ဏမ်ဍာတ်၊ ယဲ

ယဲဏမ်ဍာတ် (diabetes mellitus)
တဆိပ်သင်္ကေတ ယဲဏမ်ဍာတ် ဂၠးကဝ်
Pronunciation	/daɪəˈbiːtiːz, -təs/
ဒၞာဲမလွဳ	Endocrinology
လက်သန်ယဲ	polyuria
အရာမကတဵုဒှ်မာန်	Diabetic ketoacidosis, hyperosmolar hyperglycemic state, heart disease, stroke, chronic kidney failure, foot ulcers, gastroparesis
လလအ်	ယဲဍာ်ဇမၠိင်
အန္တရာယ်	ဂကူ-၁ ဟိုတ်နူဗဳဇ၊ ဟွံသေင်မ္ဂး ခန္ဓကာယ ယောင်ယာ၊၊ ဂကူ-၂ ဟိုတ်နူပရေင်မံင်စံင် ဟွံကိတ်ညဳ ကုပရေင်ထတ်ယုက်၊ ပရေင်ချဳဓရာင်ကာယ အောန် ကေုာံ မဆေင်ကဵု ဗဳဇ၊၊
နဲဗမံက်ထ္ၜးယဲ	ဓါတ်သဂြာ ဂၠိုင် ပ္ဍဲဆီ
နဲလွဳ	စစၞမကိတ်ညဳကဵု ပရေင်ထတ်ယုက် (Healthy diet)၊ ချဳကသဳခန္ဓကာယ (physical exercise)
ဂဥုဲ	အေန်သုလိန် (Insulin)၊ ဂဥုဲဒိယျာဗေတိသ် (anti-diabetic medication)၊ metformin
လၟိဟ်မဒှ်မာန်	425 million (8.8%)
စုတိ	3.2–5.0 million ဇၟာပ်သၞာံ

ယဲဏမ်ဍာတ်(အၚ်္ဂလိက်: diabetes) နကဵုယၟု ဂဥုဲမ္ဂးဒိယျာဗေတေသ် မေလ်လိတုသ် (diabetes mellitus) ဝွံ ဒှ် ဂကောံယဲမွဲ မနွံကဵု ဓါတ်သဂြာ မလောဲၜက် ပ္ဍဲကဵုဆီရ၊၊ ဟိုတ်နူဓါတ်သဂြာ မဂၠိုင် ပ္ဍဲဆီတုဲ ပ္ဍဲဏမ်/ခယျာ မၞိဟ်မဒှ်ယဲဏအ်လေဝ် ဓါတ်သဂြာၜက်တုဲ မနွံကဵု ရှ်မဍာတ်ဂှ် ယဲဝွံ နကဵုဗီုမန် ညးကော်စ ယဲဏမ်ဍာတ် ဟွံသေင်မ္ဂး ခယျာဍာတ် ရ၊၊ ဟိုတ်ယဲဏအ် မဂွံကတဵုဒှ်ဂှ် ပါန်ကရိယ (Pancreas) ပ္တိတ်ကဵု ဓါတ်အေန်သုလိန် (insulin) ဗွဲမရုံဂပ် ဟွံမာန်၊ ဟွံသေင်မ္ဂး ကလာပ်ရုပ် ပ္ဍဲခန္ဓကာယ ဟွံရပ်စပ် ကၠောန်ကမၠောန် ဓါတ်အေန်သုလိန် မပတိတ်လဝ်ဂှ်ရ၊၊ ဓါတ်အေန်သုလိန်ဂှ် ဒှ်ဓါတ် မပညဳထိင် ကဵုကာဗောန်ဟာ်ဒရိက်၊ ကၠေင် ကေုာံ ပရဝ်တေန်တုဲ ဗွဲတၟေင် ဍေဟ် ဆက်စၠောအ် ပံင်ပကောံကဵု ဓါတ်သဂြာ နူကဵုဆီ ညံင်ဂွံလုပ်စိုပ် ပ္ဍဲကလာပ်ရုပ်ဂမၠိုင်ရ၊၊ ဟိုတ်နူ ဓါတ်သဂြာ မနွံဂၠိုင် ပ္ဍဲကဵုဆီတုဲ ဖန်ဗဒှ်ကဵု လက်သန်ယဲ မပ္တံကဵု ပွမဒးအာ ပဿဴ မွဲခဏ မွဲခဏ ကေုာံ ပွမဒုင်စသိုင် ထင်ဍာ် ကအ်ကှ် ကေုာံ ဗျဵုတဟင်ရ၊၊

