ဣန္ဒက၊ ကျာ်ဇၞော်အ္စာ ဘာရုင်ဒါန်
| ကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠ ဘဒ္ဒန္တ ဣန္ဒက မဟာထေရ် | |
|---|---|
 ဗီုရုပ် ကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠ ဘဒ္ဒန္တဣန္ဒက မဟာထေရ် | |
| သၠးဂၠံဂဝ် |
မာံအေန်ဂါ မာတ် ၂၆၊ ၁၉၂၄ ကွာန်လၟိုင် |
| စုတိ |
ဒဳဇြေမ်ဗါ ၁၇၊ ၂၀၁၀ (အာယုက် ၈၆) ဍုင်လၟိုင် |
| ဟိုတ်မစုတိ | အာယုက်ဇၞော် |
| ဂကူ | ဂကူမန် |
| မဒယှ်တဴ | နွံပိုန်ဘာ ရုင်ဒါန် ဍုင်လၟိုင် |
| အံက် | နာဲအိုင်လောန် မိသိင်ယှေန် |
ကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠ ဘဒ္ဒန္တဣန္ဒမဟာထေရ်ဝွံ "ကုသဵုကံပၠန်၊ ဖန်ဗဒှ်ကၠုင်၊ ဍုင်မၞိဟ်လောက" သက္ကရာဇ် ပ္ညုင်ကၠုင်စိုပ် ၁၂၈၅ သၞာံ၊ ဂိတုဖဝ်ရဂိုန် (၄) စွေက်၊ တ္ၚဲအဒိုတ်၊ အခိင်နူဂယး (၈) နာဍဳကဵု (၃၀) ဗဳဇနာဂှ် နူကဵုဂၠံသြိုဟ် နာဲအိုင်လောန်+ မိသိင်ယှေန်တံ သွက်ဂွံမၠာ်ရံင် ဒၟံင်လောကတုဲ သၠးဂဝ်ဂၞဴ တိတ်ကၠုင်နူဂၠံတိုက် ဂဝ်ဂၞဴမိတုဲ သ္ပပြာကတ်မုက္ခဝါကုမိမၜါရ။ ညးဝွံ ပၞောဝ်ကဵုကောန်မွဲမိ (၅) တၠဂှ် တန်ဒှ်ကောန်ရတ်မပြဲမွဲရောင်။ မိမၜါခုတ်လဝ်ကဵု ယၟုညးဂှ် "မာံအေန်ဂါ" မဒှ်ရောင်။
မာံအေန်ဂါ မဒှ်အလံင်ကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠဝွံ ပ္ဍဲကဵုကောဇာသက္ကရာဇ် ၁၂၉၂ သၞာံ ဒးပယျာံပြဲ အာစိုပ်အဝယ်ထပှ်သၞာံဂှ် မိကဵုမၜါ သွက်ရကောန်ဇကု မတ်ဂွံယးတၟးအာ လ္တူဂၠးလောကမာန်တုဲ ပ္ဍဲဇရေင်တမ်ဇိုင် ကျာ်ဇၞော်အ္စာ ကေတု (ဂျာမနဳ) ဘာကျာ်၊ ကွာန်လၟိုင်ဂှ် ပအပ်ကဵုကတ်ဗ္တောန်ကွတ်ပညာရောင်။ မာံအေန်ဂါဝွံလေဝ် ဍိုက်ပေင် တင်္ခဏုပ္ပတ္တိညာဏ် ပဋိဘာနညာဏ် လေပ်တီပြဟ်၊ လေပ်ကၠိုဟ်ပြဟ်ကေတ်မာန်တုဲ၊ ပ္ဍဲပွိုင်မွဲသၞာံဟေင် သ္ဇိုင်လိက် ဂတဵုဇၞော်ကီု၊ ဂါထာလ္ၚောဝ်ကျာ်ကီု ပ္ဍေန်ပ္ဍဟ်သှ်ဇျာဲ ပ္တိုန်ကဵုပါင်စိုတ်မာန်ရ။ ဆက်ဂတဂှ်ပၠန် ပြကိုဟ်ပါဠိပရိုတ်ဇၞော် (၁၂) ခန်၊ ပြကိုဟ် လောကသိဒ္ဓိတံလေဝ် ဗွဲမလောဲသွာ ပ္တိုန်လဝ်ပါင်စိုတ် ဝါစုတ္တမာန် နူဘဝကောန်ကွးဘာတံရောင်။
