ်၊ စိင်ရတ်ချေံရတ် မၞိက်ရတ်တဝှ်၊ ဗြဴရတ်လမိုက် ဗီုထိုက်ဒကှ်၊ ဂဟပ္ပတိ ဣဓိပြဲသၟဟ်၊ ပရိနာယ ရတ္တထပှ်၊ ဂွံပိုင်ရတ်သၟဟ် ထပှ်ပြကာ၊ ဂွံပိုင်အိုတ်ဟေင် တ္ကံပန်သေင်ဟာ။

(လိက်လၟေတ်တမြံင်၊ ၁၁၃၂)

လုတ်    = လၟုတ်၊လမုတ် = မုတ်

မတုဲတေံရ ဒလောံညးဟီု၊ ဇြဟာန်ဟတန် ပ္ဍဲဒဇန်ကီု၊ ဇြဟာန်ရဇၞော် ဒှ်ဗော်သမၠီု၊ မိဏံတုပ်ဗီု သာ်ဂှ်ကီုရ၊ ပ္ဍဲမကောဂၞဴ စဴဒေဝိန္ဒ၊ မိဒးဒၞဳသ္တုံ ဘုံမင်္ဂလ၊ ပ္တေဟ်ဒွးဒှ်လၟုတ် မိလုတ်ကွေံရ။

(လိက်မိၝောံနန်)

အသူရိန္ဒ ပၠရာဟုကၠာ၊ ဒုင်ယၟုမာ အရာဟုရ၊ သီုဂိတုတ္ၚဲ ဍေံဒက်ဝဲသၞ၊ ဒွံဂြိုဟ်ရာဟု စဏုမူလ၊ ဘဲဟွံယောင်က္ဍဝ် ဖဝ်ရဂိုန်ဂျ၊ ဒးကၠေံဒၟံင် ဒှ်သံဝေဂ၊ ဍိက်ဒြပ်ဒးသြာဲ နူနာဲတလ၊ မၞိဟ်ယုတ်လၟုတ် လုတ်စရိတ၊ ဒဵုလမျီုကွေံ ဍေံပ္ကီုဟေင်ရ၊ ဗွဲပြဟ်ဗာယပ် ဒှ်တၟပ်ဟီုပၠ၊ ဂမဳဗြဴကီု ဒှ်လမျီုရ၊ ဍေံဟီုပၠောပ်က္တောဝ် ဗ္ဂောဝ်အရေဝ်ရ၊ ဂလာန်လုတ်ဂှ် ဒှ်ဨကန္တ၊ ဂိတုမာ်ရ လာဘက္တဵုဒှ်၊ ဝွံက္တဵုဒဒှ် တဝှ်ရာဟု။

(ပြကိုဟ်လောကသိဒ္ဓိ၊ ကိုန်ဂြိုဟ်ကဝါ်၊ အယုက်စိုပ်ရာဟု)

လေတ်  = လၟေတ်၊လမေတ်

        ကံဟွံဒုင်လၟေတ်ဗြာန်။

လှန်     = လၟန်၊လမန်

လီ၊လေမ် = လၟေမ်၊လမေမ်

        ဓုတ္တ = လၟေမ်၊ လၟေအ်လၟန်။

        ဣန္ဒဇာလိက = လၟေမ်။

        ကိတ၀ = လၟေမ်ပါသ်။

လီု      = လၟီ၊လမီ

        ဗျာပတ္တိ = ပွလၟီ၊ လီုလာ်၊ ဟောံဗြံ။ (သ္ၚဳရံင် လၞီ = လၞီအက္ခဝ် = အက္ခရဝိပတ္တိ။)

လော   = လၟော၊လမော

သိရိဇဲယ ပြမအဂ္ဂေါ၊ ယာံမိင်ပရိုင် မိတ်ဂွိုင်အယော၊ စိုတ်သၟဟ်အလိုန် ဇွိုန်သာဂရော၊ သရပ်ထပ်ဟော ဇိုန်လမောအာ၊ လပှ်ပိဇွိုန် ဇိုန်တိုန်ညှာညှာ၊ စတုရင်္ဂါ မှာတရင်ဂ၊ မဇ္ၛိမဂင် ဇမောဝ်က္ဍင်ပြ၊ သီုလပှ်ပိ မဟိဒ္ဓိက၊ ဇိုန်ဗလိုက်နာ တ္ၜင်ထဝ်ကာယ။

(လိက်သၟီသိဝိ၊ ၁၀၂၂)

လောဝ်  = လၟောဝ်၊လမောဝ်

        လောဝ်စှ်ေ = လၟောဝ်ဖျေဟ်။

လှေအ်  = လၟေအ်၊လမေအ်

        မာယာကာရ = လၟေအ်လၟန်၊ လၟေမ်စၞာဲ၊ သၟာလၟေအ်လၟန်၊ (ညးဒလုမတ် ဝေါဟာလၟုဟ်။)

        မာယာရူပ = ရုပ်လၟေအ်လၟန်။

        ဣန္ဒဇာလိက = သၟာလၟေအ်လၟန်။

သာ်     = သၟာ်၊သမာ်

        ယာတ်သၟာ်။

သုင်     = သၟုင်၊သမုင်

        မင်ဗၠာဲသမုင်ၜါ မသုင် သူရာ မကွာ်အာ ပ္ဍဲတရဴ ဗၜူတဴတု မလှ်ေအာကွာဲကွာဲ။

(သ္ကေံဇာတ်ဝေသန္တဝ်)

        မၞိဟ်သမုင်တံဂှ် ဟကဵုတိုန် ပ္ဍဲသိမ်ဓာတ်သော်ရောင်။ ယဝ်သတိုန် ချိုတ်အာ ဒး နရက်ဗိုန်ရ။

(၀င်ဓာတ်သော်လ္ဂုင်)

        လဗင်သၟုင်။

သာပ်   = သၟာပ်၊သမာပ်

သဝ်     = သၟဝ်၊သမဝ်

မဟိသ္သရာဇာ ပ သၟီ ၁၅။ ကာလသၟဝ်တ္ၚဲ စာင် ဂြဴထဥတဴ အလုံပိဂိတုရ။ သၟီဂှ် ပ ကာဂစိုတ်ရ။

သူရိယော၊ င်သၟီတ္ၚဲဂှ်။ အန္ဓကာရံ၊ န်ဒလုပန်ဂှ်။ ဝိခမန္တော၊ ကလှ်ဒဖှ်ကၠေံတုဲ။ မဟန္တိလောကပ္ပဒေသံ၊ န်ပဒေသလိုက်မဇၞော်လှဲလးလောန်ဂှ်။ ဘာသေတွာ၊ ပျးကၠေံတုဲ။ ပုန၊ မွဲလှ်ေပၠန်။ ယာယံ၊ ပ္ဍဲကာလသၟဝ်တ္ၚဲဂှ်။ . . .

(တြာဲဇာတ်မဏိကုဏ္ဍလ ပဉ္စနိပါတ်ဇာတ်အဋ္ဌကထာ)

သိဟ်၊သှ်ေ = သၟိဟ်၊သမိဟ်၊ သၟေဟ်၊သမှ်ေ

ကၟက်(လ) နူပိုဒ်ကြိယာလ္ၚဵု ပြံင်ပ ကၟက်(န)တုဲ ဒှ်အာ သကမ္မကကြိယာ၊ ပိုဒ်နာမ်

------------------------------------------------------------

လက်သန်ကၟက်(-ႜ) မၞုံပ္ဍဲပိုဒ်ကြိယာလ္ၚဵုတံဂှ် ပြံင်ပ လက်သန်ကၟက်(-ႝ)၊ သာ်ဂှ် ဟွံသေင်မာ ပြံင်ပ အက္ခဝ်(ဏ၊ န)တုဲ ပိုဒ်ကြိယာဂှ် နူသကမ္မကကြိယာ မမိက်ပိုဒ်ကမ်မွဲ ဍေံ ဒှ်အာ သကမ္မကကြိယာ မမိက်ပိုဒ်ကမ်ၜါ၊ ဒှ်အာ ပိုဒ်နာမ်ရ။ ဗီုပြင်ပြယိုက်သၟဝ်ဝွံ သ္ၚဳတုဲ သ္ဂောံတီကၠးဖ္ဍးရ။

ဗီုပြင်ပြယိုက်တုန်၊ လက်သန်ကၟက်(-ႜ) မၞုံပ္ဍဲပိုဒ်ကြိယာ(ကၠောဝ်)ဂှ် ပြံင်ပ လက်သန်ကၟက်(-ႝ)တုဲ ဒှ်အာ (ကၞောဝ်)။ သာ်ဂှ် ဟွံသေင်မာ ပြံင်ပ အက္ခဝ်(ဏ၊န)တုဲ ဒှ်အာ (ကဏောဝ်၊ ကနောဝ်)။ ပိုဒ်ကြိယာ(ကၠောဝ်) နူဒဒှ်သကမ္မကကြိယာ မမိက်ပိုဒ်ကမ်မွဲဂှ် ဍေံ ပြံင်ဒှ်အာ ပိုဒ်ကြိယာ(ကၞောဝ်) ဗွဲဒဒှ်သကမ္မကကြိယာ မမိက်ပိုဒ်ကမ်ၜါ။ ပိုဒ်(ကၞောဝ်၊ ကဏောဝ်၊ ကနောဝ်)တံဂှ် ပိုဒ်နာမ်လေဝ် ဒှ်တဴရ။ လဆောဝ်မ္ဂး အကြာအက္ခဝ်မဒှ်တမ်ပိုဒ်ကြိယာကဵုအက္ခဝ်ကၟက်(လ၊န)ဂှ် လံင်စုတ် အက္ခဝ် အက္ခဝ်ဂစိုတ်(မ်)လေဝ် နွံတဴကီု။ သာ်ဂှ်ဒှ်မာ ပိုဒ်ဂှ် ဒှ်အာ (ကမၠောဝ်၊ ကမၞောဝ်)။ ပိုဒ်မရဴသာ်ဝွံလေဝ် ဒှ် ပိုဒ်နာမ်ကီုရ။