အဓိက ယဲဏမ်ဍာတ် နွံပိဂကောံ

ဒိယျာဗေတေသ် ဂကူ-၁၊ ဒၟာနူ ပ္ဍဲကဵုခန္ဓ ဟွံပ္တိတ် ဓါတ်အေန်သုလိန် တုဲ ဒးထပက်စုတ် ဓါတ်အေန်သုလိန် ဟွံသေင်မ္ဂး ဒးသုင်စုတ် ဓါတ်အေန်သုလိန်၊၊ ဂကူယဲဏအ်ဂှ် နူဍောတ်တ် ဟိုတ်နူပါန်ကရိယ ဟွံကၠောန်ကမၠောန်တုဲ ကတဵုဒှ်ဂှ်ရ ညးကော်စ ယဲဏမ်ဍာတ်ကောန်ၚာ်၊၊

ဒိယျာဗေတေသ် ဂကူ-၂၊ ဒၟာနူ ဒစဵုဒစး အေန်သုလိန်၊ ကလာပ်ရုပ် ပ္ဍဲခန္ဓကာယမၞိဟ်ဂှ် ဟွံရပ်စပ် (ဝါ) သုင်စောဲ အေန်သုလိန် မပ္တိတ်ကဵုလဝ်ဂှ်ရ၊၊ လဆောဝ်မ္ဂး ဟိုတ်နူ ကလေန်ပါန်ကရိယဂှ် ပ္တိတ်ကဵု ဓါတ်အေန်သုလိန် အောန်လေဝ် ဒှ်မာန်ကီုရ၊၊ ယဲဏအ်ဂှ် ဗွဲမဂၠိုင် ကာလအာယုက်ဇၞော်တုဲမှ ဂွံကတဵုဒှ်ဂှ်ရ ညးကော်စ ယဲဏအ်ဍာတ်ဗယု၊၊

ဂကူဒိယျာဗေတေသ် ဂဝ်ဂၞဴ၊ ဂကူယဲဏအ်ဂှ် ကတဵုဒှ် ပ္ဍဲအခိင်ကာလ မၞိဟ်ဗြဴ မယိုက်ဂဝ်ဂၞဴရ၊၊ ကိုပ်ကၠာနူ ဟွံကလိဂွံ ဂဝ်ဂၞဴဂှ် သီုဟွံမဲ ကုဓါတ်သဂြာ မလောန်ၜက်မွဲသာ်ရ၊၊ ညးလ္ၚဵု သၠးဂၠံဂဝ်တုဲ ယဲဗၠးကီုလေဝ် ညးလ္ၚဵုဂှ်မ္ဂး သၠးဂၠံဂဝ်တုဲ ကၠောအ်အာ ဂကူဒိယျာဗေတေသ်-၂ တုဲ ဟွံဗၠးရ၊၊

ယဲ သီုပိဂကူဂှ် နူစ ပညာဂဥုဲ ကၠောန်ပ္တိတ် ဓါတ်အေန်သုလိန်ဂွံတုဲ သၞာံ ၁၉၂၁ တေအ်ဂှ် လွဳနကဵု ဓါတ်အေန်သုလိန်ဂွံရ၊၊ ဂကူ ဒိယျာဗေတေသ်-၂ဂှ် နကဵုဂဥုဲမမလေဝ် လွဳကေတ်ဂွံကီုရ၊၊ ဂကူယဲ ၁ ကီု သီုကဵု ၂ ဂှ် ဒှ်ဂကူယဲဍာ်ဇမၠိင် မွဲအာယုက် စဵုကဵုဗၠးဂှ် ဂဥုဲဂၠာဲဟွံဆဵုဏီရ၊၊ ဂကူဒိယျာဗေတေသ်ဂဝ်ဂၞဴဂှ် ဗွဲမဂၠိုင် သၠးဂၠံဂဝ်တုဲ ယဲဗၠးအာမာန်ရ၊၊ ကတဵုဒှ်ယဲ ဏမ်ဍာတ်တုဲ ယဝ်ရ ဟွံလွဳမ္ဂး ယဲတၞဟ်တအ် ကတဵုဒှ်ကၠုင်မာန်ရ၊၊ ယဲမလေပ် ကတဵုဒှ်စမာန်ဂှ် ယဲကတေင်ဆီဂြိုဟ် (cardiovascular disease/နှလုံးသွေးကြောဆိုင်ရာရောဂါ)၊ ယဲကောန်ကၟအ် ဍာ်ဇမၠိင် ကေုာံ ယဲမတ်ဟိုတ်နူဒိယျာဗေတေသ် တအ် ကတဵုဒှ်မာန်ရ၊၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ကတဵုဒှ်ယဲဏမ်ဍာတ်တုဲ ညံင်ဂွံလွဳ ဗွဲမစိုပ်တရဴဂှ် ကိစ္စဇၞော်ကွေဟ်ရ၊၊ ပါဲနူဂှ်တုဲ ပွမၜတ် ပရဟ်ဆီ၊ ဗီုမံင်စံင်ဘဝ မပ္တံကဵု ယဝ်ရ သုင်ဒၟံင်ၜံက်မ္ဂး ညံင်ဂွံထပိုတ်ၜံက်၊ ညံင်ဂွံမံင်စံင် ကိတ်ညဳကဵု ပရေင်ထတ်ယုက် မပ္တံကဵု စစၞမကိတ်ညဳ ကုပရေင်ထတ်ယုက် မၞုံကဵု ပရေင်ချဳဓရာင်ကာယတအ်ဂှ် ကိစ္စဇၞော်ကွေဟ်ရ၊၊

