အခေါင်ဂကူမန် နူအလဵုအသဳဂမၠိုင်
အခေါင်ဂကူမန် နူအလဵုအသဳဂမၠိုင်ဟီုမ္ဂးဂှ် နူကဵု ဍုင်မန် မဒးဒုင်သီပၠံင်ကေတ် နကဵုဗၟာတုဲ အခေါင်အရာသွက်ဂကူမန်ဂှ် ဂကူမန်တအ် ဂစာန်ဗတိုက်ကၠုင် နကဵုနဲကဲနာနာသာ် နကဵုလွဟ်ကီု သီုကဵု နဲမအာတ်မိက်ကေတ် လတူခုင်ကီုရ။ အခေါင်ဂကူမန်ဟီုမ္ဂး ဒှ်အခေါင်တၟေင် မဆေင်ကဵု ပရေင်အရေဝ်၊ လိက်၊ ကေုာံ ဒေသဇကု ဇကုပကင်ရင်ကေတ်တ်တအ်ရ။ အခေါင်ပရေင်ပညာ နကဵုဘာသာမန်ဂှ် ပ္ဍဲဂကူမန် နွံၜါသွာင်၊ သွာင်လိက်ပရိယတ် ကေုာံ သွာင်လိက်ဘာတန်။ သွာင်လိက်ပရိယတ်ဂှ် ဗွဲတၟေင် ခမဳသင်မန် မဗတောန်ဒၟံင် ပ္ဍဲဘာပရိယတ္တိမန်ဂမၠိုင်၊ မပ္တံကဵု ဘာလကျာ်၊ ဘာသဳလတအ်တုဲ ဘာတန်ဂှ် ဒှ်ဘာပရေင်ပညာဓမ္မတာ မဗတောန် ပ္ဍဲဘာတန်ဂမၠိုင်ရ။
မန်အာတ် အခေါင်မန် ကိုပ်ကၠာအိုတ်[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]
နကဵု အင်္ဂလိက် အတိုင်မတုပ်လဝ်စိုတ် ကုဒပ်မဟာမိတ် (အမေရိကာန်) ပ္ဍဲလိက်ကသုက်အာတ်လာန်တိစ် ပၞာန်ဂၠးတိ အာစိုပ်ဒတုဲတုဲမ္ဂး နကဵုဗြိတိန် သ္ဒးကဵုဗၠးၜး ကုဍုင်ကဝ်လဝ်နဳဂမၠိုင်ရောင်တုဲ[၁] တၞဟ်နဂွံကဵု ဍုင်ဗၠးၜး ကုဍုင်ဗၟာဂှ် ညးဖျေဟ်လဝ်လၟေင်ဂၠံင် မကော်ဂး လိက်ကသုက်အံင်သာန်-အေတ်လဳ။[၂] အတိုင်လၟေင်ကမၠောန်ဂှ် တၞဟ်နမဂွံဓဇက်သၞောဝ်လဒက်ပ္တန်ဍုင်တုဲ ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၄၇ဂှ် ကၠောန်ဗဒှ် သဘင်မာဲပတန်ဍုင်ရ။ ပ္ဍဲသဘင်မာဲဂှ် နကဵုကောန်မန် ၜိုန်လုပ်ပြိုင်ကီုလေဝ် ဟွံကလိဂွံဇမၞး။ ဟိုတ်နူဂှ်တုဲ နကဵု နာဲဘလောန် (နာဲယှိုယ်ကျေန်) က္ဍိုက်က္ဍိုပ်တုဲ နာဲစံသူ၊ နာဲစိန်ထွန်းတအ် တိုန်အာလ္ဂုင် သွက်ဂွံအာတ်မိက် အခေါင်အရာတၟေင် သွက်ဂကူမန် သီုဖအိုတ် (၇) တင် အတိုင်ဗွဲသၟဝ်ဝွံရ။
- သဘင်သွဟ်လိက် ကလေင်ပထမ အလဵုအသဳ သွက်ခမဳသင်မန်တအ်ဂှ် ညံင်ဂွံကဵုအခေါင်သှ် နကဵုဘာသာမန်။
- သွက်ခမဳသင်မန်တအ်ဂှ် ညံင်ဂွံပံက်ကဵု ကမ္မတဳကလေင်ပထမမန်မွဲ။
- ကောန်ၚာ်မန် မနွံ ပ္ဍဲဒေသမန်ဂမၠိုင်ဂှ် စဵုကဵု တန်မူလ ညံင်ဂွံဗတောန်ကဵု နကဵုဘာသာမန်။
- ညံင်ဂွံပံက်ကဵု ဂကောံဗောတ်ပရေင်ပညာမန်။
- ပ္ဍဲကဵုဒေသမန်ဂှ် ညံင်ဂွံခကဵု ပေါင်မသၟိင် (သၞဴဒဴသၟိင်) ဂကူမန်။
