COVID-19 ခဝ်ရဝ်ဏာဝါယ်ရာသ်
မ္ၚဵုသီုညးဖ္အိုတ်ရအဴကောန်ဂကူမန်တံ၊ ပရောယဲ COVID-19 စၟယဲ(ခဝ်ရဝ်ဏာဝါယ်ရာသ်)ဏံဝွံ တ္ၚဲဏံလေဝ်စိုပ်အာက္ဆံၚ်ဂၠးတိမွဲယျတုဲ ဇၟာပ်ဇၟာပ်ဍုၚ်လေဝ်ဖေက်ဂၟံက်လကိုတ်တဴအိုတ်ရ၊ အလုံဂၠးတိမၞိဟ်ဒးချိုတ်အာနကဵုယဲဏံဂှ်လေဝ်ဂၠိုၚ်ကဵုလၟိဟ်မၞိဟ်ရ၊ သွက်မၞိဟ်ကၠောံလုပ်ဒှ်အာယဲဏံဂှ်လေဝ်ဂၠိုၚ်ကဵုဂၞန်သၚ်္ချာတုဲ ဗီုညးကဵုညးစဵုဒၞာမၚ်မွဲအိုတ်ရ၊ ပရိုၚ်တ္ၚဲဏံလပါ်ဍုၚ်မန်ဗၟာပိုဲတေံယဲဏံဟွံအာစိုပ်ကၠောံဏီတုဲ ဇၟာပ်ပိုဲကောန်ဂကူမန်တံလေဝ်လ္ပသာသ္ပအ်အိုတ်ညိ၊ မၞိဟ်ဂွံဒှ်ယဲဏံဟွံမွယ်ဟီုဂှ် ဟိုတ်ဍေံနွံနာနာသာ်တုဲ ပိုဲတံသီုညးဖ္အိုတ်လေဝ်ထေက်ကဵုဒးချပ်မာန်ရ၊ ဟိုတ်နူကဵုကပေါတ်သွက်သ္ဂောံစၟတ်စၟယဲဝါယ်ရာယ်COVID-19ဏံဟွံမွယ်နွံအောန်လုပ်ဟွံစိုပ်ပ္ဍဲဘဝကောန်ဂကူမန်ပိုဲတံတုဲတှ်ေ ရုပ်ရဴယဲဏံလေဝ်ဂၠာဲဟွံဆဵုဟီုစသာ်ဂှ်ရ၊ ဗီုလဵုဒှ်ဒှ်ရ ယဝ်ရဟွံမွယ်တှ်ေဒှ်ဖဵုခိုဟ်သွက်ကောန်ဂကူမန်ပိုဲတံရ။
စၟယဲခဝ်ရဝ်ဏာဝါယ်ရာသ်COVID-19ဏံဂှ် ဒှ်စၟအာကဵုဓါတ်တုဲကၠောံစညးမွဲကေုာံညးမွဲလောဲသွာကွေံကွေံရ၊ နကဵုကျာယီုလုပ်ယီုတိတ်လေဝ်ကၠောံစိုပ်ပ္ဍဲညးမွဲတံလောဲလောဲရ၊ ယဝ်ရဆက်ဆောံကၠောံခ္ဍလဝ်ကဵုညးဒှ်မံၚ်ယဲဏံဏောၚ်တှ်ေလေဝ် ပွမလုက်စုက်တက်ကျာဟီုဂးညးသ္ကံဂှ်ကီု၊ ပွစစၞမွဲစွံဂှ်ကီု ဒၞာဲညးယဲတံရပ်လဝ်အရာလဵုမွဲဒၞာဲတုဲ ယဝ်ပိုဲဏံအာထပ်ရပ်စုတ်ဒၞာဲဂှ်ပၠန်တှ်ေလေဝ် စၟယဲဏံကၠောံအာပ္ဍဲပိုဲဏံမာန်လောဲလောဲပၠန်ရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရဏောၚ်ဟီုတှ်ေ ဒှ်ယဲကၠောံစလောဲမွဲတုဲ ထေက်ကဵုပိုဲကောန်ဂကူမန်တံဒးစွံသတိဒးဖေက်ဂၟံက်အိုတ်တုဲ ဒးနွံကဵုနဲကဲစေဒၞာနာနာသာ်မာန်ရ၊ ဒၞာဲမၞိဟ်ဂၠိုၚ်ဂၠိုၚ် မပ္တံကဵုပေါဲသ္ဘၚ်ဒၞာဲမိပ်မိပ်မၞိဟ်ဂၠိုၚ်ဂၠိုၚ်တံဂှ်လေဝ်လ္ပတ္ၚအ်အာအိုတ်ညိ၊ ယဝ်ရမၞိဟ်နွံဂၠိုၚ်က္ဍၚ်ဏောၚ်တှ်ေ သွက်ပိုဲဂွံကၠောံအာယဲဏံဂှ်ဒှ်ဂၠိုၚ်တုဲ ထေက်ကဵုပိုဲတံဒးပါဲထောံကၠာအိုတ်ညိအဴ၊ ယဝ်ရဒးအာကိစ္စဗၟိက်ဏောၚ်တှ်ေလေဝ် ယာတ်ကၟာတ်ပါၚ်တံ ဂဥုဲကြာတ်တဲကှ်ကှ်လေဝ်ဒးစုတ်ဏာပ္ဍဲထိုက်ကၟာ်ပိုဲထေက်ရ၊ စၟယဲဏံဂှ် နွံပေၚ်ပြးမံၚ်ဇၟာပ်ဇၟာပ်ဒၞာဲတုဲ ဒၞာဲမၞိဟ်နွံဂၠိုၚ်ဂှ်ဟေၚ်ရဒှ်စွံသတိဂၠိုၚ်ညိ၊ စၟယဲဏံဂှ်တှ်ေ အာယုက်ဍေံနွံၜိုတ်ဆ(၃)တ္ၚဲတုဲ စၟဏံဒးချိုတ်အာမာန်ရ၊ ယဝ်ဍေံနွံမံၚ်ပ္ဍဲဒၞာဲဂံက်ဂံက်ဟွံဒးလျးတ္ၚဲဏောၚ်မ္ဂးတှ်ေ နူကဵုပိတ္ၚဲစဵုကဵုစိုပ်(၇)တ္ၚဲလေဝ်အာယုက်ဍေံနွံရ၊ အကြာဏံဂှ်ဟေၚ်ရ ယဝ်ပိုဲကောန်ဂကူတံအာလုက်စုက်ဒးဏောၚ်တှ်ေ ပါကၠုၚ်ပ္ဍဲပိုဲတုဲ ဂွံကၠုၚ်ယဲခဝ်ရဝ်ဏာဝါယ်ရာသ်COVID-19ဏံမာန်လောဲလောဲရ။
ပြဟ်ပြဟ်ဏံဂှ်တှ်ေ ဂဥုဲသွက်ယဲဏံဂှ်လွဳဂွံဗၠးအးဂှ်ဟွံမွယ်ဏီတုဲ နွံဆဂဥုဲစဵုဒၞာမၚ်မွဲလွဳထိၚ်ဒဝ်အာနွံရ၊ ယဝ်ရဒှ်ပ္ဍဲဘဝကောန်ဂကူမန်ပိုဲဏောၚ်တှ်ေ အရာနာနာတံဂှ်ဒှ်ကၠုၚ်ပြသၞာမွဲတုဲ ဒးမၚ်ချိုတ်လေဝ်ဟွံစဂွံအိုတ်ရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရတှ်ေ ကၠာဍေံဟွံဂွံကၠုၚ်လုပ်စိုပ်ပ္ဍဲပိုဲကောန်ဂကူတံဏီဂှ် ထေက်ကဵုပိုဲဒးနွံနဲကဲစဵုဒၞာဂှ်တှ်ေ ပေဲါသဘၚ်တံဂှ် ဒိုအ်ဇူထောံမွဲချိန်ခဏတှ်ေလေဝ်ဟွံချိုတ်အာပုဟ်၊ ယဝ်ဒှ်ယဲဏံတှ်ေမ္ဂး ဒးချိုတ်ပေၚ်ပေၚ်ဂှ်လေဝ်ဒးလေပ်လဝ်ပ္ဍဲက္ဍဟ်အိုတ်ညိ၊ နဲကဲစဵုဒၞာနာနာပ္ဍဲဘဝလၟေၚ်လၟေၚ်တ္ၚဲပိုဲကောန်ဂကူတံဂှ်လေဝ်ဒးနွံကီုတုဲ ယဲဏံဂှ်ဒှ်စၟယဲကၠောံစလောဲမွဲဂှ် ဒးစွံလဝ်လၟေၚ်မွဲပ္ဍဲဘဝပိုဲကောန်ဂကူတံအိုတ်ညိ ။
