ဗညာစိင်

ဗီုရုပ် သကိုပ်ပၞာန်ဇၞော် ဗညာမဟာယောဓါ (ကော်) ဗညာစိင်၊ ဗီုရုပ်ဝွံ နူတမ် ကလိဂွံ နူဍုင်သေံ ဍုင်ဝါရသာရ နူသက္ကရာဇ်သာသနာ ၂၅၂၇

ဗညာစိင်ဝွံ ဒှ်သရာဲပၞာန်ဂကူမန် ပ္ဍဲလက်ထက် သၟိင်မန်ဟွံမဲတုဲ မဒးခစ သၟိင်ဗၟာ(သေန်ဖြူယှေန်) မဒှ် ကောန်အံင်ဇေယျရ။ ဗွဲကြဴ ပ္ဍဲအခိင် သၟိင်ဗၟာ မဗလးဏာ ကဵုအာဗတိုက် ဍုင်သေံဂှ် ဟိုတ်နူသၟိင်ဗၟာ ပ္ဍဲမတ္တမ ပမာန်ဍဵုဍိုက် ကုဂကူမန်တုဲ စၞးမအာဗတိုက် ကုသေံဂှ် ဂတးမုက်ပၞာန် ကလေင်ပၠန်ကဵုဗၟာ၊ သီဂွံအာ ဍုင်မတ္တမ ဆက်အာဗတိုက်လ္ဂုင်၊ ပၞာန်ဗၟာ နူအင်ဝ ဍိုက်စှ်ေကၠုင် ဒုင်မုက်ပၞာန်ဟွံမာန် ဒးကလေင်စှ်ေမံင် ပ္ဍဲမတ္တမပၠန်၊၊ ဟိုတ်နူ ပရေင်ကတဵုသပုန်ဂှ်တုဲ သၟိင်မန်တြေံ တၠညးဗညာဒလ မဒးဒုင်ကြိုင်လဝ် ပ္ဍဲမုဟ်ဆဝ်ဗဝ်ဂှ် သၟိင်ဗၟာ ကေတ်နင် လ္ဂုင်တုဲ ဂစိုတ်ထောအ် နကဵုအသေအဟာန် ဂတမုက် ညးဍုင်ကွာန်တအ်ရ၊၊ ဗညာစိင် ကေုာံ သကိုပ်ပၞာန်မန်တအ် တီကေတ် ဒုင်ပၞာန် သၟိင်ဗၟာအင်ဝ ဟွံမာန်တုဲ နူမတ္တမဂှ် ဒဴတိတ်အာ ဍုင်သေံ ဒက်ပခိုင်လဝ် ဒပ်မန် ဗညာရာမညဝံသ ပ္ဍဲဍုင်သေံ ရ၊၊

တၞောဝ်ဒတောဝ်

တၞောဝ်ဒတောဝ် အစာဇၞော် နာဲဖဝ်ချိုဝ်

ဗညာစိင်ဂှ် ဒှ်ကောန်သၟိင်ဗြဗတာင်၊၊ သၟိင်ဗြဗတာင်ဂှ် ဒှ်ညးမစဍုင်ဗြဝတဳ၊ ကောညး သၟိင်သုမန ဆက်အာဲအပါဇကု စဍုင်ဗြဝတဳတုဲ ညးဒှ်သကိုပ်ပၞာန် ဗွဲကြဴဂွံစ ဍုင်ကြိုန်၊ သၟိင်ဗြဗတာင်ဂှ် ဒှ်ဒေအ် တၠညးဗညာဒလ မဒှ်ဒေအ်ဨကရာဇ်မန် ဍုင်ဗဂေါ လက္ကရဴအိုတ်ဂှ်ရ၊၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ညးဂှ် ဒှ်ကောန်မေန် တၠညးဗညာဒလရ၊၊

