မာတိကာသို့ ခုန်သွားရန်

ရးနိဂီုဗၟာ

ပလေဝ် လေန်ဂမၠိုင်
နူ ဝဳကဳပဳဒဳယာ

ရးနိဂီုဗၟာ(Myanmar) ဂှ် ဒှ် ရးနိဂီု မနွံ ပ္ဍဲ အာရှအဂၞဲ။ ရးနိဂီုဗၟာဂှ် ကြပ် ကုပယျဵု ဗွဲဒိုဟ်ဗာယပ်မ္ဂး ရးနိဂီုဗင်္ဂလာဒေသ်၊ အိန္ဒိယ၊ ဗွဲဒိုဟ်ဨသာန်မ္ဂး ရးနိဂီုကြုက်၊ ဗွဲဒိုဟ်ဗမံက် ကု အဂၞဲဂှ် ရးနိဂီုလဴ ကု ရးနိဂီုသေံ၊ ဗွဲဒိုဟ် သၠုင်ကျာ ကု နေရတိမ္ဂး ၜဳအာန်ဒမာန် ကု တမ္ၚံက်ၜဳဗေင်္ဂါလဳ။ ရးနိဂီုဗၟာဂှ် နကုဗွိုက်တိဍာ်မ္ဂး ဒှ် ရးနိဂီု ဇၞော်အိုတ် ပ္ဍဲ ၝောအ်တိအာရှအဂၞဲတုဲ ပ္ဍဲ တိုက်အာရှမ္ဂး ဒှ် ရးနိဂီု ဇၞော်အိုတ် မရနုက်ကဵု ၁၀။ အတိုင်စရင် သၞာံ ၂၀၁၇ မ္ဂး လၟိဟ်မၞိဟ် နွံ ၜိုတ် ၅၄ မဳလဳယာန်။[၁] ဍုင်ဇမၞော် ရးနိဂီုဗၟာဂှ် ဒှ် နေပျဳဒဝ်၊ ဍုင်ဇၞော်အိုတ်ဂှ် ဒှ် ဍုင်လ္ဂုင်။[၂]