နဲမဂွံပြံင်လှာဲ ဗွဲခမၞန် သၟဝ်ဝွံ သမ္တီကေတ်ညိ။ ပိုဒ်ကြိယာကၟက်သၟေဟ်တံဂှ်လေဝ် နနဲသာ်ဝွံဟေင် ချပ်ကေတ်ရ။

ကၠောဝ် (သကမ္မကကြိယာ ကမ်မွဲ)

က + -ႝ + ောဝ်        = ကၞောဝ်။      (သကမ္မကကြိယာ ကမ်ၜါ၊ ပိုဒ်နာမ်)

က + ဏ၊န + ောဝ်       = ကဏောဝ်၊ကနောဝ်။ (ပိုဒ်နာမ်)

က + မ် + လောဝ်          = ကမၠောဝ်။     (ပိုဒ်နာမ်)

က + မ် + ဏောဝ်၊နောဝ်     = ကမၞောဝ်။     (ပိုဒ်နာမ်)

---------------------------------------------------------------------

ပိုဒ်ကြိယာကၟက်(လ)

အကမ္မက/သကမ္မကကမ်မွဲ  |  သကမ္မကကမ်ၜါ| နာမ်

-----------------------------------------------------------------------

+                ကၠး              +                ကၞး၊ကဏး၊ကမၠး၊ကမၞး

ကၠက်            +                +                ကၞက်၊ကဏက်၊ကနက်၊ကမၠက်၊တမၠက်

+                ကၠေက်          +                ကၞေက်၊ကဏေက်၊ကနေက်၊ကမၠေက်၊ကမၞေက်

+                ကၠေင်            +                ကၞေင်၊ကဏေင်၊ကနေင်

+                ကၠတ်            +                ကၞတ်၊ကမၠတ်၊ကမၞတ်

+                ကၠာတ်           +                ကၞာတ်၊ကဏာတ်၊ကနာတ်၊ကမၠာတ်၊ကမၞာတ်

+                ကၠာန်            +                ကၞာန်၊ကဏာန်၊ကမၠာန်၊ကမၞာန်

+                ကၠပ်             +                ကၞပ်၊ကဏပ်၊ကနပ်

+                ကၠောဝ်          ကၞောဝ်          ကၞောဝ်၊ကဏောဝ်၊ကနောဝ်၊ကမၠောဝ်၊ကမၞောဝ်

+                ကၠဟ်            +                ကၞဟ်၊ကဏှ်၊ကနှ်

+                ကၠေဟ်          +                ကၞေဟ်၊ကဏှ်ေ၊ကနှ်ေ

(စဳ)ခၠ            +                +                ခၞ၊ခဏ၊ခမၠ၊ခမၞ

ခၠင်               ခၠင်               +                ခၞင်၊ခဏင်၊ခမၠင်၊ခမၞင်

+                (ဒၠဵု)ခၠံင်          +                ခၞံင်၊ခဏံင်၊ခနံင်၊ခမၠံင်၊ခမၞံင်

+                ခၠအ်              +                ခၞအ်၊ခဏအ်၊ခနအ်၊ခမၠအ်၊ခမၞအ်

+                ဂၠက်             ဂၞက်             ဂၞက်၊ဂဏက်၊ဂနက်၊ဂမၠက်၊ဂမၞက်

+                ဂၠုက်             +                ဂၞုက်၊(ရနုက်)၊ဂမၠုက်၊ဂမၞုက်

ဂၠံက်၊ဂၠေါ်        +                +                ဂၞံက်၊ဂၞေါ်၊ဂဏံက်၊ဂနံက်၊ဂမၠံက်၊ဂမၞံက်

+                ဂၠိုက်၊ဂၠဲါ        +                         ဂၞိုက်၊ဂၞဲါ၊ဂမၠိုက်၊ဂမၠာဲ၊ဂမၞိုက်၊ဂမၞာဲ

+                ဂၠေါင်(ဒၠေါင်)    +                ဂၞေါင်၊ဂနောင်၊ဂမၠောင်၊ဂမၞောင်

+                ဂၠတ်(ဇၠတ်)      ဂၞတ်             ဂၞတ်၊ဂနတ်၊ဂမၠတ်၊ဂမၞတ်

+                ဂၠဟ်             +                ဂၞဟ်၊ဂနဟ်၊ဂမၠဟ်၊ဂမၞဟ်

ဂၠေဟ်            +                +                ဂၞေဟ်၊ဂနေဟ်၊ဂမၠေဟ်၊ဂမၞေဟ်

+                စၠေဟ်            +                စၞေဟ်၊စမၠေဟ်၊စမၞေဟ်

+                ဇၠတ်(ဂၠတ်)      ဇၞတ်             ဇၞတ်၊ဇနတ်၊ဇမၠတ်၊ဇမၞတ်

+                တၠာန်(လာန်)    +                တၞာန်၊တဏာန်၊တမၠာန်၊တမၞာန်

+                တၠီ(လီ)          +                တၞီ၊တဏီ၊တမၠီ၊တမၞီ

တၠာဲ              (တလာဲ)         +                တၞာဲ၊တဏာဲ၊တမၠာဲ၊တမၞာဲ

တၠဟ်            (တလှ်)          +                ထၞဟ်၊ထနှ်၊ထဏှ်၊ထမၠဟ်၊ထမၞဟ်

+                ဒၠုက်(ဂၠုက်)     +                ဒၞုက်(ရနုက်)၊ဒမၠုက်၊ဒမၞုက်

+                ဒၠေါင်(ဂၠေါင်)    +                ဒၞေါင်၊ဒနောင်၊ဒမၠောင်၊ဒမၞောင်

