ကျာ်ခမဳ၊ ပွိုင်ဍုင်ဇြပ်ဗု

ဍုင်ကျာ်ခမဳ ကျာ်ခမဳ
ဍုင်
ဍုင်ကျာ်ခမဳ မြန်မာနိုင်ငံတွင်း တည်နေရာ
ဒတန်ဒၞး: 16°04′48″N 97°34′03″E
Country	Myanmar
Division	Mon State
လၟိဟ်မၞိဟ် (2005)
• Religions	ဗုဒ္ဓဘာသာ
ဒၞာဲအပိုင်အခြာ အခိင်	UTC+6.30 (MST)

ဍုင်ကျာ်ခမဳ (အၚ်္ဂလိက်: Kyaikkhami,ဗၟာ: ကျိုက္ခမီ သေံ: เชียงกราน) နကဵု ယၟုခေတ် အေင်္ကလိက် Amherst) ဂှ် ဒှ်ဍုင် မနွံ အပ္ဍဲပွိုင်ဍုင်ဇြပ်ဗု၊ တွဵုရးဍုင်မန်၊ သဟရးဗၟာမွဲရ။ ဍုင်ကျာ်ခမဳဂှ် နွံဒၟံင် ပ္ဍဲမုဟ်တကအ် ဗွဲဒိုဟ်သၠုင်ကျာ ဍုင်မတ်မလီု ၜိုတ် ၄၈ ကဳလဝ်မဳတာ (၅၅ တိုင်)ရ။ ဍုင်ကျာ်ခမဳဂှ် ဟိုတ်မနွံကဵု ကျာ်ခမဳ ပ္ဍဲဍာ်ၜဳတုဲ ဒှ်ဍုင် မၞိဟ်မကၠုင်လ္ၚောဝ်ကျာ် ဂၠိုင်မွဲရ။

ဝင်

ဍုင်ကျာ်ခမဳဂှ် နူတမ်မူလဂှ် ဒှ်ကွာန် ဂကူမန်တအ် မပဒတဴတုဲ ပ္ဍဲခေတ် ဟံသာဝတဳမ္ဂး နွံဒၟံင် ပ္ဍဲ ပွိုင်ဍုင်ဝါခရူ ရ။ ဍုင်ကျာ်ခမဳဂှ် နကဵု ဘာသာသေံ ညးကော်စ ဇျာန်ကြာန် Chiang Kran (เชียงกราน) ဟွံသေင်မ္ဂး ဇျာန်တြာန် Chiang Tran (เชียงตราน) တုဲ ပ္ဍဲအခိင် ဒျူဒျာဒြဟတ်ဇၞော်ဂှ် ကေင်နွံလဝ် သၟဝ်က္ဍိုင်ဗတာင်ဒျူဒျာ မွဲလစုတ်ကီုရောင် ပတှ်ေကေတ်ရ။ ကိုပ်ကၠာ ပၞာန်အေင်္ကလိက်-ဗၟာ အလန်ပထမ ဟွံက္တဵုဒှ်ဏီဂှ် နွံဒၟံင် သၟဝ်သြဇာဗၟာရ။