ဂကောံမၞိဟ်တြေံ မဒက်ပတန် ဍုင်ရးနိဂီုဂမၠိုင် ဒၞာဲရးနိဂီုဗၟာလၟုဟ်ဂှ် ဒှ် ဂကောံမၞိဟ် ဂကူမန် ကု ဂကူပျူ ၜါဂကူဏအ်ရ။ ဂကူမန်တအ်ဂှ် ဒက်ပတန်လဝ် ရးနိဂီုဇကု ပ္ဍဲကဵု သကုတ်လတူကီု သီုကဵု သကုတ်သၟဝ်၊ ပ္ဍဲကဵု သကုတ်လတူဂှ် ဂကူပျူတအ်လေဝ် ဒက်ပတန်လဝ် မြုဍုင်ဂမၠိုင် နွံကီုရ။[၃] ပ္ဍဲ ၉ ဗွဝ်ကၠံ ဂကူဗၟာတအ် လုပ်စိုပ်ကၠုင် ဒေသသကုတ်လတူ ပ္ဍဲဇိုင်ၜဳဨရာဝတဳတုဲ ဗွဲကြဴ ညးတအ် အုပ်ဓလီုကေတ် ပ္ဍဲကဵု ဒေသသကုတ်လတူ ဗွဲကိုပ်ကၠာ ပ္ဍဲ ဍုင်ဗုကာံ ပ္ဍဲ သၞာံ ၁၀၅၀တအ်တုဲ ဗွဲကြဴဏအ် အရေဝ်ဗၟာ၊ အခိုက်ဗၟာ၊ ထေရဝါဒဗုဒ္ဓဘာသာဂှ် ဓလီုဂွံအာ အလုံမွဲ ရးနိဂီုဂှ်ရ။ ဍုင်ဗုကာံဂှ် ဒးဒုင်ပလီု ကုပၞာန်မန်ဂိုလဳယျာ၊ တုဲ ဒေသသကုတ်သၟဝ်ဂှ် မန်တအ် လလောင်တြး ဍုင်ဗၠးၜးမာန်ကၠုင်ရ။ ပ္ဍဲ ၁၆ ဗွဝ်ကၠံဂှ် တၞောဝ်သၟိင်တံင်ငူ ပြာကတ်ကၠုင်တုဲ ဒက်ပတန် အေန်ပါယာဇၞော်အိုတ် ပ္ဍဲ အာရှအဂၞဲ မာန်လဝ် အခိင်ဂၠေအ်အ်ကီုရ။[၄] ပ္ဍဲ ၁၉ ဗွဝ်ကၠံလပါ်စဂှ် တၞောဝ်သၟိင်ကုံဗင် အုပ်ဓလီုဂွံအာ ပယျဵုဗွိုင်ဗီုတိ ရးနိဂီုဗၟာ အတိုင်မဂွံဆဵုဒၟံင် ပ္ဍဲအခိင်လၟုဟ်ရ။ ပ္ဍဲခေတ်ကုံဗင်ဂှ် သၟိင်ဗၟာ သီုဂွံပိုင်ပြဳလဝ် ဒေသမဏိပူရ် ကု ဒေသအာသံ (ဍုင်အိန္ဒိယ) မွဲလစုတ်ကီုရ။ ကမ္မဏဳအိန္ဒိယဗၟာ (East India Company) ကြဴနူ မဇၞးကေတ် ပၞာန်အင်္ဂလဝ်-ဗၟာ ပ္ဍဲ ၁၉ ဗွဝ်ကၠံတုဲ အုပ်ဓုပ်ပကင်ရင် ဍုင်ဗၟာတုဲ ရးနိဂီုဗၟာဂှ် စိုပ်အာ သၟဝ် ပကင်ရင်ကဝ်လဝ်နဳဗြိတိန်။ ကြဴနူ ဂျပေန် လုပ်သီဂွံ ရးနိဂီုဗၟာ မွဲဆိုန်ခဏတုဲ ဒပ်မဟာမိတ်တအ် ကလေင်ဗတိုက်ပ္တိတ်ထောအ် ပၞာန်ဂျပေန် နူ ရးနိဂီုဗၟာတုဲ အတိုင်တင်လတုပ်စိုတ် အကြာအင်္ဂလိက် ကု အမေရိကာန် သ္ဒးပအပ်ကဝ်လဝ်နဳ ကုညးတၠဍုင်တအ်တုဲ ရးနိဂီုဗၟာ ကလိဂွံအာ ဗၠးၜး နူ ဗြိတိန် ပ္ဍဲသၞာံ ၁၀၄၈ ဂှ်ရ။ တုဲ စိုပ်သၞာံ ၁၉၆၂ ဂှ် ဒပ်ပၞာန်သီကေတ်အဝဵုဍုင်တုဲ ရးနိဂီုဗၟာ စိုပ်အာ သၟဝ်တဲ တၠအဝဵုပၞာန်ဗၟာ၊ နူဂှ် စိုပ်အာ သၟဝ်တဲ ဗော်အစဳအဇန်သဵုယှေဝ်လေတ်ဗၟာ (Burma Socialist Programme Party)။