+                *ဒၠဲါ             +                ဒၞဲါ၊ဒနာဲ၊ဒမၠာဲ၊ဒမၞာဲ

+                ပၠံက်             +                ပၞံက်၊ပဏံက်၊ပနံက်၊ပမၠံက်၊ပမၞံက်

+                ပၠေဲ               +                ပၞေဲ၊ပနေဲ၊ပမၠေဲ၊ပမၞေဲ

ဗၠင်               +                +                ဗၞင်၊ဗနင်၊ဗမၠင်၊ဗမၞင်

ဗၠေတ်            +                +                ဗၞေတ်၊ဗနေတ်

+                ဗၠအ်              +                ဗၞအ်၊ဗနအ်၊ဗမၠအ်၊ဗမၞအ်

သၠိင်             သၠိင်             +                သၞိင်၊သမၠိင်၊သမၞိင်

သၠောင်          သၠောင်          +                သၞောင်၊သမၠောင်၊သမၞောင်

သၠာန်            +                +                သၞာန်၊သမၠာန်၊သမၞာန်

ကၠး = ကၞး၊ကဏး၊ကမၠး၊ကမၞး

        ဒၞဲါဒၞဲါဗမၞိဟ်ဗြဴမဒးဂၞပ်ဂှ် ဗမၞး အာဂၠဲါကဵုဖအိုတ်ရ။ ဗမၞးဂှ် ညံင်ရဴဍိက်ကဏးကီု။

(ဇာတ်ကောသိယ၊ သ္ကေံဇာတ်ဨကနိပါတ်)

ကၠက်   +       ကၞက်၊ကဏက်၊ကနက်၊ကမၠက်၊တမၠက်

ကၠေက် +       ကၞေက်၊ကဏေက်၊ကနေက်၊ကမၠေက်၊ကမၞေက်

ကၠေင်  +       ကၞေင်၊ကဏေင်၊ကနေင်၊(တၞေင်၊တဏေင်၊တနေင်)

ခါသရာဲညးပန်ဂှ် စမတ်မွဲတုဲ ဒှ် ဒုဟ်တလန်ကေသာ။ ဣသ္သာစိုတ်သၟီ က္တဵုဒှ်တုဲ နတဲၜါဂှ် သၟီ ကဵုကၠေင်လဗိုန်တုဲ နတဲသၟီဟေင် ရပ် ဗၞောဟ်၊ တၚီုစုတ် တလန်ကေသာရ။ သရာဲတလန် ကေသာတုန် နအစောံတၠပါရမဳ ဟိုတ်ဒှ်အဵု မဟ်ဗၞောဟ် ဒး ဇုက်ကနေင် ဒကုတ်အာ။ တလန်ကေသာ ရပ် ဗၞောဟ် ဒြေပ်ဒဴအာရ။

(ပြကိုဟ်ဥပ္ပန္နသုဓမ္မ၀တဳရာဇာဝံသကထာ)

အကုသဵုဟေင် စဳရေင်ခဏံ၊ ဟွံမွဲဟိရိ ပတိပတ်အံ၊ ဝဳပက်တံင်ဂြဲ တတ္ၚဲဗတံ၊ ဒးတူတနံ ကံဇကုပ၊ ဇကုပစုတ် ကဵုဇကုရ၊ ညးဟွံဂွံပ ဇကုပဟေင်၊ စိုတ်သၟာ်ဥဒု ကံဂှ်ပြုပြေင်၊ ဒးစန်ဒးဒက် ဒးဒွက်တၞေင်၊ ဒးဒုင်တဴဟေင် ဝဳပက်သေင်ဟာ။

(လိက်လၟေတ်၊ ဘာကွာန်ယိုက်၊ ၁၂၄၇)

လ္ၚဵုဂှ်သၟတ် ဒဂေတ်ယုတ်မာ၊ ပတိပတ်အံ စိုတ်ကြံဒေါသာ၊ နူကၠာဟွံချိုတ် အိုတ်ဇိဝိတာ၊ ဒးကဏေင်ဒွက် ဒက်ကံစုတ်ဂါ၊ ဂုန်ဓဝ်လောဘ ရဟွံသေင်ဟာ။

(လိက်လၟေတ်)