ဗမံက်ထ္ၜး

ဒိယျာဗေတေသ် မေလ်လိတုသ် ဂှ် ဗမံက်ထ္ၜးလဝ် ဗွဲတြး နွံပန်ဂကူ၊ ဂကူ ၁၊ ဂကူ ၂၊ ဂကူဒိယျာဗေတေသ် ဂဝ်ဂၞဴ၊ ကေုာံ ဂကူတၟေင်တၞဟ်တအ် ရ၊၊ ဂကူတၟေင်တအ်ဂှ် ဒှ်ဂကူ ဟိုတ်ယဲ မကတဵုဒှ် ဗွဲမဗဗွဲကဵု အကာဲအရာပူဂိုလ်ဂမၠိုင် ဗွဲမတၞဟ်ခြာတအ်ဂှ် ပံင်ပကောံ ဗမံက်ထ္ၜးလဝ်ရ၊၊ ယၟုမ္ဂး ယဲဏမ်ဍာတ်၊ ယဲဆီဍာတ် မကော် ဗွဲမဂၠိုင် ဗီုဗၟာ (ဆီးချိုရောဂါ) ဂှ် ဒှ်ဂကူယဲ ဒိယျာဗေတေသ် မေလ်လိတုသ် ဏအ်ရ၊၊

ဒိယျာဗေတေသ် ဂကူ-၁

ဒိယျာဗေတေသ် ဂကူ-၁၊ဂှ် ကတဵုဒှ် ဟိုတ်နူ ပါန်ကရိယ မပ္တိတ် ဓါတ်အေန်သုလိန်ဂှ် ဟွံကၠောန်ကမၠောန် (ဝါ) ဟိုတ်နူ ကလာပ်ရုပ်ဗေတ မပ္တိတ် ဓါတ်အေန်သုလိန် နူပါန်ကရိယဂှ် လီုအာတုဲ မၞိဟ်ဂှ် ဓါတ်အေန်သုလိန် ဟွံမဲ၊၊ ဂကူဏအ်ဂှ် ကလေင်ပါ် ၜါပြကာ နကဵု ဒြဟတ်ဒုင်ပဒဝ် အိမ်မုန် (immune-mediated) ကဵု အိဒိသြပတိစ် (idiopathic) (ဟွံတီ ဟိုတ် ကလာပ်ရုပ်ဗေတ ဟွံကၠောန်ကမၠောန်)၊၊ ဗွဲမဂၠိုင် ဒြဟတ်ဒုင်ပဒဝ်အိမ်မုန် ကလာပ်ရုပ်ဗေတလီု ဟိုတ်နူ ကလာပ်ရုပ်တဳ (T-cell-mediated autoimmune) ပကီုပရာပ်တုဲ ကလာပ်ရုပ်ဗေတ မပ္တိတ် အေန်သုလိန် လီုအာရ၊၊

ဗီုလဵု ဂွံစဵုဒၞာ ဒိယျာဗေတေသ် ဂကူ-၁ ဂှ် တၠပညာဂဥုဲတအ် ဟွံတီဏီရ၊၊ မၞိဟ်မကတဵုဒှ်ယဲဏမ်ဍာတ် ပ္ဍဲအမေရိကာန် ကဵု ယူရောပ် ၜိုတ် ၁၀ က္ဍိုပ်ကၠံ ကတဵုဒှ် နကဵုဂကူ-၁ ဏအ်ရ၊၊ ဗွဲမဂၠိုင် ပ္ဍဲအခိင်ညးတအ် မကတဵုဒှ် ယဲဏအ်ဂှ် မၞိဟ်ထတ်ယုက်ဒၟံင်တုဲ ခန္ဓကာယလေဝ် ဟွံကြောအ်ရ၊၊ ဒိယျာဗေတေသ် ဂကူ-၁ ဏအ်ဂှ် ကောန်ၚာ်ကီု သီုကဵု မၞိဟ်ဇၞော်ဇၞော်တအ် ကတဵုဒှ်မာန်ဒၟံင်ရ၊၊ ဆဂး ဗွဲမဂၠိုင် ကော်စ ယဲဏမ်ဍာတ်ကောန်ၚာ် ဟိုတ်နူ ဗွဲမဂၠိုင် ကောန်ၚာ် မကတဵုဒှ်ဂၠိုင်၊၊

ဒိယျာဗေတေသ် ဂကူ-၂

ဒိယျာဗေတေသ် ဂကူ-၂၊ ဂှ် ကတဵုဒှ် ဟိုတ်နူ ဒစဵုဒစး အေန်သုလိန် (insulin resistance) လဆောဝ်မ္ဂး ပွမပ္တိတ် အေန်သုလိန် ပ္ဍဲခန္ဓကာယမၞိဟ်ဂှ် အောန်အာတုဲ ကတဵုဒှ်ရ၊၊ ဟိုတ်မဂွံပ္တိတ် အေန်သုလိန် ဂွံအောန်ဂှ် ပတှ်ေကေတ် ဟိုတ်နူကဵု (insulin receptor)၊၊ ဆဂး ဗွဲမကၠးဖ္ဍး တီကေတ် ဟွံမာန်ရ၊၊ ဟိုတ်ဒစဵုဒစး အေန်သုလိန် ဟိုတ်နူ အေန်ဇြာမ် မပၠာဲလေင် အေန်သုလိန် မကော်ဂးစ ဗီုအင်္ဂလိက် (insulin-degrading enzyme) ရ၊၊ မၞိဟ်မကတဵုဒှ် ယဲဏမ်ဍာတ် ဗွဲမဂၠိုင် ၈၅% ပြင်င်ဂှ် ကတဵုဒှ် နကဵုဂကူဏအ်ရ၊၊ မၞိဟ်မကတဵုဒှ် ယဲဏမ်ဍာတ် နကဵုဂကူဏအ် ဗွဲမဂၠိုင်ဂှ် နူကၠာ ဟွံဒှ်ယဲ သၞာံဗွဲမဂၠိုင် ဟိုတ်နူမစကာ စသုင်လဝ် ဓါတ်သဂြာ ဗွဲမဂၠိုင်ဂှ် ဂွံတီကေတ်ရ၊၊ ယဝ်ရ ပလေဝ်ပလေတ် ပရေင်မံင်စံင် ညံင်ဂွံချဳဓရာင်ဂၠိုင်င် စစၞဖအောန်ဖျေဟ်သဂြာ ကေုာံ စစၞ မစှ်ေကဵု သၞောတ် မပ္တံကဵု အခိင်အခါ ကေုာံ ဂလိုင်စၞ ကေုာံ အလန်မစစၞ သီုကဵု သုင်ဗက်ဂဥုဲမ္ဂး ပကဵု ညံင်ယဲ ဂွံသက်သာမာန်ရ၊၊

ဒိယျာဗေတေသ် ဂဝ်ဂၞဴ

ဒိယျာဗေတေသ် ဂဝ်ဂၞဴ ဂှ် နကဵုဗီုပြင် ဗွဲမဂၠိုင် တုပ်ဒၟံင် ကဵု ဒိယျာဗေတေသ် ဂကူ-၂ ဂှ်ရ၊၊ ဟိုတ်ဍေဟ်ဂှ် ဒၟာနူဒစဵုဒစး အေန်သုလိန် ကေုာံ မပ္တိတ် အေန်သုလိန် အောန်ရ၊၊ မၞိဟ်ဗြဴ မတန်ဂဝ်ဂၞဴ ၜိုတ် ၂-၃ % ဂှ် ကတဵုဒှ် ဒိယျာဗေတေသ်ဏအ်တုဲ ကာလသၠးဂၠံဂဝ်တုဲမ္ဂး ယဲဂှ်လေဝ် ဗၠးအာပၠန်ရ၊၊ ဒိယျာဗေတေသ်ဂဝ်ဂၞဴဏအ်ဂှ် လွဳဗၠးမာန်ရ၊၊ ဆဂး ဟိုတ်နူ မၞုံကဵုဂဝ်ဂၞဴတုဲ ဒးနွံကဵု ပရေင်ရံင်စံင် အစာသဝ် အလုံမွဲ အခိင်ဂဝ်ဂၞဴရ၊၊ မၞိဟ်ဗြဴ မကေင်ဒှ်လဝ် ယဲဏအ် ပ္ဍဲအခိင်ဂဝ်ဂၞဴ ၜိုတ် ၄၀ % ဂှ် ဗွဲကြဴ ကတဵုဒှ် ဒိယျာဗေတေသ် ဂကူ-၂ ဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်ရ၊၊