နူစတမ် မကလိဂွံဗၠးၜး နူဗြိတိန်တုဲဂှ် ပၞာန်အပ္ဍဲဍုင် အကြာ ဂကူနာနာတအ် က္တဵုဒှ်ဒၟံင် ဟွံပိုတ်သကုတ်တုဲ လုပ်လၟိဟ် ပၞာန်အပ္ဍဲဍုင် အာယုက်ဂၠိင်အိုတ်မွဲရ။ ပ္ဍဲ မွဲဒမြိပ်ဂှ် နကဵု ကုလသမဂ္ဂ ကောံ ကုဂကောံနာနာတအ် လလောင်တြး ပတိတ်လိက်ဒုင်စဳရေင်ဂမၠိုင် ဒဒှ်ရ နကုသၟိင်ဍုင် နကုအစဳအဇန်နွံနွံဂှ် ကလိလောန်ဒၟံင် ဒုဟ်ဒစဵုဒစးအခေါင်အရာမၞိဟ် လတူ ကောန်ဍုင်တအ်ရ။[၅] သၞာံ ၂၀၁၁ ဂှ် ဒပ်ပၞာန် ကၠောန်ဗဒှ် သဘင်မာဲဗော်ဇဳတုဲ ဒက်ပ္တန်ပ္တိုန် အလဵုအသဳညးဍုင်ကွာန်ရ။ ပ္ဍဲအခိင်ဂှ် ဗလးကဵုအံင်သာန်သုကျဳ ကောံ ကုကောန်ထံင်သၟာပရေင်ဍုင်ကွာန်ဂမၠိုင်၊ တုဲဂှ် နူ ဂကောံမၞိဟ်ဂၠးတိတအ်လေဝ် ဖျအ်ဖျေဟ် ပရေင်ကမာတ်လဒဵု ပရေင်ပိုန်ဒြပ်တအ်ကီုရ။[၆] အခိင်ဂှ် ၜိုန်ရ ပရေင်ၜိုဟ်လလံ အကြာဂကူဗၟာ ကုဂကူဗၟာ ခိုဟ်တိုန်ကီုလေဝ် ပရေင်ဍဵုဍိုက် ပမာန်၊ ပကီုပရာပ် အခေါင်အရာမၞိဟ် ပ္ဍဲ ဂကူမဟွံသေင် ကုဗၟာတအ်ဂှ် ဟွံအိုတ်အာ ဏီဖိုဟ်ရ။[၇] ပ္ဍဲသဘင်မာဲ ၂၀၁၅ ဂှ် ဗော်အေန်အေဝ်ဒဳ မဒှ် ဗော် ဒဝ်အံင်သာန်သုကျဳ ဇၞးမာဲတုဲ ဒက်ပ္တန် အလဵုအသဳအေန်အေဝ်ဒဳမာန်ကၠုင်ရ။ ၜိုန်ရ အလဵုအသဳ ညးဍုင်ကွာန် နကုဗော်အေန်အေဝ်ဒဳ ဂွံဒှ် အလဵုအသဳကီုလေဝ် ပဋိပက္ခ အကြာကောန်ဂကူတအ်ဂှ် ပသောင်ကဵု ဟွံမာန်တုဲ ပၞာန်အပ္ဍဲဍုင်လေဝ် က္တဵုဒှ်ဒၟံင် အတိုင်ဗီုတြေံဂှ်ပၠန်ရ။ ပ္ဍဲ ပေါဲဗတိုက် ကုပၞာန်ယခေင်ဂှ် နကုအလဵုဇကု ဒဝ်အံင်သာန်သုကျဳ ပ္တိတ်အမိင်ပၞာန် သွက်ဂွံပသောင်ထောအ် ဒပ်ယခေင်အေအေရ။ ဆဂး ပသောင် ဟွံမာန်။ ပ္ဍဲ အခိင်အလဵုအသဳအေန်အေဝ်ဒဳဂှ် အခေါင်အရာ ညးဍုင်ကွာန်ဂှ် ဟွံခိုဟ်တိုန်တုဲ ပရေင်ထ္ၜးဆန္ဒ ဒစဵုဒစး အလဵုအသဳဂှ် ဟွံအောန်စှ်ေအာကီုရ။ သဘင်မာဲ၂၀၂၀ ဂှ် နကဵု ဗော်အေန်အေဝ်ဒဳ ဆက်ဇၞးမာဲ ဗွဲမဂၠိုင်ပၠန်ရ။ သဘင်မာဲဂှ် ဒးဒုင်စုတ်စောဲလဝ် မဟွံမဲ ကုဗဗွဲဓဝ်၊ ရဲဗော်အေဝ်အေဝ်ဒဳတအ် ကၠတ်ပၠုပ်လဝ် မမာဲပတောအ် ပ္ဍဲမွဲမွဲ ပွိုင်ဆန္ဒမာဲဂှ် ဂၠိုင်ကဵု လက်တၞးရ။ နကုဒပ်ပၞာန် ထ္ၜးဟိုတ် ကုမာဲအလီဝွံတုဲ ပ္ဍဲဖေဖဝ်ဝါရဳ ၁၊ ၂၀၂၁ ဂှ် ထိင်ထောအ် အဝဵုဍုင်ပၠန်ရ။[၈]