ကၞိကွေံကၞိချောဲ ကြဳဇှ်ပြဲဖာ၊ ဇၞးပၞာန်တုဲကီု သီုၜါကြဵုဇာ၊ သြဳဏုမာန်ကၠာ အာရပ်နင်ရ၊ ကၠန် ပဇုက်ဟေင် ကၠေင်တဲၜါဂျ၊ သြဳဏုမာန်ပၠန် ညံင်အိုတ်ခန္ဓ၊ သ္ကဵုထၜးအဴ အံက်ဂၞဴသၟီမ၊ သ္ကဵုတီ ကြဳဇှ် ဒယှ်ကွတ်တ္ၚ၊ တုဲပသစ္စ တုဲပဒိတှာန်၊ ညးသ္အာင်တုန်ဂှ် သြဟ်သြဳဏုမာန်၊ ပကဵုသှ်မာန် ကြဳဇှ်ဒါန်အဲ၊ ဒဵုစိုပ်နန်ဗၠဲ အံက်အဲသှ်မာန်၊ တြုံတလဒါန် ပဒိတှာန်ရ၊ ဒေ၀တဴကီု ဗိုင်ရီုထၜ၊ သြဳ ဏုမာန်မွဲ ဒဒိုက်ယဲသြ၊ တက်ၜုင်လက်ဖာ သီုၜါကြီုကြ၊ အဏုမာန်သၟတ် ဗြဲမတ်ဖျဖျ၊ ဗဵု ဏုမာန်အဴ ပေက်စဴအာရ၊ ကၠုင်စိုပ်နန်မြ ရာမံရာဇာ၊ လ္ၚောဝ်ပတီရ တလအဒ္ညာ၊ ယွံကျာ် ဂမျိုင် နာဲက္ဍိုင်ထာင်သွာ၊ ကောန်ၚာ်ၜါဂှ် ကြဳဇှ်ပြဲဖာ၊ သြဳဏုမာန်ကွေံ စၞေဟ်ဍေံကၠာ၊ ဍေံရပ်ဂွံ နာ အာကၠေင်လဝ်ရ၊ ချိုတ်ဂျိုင်ဟွံတီ ပ္တီနာဲနန်မြ၊ ဗဵုပိုဲဍိက်ပၠန် ဂၠိုင်အိုတ်ခန္ဓ၊ ပိုဲပ္တီသၟီရ တလ က္ဍိုင်ပ္ကဴ၊ ရာံမမိင်သၟတ် ပၞတ်တိုန်တဴ၊ ဒေါသသလံင် ညံင်ဂျိနာ်အဴ၊ တလနုဘဴ ဒှ်တဴသိင်သာ၊ လတေံကောန်ၜါ ဗ္စာရဏာတဴ၊ သၟီမအံက်မ တလက္ဍိုင်ပ္ကဴ၊ ထေဲကဵုအဲသၟတ် ပၞတ်ဒၟံင်တဴ၊ သြဳ ဏုမာန်အဴ ဗလးဖျဴဏာ၊ သီုကဵုကၞေင် ဇုက်ကၠန်သေင်ဟာ၊ ကၠန်တ္ၚေတ်ကၠာ ညံင်သ္ကန်မှာရ၊ ညးသှ်ဟွံမာန် ကၞေင်ဟာန်ဂျ၊ အဏုမာန်ကၠာ ယာံအာဖျဖျ၊ ကၠုင်စိုပ်နန်မြ သၟီတလနန်၊ ညး ဂမၠိုင်ဂှ် သှ်ဟွံမာန်ပၠန်၊ သြဳဏုမာန်ဂှ် သီုမလ္ၚဟ်န်၊ သီုဍာ်ရမတ် ဗြဲမတ်ဇွောဝ်လောန်၊ သြဳဏု မာန်ဂှ် ကြဳဇှ်ပြဲသန်၊ မူဟိုတ်တုန်ဂှ် သှ်အာဗိုန်က္ညန်၊ သာ်ဝွံတုန်အဵု သှ်ကဵုညးပၠန်၊ သၟီဓဝ်ရာံမ တလတ္ၚယန်၊ လတေံကောန်ၜါ ဇၞော်အဒ္ညာလောန်၊ ဒဒှ်မပ တလတ္ၚယန်၊ သၟိက်ထၜးရ အံက် မကျာ်ဂန်၊ ကောန်သၟီၜါရ ပသစ္စပၠန်၊ ဒဵုကဵုစိုပ်မ အံက်တလနန်၊ ကဵုသှ်မာန်ရ ပသစ္စပၠန်၊ ကောန်ၜါဒိတှာန် ဏုမာန်ဗိုန်က္ညန်၊ ညးဂမၠိုင်ပၠန် သှ်လီတ္ၜန်အာ၊ သြဳဏုမာန်ရ စိုပ်ရာံမကၠာ၊ သီုဍာ်ရမတ် ပေင်ဂၠံမတ်ၜါ၊ ရာံမရာဇာ ဗညာနာဲမန်၊ ညာတ်ဒွက်တၞေင် တၞဟ်တၟေင်သန်၊ ဗ္စာ ရဏာရ သၟီတလနန်၊ ဒွက်တၞေင်အဴ ဒေ၀တဴပၠန်၊ ဂးတုဲသှ်ရ သၟီတလနန်၊ သြဳဏုမာန်ဂှ် ဗၠး ကဏေင်ပၠန်၊ သၟီတလနန် သၟာန်သၟုက်ပၠန်ကၠာ၊ အဏုမာန်မိင် ပါင်သၟီဗညာ၊ တိုင်ဒဒှ်တၞံ ပရံ ပရာ၊ လဴကဵုရာံမ သၟီမရာဇာ၊ သၟီမိင်တုဲကၠာ သိင်သာဟောံဇြ၊ သြဳဏုမာန်ဂှ် က္တဵုဒှ်ယဲရ၊ ဒးဒုင် ဘဲဟေင် ကၞေင်ဂျိဂျ၊ တသဝ်ထညန် ပ္ဍဲဒေါဝ်နန်မြ၊ သၟီဓဝ်ရာံမ တလအဒ္ညာ၊ ညာတ်ဏုမာန်ဂှ် ဒှ်တဴလ္ၚာပ်လ္ၚာ၊ သၟီရာံမကၠာ အာဇွိတ်စးရ၊ ဇွိတ်ဒးမ္ဂး ဗၠးမွဲခဏ၊ ဍိက်ကဵုနာဲရ ခယသာဓာ၊ အရေဝ်ဂှ်မာ တန်လဝ်ကၠာရ။