- ညံင်ရဴဂကူတၞဟ် မနွံကဵု ဒပ်ပၞာန်တၞဟ်ခြာ ညးကဵုညးဂှ် ဒပ်ပၞာန်ဂကူမန်မွဲ ဗွဲတၞဟ်ခြာ ညံင်ကဵုဒက်ပ္တန်ကဵု။
- ကံင်သဳကေင်ကာဂကူမန် မနွံကဵု အခေါင်အဝဵုပေင်င်ဂှ် ညံင်ဂွံပံက်ကဵု။
ဆဂး နကဵုသၟိင်ဗၟာ ဆမွဲတင်ကီု ဟွံသၠးကဵု အခေါင်တအ် သွက်ဂကူမန်ရ။[၃] ဟိုတ်ဂှ်ရ စၞးဂှ် က္ဍိုပ်သကိုပ်မန်တအ် "အခေါင်ဇကု ဍေဟ်ဟွံကဵုဇကုမ္ဂး ဇကုဒးအာတ်ဍုင်!" ဂးတုဲ ဂလိုင်ပတိုန် အသိင်ပရေင်ချဳဓရာင် ပရေင်ဍုင်ကွာန်တုဲ နူဂှ် အာတ်မိက် ညံင်ဂွံကဵု တွဵုရးဍုင်မန် မနွံကဵု အဝဵုပေင်င်ရ။ ပ္ဍဲအခိင်ဂှ် ဗော်ပရေင်ဍုင်ကွာန်မန် နွံဒၟံင်ၜါ၊ ဗော်သွးမန်ကောန်ဍုင်အရင် (မွန်တိုင်းရင်းသားအစည်းအရုံး) မဒှ်ဗော် အစာနာဲဖဝ်ချိုဝ် မပၠတရဴ ကဵု ဗော်ဂဥုပ်သၠးပွးမန် (မွန်လွတ်လပ်ရေးအဖွဲ့ချုပ်) မဒှ်ဗော် နာဲဘလောန် (နာဲယှိုယ်ကျေန်) မပၠတရဴ။ ဗော်ၜါဂှ် ပံင်ပကောံတုဲ ဒက်ပ္တန် ဗော်ဂဥုပ်ကေင်ကာမန် (မွန်လူမျိုးရေးရာအဖွဲ့ချုပ်)။ နကဵု ဗော်ဂဥုပ်ကေင်ကာမန်ဂှ် ကၠောန် သဘင်ကောံဓရီုဇၞော်ဂကူမန် ပ္ဍဲကွာန်ဖအံက် (အခိင်ဂှ် ဖအံက် နွံသၟဝ် ပွိုင်ဍုင်မုဟ်ဍုင်) ပ္ဍဲဂိတုဨပြဳ ၂၃၊ ၁၉၄၈။ ကြဴနူဂှ်ညိ ဒက်ပ္တန် "ဒပ်စဵုဒၞာဂကူမန်"၊ ဟိုတ်နူဏအ်တုဲ နကဵုသၟိင်ဗၟာလေဝ် ကရေပ်ဂရတ်ကၠုင် နကဵုနဲနာနာသာ်တုဲ ၁၉၆၈ အဝ်ဂေတ် ၁၉ (သက္ကရာဇ်ဍုင် ၁၃၁၀ ဂိတုခ္ဍဲသဳပေင်)ဂှ် နကဵုဒပ်စဵုဒၞာဂကူမန် စချဳဓရာင် ပရေင်ပၠန်ဂတး နကဵုလွဟ်တုဲ လုပ်သီ ရုင်ဗၠာဲသၟိင်ဂမၠိုင်ရ။[၃] မပစၟတ်သမ္တီ ကုတ္ၚဲဂှ်တုဲ တ္ၚဲခ္ဍဲသဳပေင်ဂှ် ကောန်မန်တအ် စၟတ်သမ္တီလဝ် တ္ၚဲပၠန်ဂတးမန်။
အခေါင်ပရေင်ပညာ နကဵုဘာသာမန်[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]
လိက်ပရိယတ်[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]
သၞာံ ၁၉၅၂ ဂှ် နကဵု အလဵုအသဳဗၟာဖဆပလ ပစၟတ်သမ္တီ ကဵုအခေါင် ကုခမဳသင်မန်တအ် သွက်ဂွံသှ် လိက်ပရိယတ် နကဵုဘာသာမန် ပ္ဍဲသဘင်သွဟ်လိက်ကလေင်ပထမ (တန်မူလ၊ တန်ဍောတ်၊ တန်လဒေါဝ်၊ တန်ဇၞော်) ကီု သီုကဵု တန်ဓမ္မာစရိယ (တန်အစာလိက်)။[၃] စိုပ်သၞာံ ၁၉၆၂ ဂှ် ၜိုန်ရ ဍုင်စိုပ်အာ သၟဝ်တဲပကင်ရင်ပၞာန် နူဂှ် ဍုင်ဂှ် ပကင်ရင် နကဵုသၞောတ်မွဲဗော် နကဵုဗော် (မြန်မာ့ဆိုရှယ်လစ်စနစ်လမ်းစဥ်ပါတီ)[၄]ကီုလေဝ် အခေါင်သွက်ဂကူမန် လပါ်လိက်ပရိယတ် သွက်ဂွံသှ် နကဵု ဘာသာမန်ပေင်င်ဂှ် ဆက်နွံဒၟံင် အတိုင်ဂှ်ရ။ စိုပ်သၞာံ ၁၉၈၄ နကဵုဌာနပရေင်ပညာပရိယတ် သၠာဲ သၞောတ်လိက်ပရိယတ် ကလေင်ပထမ မထပ်စုတ် ဘာသာဗၟာ မွဲဘာသာဂှ် သွက်ခမဳသင်မန်တအ်လေဝ် ဘာသာဗၟာ မွဲဘာသာဂှ် သ္ဒးသှ် ဗီုဗၟာကီုရောင် ဖျေဟ်သ္ဂုတ်သွာတ်ရ။ နကဵုခမဳသင်မန် လပါ်ဂိုဏ်သုဓမ္မာ (ရာမညနိကာယ) မဒှ် သင်လပါ်ဂၠိုင် ပ္ဍဲဂကူမန်ဂှ် ဟွံဒုင်တဲ၊ စၞးဘာသာဗၟာဂှ် ဒးဒှ် ဘာသာမန်။ လုကဴ ဟွံကလိဂွံ ဗီုဏအ်မ္ဂး ဗဂပ်ဗဗေင် ဟွံလုပ်သှ်လိက် ပ္ဍဲအလဵုအသဳရ။[၃] စၞးဂှ် ဒက်ပ္တန် ဂကောံရာမညဓမ္မာစရိယ တုဲ ကၠောန်သဘင်သှ်လိက် နဲဇကုကဵုဇကုရ။ ဆဂး သင်ဂိုဏ် မဟာယျေန်၊ ကေုာံ ယှိုယ်ကျေန်မန် (ဗွဲမဂၠိုင်) တအ်ဂှ် ဒုင်တဲ သှ်နကဵုဘာသာဗၟာ မွဲဘာသာရ။
စိုပ်သၞာံ ၁၉၈၈ ကြဴနူ ပေါဲဗတိုက် ၈၈၈၈ တုဲ ပၞာန်ကလေင်သီအဝဵုဍုင်တုဲ ဒက်ပ္တန် ဂကောံဒက်ပ္တန်ညိင်ဝတ်ၜိုဟ်လဒမ်ဍုင် (နိုင်ငံတော်ငြိမ်ဝပ်ပိပြားမှုတည်ဆောက်ရေးအဖွဲ့ - နဝတ) ရ။[၅] ပ္ဍဲကဵု အလဵုအသဳပၞာန်ဏအ် သင်မန်တအ် ဆက်အာတ် ဂရင်ဗ္တီ ညံင်သင်မန်တအ် ဂွံကလိဂွံအခေါင်သှ်လိက်ပရိယတ် နကဵုဘာသာမန်ပေင်င်တုဲ ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၈၉ ဂှ်ရ နကဵုသၟိင်ပၞာန်နဝတ ကဵုအခေါင်သှ် နကဵုဘာသာမန်ပေင်င် ၜါတန်၊ တန်မူလ ကဵု တန်ဍောတ်။ နကဵုခမဳသင်မန်တအ် ဆက်အာတ်ဒၟံင်တုဲ စိုပ်သၞာံ ၁၉၉၄ ဂှ် တန်လဒေါဝ်ဂှ် ကလိဂွံအခေါင်သွဟ် နကဵုဘာသာမန်ပေင်င်၊ ခမဳသင်မန်တအ် ဆက်အာတ်ဒၟံင်တုဲ သၞာံ ၁၉၉၈ ဂှ် အလုံမွဲပရေင်ပညာပရိယတ် ကလေင်ပထမ သီုကဵု တန်ဇၞော်ဂှ် ကလိဂွံ အခေါင်သွဟ် နကဵုဘာသာမန်ပေင်င်ပၠန်ရ။ သွက်အခေါင် တန်ဇၞော်ဂှ် နကဵုဗော်ဍုင်မန်တၟိ ပ္ဍဲအခိင်မပညဳပညပ်ဒေါအ်ပွန်ပွောဟ်ကီု သီုကဵု ကြဴနူဂှ် ဗိုင်ဟီုဂရင်ဗ္တီလဝ်ကီုရ။[၃]
လိက်ဘာတန်[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]
သၞာံ ၁၉၅၂ နကဵု အလဵုအသဳဗၟာဖဆပလ ပစၟတ်သမ္တီ ကဵုအခေါင်ဗတောန်လိက် ဘာသာမန် ပ္ဍဲဘာတန် ပ္ဍဲကွာန်မန်ဂမၠိုင် နူတန်မူလ စဵုကဵု တန်ပဉ္စမ။ ပါဲနူဂှ်တုဲ ကမၠောန်ဇၞော်မောဝ်ပတိုန် ယေန်သၞာင်မန် မပ္တံကဵု အနုသုခုမမန်တအ်လေဝ် ဖန်ဇန်ကၠောန်ကၠုင် နွံကီုရ။[၃]