ရးနိဂီုဗၟာဂှ် ဒှ် ကောန်ဂကောံ East Asia Summit, Non-Aligned Movement, ASEAN (အာသဳယာန်) ကောံ ကု Bay of Bengal Initiative for Multi-Sectoral Technical and Economic Cooperation ကီုလေဝ် ၜိုန်ရ ကေင်ဒှ် ဍုင်ကဝ်လဝ်နဳဗြိတိန်ကီုလေဝ် ဟွံလုပ်လဝ် ပ္ဍဲ ဂကောံဓနသဟာယ (Commonwealth of Nations) ရ။ ရးနိဂီုဗၟာဂှ် ဒှ်ဍုင် မသိုက်ဘိုက် ကုတၟအ်သ္ၚေက် ကု တၟအ်မတ်ဂကူနာနာ၊ တုဲပၠန် ကၠေင်၊ သၟုဟ်ဂေတ် ကောံ ကုကပေါတ်သယံဇာတသဘာဝ ဗွဲမဂၠိုင်ရ။ ရးနိဂီုဗၟာဂှ် သီုဒှ် ဒၞာဲမကလိဂွံ ဒြဟတ်လလဳမအိုတ်ဟွံမာန် (renewable energy) ဗီုကဵု လျးတ္ၚဲတအ်ရ။[၉] သၞာံ ၂၀၁၃ GDP ဍုင် နွံ US$56.7 ဗဳလဳယာန် တုဲ GDP (PPP)ဍုင်ဂှ် နွံ US$221.5 ဗဳလဳယာန်။[၁၀] ကဆံင်မၞိဟ်တၞဟ်ခြာ အကြာ မၞိဟ်သိုက် ကု မၞိဟ်ဒိုက်ဂှ် ရးနိဂီုဗၟာဂှ် လုပ်လၟိဟ် ပ္ဍဲ ဍုင်မတၞဟ်ခြာဇၞော်အိုတ်မွဲရ။ တုဲပၠန် ပရေင်ပိုန်ဒြပ်ကိစ္စဇၞော်ဇၞော်တအ်ဂှ် နကုဒပ်ပၞာန် ရပ်ထိင်လဝ်ရ။[၁၁] စရင်ဇမၞော်မၟော်ကောန်မၞိဟ် ပ္ဍဲသၞာံ ၂၀၂၀ ဂှ် ပၞောဝ် ကုရးနိဂီုသီုဖအိုတ် ပ္ဍဲဂၠးတိဏအ် ၁၈၉ ဂှ် ရးနိဂီုဗၟာနွံ မဂၞန် ၁၄၇။[၁၂]

ဝင်

[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]

ကိုပ်ကၠာဝင်

[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]
ဒၞာဲ မြုဍုင်ပျူဂမၠိုင်c. 8th century; ဗုကာံဂှ် ဗၟံက်ထ္ၜးလဝ် ပ္ဍဲဗီုတိဏအ် သွက်ဂွံ ပတောအ်ၜတ် တီဒၞာဲ၊ ဗုကာံဂှ် ဟွံဒှ် မြုဍုင်ပျူ။

သက်သဳပူရာန်ဂမၠိုင် ဂွံဆဵုကေတ် ဟဝ်မဝ် ဨရေက်တုသ် (Homo erectus) ပဒတဴလဝ် ပ္ဍဲ ဒေသ မကော်ဂး ရးနိဂီုဗၟာ တ္ၚဲဏအ် ၜိုတ်ပြဟ်မာန်ကုမာန် သၞာံမတုဲကၠုင် ၇၅၀,၀၀၀ တေအ်၊ ကြဴနူ ၇၅,၀၀၀ မတုဲကၠုင်တုဲ ဨရေက်တုသ် ဟွံဆက်ဆဵုရ။[၁၃] သက်သဳ မဂွံဆဵုကေတ် ဟဝ်မဝ် သာပဳယာန် (Homo sapiens) တအ်ဂှ် စၟတ်သမ္တီလဝ် အခိင်မတုဲကၠုင် ၜိုတ် ၂၅,၀၀၀ BP မဂွံဆဵုကေတ် ကိရိယာတၟအ် ပ္ဍဲ ဒေသလဒေါဝ်ရးနိဂီုဗၟာ။[၁၄] သက်သဳ ခေတ်တၟအ်တၟိ (Neolithic age) မပတံ ကု ပွမတဵုလွဳတၞံ ကောံ ကု တိရစ္ဆာန် ကောံ ကုတၟအ်ပွေါတ်တအ်ဂှ် စၟတ်သမ္တီလဝ် နွံ အာယုက် မတုဲကၠုင် အကြာ ၁၀,၀၀၀ ကု ၆,၀၀၀ ဘဳသဳ မဂွံဆဵုကေတ် ရုပ်ကသူထီု ပ္ဍဲ ထီုပဒလင်။[၁၅]