ဇၟာပ်မၞိဟ်ဒှ်COVID-19ဏံတှ်ေဒးချိုတ်အာဖ္အိုတ်လေဝ်ဟွံသေၚ်ရ၊ သွက်မၞိဟ်အာယုက်ဇၞော်(၅၀−၆၀)လပါ်လ္တူတံဂှ် ဇီုကပိုက်ဂၠိုၚ်တုဲ ချိုတ်စလေပ်ဒှ်မာန်ရ၊ ဟိုတ်နူကဵုမၞိဟ်အာယုက်ဇၞော်အာကီု ပရေၚ်ထက်ယုက်ဟွံမွယ်ကီုတုဲ ဓါတ်နွံဒၟံၚ်ပ္ဍဲခန္ဓညးတံဂှ်လေဝ် လီုလာ်ကၠုၚ်အိုတ်တုဲ စၟယဲခဝ်ရဝ်ဏာဝါယ်ရာတ်သ်ဏံဂှ် ကဵုဖဵုသွက်ညးတံပြဟ်ကီုရ၊ လပါ်ညးသၟတ်ကောန်ၚာ်မၞိဟ်အဃောအဝဲတံဂှ်တှ်ေ ပရေၚ်ထတ်ယုက်လေဝ်ခိုဟ် ဓါတ်ပ္ဍဲခန္ဓအရာနာနာသွက်သ္ဂောံစဵုဒၞာယဲလုပ်ကၠုၚ်နူမ္ၚးတံဂှ်လေဝ် နွံခိုဟ်တုဲ စဵုဒၞာဲစၟယဲခဝ်ရဝ်ဏာဏံမာန်ကီုရ၊ ဗီုလဵုလေဝ်ခိုဟ်ခိုဟ်ရဂှ် ပိုဲတံလ္ပသာသ္ပအ်အိုတ်တုဲ နဲကဲစဵုဒၞာမွဲဟေၚ်ဒးစွံၚုဟ်မးဂၠိုၚ်ဂၠိုၚ်အိုတ်ညိ၊ ဒၞာဲမၞိဟ်နွံဂၠိုၚ်တံဂှ်လ္ပအာထုဲညိ၊ မၞိဟ်တၟေၚ်တၟေၚ်ဇကုဟွံတီဂှ်ကီု၊ ရဲကွာန်ဇကုစဴကၠုၚ်နူဍုၚ်မ္ၚးတံဂှ်လေဝ် ဗွဲကၠာအိုတ်ဂှ်တှ်ေ ပိုဲတံလ္ပလုက်စုက်စဂၠိုၚ်ညိ၊ မွဲတ္ၚဲၜါပိအလန်ဂှ်လေဝ်ဒးဟောံမာန်ကီု၊ ဍာ်တူတူတံဂှ်လေဝ်သုၚ်ဂၠိုၚ်ဂၠိုၚ်ညိ၊ စၞစဖျုန်နာနာတံဂှ်လေဝ် ပြဟ်ပြဟ်ဏံဝေၚ်ပါဲထောံကၠာတှ်ေဒှ်ခိုဟ်ရ၊ သၞေဝ်ကေဝ်စသုၚ်ကဵုဂၠိုၚ်ဂၠိုၚ်ညိ၊ ၚုဲကတံပၠန်လေဝ် လတ်လတ်ဂှ်ရုဲစအိုတ်ညိ၊ ယဝ်ပါဲဂွံတှ်ေ ၚုဲကတံဏံလေဝ်ပဲါမာန်တှ်ေခိုဟ်ရ၊ အမာဲစလဝ်ဟွံအိုတ်တံဂှ်လေဝ် စွံလဝ်ၜက်တ္ၚဲဗ္တံလအ်အာတံဂှ်လေဝ် ကလေၚ်စဟွံထေက်ရ၊ စၞစမ္ၚးသ္ၚိပၠန်လေဝ် ရာန်နၚ်တုဲ စဴစပ္ဍဲသ္ၚိတှ်ေဗၠးဘဲမာန်ရ၊ ဇၟာပ်အခိၚ်စဴစိုပ်သ္ၚိဏောၚ်တှ်ေ ကြဴကြာတ်သ္အးဇ္ၚးဇိုၚ်တုဲဇကုဇကောဝ်တွဵုတွဵုညိ၊ နဲကဲသဇိုၚ်ဍေံၜိုတ်ဏံပိုဲဟွံဒးဖအိုတ်သြန်တုဲ ဇၟာပ်ညးအဲကၠောန်ကေတ်ဂွံသီုညးဖ္အိုတ်ရ၊ စဵုဒၞာစၟယဲခဝ်ရဝ်ဏာဏံသၟးဟွံသေၚ်တုဲ ဆေၚ်စပ်ကဵုစၟယဲဝါယ်ရာတ်သ်အရာဓါတ်ပိုဲတံဟွံဆဵုသွဝ်အာသွဝ်ကၠုၚ်ပ္ဍဲဗၠးကျာဂှ်လေဝ် စဵုဒၞာဂွံတုဲ ဒှ်ဖဵုသွက်ပရေၚ်ထက်ယုက်ပိုဲတံကီုရ။
အိန်ဗြီုဒေဝတဴတံကဵုဒုဟ်သာ်ဏံဗီုတေံတံဂှ်လေဝ် ပတှ်ေအာဖအိုတ်ဟွံဂွံပုဟ်၊ ဓဝ်ပတှ်ေဗၠေတ်ဗၠေတ်သာ်ဏံဂှ် ဒှ်ဓဝ်ပတှ်ေပူဂဵုမွဲတုဲ ဖဵုသွက်ဂမၠိုၚ်ဂှ်နွံအောန်တဴရ၊ ပိုဲတံဖေက်ဟွံမွယ်ကဵုဟိုတ်ဖဵုတှ်ေ ဒှ်အာမၞိဟ်တမြအ်မွဲတုဲ မုညးတၞဟ်ဟီုဟီု မုအ္စာလဵုလဴလဴမ္ဂးတှ်ေ ပတှ်ေကၠောန်ဗက်အာဖအိုတ်တုဲ အိုတ်ကၞောဝ်ဒှ်လလေၚ်ကဵုပိုဲဏံပၠန်ရ၊ ပရေၚ်ထက်ယုက်ဂှ်စွံအဓိကညိ၊ ဗွဳဗွူသဘာဝဂှ်လေဝ် ဒးနွံၜိုတ်ထေက်ကြိုက်အိုတ်ညိ၊ ဂျိဓါတ်နာနာအရာပိုဲတံဟွံဆဵုတံဂှ် ကဵုဖဵုပရေံသွက်ခန္ဓကာယပိုဲဏံဂှ်လေဝ်ဒးတီအိုတ်ညိ၊ စစၞအဟာရဟွံဒှ်ဖဵုခိုဟ်တံဂှ်လေဝ်ဝေၚ်ပါဲအိုတ်ညိ၊ ၜိုတ်ဏံယဝ်ပိုဲကၠောန်ဂွံဏောၚ်တှ်ေ ပရေၚ်ထက်ယုက်ပိုဲခိုဟ်တိုန်ဗွဲစၟတ်ဟေၚ်ရ၊ အုပ်နိဂီုတုဲဆဝွံကၠာရ။
ပရေၚ်ပရောမွဲမွဲ ယဝ်ရက္တဵုဒှ်ကၠုၚ်ပ္ဍဲဍုၚ်ကွာန်မန်ပိုဲယျဏောၚ်တှ်ေ မပ္တံကဵုယဲကၠုၚ်နူဓါတ်နာနာဗီုကဵုစၟယဲဓါတ်(ခဝ်ရဝ်နာဝါယ်ရာတ်သ်COVID_19)ဏံဂှ်တုဲ ညးတံကော်စယဲကပ်မ္ဂးတှ်ေ ညံၚ်ရဴဂွံဗၠးတိတ်နူဘဲယဲကပ်ဏံမာန်ဂှ် ဓဝ်ပတေဟ်နာနာဗီုကဵုအခိၚ်အခေတ်ကာလဒေသဂၠးကဝ်တံဆဝ်မ္ၚုဟ်စဵုဒၞာမၚ်မွဲတံဂှ် ညးဍုၚ်ကွာန်မန်ပိုဲပတေဟ်စအောန်အိုတ်တုဲ ဇွောဝ်အာကဵုလပါ်ဓဝ်ပတေဟ်ကၠောန်သ္ပညံၚ်သ္ဂောံဗၠးတိတ်နူယဲကပ်ဏံမာန်အိုတ်တုဲ ဗီုကဵုပိုဲဆဵုဒၟံၚ်ပ္ဍဲကဵုတ္ၚဲဏံကီုဂှ်တှ်ေ ဖ္ဍောတ်မ္ၚဵုဗှ်ပဓါန်နာနာသီုကဵုဟွံမွယ်နဲကဲစဵုဒၞာဗီုဂတာပ်အခေတ်ဂှ်ကီု၊ ဂၠးတိတံဆဝ်မ္ၚုဟ်ဟွံကဵုကၠောန်သဘၚ်ဒၞာဲမၞိဟ်ဒးကောံကၠုၚ်ဂှ်ကီုတုဲ ပ္ဍဲကဵုဍုၚ်ကွာန်မန်ပိုဲတံဂှ်လေဝ် ကွာန်လ္ၚဵုလ္ၚဵုဒၞာဲလ္ၚဵုလ္ၚဵုတံဂှ် ညးတံကၠောန်မံၚ်ပေါဲသဘၚ်ကာမ္ၚဵုနာနာဏီဖိုဟ်ရ၊ ဟီုမွဲဗီုပၠန်တှ်ေ ညံၚ်ကဵုညးတံဟွံပတေဟ်စနဲကဲသိပ္ပံဏံတုဲ ညးတံပတေဟ်ကေတ်ဗီုညးတံကဵုညးတံအိုတ်တုဲ ဟီုဝေတ်ကေတ်လေဝ်ဟွံမာန် ပြသၞာဗီုဏံဒးဆဵုကၠုၚ်မံၚ်လၟေၚ်တ္ၚဲကီုရ။
နကဵုစၟယဲဓါတ်ခဝ်ရဝ်နာဝါယ်ရာတ်သ်(COVID_19)ဏံဂှ်တုဲ ဇၟာပ်ဍုၚ်လေဝ်ဒးစိုတ်အာဗွဲမဂၠိုၚ်ကွေံရ၊ လပါ်ဍုၚ်မန်ဗၟာပိုဲတေံဂှ်တှ်ေ ပြဟ်ပြဟ်ဏံမၞိဟ်ဂွံချိုတ်ဒၟာနူယဲဏံနွံအောန်မံၚ်တုဲ လဆောဝ်တှ်ေ ယဝ်ရမၞိဟ်မွဲဒးချိုတ်အာနကဵုယဲဝေဒနာမွဲမွဲဏောၚ်ဟီုတှ်ေ ကောန်ညးဍုၚ်ကွာန်တံဂှ်လေဝ် ပတေဟ်ကေတ်အာဒၟာနူကဵုယဲ(COVID)19)ဏံတုဲဒးချိုတ်အာရ၊ အ္စာဂဥုဲတံထပက်စၟတ်တဲလဴသောၚ်ကဠးကီုလေဝ် သံသယညးဍုၚ်ကွာန်တံဂွံပြံၚ်သၠာဲအာဂှ်ဒှ်အာဟွံမာန်ရ၊ ဟိုတ်နူကဵုညးတံပတေဟ်ကေတ်ယဲကပ်မွဲသာ်တုဲ ဖေက်ဂၟံက်ၜက်အာတုဲ ဟိုတ်ဖဵုလေဝ်အောန်ကၠုၚ်လပါ်ပရေၚ်တၟိတၟိတံဏံကီုရ၊ လဆောဝ်ဏောၚ်ဟီုတှ်ေ လပါ်ဓဝ်ပတေဟ်တြေံနွံကီုလေဝ် နဲကဲသိပ္ပံတၟိတၟိအရာထ္ၜးရုပ်ရဴဆဵုကၠးပ္ဍဲစက္ကမိဏေတ်နာဍဳဏံဂှ်လေဝ် ထေက်ကဵုဒးပံက်မတ်ပံက်ကတောဝ်အိုတ်တုဲ ဒးရံၚ်ဟိုတ်ဖဵုလၟေၚ်မွဲဟေၚ် စဳရေၚ်အာဘဝလၟေၚ်လၟေၚ်တ္ၚဲဏောၚ်တှ်ေဂတာပ်အခေတ်အခိၚ်သှ်ေမံၚ်တံဂှ်ဖအိုတ်ရ။