ကြဴနူ ပၞာန်အေင်္ကလိက်-ဗၟာ အလန်ပထမ (၁၈၂၄-၁၈၂၆) တုဲ ရးတၞင်သဳ (ဍုင်ဗၟာ သကုတ်သၟဝ်) ကေုာံ ရးယခေင်ဂှ် စိုပ်အာ သၟဝ်တဲ အေင်္ကလိက်ရ။ ကွာန်ကျာ်ခမဳဂှ် သၟိင်အေင်္ကလိက်တအ် ပ္တန် နဒဒှ် ဍုင်မွဲရ။ ပ္ဍဲအခိင်ဂှ် ကွာန်ကျာ်ခမဳဂှ် ဒှ်ကွာန်တမ္ၚာမွဲရ။ နကဵု သၟိင်အေင်္ကလိက် တၞဟ်န မဂွံပကင်ရင် ရးတၞင်သဳတုဲ ညးပ္တန်ဍုင်ကျာ်ခမဳ နဒဒှ် ဒတန်ရုင်သၟိင်တၠ မနွံ သၟဝ်ပကင်ရင် အိန္ဒိယရ။ ပ္ဍဲအခိင်ဂှ် သၟိင်အေင်္ကလိက် မနွံယၟု ဝိလ္လဳယာမ် အာမ်ဟာတ် (William Amherst) ဒှ် သၟိင်စဍုင် ရးအိန္ဒိယရ။ ရန်ကဵု သၟိင်အာမ်ဟာတ် ညးမဇၞးကေတ် ပၞာန်အေင်္ကလိက်-ဗၟာ အလန်ပထမဂှ်တုဲ ညးခုတ်ခဴ ယၟုဍုင်ကျာ်ခမဳ နကဵု ဘာသာအေင်္ကလိက် အာမ်ဟာတ် (Amherst) ရ။ ဍုင်ကျာ်ခမဳဂှ် ဒှ်ဍုင်ခရိုင်ကျာ်ခမဳတုဲ ဂကူအေင်္ကလိက်၊ ဂကူဂလာ ကောန်ရုင်အေင်္ကလိက် ကေုာံ ဂကူဗၟာ ကောန်ရုင်အေင်္ကလိက်တအ်ဂှ် ပြံင်လုပ် ပဒတဴ ပ္ဍဲဍုင်ကျာ်ခမဳဂှ်တုဲ မၞိဟ်မဟီုအရေဝ်မန်ဂှ် အောန်စှ်ေအာ နူကဵု ဒေသပွဳပွူဂှ်ရ။ ဗွဲကြဴညိ ခြာဟွံလအ် ရုင်အလဵုအသဳ အေင်္ကလိက်ဂှ် ပြံင်အာ စွံ ပ္ဍဲမတ်မလီုတုဲ ဂကူအေင်္ကလိက်၊ ဂကူဂလာ၊ ဂကူဗၟာ ကောန်ရုင်အေင်္ကလိက်တအ် ပြံင်ပဒတဴ ပ္ဍဲမတ်မလီုတုဲ ပ္ဍဲမတ်မလီုလေဝ် ဂကူနာနာစိုပ်ကၠုင်ကီုရ။

ပ္ဍဲ တမ် ၁၉ ဗွဝ်ကၠံ ဂှ် ညးပ္တန်သာသနာခရေတ် အမေရိကာန် အာန် ယုဍသောန် (Ann Hasseltine Judson) ပဒတဴလဝ် ပ္ဍဲကဵု ဍုင်ကျာ်ခမဳတုဲ ညးကတဵုဒှ် ယဲဗြန်တုဲ စုတိအာ ပ္ဍဲကဵု ၂၄ အံက်တဝ်ဗာ ၁၈၂၆ ရ။ ညးဂှ် ဒှ်မၞိဟ်ဗြဴ မညးပတန်သာသနာ ကိုပ်ကၠာအိုတ်မွဲ၊ တုဲပၠန် ဒှ်မၞိဟ် မချူစၠောအ်ဘာသာ စပ်ကဵု သာသနာခရေတ် ပရဝ်တေတ်သတာန် (Protestant) နကဵု ဘာသာသေံ ကိုပ်ကၠာအိုတ်ရ။ တၠသ္ၚိညး အစာယုဒသန်ဂှ် ဒှ်မၞိဟ် မကၠုင်ပ္တန် သာသနာခရေတ် ပရဝ်တေတ်သတာန် ပ္ဍဲဍုင်မန်ဗၟာ ကိုပ်ကၠာအိုတ်ရ။ တုဲပၠန် အာန် ယုဍသောန်ဂှ် ဒှ်မၞိဟ် မစပတန် ဘာဗတောန်လိက် ခေတ်တၟိ ကိုပ်ကၠာအိုတ် ပ္ဍဲဍုင်ဗၟာရ။ ဂိုဟ်ညးဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်ဒၟံင် ပ္ဍဲဍုင်ကျာ်ခမဳ စဵုကဵု လၟုဟ်ရ။