ဂကူတၟေင်တၞဟ်

နကဵုဂကူတၟေင်တၞဟ်ဏအ်ဂှ် ဂွံဆဵုကေတ် သီုဖအိုတ် ၃၀ ဂကူပြင်င်ရ၊၊ လဆောဝ်မ္ဂး ညးကော်စ ဒိယျာဗေတေသ် ဂကူ-၃၊၊ သီုဖအိုတ်တအ်ဂှ် ဟိုတ်နူဟိုတ်နာနာသာ်တုဲ ပလီုထောအ် ကလာပ်ရုပ်ဗေတ မပ္တိတ် အေန်သုလိန်ရ၊၊ တုဲပၠန် နကဵုယဲလဵုဒှ်ဒှ် ယဝ်ရ ယဲဂှ် ပကဵု ညံင် ကလေန်ပါန်ကရိယ ဂွံလီုမ္ဂး ဗဒှ်ကဵု ယဲဏမ်ဍာတ်ရ၊၊ လဆောဝ်မ္ဂး ဟိုတ်နူ အသိင်နိသံသ ဂဥုဲမွဲမွဲတုဲ ပကဵု ညံင်အရာမပ္တိတ် အေန်သုလိန် ဂွံယောင်ယာ၊ လ္ၚဵုမ္ဂး ဟိုတ်မဒးအာ ဓါတ်ဂျိမွဲမွဲတုဲ ကလာပ်ရုပ်ဗေဒ ဒးယောင်ယာအာတအ် ဒှ်တမ်ရ၊၊

လက်သန်ယဲ ကေုာံ အရာမကတဵုဒှ်မာန်ဂမၠိုင်

Overview of the most significant symptoms of diabetes

လက်သန် ယဲဏမ်ဍာတ် ယဝ်ရ ဟွံလွဳမ္ဂး ဇြာဲစှ်ေ၊ ဒးအာဒၟံင်ပဿဴ မွဲခဏ မွဲခဏ၊ ဒုင်စသိုင် မဗျဵု ကေုာံ ကအ်ကဟ်ထင်ဍာ်၊၊ ယဝ်ရ ဒိယျာဗေတေသ် ဂကူ-၁ မ္ဂး လက်သန် ထ္ၜးပြဟ် မွဲသတ္တဟ ကဵု သတ္တဟ ပြံင်လှာဲပြဟ်တုဲ ယဝ်ရ ဂကူ-၂ မ္ဂး ထ္ၜးလက်သန် လဇုဲတုဲ ဒှ်သိုက်က်ရ၊၊

ဟိုတ်နူ ဓါတ်သဂြာ နွံပ္ဍဲဆီဂၠိုင် ပ္ဍဲအခိင် ဗွဲမလအ်တုဲ ဓါတ်သဂြာဂှ် စိုပ်အာ ပ္ဍဲပသာဒမတ်တုဲ ပကဵု ညံင်မတ် ဒြဟတ်မတ် ဂွံဍိုန်လျ၊ ညာတ်ဟွံကၠး ဒှ်ဒၟံင် ဗီုလေတ်တ်ရ၊၊ ကုညးမဒှ်ယဲ နကဵုဂကူ-၁ မ္ဂး ဗွဲမဂၠိုင် ဂွံတီကေတ် ဒဒှ်ရ ဗဗဵုမတ်ပြံင်လှာဲအာ မွဲတဲဓဝ်ရ၊၊ ယဝ်ရ နကဵု ဂကူ-၂ ဂှ်မ္ဂး ပြံင်လှာဲအာ သိုက်က်ရ၊၊ ပွမကတဵုဒှ် သရသရေန် ပ္ဍဲစၞာံတအ်တုဲ ဗၠးဝါတ်ဂှ်လေဝ် ဒှ်လက်သန် မွဲဂကူကီုရ၊၊

အရာမကတဵုဒှ်မာန်

ဂကူယဲဏမ်ဍာတ် သီုဖအိုတ်ဂှ် လအ်မ္ဂး ဗဒှ်ကဵု အရာမဒှ်မာန်တအ် သီုဖအိုတ်ရ၊၊ အရာမကတဵုဒှ်မာန်ဂှ် အရာမဆေင်ကဵု ကတေင်ဆီဂှ်ရ သွက်ညးမနွံကဵု ယဲဏအ်ဍာတ်တအ် အန္တရာယ် သွက်ဂွံ ကတဵုဒှ် ယဲကတေင်ဆီဂြိုဟ် (cardiovascular disease/နှလုံးသွေးကြောဆိုင်ရာရောဂါ) ဂၠိုင်နူ မၞိဟ်တၞဟ် ၜါဆရ၊၊ ဟိုတ်နူ ဓါတ်သဂြာ နွံပ္ဍဲဆီလအ်တုဲ မလေပ်ကဵုအန္တရာယ် ပကဵု ညံင်ကတေင်ဆီဍောတ်တ်ဂမၠိုင် ညံင်ဂွံလီု ဗီုကဵု ကတေင်ဆီ ပ္ဍဲမတ်တအ် ဒှ်တမ်ရ၊၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ဗဒှ်ကဵု ယဲကျာသကုတ်မာန်ရ၊၊ အရာမတ်ဟွံခိုဟ် စဵုကဵု မတ်ကၠက်ဂှ် ပကဵုမာန်ရ၊၊ မွဲပၠန်ဂှ် ပကဵု ညံင် ဂွံခြပ်ခြေင် ပ္ဍဲကောန်ကၟအ် (ကျောက်ကပ်)တုဲ ဒးကြာတ်ကဵု ကောန်ကၟအ်ရ၊၊ စဵုကဵု ကောန်ကၟအ် ဒှ်မာန်ရ၊၊ မွဲပၠန်ဂှ် ဒိယျာဗေတေသ် ပကဵု ညံင်ကတေင်အာရီုဂမၠိုင် ဂွံဍိုန်လျတုဲ ပရေင်ဒုင်စသိုင် ပ္ဍဲကာယ အောန်စှ်ေတုဲ ပ္ဍဲကဵု တၞုင်ဇိုင် တၞုင်တဲတအ်ဂှ် ဒေင်ဒၟံင် ဒှ်မာန်ရ၊၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ပကဵု ညံင်ဇိုင်ဂွံဒှ် သရသရေန်မာန်ရ၊၊