ခေတ်ဗရိုတ် စိုပ်ဒေသဂှ် ၜိုတ် ၁၅၀၀ ဘဳသဳ မဒှ်အခိင် ညးဒေသတအ် သၠုဲ (copper) ညံင်ဂွံဒှ် ဗရိုတ်၊ တိုန်သြောအ်၊ လွဳကၠိက် မဒှ်မၞိဟ် မလုပ်လၟိဟ် မကၠောန်သာ်ဏအ် အခိင်ကိုပ်ကၠာအိုတ် ပ္ဍဲဂၠးတိဏအ်ရ။[၁၆] ဇုတ်မၞိဟ် ကောံ ကုကပေါတ်ပါန်ကွတ် ပ္ဍဲခေတ်ဏအ် ဂွံဆဵုကေတ် ပ္ဍဲ ဒေသခရိုင်မုန်ယောဲ ပ္ဍဲ ရးသကိုင်။[၁၇] ခေတ်ပသဲဂှ် စၜိုတ် ၅၀၀ ဘဳသဳ မဂွံဆဵုကေတ် ဒၞာဲကမၠောန်ပသဲ ပ္ဍဲဒေသသၠုင်ကျာ မာန္တလေ။[၁၈] အတိုင်သက်သဳမ္ဂး သြောအ်မတဵုလွဳ ပ္ဍဲ ဒေသဂှ် သွံ ကုညးဒေသကြပ်ပ် ကုဇကု စဵုကဵုစိုပ် ရးနိဂီုကြုက် ပ္ဍဲ အခိင်အကြာ ၅၀၀ ဘဳသဳ ကု ၂၀၀ အေဒဳ။[၁၉] ယေန်သၞာင်ခေတ်ပသဲ ပ္ဍဲ ရးနိဂီုဗၟာဂှ် အခိုက်ကၞာ နူ မ္ၚး ဗီုကုအိန္ဒိယ၊ သေံတအ်လေဝ် လုပ်စိုပ်ဒၟံင်ဂှ် ဂွံဆဵုကေတ် ပ္ဍဲ အခိုက်တွိုပ်ဇွညးတအ်ရ။ ပရေင်ဆက်စၠောအ်ဏအ်ဂှ် ဆက်စၠောအ် နကဵု ကမၠောန်ဗၞိက် ဒှ်မာန်ရ။[၂၀]

မြုဍုင် အခိင်ကိုပ်ကၠာ

[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]

ပ္ဍဲၜိုတ် ဘဳသဳ ၂ ဗွဝ်ကၠံဂှ် မြုဍုင် စကတဵုဒှ်ကၠုင် ပ္ဍဲ ဒေသလဒေါဝ်ဍုင်ဗၟာရ။ မြုဍုင်တအ်ဂှ် ဒက်ပတန်လဝ် နကဵုဂကူ မဟီုအရေဝ် တိဗေတ်တဝ်-ဘာမာ မဒှ် ဂကူပျူ၊ မဒှ်ဂကူ မပြံင်လုပ်ကၠုင် နူကဵုဒေသယူနာန်။[၂၁] အခိုက်ကၞာယေန်သၞာင်ပျူတအ်ဂှ် ယေန်သၞာင်အိန္ဒိယပါလုပ်ဒၟံင် ဗွဲမဂၠိုင်ဂၠေင်၊ နူကဵု ယေန်သၞာင်ဗုဒ္ဓဘာသာရ။[၂၂]

ၜိုတ် ၉ ဗွဝ်ကၠံဂှ် မြုဍုင် ဗွဲမဂၠိုင်ဂၠေင် က္တဵုဒှ်ကၠုင် ပ္ဍဲ ဒေသဂှ်ရ။ ပျူတအ်ဂှ် ပဒတဴ ပ္ဍဲဒေသ မသ္ၚောဲ ကုၜဳ၊ မကြပ် ကုဒဵုဂြိုပ်၊ မန်တအ်ဂှ် ပဒတဴ ပ္ဍဲဇိုင်ၜဳ ဗွဲတၟေင် ပ္ဍဲဒေသလဒေါဝ် ကဵု ဒေသသၠုင်ကျာတအ်ရ။ ပ္ဍဲၜိုတ် လဒေါဝ် ၉ ဗွဝ်ကၠံဂှ် ဂကူဗၟာတအ် ပြံင်လုပ်စိုပ်ကၠုင်တုဲ ပဒတဴကၠုင် ပ္ဍဲဒေသ အကြာဗုကာံ။ စဵုကဵု ၁၀ ဗွဝ်ကၠံဂှ် ပ္ဍဲဒေသဂှ် နွံ ကုမြုဍုင် ဗွဲမဂၠိုင်တုဲ ဗွဲကြဴ မြုဍုင်တအ်ဂှ် ပံင်ပ္ကောံစုတ် သၟဝ်မွဲက္ဍိုင်ဗတာင်ရ။[၂၃]