မာံအေန်ဂါ အလံင်ကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠဝွံ "နူဘဝခရှ်ယုတ်၊ သၟိက်ထ္ၜုတ်သၠုင်ပ္တိုန်၊ ဒတန်သာကျဝင်" မိမၜါပၠန် သၟိက်မိက်ဂွံကဵုကောန် တိတ်ဗၠးအာ နူဘဝဍိက်လောကမာန် ညိဂးတုဲ ဒုင်သ္ဇိုင်ပစ္စယ်ပန် သက္ကရာဇ်ပၠန် (၁၃၀၄) သၞာံ၊ ပယျာံခိုဟ်ပြဲ၊ အာစိုပ်အဝယ် (၁၉) သၞာံဂှ် ဂိုင်ကေတ်ဒဒှ်သာမဏီ ဇရေင်ကျာ်ဇၞော်အ္စာ ဘဒ္ဒန္တသောမ ဘာရုင်ဒါန်၊ ကွာန်လၟိုင်ရ။ က္တဵုဒှ်သာမဏဳတုဲ ဒ္ဂေတ်ဝတ်သာမဏဳကီု၊ သိက္ခာပိုဒ်သာမဏဳကီု မင်မွဲဒ္ဂေတ်လ္ၚတ်အာဍိုက်က်ပေင်င်ရောင်။
ဘဝသာမဏဳဂှ်၊နွံရှ်သဳလအောန်၊ ဘဝခမဳပ္ညုင်၊ ဒ္ဂေတ်သဳလသၠုင်[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]
နူဘဝသာမဏဳဂှ် တတ်ကၠောံတိုန်အာ စိုပ်အခါပြဲ ပ္ဍဲသက္ကရာဇ် (၁၃၀၅) သၞာံ၊ ဂံါတိုန်ၜါစှော်၊ ဂိတုဒ္ဂိုန်အခိင်ဗြဲ (၈) မံက်၊ တ္ၚဲသိုက်ဂှ် မိကဵုမၜါ ဒုင်ဒကာပစ္စယ်ပန်တုဲ ဂိုင်ကေတ်အ္စာဥပ္ပဇ္ဇျာယ် ကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠ ကွာန်ၝောံဟမုတုဲ၊ ပ္ဍဲခဏ္ဍသီ ဇရေင် "ကေလာသ" ကွာန်လၟိုင်ဂှ် အာစိုပ်ဘဝကောန်ကျာ်သာကျဝင် ဒဒှ်ခမဳမသၠုင်မပြဲတုဲ ဒုင်ဂိုင်ကေတ်ယၟု "နာဲဣန္ဒက" ရ။ ဒှ်ခမဳတုဲ ခြာဟွံလအ်
"သွက်ဂွံစဳကၠးမာန် ဂွံနွံလျးညာဏ်"[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]
ပ္ဍဲသာသနာကျာ်တုဲ ပြာပ်တိုန်တိုက်ပရိယတ် လေပ်ကတ်ဗ္တောန်ပရိယတ္တိ ပ္ဍဲတိုက်ပရိယတ္တိ ဘာဇၞော်၊ ကွာန်တၟံကၞေင်ရ။ နိဿဲဗ္ဒဗဒါဲကဵု တၠဂုဏ်အ္စာ ဘဒ္ဒန္တဝိသုဒ္ဓါစာရတုဲ ကတ်လ္ၚတ် ပ္တိုန်ကၠုင်ပါင်စိုတ် ပညာပရိယတ် ဆေင်စပ်ကဵု လောကုတ္တဵု မပ္တံကဵုသုတ်စဉ် သဒ္ဒါ သင်္ဂဟ ဝိနယ် အဋ္ဌကထာ ဋဳကာဂၠိုင်ဂၠင်တံရောင်။
"တီကေတ်ဟွံမာန်ဟေင် ပရေင်ကံကုသဵု"[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]