ပ္ဍဲကဵု သၟိင်သုမန ကလိဂွံကောန်ၜါ နာဲသတ်ဇြဲ ကဵု ကောန်ဝုတ်ညး နွံမွဲ ယၟုတမ် ဟွံပြာကတ် ညးဂမၠိုင် မကော်စဒၟံင် ဣစဳဒေအ်၊၊ ကောန် ဣစဳဒေအ်ဂှ် ဒှ် ဦးဘိုးလှ၊ ဦးဘိုးလှဂှ် ကတဵုဒှ်မၞိဟ် ပ္ဍဲကွာန်ဝင်ကြာမ် (ဝင်းကြံရွာ) ပွိုင်ဍုင်ထိုင်အာင် (ထုံးအိုင်မြို့နယ်) ပ္ဍဲဂိတုဖေဖဝ်ဝါရဳ ၁၀၊ သၞာံ ၁၈၇၂ တုဲ ဒှ်ညးမကလိဂွံပညာဂဥုဲ Licensed Medical Practioner (L.M.P.) နူဍုင်အိန္ဒိယ မာဒရေတ်တုဲ ကၠောန်ကမၠောန်အစာဂဥုဲ ပ္ဍဲဍုင်မန်ဗၟာ ဒၞာဲဗွဲမဂၠိုင်ရ၊၊ ကောန် ဝဏ္ဏကျော်ထင်ဦးဘိုးလှဂှ် ဒှ် နာဲကျော်ဒင် ကဵု အစာမန်ဖဝ်ချိုဝ်၊၊ ပ္ဍဲခေတ်အလဵုအသဳ ဦးနုဂှ် နာဲကျော်ဒင် ကတဵုဒှ် မွန်လူမျိုးရေးရာ အတွင်းဝန်၊ တုဲ အစာမန်ဖဝ်ချိုဝ်ဂှ် ဒှ်က္ဍိုပ်သကိုပ် ဂကူမန် ညးမဆဝ်မ္ၚုဟ် ညံင်ကောန်ဂကူမန် ဂွံကတဵုကၠောန် ပရေင်ဍုင်ကွာန်ရ၊၊ ကောန် နာဲကျော်ဒင်ဂှ် နာဲDavid Aung Myint Din (စုတိ မေ ၂၂၊ ၂၀၁၉ အဝ်သတေလျာ) အာပဒတဴ ပ္ဍဲဍုင်အဝ်သတေလျာ၊ နာဲဂျောန်ဒေန် (John Din) ပဒတဴ ပ္ဍဲဍုင်ဒိန်မက်၊၊

ဘဝ သၟိင်စဍုင်ကြိုန်

အံင်ဇေယျ ဂွံအာယုက် (၄၄) သၞာံတုဲ ဒးချိုတ်အာ ပ္ဍဲပေါဲဗတိုက် ဍုင်သေံဒျုဒျာတေအ်ရ။ ဗွဲကြဴ သၟိင်နောင်တော်ကြီး မဒှ်ကောန် အံင်ဇေယျ မရနုက်ကဵု ၂ တိုန်သ္ပသၟိင် ပ္ကင်ရင်ဍုင်ဂွံ ၃ သၞာံတုဲ စုတိအာရ။ ဗွဲကြဴပၠန် ကောန်သၟိင်ဍောတ် မဒှ်ကောန်အံင်ဇေယျ မၞုံယၟု(သေန်ဖြူယှေန်)တိုန်သ္ပသၟိင်ပ္ကင်ရင်ဍုင်ပၠန်ရ။ ဗညာစိင်လေဝ် ဟိုတ်နူ သၟိင်မန်ဟွံမဲကီု ဇြဟတ်ပၞာန်လေဝ် အောန်တုဲ သွက်ဂွံ တဝ်စၞေဟ်သပုန် ပၠန်ဂတး ကဵုဗၟာဂှ် ဒှ်တင်ဝါတ်ဂါတ် ဗွဲမလောန်ရ။ သွက်ဂွံတဝ်စၞေဟ် ကဵုဗၟာတအ်တုဲ အေင်ဒုင်ခစဒၟံင် မင်ရံင် အခိင်ဒးရးမ္ဂး သွက်ဂွံက္လေင် သပုန်ကဵုသၟိင်သေန်ဖြူယှေန်ဂှ် ကသေအ်ကၟဝ် ဆဝ်မ္ၚုဟ်ဒၟံင် ကောန်သ္ဂံင်၊သရာပၞာန်မန်ဇကုတုဲ ပ္ကောံဂွံ ဗဵုလဗးနဲဒမၠုက်ရ။

ပ္ဍဲသက္ကရာဇ်ခြေတ်(A.D 1772) သက္ကရာဇ်ဍုင်(၁၁၃၄)ဂှ် ပၞာန်သၟိင်ဗၟာသေန်ဖြူယှေန် တၠညးဍုင်အင်ဝ လုပ်ဗတိုက်ဍုင်သေံ (လောင်ဖြဝင်) หลวงพระบาง ประเทศลาว မဒှ် ကၟိန်ဍုင်လဴတုဲ နွံအသံ ကဵုဗညာစိင် ဗက်လုပ်ဗတိုက်ဍုင်သေံရ၊၊ ဗညာစိင် ဟွံမိက်ဗတိုက်ကဵုသေံ အာတ်ကေတ်တာလျိုင် သွက်ဂွံမင်မဲ ဍုင်ဇျင်သေန် (เชียงแสน) ရ။