(လိက်သၟီရာံ၊ နာဲကၠဵုဇု၊ ၁၁၄၀)

ကၠေင်ဒက် = ကၞေင်ဒွက်။ ဒး ကၞေင်ဒွက်။ ဒုင် ကၞေင်ဒွက်။ ဇုက်ကနေင်မကၠေင်ဒက်။

ကန္တရဒဏ္ဍ၊ ၀တ္တာနိ = တၞေင်ဟတ်။ (ပြကိုဟ်ပကိဏ္ဏကနာနာတ္ထအဘိဓာန်)

ရံင်စမ် ကၞေင် ကၟောန်ဟာ။ ( See whether the lashing is secure.)

ဟွံကဵုကၠေင်တောဝ် ကဵုမံင်ဒေါဝ်ဟတ်။ (လိက်အဝ်ရဖဳ)

ယွံကောကြုတ်ဏာ ဗှ်အာဒးဒွိင်၊ အိုတ်သဗ္ဗသွိင် ဗြဴကၟာဲဒွိင်ရ၊ ဟတ်တၞေင်ဆာဲ တၞာဲတိုင်န၊ လောန်လက်ဟတ်ရ သဗ္ဗရသၟီ။

(လိက်သၟီသိဝိ)

ကြိယာဂညိ တၟေင်ဝိသေသ၊ ကဝ်ဗမြိုက်ရ အမ္ဗရုက္ခော၊ နိသြဲဆုဂှ် ဒှ်ဒၟံင်အယော၊ ဟွံဒး တုတ်ကၠေင် လုံတ္ကံကြေင်ကၠာ။

(လိက်ဗောဓိသတ်စှ်)

ကၠတ်   +       ကၞတ်၊ကမၠတ်၊ကမၞတ်

ကၠာတ် +       ကၞာတ်၊ကဏာတ်၊ကနာတ်၊ကမၠာတ်၊ကမၞာတ်

        ကၞာတ်တ္ၜဴ၊ တၞာတ်တ္ၜဴ။

ကၠာန် = ကၞာန်၊ကဏာန်၊ကမၠာန်၊ကမၞာန်

ပဟိုတ်လောဘ ဒေါသမောဟာ၊ လောဘအဲကီု တုပ်ဗီုပမာ၊ ညံင်ရဴဍာ်သၠိုက် လက်ကၠိုက် ယုတ်မာ၊ ဍာ်သၠိုက်ယုတ်မတ် လောတ်ဒးကၠိအာ၊ မွဲသာ်သေင်ဟာ တုပ်ပမာဏ၊ ညံင်ထ္ၜိုတ် သာန် ညံင်ကဏာန်ယ၊ ဣဝွံတုပ်ကၠာ ပမာဒေါသ။

(လိက်လၟေတ်)

ကၠပ် = ကၞပ်၊ကဏပ်၊ကနပ်

     ကၠပ်စ ကၞပ်။

ကၠောဝ် = ကၞောဝ် = ကၞောဝ်၊ကဏောဝ်၊ကနောဝ်၊ကမၠောဝ်၊ကမၞောဝ်

ပိုဲ ကၞောဝ် ဍာ်မ္ဂးဂှ် မူဂှ် ဍေံ သ္ဇက်ကၠောဝ် ဍာ် နွံဂှ်ရော ဂးတုဲ ဟီုပ္တီ အ္စာဗမၞးကေ၀တ်ဂှ်ပၠန်ရ။ ကေ၀တ် မိင်တုဲ ဒှ်ရသာ်ဂှ် ပိုဲ ကၞောဝ် အှော် ကဵုဍေံပၠန်ရ။