ဃောမပတိတ်ဒၟံင်ဇြဟတ် ကဵုပရိယတ္တိ ပ္ဍဲတိုက်ပရိယတ္တိဘာဇၞော် ကွာန်တၟအ်ကၞေင်ဂှ်ဟေင် ကျာ်ဇၞော်အ္စာ ဥပ္ပဇ္ဇျာယ် ဘဒ္ဒန္တသောမ မၞုံပိုန်ဘာရုင်ဒါန်ဂှ် ဟိုတ်နူပရေင်ထတ်ယုတ် ဍိုန်လျဒၟံင်တုဲ၊ ဒးကလေင်စဴလွဳပရာအ္စာ ပ္ဍဲဘာရုင်ဒါန် ကွာန်လၟိုင် ဇကုဇကုပၠန်ရ။ တၠဂုဏ်အ္စာဣန္ဒက မဒှ်အလံင်ကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠ ဘဒ္ဒန္တဣန္ဒကမဟာထေရ်ဂှ် ၜိုန်ရလွဳပရာပ္တိတ်ဒၟံင် ဇြဟတ်ကီုလေဝ် "သဗ္ဗေ န မုစ္စန္တိ မစ္စုနော" သတ္တံဍာံမ္ဂး သၟိင်မရဏ ဟွံဗၠးနူသ္ကေံတဲဟေင်ရ။ ရန်ကဵုဒေသနာဝွံတုဲ ကျာ်ဇၞော်အ္စာမဟာထေရ ဘဒ္ဒန္တသောမဝွံလေဝ် ပ္ဍဲသက္ကရာဇ် (၁၃၁၂) သၞာံ၊ ပယျာံဂိတုခ္ဍဲသဳ (၁၂) မံက် အခိင်နူဂယး (၈) နာဍဳ ကဵု (၃၀) ဗဳဇနာဂှ် တၞးကှ်သၠာဲတၟိ ကလိလောန်စဴအာသွဝ်ရ။
"ပိုန်ကုသဵုဍာံ ပယျာံဟွံရုဲ ဍေံဇိုန်ကဵုဖဵု"[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]
သက္ကရာဇ်အဴ ဒှ်တဴ (၁၃၁၂) သၞာံ၊ ဂိတုခ္ဍဲသဳ (၆) စွေက် ပ္ညဳ ဂကောံဂိုဏ်တံကီု၊ သီုဂကောံဒါယကာဘာ၊ ဒါယိကာဗျဉ်တံကီု တုပ်စိုတ်အိုဟ်တၟိုဟ်ဒုင်သာဓုကာ အပ်ပြာပ်ဒဒှ်နွံပိုန် ပ္ဍဲဘာရုင်ဒါန် သွက်ဂွံဆက်မင်မွဲ ဒၠောံဗ္တောန်အာ ခမဳ၊ သာမဏဳတံကီု၊ သီုဒါယကာတံကီု၊ သွက်ဂွံမင်မွဲအာ သာသနာကျာ်ကီုရောင်၊ ကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠဝွံ ဍိုက်ပေင်ကဵုဝတ် အ္စာမသုန်သာ်ရ။
- ဗ္တောန်ကဵုကွတ်
- နွံဝတ်ဒၠောံဗ္တောန်
- ကွတ်ဖအိုတ်ကဵုဆာဲ
- အန္တရာယ်ဆေဝ်ဒဝ်
- ဂပ်ဝ်ဇိုန်ဏှင် - မသုန်တင်ဝတ်အ္စာရောင်။
လ္တူခမဳ၊ သာမဏဳတအ်ကီု လ္တူဒါယကာတအ်ဂမၠိုင်ကီု နကဵုဒ္ဂေတ်ဝတ်အ္စာမသုန်သာ် ဍိုက်က်ပေင်င်တအ် မင်မွဲကၠုင်ဍိုက်က်ပေင်င်ရ။
ပပ္တံနူသက္ကရာဇ် (၁၃၁၂) သၞာံ၊ မကလိဂွံလဝ်ဝှ် (၈) ဝှ်တေံတုဲ ကိစ္စကေင်ကာ စပ်ကဵုဘာရုင်ဒါန် ဂရုဘဏ် လဟုဘဏ် အလုံအိုဿီုကီု၊ ကိစ္စဇၞော်သၟတ် စပ်ကဵုခမဳသာမဏဳကောန်ကွးဘာ ဒါယကာဘာ ဒါယိကာဗျဉ် အလုံအိုဿီု ဒၠောံဗ္တောန်စၞောန်ထ္ၜးမင်မွဲကၠုင် ဟွံမွဲကဵုပြဒ္ဒညာ ၜိုဟ်သြိုဟ်လောံလောဲ ဟွံမွဲအန္တရာယ် နူတေံနူဏံရ။
ကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠဝွံ ပဟိုတ်နူဍိုက်ပေင်တဴ ကေုာံ ဂုဏ်တံဂှ်တုဲ ပ္ဍဲသက္ကရာဇ် (၁၃၃၇) သၞာံ၊ ပယျာံအခါခိုဟ်ပြဲ ဂှ် နူဂကောံဂိုဏ်ဂမၠိုင် ယိုက်ထ္ၜင်ပတိုန် နဒဒှ်အ္စာတၠဂအုပ်ဂိုဏ် ဒူရာ သ္ကုတ်ရေဝ်သၟဝ်ကျာရ။ အခိင်ဂှ် ကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠ ကလိဂွံအာယုက် (၅၇) ဝှ် (၃၇) ဝှ်မဒှ်ရ။ ဒှ်ဂအုပ်ဂိုဏ်တုဲပၠန်လေဝ် လ္တူဂကောံဂိုဏ်ဇကုဇကု ညံင်ဟွံမွဲကဵုအန္တရာယ် ညံင်ဂွံညဳသၟဟ် ညံင်ကောန်မွဲမိအရင်မာန် ဂ္စာန်မင်မွဲကၠုင် လုကဴပွိုင် ၂၇ သၞာံ အယာံမာတ်ပြဒ္ဒညာ မွဲတၟာချောဲကီုလေဝ် ဟွံကဵုက္တဵုဒှ်ကၠုင် လ္တူဂကောံဂိုဏ်တုဲ သီုမၞုံကဵုသြဇာ မဍိုက်ပေင်ဗျာပ်တြးအာလ္တူဂကောံဂိုဏ်တံမာန် ဂ္စာန်ပ္တိတ်ဓရ်လွဳတုဲ လုကဴပွိုင် ၂၇ သၞာံ ၜိုဟ်ဟ်သြိုဟ်ဟ်ရ။
"တီကေတ်ဟွံမာန်ဟေင် ပရေင်ကံကုသဵု"[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]
ဃောမပတိတ်ဒၟံင်ဇြဟတ် ကဵုပရိယတ္တိ ပ္ဍဲတိုက်ပရိယတ္တိဘာဇၞော် ကွာန်တၟအ်ကၞေင်ဂှ်ဟေင် ကျာ်ဇၞော်အ္စာ ဥပ္ပဇ္ဇျာယ် ဘဒ္ဒန္တသောမ မၞုံပိုန်ဘာရုင်ဒါန်ဂှ် ဟိုတ်နူပရေင်ထတ်ယုတ် ဍိုန်လျဒၟံင်တုဲ၊ ဒးကလေင်စဴလွဳပရာအ္စာ ပ္ဍဲဘာရုင်ဒါန် ကွာန်လၟိုင် ဇကုဇကုပၠန်ရ။ တၠဂုဏ်အ္စာဣန္ဒက မဒှ်အလံင်ကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠ ဘဒ္ဒန္တဣန္ဒကမဟာထေရ်ဂှ် ၜိုန်ရလွဳပရာပ္တိတ်ဒၟံင် ဇြဟတ်ကီုလေဝ် "သဗ္ဗေ န မုစ္စန္တိ မစ္စုနော" သတ္တံဍာံမ္ဂး သၟိင်မရဏ ဟွံဗၠးနူသ္ကေံတဲဟေင်ရ။ ရန်ကဵုဒေသနာဝွံတုဲ ကျာ်ဇၞော်အ္စာမဟာထေရ ဘဒ္ဒန္တသောမဝွံလေဝ် ပ္ဍဲသက္ကရာဇ် (၁၃၁၂) သၞာံ၊ ပယျာံဂိတုခ္ဍဲသဳ (၁၂) မံက် အခိင်နူဂယး (၈) နာဍဳ ကဵု (၃၀) ဗဳဇနာဂှ် တၞးကှ်သၠာဲတၟိ ကလိလောန်စဴအာသွဝ်ရ။
နိဿဲ[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]
၁၃၇၃ သၞာံ၊ လိက်ကၞပ်စၟတ်သမ္တီ သဘင်ဖျဴသွဝ်အန္တိမအဂ္ဂိဇျာပန ကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠ ဘဒ္ဒန္တဣန္ဒကမဟာထေရ်။ ရာမညနိကာယတိုက်ပရိယတ္တိမန် ဘာရုင်ဒါန်၊ ဍုင်လၟိုင်