အေန်သတဳကျုတ်ဘာသာမန်

အေန်သတဳကျုတ် ဘာသာမန်
Institute for Mon Language

မဒက်ပတန်	(၁၅ အဝ်ဂေတ် ၂၀၂၀ (၂၀၂၀-၀၈-15))
ညးမဒက်ပတန်	ကောံဓရီု မရနုက်ကဵု (၄) ဝါ
တင်ရန်တၟအ်	သွက်ဂွံလ္ၚတ်ပ သုတေသန လိက်မန် ကေုာံ ခၞံဗဒှ်မအရေဝ်မန် မနွံပၟိက်
ဂအုပ်ဌာန	ဇာဇၞိက်အလုံလိုက်
ဒေသမယိုက်ဂၠေင်	အလုံလိုက်
ဂကူကမၠောန်	အရေဝ်လိက်မန်
ကောန်ဂကောံ	တၠပညာ ကေုာံ တၠဝါသနာ လိက်မန်
အရေဝ်မစကာရုင်	မန်
ဥက္ကဌ	နာဲရတ်ဂကူ
ဒုဥက္ကဌ	နာဲဓရ်အံင်ဇျာန်
ဂကောံစၟိန်ပြမာန်	နာဲရတ်ဂကူ (ဌာနပရေင်ပညာကောန်ဂကူမန်၊ နာဲဓရ်အံင်ဇျာန် တၠဂုန်အစာကေလာသ (ကၠအ်ပၞဟ်) နာဲသုန်ဓန် (တၠပညာလိက်မန်)၊ နာဲဗညာအံင် (အစာပရိုင်၊ သၟာဂဳတ)၊ နာဲသက်လောန် (တၠပညာလိက်မန်) နာဲကြက်ဂကူ (သကိုပ်တာလျိုင် အစဳအဇန်လျးဂကူမန်)၊
နာယက	နာဲအံင်ဇၞး (ဥက္ကဌ ဂကောံအစာကၞေဟ်မန်)
ဂကောံဗောတ် ဒါရာ်တာ	နာဲဗဳထဝ်မန်ဇြာ
မထံက်ပင်	နကဵုစေတနာ (စိုတ်ဓါတ်)

အေန်သတဳကျုတ်ဘာသာမန် (အၚ်္ဂလိက်: Institute for Mon Langage) ဝွံ ဒှ်ဂကောံတၠပညာ ကေုာံ တၠဝါသနာ ဘာသာမန်တအ် မဒက်ပတန်လဝ် သွက်ဂွံပသုတေသန ဝေါဟာရမန်၊ ကေုာံ သွက်မအရေဝ်မန် မဟွံမဲတအ်ဂှ် ခၞံဗဒှ် ဝေါဟာရတၟိ ညံင်ဂွံကိတ်သၟဟ် ကုအခိုက်အရေဝ်မန်ရ။ အေန်သတဳကျုတ်ဘာသာမန်ဝွံ ဒက်ပ္တန်လဝ် နကဵု ဂကောံစၟိန်ပြမာန် ကေုာံ မၞိဟ်ဗဂေတ်ကမၠောန် ဒါရာ်တာတုဲ ဒတန်ဂကောံဝွံ ဒုင်သဇိုင် ကုဇာဇၞိက်အလုံလိုက် (WWW)။သွက်ဂွံ ဒက်ပတန် အေန်သတဳကျုတ်ဝွံ ညးစိုတ်ထတ် လတူအရေဝ်ဘာသာမန်တအ် စချပ်ဂၞန်ကၠုင် အလန်ကိုပ်ကၠာအိုတ် ပ္ဍဲ ၁၃ ဂျောန် ၂၀၂၀ နကဵု ဝဳဒဳယောကောန်ဖရေန် (Zoom) တုဲ ဆက်ချပ်ဂၞန်တုဲ ဒက်ပ္တန်လဝ် ပ္ဍဲ ၁၅ အဝ်ဂေတ် ၂၀၂၀၊ ညးမဒှ် ဥက္ကဌဂှ် နာဲရတ်ဂကူ (အစာဇြေ)၊ တုဲ နာဲဓရ်အံင်ဇျာန်ဂှ် ဒုဥက္ကဌ၊ နာဲဗဳထဝ်မန်ဇြာဂှ် ဒှ်ဒါရာ်တာ အေန်သတဳကျုတ်ဝွံရ။

သင်္ကေတ ဂကောံ

သင်္ကေတ အေန်သတဳကျုတ်ဘာသာမန် ဂှ် ဒှ်ဗီု အက္ခရ် ၜ မန် နူကဵုခေတ် ၄ ဗွဝ်ကၠံ မဂွံဆဵုကေတ် ပ္ဍဲလိက်တၟအ်မန် ဖရပထုံ၊ ရးနိဂီုသေံ။ ဟိုတ်မဂွံ ရုဲစှ် ဗီုဏအ်ဂှ် ဟိုတ်နူ "မစွံအဲပရဲ ကုတၠပညာဂကူမန် နူခေတ်ၜိုတ် အေဒဳ ၄ ဗွဝ်ကၠံတေအ် မနွံကဵု လညာတ်ညာဏ် မခၞံဗဒှ်"။ အခိင် ဂကူမန်တအ် မစချူအရေဝ်မန် နကဵုအက္ခရ်ဂှ် အက္ခရ်ပလ္လဝဂှ် ရနုက်ဗပေင်ကဵု ရမ္သာင်မန် ဟွံမာန် ဖအိုတ်တုဲ တၠပညာ ဇုဇဗဴလမန်တအ် ခၞံဗဒှ်ပတိုန်လဝ် အက္ခရ် ၜ။