(သ္ကေံဇာတ်မှုဟ်သဓ၊ ၁၁၂၃)

ဖဵုအဲ ဂွံကဵုလဝ် ဒါန်ပုင် ကုဂဍာ်ကမၞောဝ်ဝွံဂှ် စမှ်ဘ၀ ဒဒိုက်ကဏောဝ်ဗယဵုတဟင်ကၠင် ကၠောန်ပှ်လှ် လ္ပကဵုအဲ ဒးဒှ်ညိ။

(သၠပတ်မှာထေလဲ)

        ပၞာန်မန် ကၞောဝ်ကၠေံ ဇွောံမ ကုပၞာန်ဗၟာတံတုဲ ပၞာန်ဗၟာတံ ကၠောဝ်အာ ဇွောံမအိုတ်ရ။

ကၠဟ်   +       ကၞဟ်၊ကဏှ်၊ကနှ်

ပဟိုတ်ကဵုဗမၞးတံ နာဲပိုဲ မ္ဒးတိတ်ဒၟံင် ၀င်ဂပဝ်ရောင်၊ ဗှ်ေ ပၠေင် ကောန်နာဲပိုဲတုဲ လၟုဟ် ဗှ်ေ ကၠုင်ပၠန်ဟာ၊ သာ်ဝွံ ဇန်ဂမၠိုင် ဂးတုဲ ရပ်ကေတ် တိကလောံ လေံကနဟ်၊ စဍေင်ဗက်၊ ဒဗိုတ်ကၠဟ်၊ ဗမၞး ဖေက် ဘဲတုဲ ဒြေပ်ဒဴအာရ။

        (သ္ကေံဇာတ်ဝေသန္တဝ်၊ ဇုဇကပဝ်၊ ပဉ္စမ၀ဂ်)

သၟီယီုကြံကြ တုပ်လေံကၞဟ်၊ ယာံကၠဟ်ဏာသွံ ညိဟွံရုဲစှ်၊ ဒးကၞာင်ကၞာင်ကဝ် သၠဇဝ်ဍောင် ပြဟ်၊ ကဵုလေံတၞဟ် ယာံကၠဟ်စုတ်ဒး၊ ၜတ်ကြံင်ဂတောဲ ဒးတုဲအိုတ်သ္အး၊ ကၞာင်သၠဒကာတ် ဟွံညာတ်တၞး၊ ပိုဲသတ်လိုက်ဗာ တုပ်ပမာပျး၊ ဗီုသစ္ဆုအဴ တြုံဗြဴအဲညး။

(လိက်လၟေတ်၊ ဘာကွာန်ယိုက်၊ ၁၂၄၇)

မိဒးတၞဟ်ကီု ယီုကေတ်ဖျဴဏာ၊ တိုန်မံင်ဟာန်ကျဝ် သွဝ်တုဿိတာ၊ သီုကဵုသုခါ ပြာကတ် တဴတုန်။

(လိက်မိၝောံနန်)

ကၠေဟ် = ကၞေဟ်၊ကဏှ်ေ၊ကနှ်ေ

        (၁) ကၠေဟ်လၜက်။

ကၞေဟ်လက်ကြာပ်။

                 အံသဗဒ္ဓက = ယာတ်ကၞေဟ်၊ ယာတ်လၜက်ပၞး။

        (၂) ကၠေဟ်ပ္တိတ်။

                 ကၞေဟ်ဆု။

(စဳ)ခၠ = ခၞ၊ခဏ၊ခမၠ၊ခမၞ

     လလဳစဳပျး အကးခဏ။ ဗစဳခဏ။

ခၠင်               +                ခၞင်၊ခဏင်၊ခမၠင်၊ခမၞင်

(ဒၠဵု)ခၠံင်          +                ခၞံင်၊ခဏံင်၊ခနံင်၊ခမၠံင်၊ခမၞံင်

+                ခၠအ်              +                ခၞအ်၊ခဏအ်၊ခနအ်၊ခမၠအ်၊ခမၞအ်

+                ဂၠက်             ဂၞက်             ဂၞက်၊ဂဏက်၊ဂနက်၊ဂမၠက်၊ဂမၞက်

+                ဂၠုက်             +                ဂၞုက်၊(ရနုက်)၊ဂမၠုက်၊ဂမၞုက်

ဂၠံက်၊ဂၠေါ်        +                +                ဂၞံက်၊ဂၞေါ်၊ဂဏံက်၊ဂနံက်၊ဂမၠံက်၊ဂမၞံက်

+                ဂၠိုက်၊ဂၠဲါ        +                         ဂၞိုက်၊ဂၞဲါ၊ဂမၠိုက်၊ဂမၠာဲ၊ဂမၞိုက်၊ဂမၞာဲ

+                ဂၠေါင်(ဒၠေါင်)    +                ဂၞေါင်၊ဂနောင်၊ဂမၠောင်၊ဂမၞောင်

+                ဂၠတ်(ဇၠတ်)      ဂၞတ်             ဂၞတ်၊ဂနတ်၊ဂမၠတ်၊ဂမၞတ်

ဂၠဟ်    +       ဂၞဟ်၊ဂနဟ်၊ဂမၠဟ်၊ဂမၞဟ် (ဓနဟ်)