နိဿဲ

[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]
  1. ↑ နိဿဲ ဗၠေတ် - Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named worldometers.info
  2. ↑ Burma. The World Factbook. U.S. Central Intelligence Agency (27 September 2021).
  3. ↑ O'Reilly, Dougald JW (2007). Early civilizations of Southeast Asia. United Kingdom: Altamira Press. ISBN 978-0-7591-0279-8။ 
  4. ↑ Lieberman, p. 152
  5. ↑ Burma. Human Rights Watch.
    Myanmar Human Rights. Amnesty International USA.
    World Report 2012: Burma. Human Rights Watch (22 January 2012).
  6. ↑ Madhani, Aamer။ "Obama administration eases Burma sanctions before visit"၊ 16 November 2012။ 
    "European Union Suspends Most Myanmar Sanctions"၊ 23 April 2012။ 
  7. ↑ Greenwood, Faine (27 May 2013). The 8 Stages of Genocide Against Burma's Rohingya | UN DispatchUN Dispatch. Undispatch.com.
    "EU welcomes "measured" Myanmar response to rioting"၊ Reuters၊ 11 June 2012။ 
    "Q&A: Communal violence in Burma"၊ BBC။ 
  8. ↑ "Myanmar military takes control of country after detaining Aung San Suu Kyi" (in en-GB)၊ BBC News၊ 1 February 2021။ 
  9. ↑ Vakulchuk, Roman; Kyaw Kyaw Hlaing; Edward Ziwa Naing; Indra Overland; Beni Suryadi and Sanjayan Velautham (2017). Myanmar's Attractiveness for Investment in the Energy Sector. A Comparative International Perspective. Norwegian Institute of International Affairs (NUPI) and Myanmar Institute of Strategic and International Studies (MISIS) Report. p. 8.
  10. ↑ Burma (Myanmar). World Economic Outlook Database. International Monetary Fund.
  11. ↑ Eleven Media။ "Income Gap 'world's widest'"၊ The Nation၊ 4 September 2013။ 22 October 2021 တင်နိဿဲဏအ် စၟဳစၟတ်တုဲ။ Archived from the original on 15 September 2014။ 
    McCornac, Dennis။ "Income inequality in Burma"၊ Democratic Voice of Burma၊ 22 October 2013။ 
  12. ↑ နိဿဲ ဗၠေတ် - Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named HDI
  13. ↑ Prehistory to Protohistory of Myanmar: A Perspective of Historical Geography. Myanmar Environment Institute (24 July 2015). “Homo erectus had lived in Myanmar 750,000 years ago”
    Bowman, John Stewart Bowman (2013). Columbia Chronologies of Asian History and Culture. Columbia University Press, 476. ISBN 978-0-231-50004-3။ 
  14. ↑ "pIRIR and IR-RF dating of archaeological deposits at Badahlin and Gu Myaung Caves – First luminescence ages for Myanmar" (January 2018). Quaternary Geochronology 49: 262–270. doi:10.1016/j.quageo.2018.01.001. 
  15. ↑ Cooler, Richard M. (2002). The Art and Culture of Burma (Chapter 1). Northern Illinois University. Archived from the original on 2016-12-26။ Retrieved on 2021-10-22။
  16. ↑ Myint-U, p. 37
  17. ↑ Yee Yee Aung. Skeletal Remains of Nyaunggan, Budalin Township, Monywa District, Sagaing Division. Perspective July 2002. Archived from the original on 28 December 2008။ Retrieved on 22 October 2021။
  18. ↑ Myint-U, p. 45
  19. ↑ Hudson, Bob (March 2005). "A Pyu Homeland in the Samon Valley: a new theory of the origins of Myanmar's early urban system". Myanmar Historical Commission Golden Jubilee International Conference. 
  20. ↑ Coupey, A. S. (2008). Infant and child burials in the Samon valley, Myanmar. In Archaeology in Southeast Asia, from Homo Erectus to the living traditions: choice of papers from the 11th International Conference of the European Association of Southeast Asian Archaeologists, 25–29 September 2006, Bougon, France
  21. ↑ Hall, D.G.E. (1960). Burma, 3rd, Hutchinson University Library, 8–10. ISBN 978-1-4067-3503-1။ 
    Moore, Elizabeth H. (2007). Early Landscapes of Myanmar. Bangkok: River Books, 236. ISBN 978-974-9863-31-2။ 
  22. ↑ Myint-U, pp. 51–52
  23. ↑ Lieberman, pp. 90–91
ကလေၚ်သီကေတ်လဝ် နူ "https://mnw.wikipedia.org/w/index.php?title=ရးနိဂီုဗၟာ&oldid=45425"