ညးမဓဇက်ရုပ် သင်္ကေတဂှ် ဒှ်ဒံက်တာအထက် ကောန်မန် (AhHtet Coonmon) မဓဇက်ကဵုလဝ် နကဵုစေတနာ။ ဒံက်တာအထက်ကောန်မန်ဂှ် ဒှ်အစာပါန်ချဳမန် ခေတ်တၟိဒယှ်မွဲတၠရ။

ဝင်

အေန်သတဳကျုတ်ဘာသာမန်ဝွံ တၞဟ်နဂွံ ချပ်စ ကုတၠပညာ ကေုာံ တၠဝါသနာ အရေဝ်လိက်မန်တအ်တုဲ နာဲဗဳထဝ် မန်ဇြာ ညးမပဒတဴ ပ္ဍဲဍုင်ဒိန်မက် ကော်ဘိက်ကောံဓရီု နကဵု ဝဳဒဳယောကောန်ဖရေန်မွဲ (Zoom) ကိုပ်ကၠာအိုတ်ဂှ် ပ္ဍဲကဵု ဂိတုဂျောန် ၁၃၊ ၂၀၂၀။ တၠဂုန်အဇ္ဇ (တရဴအအာ) ဒုင်ပစ္စဲ ဝဳဒဳယောကောန်ဖရေန် (Zoom)။ ကောံဓရီုဂှ် မၞိဟ်တိုန်စိုပ် ၜိုတ် ၂၂ တၠတုဲ စှ်ေစိုတ် ဂကောံသုတေသနလိက်မန်မွဲ ကြိုက်သၟဟ် မဒးဒက်ပ္တန်၊ သီုဒှ် အရာမဒးနွံဟေင်ရ။ တုဲပၠန် စပ်ကဵု ဗီုပြင် မဒက်ဂကောံဂှ် သ္ဒးနွံကဵု ဂကောံဗောဒ် တုဲပၠန် ညးဗဂေတ်စက်ကမၠောန်ဂှ် နကဵုဒါရာ်တာ။ နူဂှ် ဆက်ဗၟံက်အာရုပ်ရဴကမၠောန်တုဲ ပ္ဍဲကောံဓရီု မရနုက်ကဵုၜါ မကၠောန်ဗဒှ် ပ္ဍဲကဵု ဂျူလာင် ၄၊ ၂၀၂၀ ဂှ် တၞဟ်နဂွံဆက် ဗၟံက်ရုပ်ရဴကမၠောန်ဂတတုဲ ရုဲစှ်ပတိုန် နာဲဗဳထဝ် မန်ဇြာ နဒဒှ် ဒါရာ်တာ။ တုဲ ပ္ဍဲကောံဓရီု မရနုက်ကဵု ပန်ဝါ ပ္ဍဲသြဂုတ် ၁၅၊ ၂၀၂၀ ဂှ် ရုဲစှ် ဂကောံစၟိန်ပြမာန် ထပှ်တၠ ကေုာံ ဥက္ကဌ ကေုာံ ဒု-ဥက္ကဌ အေန်သတဳကျုတ်တုဲ လက်သန်အေန်သတဳကျုတ် အတိုင်သၞောဝ်လဒက်ပတန်ဂကောံဂှ် ဍိုက်ပေင်အာရ။ စၟတ်တ္ၚဲ ၁၅ အဝ်ဂေတ် ၂၀၂၀ဂှ် ဒှ်တ္ၚဲ မဒက်ပ္တန် အေန်သတဳကျုတ်ဝွံ မြဴသာ်ဝွံ စၟတ်သမ္တီလဝ်ရ။

ကေင်ကာ အဓိက

ပသုတေသန အရေဝ်ဝေါဟာရမန်

ဇၞူမတ် (ဝါ) အရာမိက်ဂွံကဵုဒှ် ပ္ဍဲကဵုကမၠောန်ဏအ်ဂှ် ဝေါဟာရမန်ဂမၠိုင် ဝေါဟာရ မစကာဒၟံင်လၟုဟ်ကီု၊ ဝေါဟာရ မတၞီဗၠိုက်ဒၟံင်တအ်ဂှ် ညံင်ဂွံတီကၠိုဟ် ပွံက်အဓိပ္ပါယ်၊ တုဲပၠန် လွပ် ဗီုမစကာ။ ဇၞူမတ်ဏအ် ဂွံကတဵုဒှ်ကၠုင်မာန်ဂှ် လးလဝ်လၟေင်ကမၠောန်၊ ဇၟာပ်ညးအဲ ဗိုင်ပကောံမအရေဝ်ဝေါဟာရမန် ခေတ်လၟုဟ်ကီု သီုကဵု မအရေဝ်မတၞီဗၠိုက်ဒၟံင်တအ်၊ မအရေဝ်တအ်ဂှ် ဗိုင်ချပ်ဂၞန် ပသုတေသနတုဲ ပံက်ပွံက် စၞောန်ထ္ၜးကဵု လွပ် ဗီုမဂွံစကာ။ မဝေါဟာရတအ်ဂှ် ကလိဂွံတုဲ နကဵုနဲကဲနာနာ ညံင်ဂွံဗျာပ်တြးစိုပ် ပ္ဍဲအကြာဂကူမန်တအ်ဂှ် ဒးဖန်ကၠောန်အာ။