အာယုက်ဂၠေအ်

မၞိဟ်မဒှ်ယဲဏအ်ဍာတ်တအ်ဂှ် အာယုက်ဂၠေအ် နူ မၞိဟ်တၞဟ်တအ်ရ၊၊

ဟိုတ်မဂွံဒှ်ယဲ ကေုာံ နဲကဲစဵုဒၞာ

ဟိုတ်မဂွံဒှ် ယဲဏမ်ဍာတ်ဂှ် တန်တဴဒၟံင် ကုဂကူယဲရ၊၊

ဒိယျာဗေတေသ် ဂကူ-၁ ဂှ် ဟိုတ်နူမဗဳဇ မကတဵုဒှ်ကၠုင် နူဂဝ်လေဝ်နွံရ၊၊ တုဲပၠန် ဟိုတ်နူကတဵုဒှ် သရသရေန် ယဲမွဲမွဲတုဲ ကလေန်ပါန်ကရိယ လီု ဟွံသေင်မ္ဂး ဟွံကၠောန်ကမၠောန်လေဝ် နွံကီုရ၊၊ ဗွဲမဂၠိုင် ဂွံညာတ်ကေတ် ဟိုတ်နူ စၟဝိရုသ် Coxsackie B4 တုဲ ကလေန်ပါန်ကရိယ လီု ဟီုလဝ်ရ၊၊ ဟိုတ်နူပွဳပွူပရေအ်တုဲလေဝ် ကတဵုဒှ်ကၠုင်မာန်ကီုရ၊၊ ဂကူ-၁ ဏအ်ဂှ် ဟိုတ်နူ ဗီုပြင်ဘဝ မမံင်စံင် ဟွံပါဲ ဟွံရုဲစ ဟွံမဲကဵု ပရေင်ချဳဓရာင်တုဲ ကတဵုဒှ်ကၠုင် ဟွံသေင်ရ၊၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ညံင်ဟွံဒှ် ဗီုလဵု မဂွံစဵုဒၞာဂှ် ဟွံတီရ၊၊

ဂကူ-၂ ဂှ် ကတဵုဒှ် ဟိုတ်နူ ဗီုပြင်ဘဝ ကေုာံ အာဲဗဳဇရ၊၊ ဟိုတ်နူမကြောအ်လောန် ကေုာံ မမံင် ဘဝ မဟွံမဲ ကုပရေင်ချဳဓရာင်မ္ဂး အန္တရာယ် သွက်ဂွံ ကလိဂွံယဲဏမ်ဍာတ် နွံဂၠိုင်ကွေဟ်ဟ်ရ၊၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ

• နမထိင်လဝ် လျိုင်ဇကု (ဝါ) မင်မဲလဝ် ညံင်ဟွံဂွံကြိုအ်၊
• မနွံကဵု ပရေင်ချဳဓရာင် ကာယ ကေုာံ
• စစၞညံင်ဂွံကိတ်ညဳ ကုပရေင်ထတ်ယုက်မ္ဂး စဵုဒၞာ ညံင်ဟွံဂွံဒှ် ယဲဂကူ-၂ ဏအ်မာန်ရ၊၊

ယဝ်ရ ချဳဓရာင်ကဵုကာယ ပ္ဍဲမွဲတ္ၚဲ ပွိုင် ၉၀ မိနေတ်မ္ဂး ဖအောန်ကဵု ညံင်ဟွံဂွံ ယဲဏမ်ဍာတ် ၂၈ % မာန်ရ၊၊