သၞာံ ၂၀၁၁ [၆]
နိဿဲ[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]
- ↑ Stone, Julius (June 1942). Peace Planning and the Atlantic Charter 14, 5–22။
- ↑ Aung San-Atlee Agreement, 27 January 1947
- ↑ ၃.၀ ၃.၁ ၃.၂ ၃.၃ ၃.၄ ၃.၅ သာ, နိုင်ပန်း (ဖေဖဝ်ဝါရဳ ၂၀၁၆). ရာမညနိကာယဂိုဏ်းသမိုင်း နှင့် မွန်သာသနာ, 83–87။
- ↑ Myint-U, Thant (2006). The River of Lost Footsteps—Histories of Burma. Farrar, Straus and Giroux. ISBN 978-0-374-16342-6။
- ↑ Pyithu Hluttaw Election Law. State Law and Order Restoration Council. iBiblio.org (31 May 1989).
- ↑ ယဥ်, နန်း (July 20, 2012). မွန်ပညာရေးအတွက် အစိုးရမှထောက်ပံ့မှုပေးမည်ဟု ပြော. Open. “မွန်စာပေကို ကျောင်းချိန်ပြင်ပ၌သာ သင်ကြားခွင့်ပေးပြီး ၎င်းအတွက် ပညာရေးထောက်ပံ့ကြေး ပေးဆောင် သွားမည်ဟု သမ္မတဦးသိန်းစိန်က တိုင်းရင်းသားညီနောင် ၆ပါတီနှင့် တွေ့ဆုံခဲ့စဉ် ပြောကြားခဲ့သည်။ သမ္မတနှင့် ဒီမိုကရေစီ မဟာမိတ် ၁၀ပါတီတို့ တွေ့ဆုံခဲ့ကြစဉ် တိုင်းရင်းသားစာပေသင်ကြားရေးကိစ္စနှင့် ပတ်သက်ပြီး ညီနောင် ၆ပါတီ ကိုယ်စား မွန်ဒေသလုံးဆိုင်ရာ ဒီမိုကရေစီပါတီ ဒုဥက္ကဌ ဒေါက်တာလှအောင်က တင်ပြခဲ့သည်ကို သမ္မတက ထိုကဲ့သို့ ပြောဆိုခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။ ဒေါက်တာလှအောင်၏ တင်ပြချက်ကို ရထားပို့ဆောင်ရေးဝန်ကြီးဌာန ပြည်ထောင်စုဝန်ကြီး ဦးအောင်မင်းက သမ္မတ၏ ခွင့်ပြုချက်ဖြင့် “မွန်တွေ စာပေသင်ကြားရေးနဲ့ပတ်သက်ပြီး တင်ပြမယ်ဆိုတာ ကျနော်တို့ သိပြီးသားပါ။ မွန်စာပေကို ကျောင်းချိန်ပြင်ပမှာ သင်ကြားဖို့ လည်း ကျနော်တို့ သဘောတူထားပြီးသား။ စာပေသင်ကြားဖို့အတွက်ကိုလည်း အစိုးရကနေ တနှစ်ကို ဒေါ်လာတစ်သန်း ထောက်ပံ့သွား မယ်”ဟု ပြောခဲ့သည်။ အစိုးရ၏ ကျောင်းချိန်ပြင်ပ စာပေသင်ကြားရေးသည် လက်တွေ့တွင် အကောင်အထည်ဖော်ရန် မလွယ်ကူကြောင်း ၎င်းသည် တိုင်းရင်း သားတို့၏ တောင်းဆိုမှုများကို