ဒတန်

ဍုင်ကျာ်ခမဳဂှ် နွံဒၟံင် ပ္ဍဲတွဵုရးဍုင်မန် ပွိုင်ဍုင်ဇြပ်ဗု၊ နူမတ်မလီု နွံ ၅၅ တိုင်၊ နူဇြပ်ဗု နွံ ၁၅ တိုင်။ ဗမံက် ဍုင်ကျာ်ခမဳဂှ် ဒးၜဳဝါခရူ ကဵု ကွာန်သၞေဟ်ကိုင်၊ ကွာန်ဒဵုစိင်၊ လပါ်သၠုင်ကျာဂှ် ဒးပ္ၚံက်ၜဳမတ္တမရ။ ပယျဵုဍုင်ဂှ် ပိုင်ခြာလဝ် လပါ်ဗၟံက် လပါ်တဲပုင်မ္ဂး ဒးၜဳဝါခရူ စိုပ် ပွိုင်ဍုင်မုဟ်ဍုင်၊ ကြုင်ကၠိက် ကဵု ကွာန်ဒဵုစိင် မ္ဂး စိုပ်ပွိုင်ဍုင်မုဟ်ဍုင်။ လပါ်သၠုင်ကျာ ကဵု လပါ်ပလိုတ်မ္ဂး ဒးပ္ၚံက်ၜဳမတ္တမရ။

ဇမၞော်သမၠဲ ဍုင်ကျာ်ခမဳဂှ် နူသၠုင်ကျာ စိုပ် သၟဝ်ကျာ နွံ ၄ တိုင်၊ နူဗမံက် ကဵု ပလိုတ် နူ ၂ တိုင် ၁ ဖာလုံ၊ နကဵု စတုတၠင်တိုင်မ္ဂး နွံ ၈,၂၆ တိုင်။ နကဵု ဨကမ္ဂး နွံ ၅၃၅၀ ဨက။

ပါဲနူ ဒၞာဲကုန်ဒဵုတအ်တုဲ ဍုင်ကျာ်ခမဳဂှ် ဒှ်ဒၞာဲဗလးတုဲ နွံလတူ ဗလးမုက်ၜဳ အကြာ ၈၄ ပေ ကဵု ၁၀၈ ပေ။

သဘာဝ

ဍုင်ကျာ်ခမဳဂှ် နွံဒၟံင် ဇိုင်ၜဳတုဲ ၜိုဟ်ကတဴ သၟဟ်တးဒၟံင်ရ။ တုဲပၠန် မနွံကဵု ပြင်ၜဳမခိုဟ်တုဲ ကၟုဲလ္ၚောဝ်ကျာ် ကေုာံ ဝေင်ပြင်ၜဳတအ် ကၠုင်ဝေင်ဂၠိုင်ဒၟံင်ရ။ ဓါတ်ဂမ္တဴ သဝ်အိုတ် နွံ ၆၀-၈၆ ဒဳဂရဳဖာရဳဟာက်တုဲ သၠုင်အိုတ် စဵုကဵု ၉၀-၁၀၀ ဒဳဂရဳဖာရဳဟာက် နွံမာန်ရ။ အခိင်ဗြဲမ္ဂး စတမ်နူ ဂိတုမေ သတ္တာဟဒုတိယဂှ် မလေပ်စဂူတုဲ ပ္ဍဲမွဲသၞာံ ဂလိုင်ဗြဲမဂူ စဵုကဵု ၂၀၀ ၝောအ်တဲဂူမာန်တုဲ ဒှ်ဒၞာဲဗြဲမဂူဂၠိုင်မွဲရ။ သၞာံ ၂၀၁၂ ဂိတုဇာန္နဝါရဳ ၁၄ ဂှ် ဗြဲဂူ စဵုကဵု 75 milliမဳတာs (3.0 in) တုဲ အပ္ဍဲ ပွိုင် ၃၀ သၞာံဂှ် ဒှ်ဂလိုင်ဗြဲ အပ္ဍဲ ၂၄ နာဍဳ မဂူထတ်အိုတ်ရ။

ဆက်ဗှ်

• ကျာ်ခမဳ
• ဇြပ်ဗု၊ ဍုင်

ဗီုရုပ်ဂမၠိုင်

• 
  Kyaikkami Yele Pagoda constructed out at sea
• 
  Entrance to Kyaikkami
• 
  Town center and monument
• 
  A colonial-era building
• 
  Kayikkhami Yele Pagoda on a sunny day
• 
  Buddha images inside the Kyaikkhami Yele Pagoda
• 
  Ann Hasseltine Judson (1789–1826)
• The grave of Ann Hasseltine Judson in Kyaikkhami (1913)
  The grave of Ann Hasseltine Judson in Kyaikkhami (1913)
• 
  Drifting of Shin Upagutta Raft in Thadingyut festival
• 
  Shin Upagutta drift
• 
  Lord Amherst (1773– 1857)