• ပွမစစၞ မကိတ်ညဳ ကုပရေင်ထတ်ယုက် မပ္တံကဵု စစၞ မၞုံကဵု သြောအ်ပေင်င် (whole grains and fiber) မဒှ် သ္ၚုကဆံင် ဟွံဂွံဖအး ဗဗုလဝ်၊
• မရုဲစ ကၠေင်ခိုဟ်ဟ် မပ္တံကဵု ကၠေင် နူမဆု၊ ကၠေင်တၞးဆု ကေုာံ ကၠေင်က၊၊
• ဖအောန်စ စၞဍာတ်တ် မစုတ်လဝ် သဂြာဂၠိုင်င်၊၊
• စဖအောန် ဖျုန် မၞုံကဵု အသာ်ဍာဲဍာဲ ကေုာံ
• ဝေင်ပါဲ ကၠေင်တိရစ္ဆာန် မပ္တံကဵု ကၠေင်စာင်၊ ကၠေင်ကၠိက်၊ ကၠေင်ဂၠဴတအ်၊၊
• မသုင်ၜံက်လေဝ် ဗဒှ်ကဵုအန္တရာယ် ညံင်ဂွံကတဵုဒှ် ယဲဏမ်ဍာတ်မာန်ဂှ်ရ ပွမဝေင်ပါဲ နူမသုင်ၜံက်ဂှ်လေဝ် ဒှ်အရာ စဵုဒၞာ ညံင်ဟွံဂွံဒှ် ယဲဏမ်ဍာတ်ကီုရ၊၊

ပ္ဍဲသြောအ်ဂှ် ဓါတ်မေန်နရာ ခိုဟ်ဟ်တအ်ဂှ် နွံအကြာ သၞောက် ကဵု ဖျုန်ဍေဟ်တုဲ ယဝ်ရ ဗုတ်ဗအး ဗဗုထောအ် သ္ၚုမ္ဂး ဓါတ်မေန်နရာ ခိုဟ်ဟ် ဗဳတမေန်ခိုဟ်ဟ်ဂှ် တိတ်ဒှ်အာ ခဗိုက်သ္ၚုအိုတ်တုဲ သှ်ေဒၟံင် ဆသဂြာသၟးဂှ်ရ ပွမစသ္ၚု မဗဗုလဝ်တအ်ဂှ် ဗဒှ်ကဵု ညံင်ဂွံဒှ် ယဲဏမ်ဍာတ် ဗွဲမဇၞော်ကဵုဒြဟတ်ကီုရ၊၊ တုဲပၠန် ပ္ဍဲမွဲတ္ၚဲ ညံင်စၞစ ဂွံလုပ်စိုပ် ပ္ဍဲဂၞဴဇကု အခိင်မှာန်မှာန်ဂှ်လေဝ် ကိစ္စဇၞော်ကွေဟ်ရ၊၊ အခိင်မစ စဂၠိုင်င်တုဲ အခိင်ဟွံဂွံစ အေင်လဝ် ကွေဟ်ဟ်လအ်လအ်တအ်ဂှ် ဟွံခိုဟ်ပၠန်ရ၊၊ ဟွံခိုဟ်ဟီုမ္ဂးဂှ် ဇၟာပ်ပိုယ်မစစၞ ပိုယ်ကလိဂွံ ဓါတ်သဂြာရ၊၊ ပ္ဍဲမွဲတဲဓဝ် ဓါတ်သဂြာ လုပ်အာ ဗွဲမဂၠိုင်တုဲ ကလေန်ပါန်ကရိယဂှ် ဒးပ္တိတ် ဓါတ်အေန်သုလိန် ဗွဲမဂၠိုင်ရ၊၊ တုဲပၠန် ဟိုတ်နူမအေင်လဝ်စၞ အခိင်ဗွဲမလအ်တုဲ ဓါတ်သဂြာ ဟွံမဲ ပ္ဍဲကာယတုဲ ကလေန်ပါန်ကရိယဂှ် ဟွံဒးပ္တိတ် ဓါတ်အေန်သုလိန်ပၠန်ရ၊၊ ဟိုတ်နူမဒးကၠောန်ကမၠောန် ဗီုပြင်စှ်ေစှ်ေ ဟွံမဲတုဲ ကလေန်ပါန်ကရိယ ယောင်ယာအာမာန်ရ၊၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ပွမအေင်စၞလအ်လအ်တအ်ဂှ် ဒးဝေင်ပါဲရ၊၊

မပကင်ရင်ယဲ

ယဲဏမ်ဍာတ်ဂှ် ဒှ်ယဲဇမၠိင်မွဲတုဲ လွဳညံင်ဂွံဗၠးအးဂှ် ဖန်ဟွံမာန်ကီုလေဝ် ညံင်ဟွံဂွံဂၠိင်တိုန်ကီု၊ ညံင်ဓါတ်သဂြာ ဂွံနွံ အပ္ဍဲဆီ မကြပ်တုပ်ကဵု လၟိဟ်ဓမ္မတာမာန်ဂှ် မင်မဲ ပကင်ရင်ကေတ်မာန်ရ၊၊ နဲဍေဟ်ဂှ် စစၞ ညံင်ဂွံကိတ်ညဳ ကုပရေင်ထတ်ယုက်၊ ဝေင်ကာယ ပချဳဇိုင်တဲ၊ ဖအောန်ဖျေဟ် လယိုင်ဇကု ကေုာံ သုင်ဗက်ဂဥုဲ အတိုင်စၞောန် အစာသဝ်ရ၊၊