မခၞံဗဒှ် ဝေါဟာရမန်တၟိ

ဇၞူမတ် (ဝါ) အရာမိက်ဂွံဒှ် ပ္ဍဲကေင်ကာဏအ်ဂှ် နကဵုဘာသာမန် ပ္ဍဲကဵု လိက်သၞောဝ်၊ လိက်ရုင်၊ လိက်ပညာဂတာပ်ခေတ်တအ်ဂှ် သ္ဒးချူဂွံ ဗွဲမလှဲလး ဗိုန်ဇၟအ်။ ဇၞူမတ်ဏအ် ဂွံကတဵုဒှ်ကၠုင်မာန်ဂှ် လးလဝ်လၟေင်ကမၠောန် ဇၟာပ်မၞိဟ် ဆဵုခက်ခုဲ ဟွံတီ ဗီုလဵုဂွံကော်စ ဗီုမန်မ္ဂး ပတိုန်ထ္ၜး ကုအေန်သတဳကျုတ်ဝွံ၊ နကဵု အေန်သတဳကျုတ် ဗိုင်သဳကၠဳတုဲ ဖန်ဗဒှ်အာ အရေဝ်ဝေါဟာရ မနွံပၟိက်တအ်ရ။

ကောန်ဂကောံဂမၠိုင်

နာယက

နာဲအံင်ဇၞး (ဥက္ကဌ ဂကောံအစာကၞေဟ်မန်)

ဥက္ကဌ

• ဥက္ကဌ၊ နာဲရတ်ဂကူ (အစာဇြေ) ဌာနပရေင်ပညာဂကူမန်
• ဒု-ဥက္ကဌ၊ နာဲဓရ်အံင်ဇျာန်

ဂကောံစၟိန်ပြမာန်

1. နာဲရတ်ဂကူ (ဌာနပရေင်ပညာကောန်ဂကူမန်၊
2. နာဲဓရ်အံင်ဇျာန်
3. တၠဂုန်အစာကေလာသ (ကၠအ်ပၞဟ်)
4. နာဲသုန်ဓန် (တၠပညာလိက်မန်)၊
5. နာဲဗညာအံင် (အစာပရိုင်၊ သၟာဂဳတ)၊
6. နာဲသက်လောန် (တၠပညာလိက်မန်)
7. နာဲကြက်ဂကူ (သကိုပ်တာလျိုင် အစဳအဇန်လျးဂကူမန်)၊

ကောန်ဂကောံဂမၠိုင်

1. တၠဂုန်အဇ္ဇ (တရဴအအာ)
2. နာဲအံင်ရတ်မန် (ဌာန ပရေင်ပညာကောန်ဂကူမန်)
3. တၠဂုန်ဇဝန (ဇိုင်ကျာ်၊ ဘာမန် တာဝတိံသာ)
4. မာံဃံင် (ကွးဘာတက္ကသိုလ်) ဇာတိ ကွာန်ဒူရာ
5. မင်ဗၠာဲလအီမန် (ခေတ္တမလေရှာ) ဇာတိ ကွာန်ကြေဝ်ဏာ
6. မာံသိုက်ဆာန် (ဇာတိ ကွာန်နာင်သၠုင်)
7. နာဲမန်ရံင်မန် (ဍုင်လ္ဂုင်) (ပကောံချူ ဝေါဟာရမန် ပ္ဍဲ ဝိက်ရှေန်နရဳ)
8. နာဲဗညာဂံင်သိုက် (ကွာန်သက္ကအ် ပွိုင်ဍုင်ဇြပ်ဗု) (ပကောံချူ ဝေါဟာရမန် ပ္ဍဲဝိက်ရှေန်နရဳ)
9. မိအာဲရတ်ပိုန် (ကွာန်ကအ်ကြောပ် ပွိုင်ဍုင်ကအ်ကြိက်) (ပကောံချူ ဝေါဟာရမန် ပ္ဍဲဝိက်ရှေန်နရဳ)
10. မာံဆာန်လွဳ (မင်းဇင်အောင်) (ကွာန်ကၟာမဵု၊ တကအ်ခၟိုင်) (ဌာနဍိုက်က္ဍိုပ်အရေဝ်ဘာသာကောန်ဍုင်အရေင် ကၟိုန်ဍုၚ်ဗၟာ)