ဟိုတ်နူ ဗညာစိင် ကၠိုဟ်နဲ တီပြယာဲ မခိုဟ် စိုန်သ္ကီု ပ္ဍဲကွတ်ပၞာန်တုဲ တၠညးအပ်ပြာပ်ကဵု ဗညာစိင် မင်မဲလဝ်ဍုင် ဇျေင်သေန် ရ။ ပေင် မွဲသၞာံမွဲအခါတုဲ ဟိုတ်နူဗညာစိင် ခစသၟိင် တပ်တးဂးတုဲ အပ်ဇိုန်ကဵု ဗညာစိင် ပိုင်ပြဳ ဍုင်ကြိုန် မနွံပ္ဍဲရးမုတ္တမ သကုတ်သၠုင်ကျာရ။

မဒးအာ ဗတိုက်ဒျူဒျာ

ပ္ဍဲအခိင် ဗညာစိင် မပိုင်ပြဳဒၟံင် ဍုင်ကြိုန် ပ္ဍဲရးမုတ္တမဂှ်ဟေင် သၟိင် ဗၟာသေန်ဖြူယှေန်(အင်ဝ) နွံအသမ် ကဵုဗညာစိင် ဗတိုက်ဍုင်သေံရ။ တၠညး ပ္ကောံလဝ် ဗဵုလဗးပၞာန် ဗွဲမဂၠိုင် သွက်ဂွံမင်မဲဍုင် မုတ္တမဂှ် တၠညးကဵု(ပုဂံဝန်)မဒှ်သရာဲဗၟာမင်မဲရ။ ရုဲစှ်လဝ် သရာဲပၞာန်မန် လၟိဟ်ဗၞတ်(၁၀၀၀၀)ပြင် သွက်ဂွံလုပ်ဗတိုက်ကဵုသေံရ။ ＂သၟိင်ဗၟာဏအ် ပြယာဲလီစၞာဲညး ဇၞော်ကွေဟ်ရ။ ကာလအံင်ဇၞးမ္ဂး ဂကူညး ဂွံဒုင်စသိုင်၊ ကာလချိုတ် ပ္ဍဲပေါဲပၞာန်မ္ဂး ဂကူမန်ပိုယ် ဒးဒုင်လေင်။＂ တၠညးဗညာစိင် ညာတ်ကေတ်ရ၊၊

အပ္ဍဲဇြဟတ်ကောန်ပၞာန်မန် မရုဲစဟ်လဝ် မွဲလက်ဂှ် ညးရုဲကေတ် ဗၞတ်ပိလ္ၚီ(၃၀၀၀)တုဲ စိုပ်အခိင် တမ်သၞာံ ညးအပ်ကဵု ဗညာစိင် သီုကဵုဗဵုလဗးဗၟာဗၞတ်ညိညတုဲ ကဵုဇက်တိတ်အာ လ္ပာ်ဍာန်ကျာ်ပိ နဒဒှ် ဒပ်ပၞာန်ဗွဲဂတရ။ လိုက်ဝှ် တိကှ်မ္ဂး သရာဲဗၟာမၞုံယၟု(ပုဂံဝန်) မွဲဟာန်ကေုာံကောန်ပၞာန်မန်မနွံလၟိဟ်(၇၀၀၀) ကဵုဗက်အာလက္ကရဴ ဗညာစိင် ရောင်၊ သာ်ဝွံ တၠညးအင်ဝ (ဆင်ဖြူရှင်) ဖန်ဖက်စဳရေင်လဝ်ရ။ ပ္ဍဲကာလဂှ် သရာဲပၞာန်မန် ဗွဲမဂၠိုင် ဟွံတုပ်စိုတ် ဟွံမဲပၟိက် ဟွံဒုင်တဲ ဗက်အာဗတိုက်သေံတုဲ ဂြိပ်ဒဴထောအ်အိုတ်ရ။