ညံင်ဂွံကၠိုဟ် ပရူယဲ ကေုာံ ညံင်ဂွံပါလုပ် ဒ္ဂေတ်ဗက် အတိုင်စၞောန်အစာသဝ်ဂှ် ကိစ္စဇၞော်ကွေဟ်ရ၊၊ မုဟိုတ်ရောမ္ဂး ကုညးမဒ္ဂေတ်ဗက် အတိုင်စၞောန်အစာဂဥုဲတအ်ဂှ် အရာ အန္တရာယ် မကတဵုဒှ်မာန် ဟိုတ်နူ ယဲဏမ်ဍာတ်ဂှ် ကတဵုဒှ်အောန်ရ၊၊ တင်ရန်တၟအ် ပရေင်လွဳယဲဂှ် ညံင်ဓါတ်သဂြာ ဂွံနွံ ကဆံင် ၆.၅ % ရ၊၊ အောန်နူဂှ် ဟွံဂွံ သၠုင်နူညိ ဂွံမာန်ရ၊၊ အရာမပကဵု ညံင်ယဲဏမ်ဍာတ်ဂွံဂၠိုင်တိုန် မပ္တံကဵု ပွမသုင်ၜံက်၊ လၟိဟ်ဂလိုင် ဓါတ်ခေါလေသတရဝ် (ဓါတ်ကၠေင် မၞုံပ္ဍဲဆီ)၊ မကြောအ်၊ ဆီတိုန် (high blood pressure)၊ ပရေင်ချဳဓရာင်အောန်တအ်ရ၊၊ တၞဟ်န ညံင်ဟွံဂွံဒှ်သရ ပ္ဍဲကဵုဇိုင်တုဲ ပွမစကာ ဒၞပ်တၟေင်ဂှ်လေဝ် နွံပၟိက်ကီုရ၊၊

စမ်ၜတ်ယဲ

ယဲဏမ်ဍာတ်ဂှ် ဒှ်ယဲဟိုတ်မၞုံကဵု လၟိဟ်သဂြာ ပ္ဍဲဆီမဂၠိုင်ဒၟံင်တွဵုရ၊၊ ဂွံတီ ယဲနွံ ဟွံမဲဂှ် စမ်ၜတ်ကေတ် နကဵုနဲဗွဲသၟဝ်ဝွံရ၊၊

• ဓါတ်သဂြာ/ဂလူဂေတ် မၞုံပ္ဍဲဆီဗကေတ် (HbA1c) ≥ 6,5 %
• အခိင်မအေင်လဝ်စၞ ဓါတ်သဂြာ နွံပ္ဍဲဆီ (plasma glukose) ≥ 7,0 mmol/L
• အခိင်မလဝ်စၞတုဲ ဓါတ်သဂြာ နွံပ္ဍဲဆီ (plasma glukose) ≥ 11,1 mmol/L

ယဝ်ရ စမ်မၞိဟ်မွဲ ဓါတ်သဂြာ စၟတ်သမ္တီ နွံကဵုယဲမ္ဂး တၞဟ်နဂွံချိုတ်ပၠိုတ် ဒးကလေင်စမ်မွဲဝါပၠန် နကဵုနဲတၞဟ် ပ္ဍဲတ္ၚဲတၞဟ်ရ၊၊ ၜတ်လၟိဟ် ဓါတ်သဂြာ အခိင်မစလဝ်စၞ ဟီုမ္ဂးဂှ် မၞိဟ်ဂှ် စလဝ် ဂလူဂေတ် ၇၅ ဂရာမ်၊ ဂတဂှ် ပွိုင်ၜါ နာဍဳ ၜတ်လၟိဟ်ဓါတ်သဂြာ ပ္ဍဲဆီရ၊၊

မၞိဟ်မအေင်လဝ်စၞ ယဝ်ရ ဓါတ်သဂြာ နွံ အကြာ 6,1 ကဵု 6,9 mmol/L မ္ဂး စၟတ်သမ္တီ မၞိဟ်ဂှ် နွံကဵု ဓါတ်သဂြာ မဂၠိုင်ရ၊၊ မၞိဟ်မစလဝ်စၞ ယဝ်ရ ဓါတ်သဂြာ နွံလတူ 7,8 mmol/L (ဆဂး ဟွံဂၠိုင် နူ 11,1 mmol/L) မ္ဂး ဒဒှ်ရ မၞိဟ်ဂှ် ဒှ်ဒၟံင် ဓါတ်အေန်သုလိန် ဟွံကၠောန်ကမၠောန်/ ဒှ်ဒၟံင်ယဲဏမ်ဍာတ် စၟတ်သမ္တီဂွံတုဲ အန္တရာယ် မကတဵုဒှ် ယဲကတေင်ဆီကောန်တၟအ် မာန်ရ၊၊