စဲ၊ ဂိတု
ဂိတုစဲ (အၚ်္ဂလိက်: Chaitra, Burmese: တန်ခူးလ) ဒှ်ဂိတုကၠာအိုတ် ပ္ဍဲမွဲသၞာံ ပ္ဍဲကြက္ကဒိန်မန်၊ ကြက္ကဒိန်ဟိန္ဒူ ကေုာံ ကြက္ကဒိန်ဍုင်အိန္ဒိယရ၊၊ ပ္ဍဲကြက္ကဒိန် ဗေင်္ဂလဳ ကေုာံ ကြက္ကဒိန်နိပဝ် (ဝိကြမ သံဝစ္ဆရ်) ဂှ် ဒှ်ဂိတု မရနုက်ကဵု လက္ကရဴအိုတ် ပ္ဍဲမွဲသၞာံရ၊၊ အတိုင်ကြက္ကဒိန်မန်မ္ဂး ဂိတုစဲ နွံ ၂၉ တ္ၚဲရ၊၊
ဗွဲဓမ္မတာမ္ဂး ဂိတုစဲဂှ် ဒတုံဒၟံင် အကြာ ဂိတုမာတ် ကဵု ဨပြဳ ပ္ဍဲ ကြက္ကဒိန်ဂရေဂေါရိယာန်၊ ဆဂး ပ္ဍဲသၞာံ မထပ်လဝ် ဒဂိုန်မ္ဂး ဍေဟ်ဟွံကိတ်ညဳကွေဟ်ဟ်ရ၊၊ ပ္ဍဲဂိတုစဲဂှ် ဒှ်ဂိတုကၠာအိုတ်တုဲ ဒှ်ဂိတုမကၠောန်သဘင်ကၠောအ်သၞာံ မကော်ဂး သဘင်အတးသင်္ကြာန် မွဲရ၊၊ တ္ၚဲအတးစှ်ေတအ်ဂှ် ဖျေဟ်လဝ် တ္ၚဲကိုန်ဂစိုတ် ဥပမာ စဲမွဲမံက် ဒှ်တ္ၚဲအတးစှ်ေ ဗီုဂှ် ဟွံသေင်ရ၊၊ မွဲသၞာံမွဲအလန် အစာတၟော်တ္ၚဲတအ် တော်တုဲ စၟတ်သမ္တီ တ္ၚဲအတးစှ်ေကီုလေဝ် ဗွဲကြဴဏအ် ညးစၟတ်သမ္တီကၠုင် တ္ၚဲအတးစှ်ေ ပ္ဍဲကြက္ကဒိန်ဂရေဂေါရိယာန် အကြာ ဨပြဳ ၁၃-၁၅ ဂှ် ကြပ်ဇၟာပ်သၞာံရ၊၊
နိရုတ္တိ[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]
စဲ ဂှ် ကၠုင်နူ သံသကြိုတ် စိတြ၊ စေယ် (မန်တြေံ)၊ စယ် (မန်လဒေါဝ်)၊ စဲ (မန်တၟိ)၊၊ ဂကူနာနာမလွဳစလဝ် နူသံသကြိုတ်ဂှ် ဂွံဆဵုကေတ် ဗီုဏအ်ရ၊၊ Devanagari: चैत्र chaitra, Gujarati:ચૈત્ર chaitra, Rajasthani Language:चेत chet, Punjabi:ਚੇਤ cēt, Bengali:চৈত্র , Choitro), Assamese: চ’ত (sot), Kannada"ಚೈತ್ರ","Chaitra", Telugu:చైత్రము chaitramu Tamil: சித்திரை chithirai, Malayalam: ചൈത്രം chaitram.
သဘင်[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]
ဂိတုစဲဂှ် ဒှ်အခိင် ကၞောတ်ကညင် ကၠောအ်ဥတုဗြဲ မဒှ် အခိင်တမ်သၞာံ (Spring)ရ၊၊ ဟီုမွဲသာ်ပၠန် ဂိတုစဲဂှ် ၜိုန်ရ ကတဴကှ်အိုတ်ကီုလေဝ် ဒှ်ဂိတုမစၠောအ်ကဵု ဥတုကညင် ကဵု ဥတုဗြဲရ၊၊ ဟိုတ်မသၠာဲကဵုဥတု မဒှ်ဂိတုကၠာအိုတ်တုဲ သီုဒှ်ဂိတု မကၠောန်သဘင်သၠာဲသၞာံ မကော်ဂး သဘင်အတး သင်္ကြာန် (ဝါ) သဘင်ဍာ် ရ၊၊
ဟိန္ဒူဂှ် ညးတအ်ကၠောန် သဘင်တ္ၚဲသၠာဲသၞာံ ပ္ဍဲဂိတုစဲ (၁) မံက် ညးမကော်စ ဂုဓိ ပဍဝါ (Gudi Padwa) ပ္ဍဲတွဵုရးမဟာရၐတြ (Maharashtra)၊ သဘင်စိတြဗိသၞု (ဝါ) သဘင်ပုထန္ဒု ပ္ဍဲတွဵုရး တမေလ်နဒူ သဘင်ဥဂဒဳ တွဵုရး ကာနတက၊ ဍုင်အိန္ဒိယ၊၊
ပါဲနူသဘင်သၠာဲသၞာံတုဲ သဘင်ကိစ္စဇၞော်တၞဟ်တအ်ဂှ် သဘင်စိတြနဝြတြိ (Chaitra Navratri) သဘင်ရာမနိဝမိ (Ram Navami) မဒှ် သဘင်တ္ၚဲဒှ်မၞိဟ်သၟိင်ရာမ် မကၠောန်ဗဒှ် ပ္ဍဲဂိတုစဲ ၉ မံက်၊ သဘင်ဟာနုမာန်ဇယန္တိ (Hanuman Jayanti) မကၠောန်ဗဒှ် ပ္ဍဲတ္ၚဲဂိတုစဲအိုတ်၊၊ ဂကူဗေင်္ဂလဳ ညးမရှ်ေသှ်ေဘာသာဟိန္ဒူတအ် ကၠောန်သဘင် ဆရက်ပူဇ မကၠောန်သဘင်ပူဇဴ ကျာ်သဳဝ ရ၊၊
အတိုင်လိက် သလောကစတုဝႝဂ စိန္တမနိ (Sloka Chaturvarga Chintamani) မ္ဂး သၟိင်ဗြီု နိမိတ်ဗဒှ် စက္ကဝါဏအ် ပ္ဍဲဂိတုစဲမွဲစွေက်၊၊ ပ္ဍဲတ္ၚဲဂှ် ညးသီုနိမိတ်ဗဒှ် ဂၠးတိ၊ သၞံင်၊ ရုတု(ဥတုရာသဳ)၊ သၞာံ၊ ကေုာံ သၟိင်သၞာံဂမၠိုင်ရ၊၊
လိက်ပတ်[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]
နူလိက် မေဃသန်[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]
အဒိုတ်စမိင် ပသၟိင်ပ္ဍဲမိဟ်၊ ရာသဳသုန်အာ အင်အာဟွံသေင်၊ သၞာံတမိသြိုတ် သၞာံဗျုအိုတ်မိဟ်၊ ပြာန်ရာင်သအး ပၠးဍောင်နိဟ်၊ ဂမုင်သ္ဇုင်ထောဲ မောဝ်လှောင်ပ္ကဴကေဟ်၊ ဓိတာန်သောဲဍောင် ထိုင်လှောင်ပၞေဟ်၊ လိတ္တာဟွံသၟိဟ် လၟိဟ်စက်နာဍဳ၊ သိန္ဓဴဗ္တာင် က္ၜဳသာင်ရာသဳ၊ လျးသုံမထိုက် အလိုက်ဗစဳ၊ စိုဟ်ဝဳထဳပ္ဍဲ ဒတဲဖျဴကွဳ၊ ဂှ်တဟင်ဒြာဲ ဒြေပ်တလာဲချဳ၊ ဒြာဲညာတ်ဂအာင် သလေဟ်ဍာ်ၜဳ၊ တိတ်ကၠုင်လောပ်တဲ ဘဲမိစ္ဆာဇဳ၊ မာတ်သင်ကြာန်ဒး အကးယာယဳ၊ တဝါက်စဟ်ၜါ ဒွါဒရာသဳ၊ ဒှ်သဘင်ရော မြော်ညးပူရဳ၊ ပုင်နုင်ဍာ်ထီု အမာဲပ္ကီုဇဳ၊ ပ္တုပ်ပုင်ဒိပ်ကၠာ မှာပြမေသဳ၊ ကဵုဒါန်ဇၟာပ်သင် တနင်တဝဳ၊ အပၠူမစတ် ဗိန္ဒောပတ်ပ္ညဳ၊ ဂရဲသအိုက် ပါင်နုင်ကၠိုက်ချဳ၊ ဗဒှ်သ္ဘင်ပေါဲ ဂၠောဲဖဳတဝဳ၊ ဗလိုပ်ဂညိ ဗောဓိစေတဳ၊ ဒှ်သဘင်သွဝ် တမ္ညဝ်သြဳသြဳ၊ ကၠံင်မံင်တဝဳ သ္အဳသ္အဳသီုဆော၊ ဝေင်ဍာ်ဝေင်ပ္ကဴ ပၠတဴအယော၊ ပရိသတ္တ နန္ဒပုဗ္ဗော၊ ဒှ်တဴဂနင် သဘင်အိန်ရော၊ ညာတ်ညးအဵုလာံ သြိုဟ်ဒွာံဨကော၊ ဗဟ်ဂွိုင်ကျာ်သြဳ ဂၠိုင်ဟဳပလော၊ တရပ်ထပ်တိုန် အလိုန်စိတ္တော၊ ညံင်သၟးတွိုင် ဇွိုင်သာဂရော၊ ဂင်ယဲပူမှဟ် လွဟ်သၞေဟ်ဟော၊ ဗတိုက်တၞံရေင် လးသေနဂင်္ဂေါ၊ သၟးမေလံင် ဂၠံင်အကာသော၊ ပဳတိဖ္အောဝ်လဴ က္တဴမံင်စိတ္တော၊ ဝိဇုလတာ အဂ္ဂာပြမော၊ ကသးရုပ္ပ ဗန္ဓစိတ္တော၊ ဗလးလဝ်ကဵု ဗဵုလင်ဇွောဝ်ကော၊ ဗ္ဂုဲသ္ဍိုက်ဒြဟာန် ဍာန်ဟဒယော၊ ဂြိုပ်မနောဒွာ အရှာံကာယော၊ ဒှ်ဗော်ဥဏှော ဒးတူသနာန်၊ ဒးဂျိဂဥုဲ သဝ်တုဲဝဳမာန်၊ ဂျိစိုတ်ဗျာပ်စိုတ် ဟိုတ်နူဒြဟာန်၊ လလမ်ဟွံသွာ ကန္တာသန္ထာန်၊ မၚးနူရုပ် ဂဥုပ်ဒြဟာန်၊ ညးဂှ်ပြာက်မာန် ပၞာန်ဇြဟောံရော၊၊
နူ အလင်္ကာစဟ်ၜါရာသဳ[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]
အဒိုတ်ကၠောအ်မိသ် အင်္သာသၟိဟ်ဂိုတ် သၞာံဗျုအိုတ်သ္ကန်၊
သၞာံဗၠာဲသၟုက်နန် ပ္တန်သုဇ္ဇဒိန် အင်္သာကၟိန်ပ္ညဳ၊
ညန်ကဵုအင်္သာ စဵုကဵုအိုတ်အာ စဟ်ၜါရာသဳ၊
ပ္တေဟ်ပါင်ဒးလွဳ လွဳဒှ်ဗတ်သၟး ဟောမ်ဇၞော်ကၠးသန်၊၊
မွဲနဲပၠန်[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]
စိုပ်ဂိတုစဲ မတ်ဗြဲတေအ်တိုန် ကွိုန်သင်ဝ္ဆရ်၊
ဓမ္မတာကဝ် ဇြဲထဝ်ဒဂါတ် ကျာဗရာတ်ပိုက်၊
လမုဟ်ကောမွဲ ဟွံမွဲပဝံင် တိက်မံင်ရောသိုက်၊
ဗဟ်ဒှ်ဒဒိုက် ဗဟ်မသ္ဍိုက်ဆာန် ဒါန်ဒတန်ကဝ်၊၊
မတ်ဗြဲဂတဝ် သင်ဝစ္ဆရ်သ္အး အတးသင်ကြာန်၊
ညးရးဍုင်ကွာန် ပတုဲဒါန်မင်သဳ ဒါန်ဂမှဳသင်၊
လမုဟ်ကောမွဲ ဟွံမွဲဆောဒ္ၚောဝ် စိုပ်ဒေါဝ်တညင်၊
သၟတ်ဂၠာဲသၞေဟ်သြင် ဍိုက်ၜင်မေတ္တာ အာကဵုဗြဴယာန်၊၊
ဂိတုစဲအိုတ် စိုတ်ကောရောတန် ဖန်ရောစေဟ်ဒၞာဲ၊
လနီကောဗၠာဲ လန်ဂၠာဲမိတ်ဒါန် ဇၟာပ်ဍုင်ကွာန်ဇဳ၊
စိုတ်အဲပျဲအဲ ဆညိတ္ၚဲဂၠု ဂြိုဟ်ဒုစိုတ်ချဳ၊
စာင်ဂြဴကၠဵုကဳ ပလွဳရိုဟ်တ္ၚဲ စောဲမံင်ကဵုနာဲ၊၊
လၟေင်ဂိတု (၁၂)[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]
ပ္ဍဲမွဲဂိတု နွံ ၂၉.၅၊ ကြက္ကဒိန်တအ် ဖန်ထောအ် နကဵု ဂိတုလ္ၚဵု နွံ ၂၉ တ္ၚဲ၊ ဂိတုလ္ၚဵု နွံ ၃၀ တ္ၚဲ စဲ ၂၉၊ ပသာ် ၃၀၊ ဇှ်ေ ၂၉ ဆက်အာ စဵုကဵုအိုတ်၊၊
| Sanskrit | Pali | Mon | Burmese | Khmer | Lao | Sinhala | Thai | No. of
days |
Gregorian
(approx.) |
| Chaitra | Citta | စဲ(Cai) | Tagu (တန်ခူး) | ចេត្រ