တဝ်စၞေဟ် ကုဗၟာ

ပုဂံဝန် ထေဲပၞတ် ဒှ်ဒေါသ ဖျေဟ်အသမ် ကဵုဗက်ရပ် သရာဲမန်တုဲ ဖျေဟ်အမိင်ဂစိုတ်ရ။ ကောန်ဇာတ် သမ္ဘာ ညးဇၞော်ဗျု ဟွံသှ်ေ သၟတ်ဝုတ်ကညာမန်တအ်ဂှ်လေဝ် ပလီုပလာ် ပၠံင်ၜးကေတ်ဒြပ်တုဲ ဂစိုတ်ကၠေအ်ရ။ ပရောဒဒှ် သၟိင်ဗၟာတအ် မဗက်ဂစိုတ်ဒၟံင်မန်ဂှ် သရာဲမန်မွဲတၠ မနွံယၟု(တလလ္ဂုင်) နူကဵု ဍုင်မုဟ်တၟအ် အာလဴ ဗ္တီကဵု ဗညာစိင်ရ။ တၠညးဗညာစိင် ဂွံမိင်ကေတ်ပရိုင်ဂှ်တုဲ ကသေအ်ကေတ်သကအ်ရဲဇကု ပိတၠဗညာဥု၊ ဗညာတၠဇြင်၊ ဗညာကၠေပ်တအ်တုဲ ဂစိုတ်ကၠေအ် ကောန်ပၞာန်ဗၟာ ညးမပါဗက်ကၠုင်ဇကု ပ္ဍဲကျာ်ပိဂှ် သီုဖအိုတ်ရ။ ဗညာစိင် လေဝ် နကဵုအသိင် စိုတ်ဟွံမိပ်မြဟ် နကဵုဒပ်ပၞာန်တိုက်ဟေင် သီုဗဵုလဗးဒပ်ပၞာန်မန်ဇကု ဂတးမုက်ပၞာန် က္လေင်စဴကၠုင် သွက်ဂွံဗတိုက်ကေတ် ဍုင်မတ္တမရ၊၊

ပုဂံဝန်တအ် ဒုင်ဒဝ်ဟွံမာန် ဂစာန်ဂြိပ်ဒဴအာလဂုင်တေအ် နကဵုဂၠုင်အိုတ်ရ။ ဗညာစိင်လေဝ် ဟွံဂွံယှအ်စိုတ် ဆက်ဗတိုက်တိုန်အာ ဒဵုစိုပ် ဍုင်လဂုင် ရ။ ကာလ မလုပ်ဗတိုက် ဍုင်လဂုင်ဂှ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာ အင်ဝ (ဆင်ဖြူရှင်)တအ် ဇက်စှ်ေကၠုင်တုဲ ဒပ်ပၞာန်ဗညာစိင် တအ် ဒုင်ဒဝ်ဟွံမာန် ဟိုတ်နူပၞာန်ဇကုအောန်တုဲ ဒးဆုတ်က္လေင်စဴကၠုင် ဍုင်မတ္တမပၠန်ရ။

ဟိုတ်နူ မန်တအ် တဝ်စၞေဟ်ဗီုဏအ်တုဲ သၟိင်မန်တြေံ အခိင်ဟံသာဝတဳလီု ပ္ဍဲသၞာံ ၁၇၅၇ (သက္ကရာဇ် ၁၁၁၉) တၠညးမဟာသေနာပတိရာဇ် (တၠညးဗညာဒလ) မဒးဒုင်ကြိုင်လဝ် ပ္ဍဲဍုင်မုဟ်ဆဝ်ဗဝ်ဂှ် နကဵုဒုဟ် မဆဝ်မ္ၚုဟ် ပကဵုညံင်ဂကူမန် ဂွံကလေင်ကတဵုသပုန်တုဲ ကေတ်နင်ဍုင်လ္ဂုင်တုဲ ကၠေင်ဒက်လဝ်တုဲ ကဵုဂေတ်ဍုင်လ္ဂုင်ရ၊၊ နကဵုအသေအဟာန် ပ္ဍဲဒၞာဲကုန်ကျာ်ဂှ် ဂတညးဍုင်ကွာန်တအ်ဂှ် ကအ်ဂစိုတ်ကအ် တၠညးမဟာသေနာပတိရာဇ် ရ၊၊

ပကောံဒြဟတ် ပ္ဍဲဒပ်ဗညာရာမညဝံသ ဍုင်သေံ

ဒပ်ပၞာန် ဗညာစိင် မဆုတ်ကၠုင် နူလ္ဂုင်တအ်ဂှ် ပကောံကေတ် ကောန်ပၞာန်တုဲ နကဵုဂၠံင်ကျာ်ပိကီု သီုကဵု ဂၠံင်ဗြဝတဳဂှ် ဒဴလုပ်ဍုင်သေံရ၊၊ သၞာံ ၁၇၇၅ (သက္ကရာဇ်ဍုင် ၁၁၃၇) ဂှ် ညးစိုပ် ဍုင်ဓန်ပူရဳရ၊၊ နူဂှ် ဗညာစိင် ကေုာံ သကိုပ်ပၞာန် ဗညာဥူ၊ ဗညာတၠသ္ဇင်၊ ဗညာတၠကၠေပ်တအ် ဆက်အာ ဇရေင်ဒျူဒျာရ၊၊ ဒပ်ပၞာန်မန်ဏအ် ပံင်ကဵု ဒပ်ပၞာန်မန် မစိုပ်လဝ် အခိင်ဟံသာဝတဳလီုတအ် ပံင်ပကောံလဝ် နကဵုယၟုဒပ် ဗညာရာမညဝံသ ရ၊၊