ယွံကျာ်ဂမျိုင် နာဲက္ဍိုင်ထာင်သွာ၊ မၞိဟ်သမၠီုကၠာ ပိုင်ခြာပလွဳ၊ ဒလောန်တောဝ်ဂှ် ပဓနဟ်ပ္ညဳ၊  တိဇၞော်ဂှ် ဍေံဂၠဟ်ပ္တုံၜဳ၊ တိသုန္ဓရဳ ဒတုံၜဳဟာ။

(လိက်နယသမုတ်ဒြဳ)

ဂၠေဟ်   = ဂၞေဟ်၊ဂနေဟ်၊ဂမၠေဟ်၊ဂမၞေဟ်

     ဖျုန်ဂၞေဟ်။

        ၚေက်ဂၞေဟ်။

စၠေဟ်   =       စၞေဟ်၊စမၠေဟ်၊စမၞေဟ်

        သ္ၚာစၞေဟ်။ ဥတ္တရာသင်္ဂ = ယာတ်စၞေဟ်ဇမၠိင်။

ဇၠတ်(ဂၠတ်) = ဇၞတ်၊ဇနတ်၊ဇမၠတ်၊ဇမၞတ်

     ရုပ်ဇၞတ်ဇာဒိသိုင်။ စၞတ်ရုပ်။

တၠာန်(လာန်) = တၞာန်၊တဏာန်၊တမၠာန်၊တမၞာန်

တၠီ(လီ) = တၞီ၊တဏီ၊တမၠီ၊တမၞီ

     မၞိဟ်တမၞီတမၠာန်။

တၠာဲ(တလာဲ) =  တၞာဲ၊တဏာဲ၊တမၠာဲ၊တမၞာဲ

တၠဟ်  (တလှ်) +       ထၞဟ်၊ထနှ်၊ထဏှ်၊ထမၠဟ်၊ထမၞဟ်

        ဗၞတ်မွဲထၞဟ် တလှ်တိတ်အာ။

ဒၠုက်(ဂၠုက်) = ဒၞုက်(ရနုက်)၊ဒမၠုက်၊ဒမၞုက်

ဒၠေါင်(ဂၠေါင်) = ဒၞေါင်၊ဒနောင်၊ဒမၠောင်၊ဒမၞောင်

*ဒၠဲါ = ဒၞဲါ၊ဒနာဲ၊ဒမၠာဲ၊ဒမၞာဲ

ပၠံက် =  ပၞံက်၊ပဏံက်၊ပနံက်၊ပမၠံက်၊ပမၞံက်

        ကုဉ္စိကာ = ပသဲကောန်ပၞံက်။

        ကုဉ္စိကောသက = ကၞပ်ကောန်ပၞံက်(ကောန်ကသအ်)။

        ကုဉ္စိကာဆန္ဒ = ထၟောင်ပၞံက်(ၝောံကသအ်)(သ္ၚိကသအ်)။

(ပြကိုဟ်ပကိဏ္ဏကနာနာတ္ထအဘိဓာန်)

ပၠေဲ      =       ပၞေဲ၊ပနေဲ၊ပမၠေဲ၊ပမၞေဲ

        ပိုဲဒှ်မၞိဟ်ဒုဟ် ညးက္ဍုဟ်ကြံကြ၊ ပိုဲမၞိဟ်ပနေဲ ညးပၠေဲပိုဲရ၊ မိကဵုကောန်မွဲ ဒဒိုက်ယဲသြ။

(လိက်သင်္ဂဒါ)

ဗၠင် = ဗၞင်၊ဗနင်၊ဗမၠင်၊ဗမၞင်

     ဇုက်ဗၞင်။

ဗၠေတ်   = ဗၞေတ်၊ဗနေတ်

ဗၠအ် = ဗၞအ်၊ဗနအ်၊ဗမၠအ်၊ဗမၞအ်

     ဂဏ္ဌိကပတ္တ = ဗဗေင်ဒွက်၊ ဗဗေင်တက်သၞာဲဗနအ်(ဗဗေင်ဗၠအ်လဝ်)။

(ပြကိုဟ်ပကိဏ္ဏကနာနာတ္ထအဘိဓာန်)

သၠိင် =  သၞိင်၊သမၠိင်၊သမၞိင်

ယွံကောန်ဗြဴသၟီ ဒှ်သမၞိင်စိုတ်၊ ပ္ဍဲစိုတ်ဒေံကွေံ သလှ်ေကောဝိုတ်၊ ဟွံစိုပ်နာဲတုန် ဂုန်အဲဒးချိုတ်၊ ပအောန်စိုတ်ညိ ရမိကြက်ဗိုတ်။

(လိက်ဗၠာဲဘာ)

သၠောင်          သၠောင်          +                သၞောင်၊သမၠောင်၊သမၞောင်

သၠာန်            +                +                သၞာန်၊သမၠာန်၊သမၞာန်