(Chaet) |
ຈິຕ | Bak (බක්) | Chittra (จิตร) | 29 | March–April |
| Vaisākha | Visakha | ပသာ်(Pasāk) | Kason (ကဆုန်) | ពិសាខ
(Pisak) |
ວິສາຂະ | Vesak (වෙසක්) | Wisakha (วิสาข) | 30 | April–May |
| Jyaiṣṭha | Jeṭṭha | ဇှ်ေ(Jeh) | Nayon (နယုန်) | ជេស្ឋ
(Ches) |
ເຊດ | Poson (පොසොන්) | Chettha (เชษฐ) | 29 [30] | May–June |
| Āṣāḍha | Āsāḷha | ဒဂိုန်(Dagiun) | Waso (ဝါဆို) | អាសាឍ
(Asath) |
ອາສາລະຫະ | Æsala (ඇසළ) | Asanha (อาสาฬห) | 30 | June–July |
| Śrāvaṇa | Sāvaṇa | ခ္ဍဲသဳ(Khadat Sî) | Wagaung (ဝါခေါင်) | ស្រាពណ៍
(Srap) |
ສາວະນະ | Nikini (නිකිණි) | Sawana (สาวน) | 29 | July–August |
| Bhādrapada or Proshthapada | Poṭṭhapāda | ဘတ်(Bhat) | Tawthalin (တော်သလင်း) | ភទ្របទ
(Phuttrobot) |
ພັດທະຣະບົດ | Binara (බිනර) | Phatthrabot (ภัทรบท) | 30 | August–September |
| Āśvina | Assayuja | ဝဟ်(Wah) | Thadingyut (သီတင်းကျွတ်) | អស្សុជ
(Assoch) |
ອັດສະວະຍຸດ | Wap (වප්) | Atsawayut (อัศวยุช) | 29 | September–October |
| Kārttika | Kattikā | ကထိုန်
(Kathiun) |
Tazaungmon(တန်ဆောင်မုန်း) | កត្តិក (Katdeuk) | ກັດຕິກາ | Il (ඉල්) | Kattika (กัตติกา) | 30 | October–November |
| Mārgaśirṣa | Māgasira | မြေက္ကသိုဝ်(Mrakkasiuw) | Nadaw (နတ်တော်) | មិគសិរ
(Meukesae) |
ມິຄະສິນ | Undhuvap (උඳුවප්) | Mikkhasira (มิคสิร) | 29 | November–December |
| Pauṣa | Phussa | ပုဟ်(Puh) | Pyatho (ပြာသို) | បុស្ស
(Buss) |
ປຸສສ | Dhuruthu (දුරුතු) | Putsa (ปุสส) | 30 | December–January |
| Māgha | Māgha | မာ်(Māk) | Tabodwe (တပို့တွဲ) | មាឃ
(Meak) |
ມາດ | Navam (නවම්) | Makha (มาฆ) | 29 | January–February |
| Phālguna | Phagguṇa | ဖဝ်ရဂိုန်(Phawragiun) | Tabaung (တပေါင်း) | ផល្គុន
(Phalkun) |
ຜັກຄຸນ | Mædhin (මැදින්) | Phakkhun (ผัคคุณ) | 30 | February–March |
နိဿဲ[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]
https://en.wikipedia.org/wiki/Chaitra
တၠဂုဏ်အ္စာဝေဒဉာဏ၊ ဇၟန်လိက်မန်တြေံတြဟ် ကေုာံ အလင်္ကာမန်ဂမၠိုင်