လုံးဝ ဂရုမစိုက်သည့်သဘော သက်ရောက်ကြောင်း အမျိုးသားလွှတ်တော် ကိုယ်စားလှယ် ဒေါက်တာ ဗညားအောင်မိုးက ပြောသည်။ “တကယ်တော့ ကျောင်းချိန်ပြင်ပ စာပေသင်ကြားတဲ့ကိစ္စက နည်းလမ်းသိပ်မကျဘူး။ လွှတ်တော်မှာ ကျနော်တို့တင်တာက တိုင်းရင်းသား အားလုံး ပြည်နယ်အားလုံးသူတို့ရဲ့ ကိုယ်ပိုင်ပညာရေးစနစ်နဲ့ မွန်ဆို မွန်ပညာရေးဌာန၊ ကရင်ဆို ကရင်ပညာရေးဌာန သူ့ပြည်နယ်နဲ့ သူ့စာ ပေနဲ့ဖြစ်ဖို့ တင်တာ။ အဲဒါကို လူမျိုးပေါင်း ၁၃၅ကျော်တယ်။ လုပ်လို့မရဘူးဆိုပြီး ပညာရေးဝန်ကြီးက ပြောတယ်။ တိုင်းရင်းသားစာပေတွေ ဘာသာစကားတွေ မပျောက်သွားအောင် တင်ပြတယ်။ ဘယ်တိုင်းရင်းသားမှာ ဘာသာဘယ်နှစ်ခုရှိတယ်ဆိုပြီးတော့ ငြင်းတယ်”ဟု ဒေါက်တာဗညားအောင်မိုးက ပြောသည်။ အစိုးရစာသင်ကျောင်းတွင် တိုင်းရင်းသားစာပေ သင်ကြားခွင့်ရရှိရန်အတွက် ပထမအကြိမ် အမျိုးသားလွှတ်တော် ပထမ ပုံမှန် အစည်းအ ဝေးတွင် ဒေါက်တာဗညားအောင်မိုးက တင်ပြခဲ့သော်လည်း လွှတ်တော်က ၎င်းအဆိုကို ငြင်းဆိုခဲ့သည်။ သို့သော် တိုင်းရင်းသားစာပေကို ကျောင်းချိန်အတွင်း သင်ကြားခွင့်ရရှိရန် ဆက်လက် တောင်းဆိုသွားမည်ဟုလည်း ၎င်းက ပြောသည်။ ယခင် မွန်ပြည်သစ်ပါတီနှင့် အစိုးရငြိမ်းချမ်းရေးဖော်ဆောင်မှု ကိုယ်စားလှယ် ဦးအောင်မင်းတို့ တွေ့ဆုံခဲ့ကြစဉ်က မွန်ပညာရေးဖွံ့ဖြိုးတိုး တက်ရေးအတွက် မွန်ပြည်သစ်ပါတီက တောင်းဆိုခဲ့သည့်အပေါ် ယခုကဲ့သို့ မွန်ပညာရေးကို ထောက်ပံ့ပေးခြင်းဖြစ်ကြောင်း ရခိုင်အမျိုး သားတိုးတက်ရေးပါတီ အတွင်းရေးမှူး ဦးဦးလှစောက ပြောသည်။ ထိုနည်းတူ သျှမ်းစာပေကို ကျောင်းချိန်အတွင်း သင်ကြားခွင့်ရနိုင်ရန်နှင့် သျှမ်းစာပေအနေနှင့် သင်ရိုးညွှန်းတမ်းတခုတည်းဖြစ်အောင် သျှမ်းစာပေနှင့် ယဉ်ကျေးမှုကော်မတီတို့က ကြိုးပမ်းလျှက်ရှိသည်။ ပြီးခဲ့သည့် မေလကလည်း တိုင်းရင်းသားစာပေ သင်ကြားရေးနှင့် ပတ်သက်ပြီး အခြေခံပညာမူလတန်းအဆင့်တွင် တိုင်းရင်းသားစာပေကို ကျောင်းချိန်ပြင်ပတွင် သင်ကြားခွင့်ပြုမည်ကို ပညာရေးဌာန ပြည်ထောင်စုဝန်ကြီး ဒေါက်တာမြအေးက တိုင်းရင်းသားဘာသာ သင်ကြား ရေး အစည်းအဝေးတရပ်တွင် ပြောဆိုခဲ့သည်။”