ဝတ္ထုဇမၠေအ်

ဝတ္ထုဇမၠေအ် ဟီုမ္ဂးဂှ် ဒှ်ပရူပရာဂၠေအ်အ်မွဲ နွံစ အကြာ ၂-၇ မုက်။ ဝတ္ထုဇမၠေအ်ဂှ် ချူဖန်ဗဒှ်လဝ် ညံင်ကဵုအရာ မဒှ်(လဝ်)ဍာံဍာံမွဲ၊ ဆဂး ဒှ်အရာ မဒှ်လဝ် ဍာံဍာံ ဟွံသေင်၊ ဒှ်အရာ မဖန်ဗဒှ်လဝ်မွဲ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ဝတ္ထုဂှ် လုပ်လၟိဟ် ပ္ဍဲဂကူလိက် fiction မွဲရ။ ဝတ္ထုဇမၠေအ်မွဲပိုဒ်မ္ဂး ဒးဒှ် မွဲပရူဟေင်ရ။ ဟီုမွဲသာ်ပၠန် ဝတ္ထုဇမၠေအ်မွဲပိုဒ်မ္ဂး ဒးဒှ် ပရူမွဲကဏ္ဍ (handlingsforløb)ဟေင်ရ။ ပူဂိုလ်မပါလုပ် ပ္ဍဲဝတ္ထုဂှ် မၞိဟ်မဗှ်လိက်တအ် ဒးတီလဝ် နူစ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ မၞိဟ်ပ္ဍဲဝတ္ထုဂှ် ဒးဗၟံက်ထ္ၜးလဝ် နူစရ။

ဂကူဝတ္ထုဇမၠေအ်

ဂကူဝတ္ထုဇမၠေအ် နွံဗွဲမဂၠိုင်ရ။ ဗွဲမဂၠိုင်မ္ဂး ဝတ္ထုဇမၠေအ်အခိုက်တြေံ (traditionelle noveller) (novelletter) (trivialnoveller)

ဝတ္ထုဇမၠေအ်အခိုက်တြေံမ္ဂး ဗွဲမဂၠိုင် သီဇာတ် နကဵုမအမ်သဝ်။ တုဲပၠန် ဗွဲမဂၠိုင် မလေပ်ချူစ ပရူ မကတဵုဒှ်ဒၟံင်ပြဟ်ဟ်တုဲ ပကဵု ညံင်ညးမဗှ်လိက်တအ် မဂွံဒးချပ်ရ။ ပ္ဍဲဝတ္ထုဇမၠေအ် အခိုက်တြေံဂှ်တှေ် မၞုံကဵု ကယျိုင်ကယျဝ်မအရေဝ် (motifs)၊ ပရေင်စိုတ်မချဳဓရာင် (emotions)၊ ချူဗၟံက်ထ္ၜးသဏ္ဌာန်ပူဂိုလ် (round personal descriptions) ရ။

Novelletter

Trivialnoveller ပရူမတုပ်ကဵုဗီုဒဒှ်ဍာံ။ ဆဂး ပရူဍေဟ် ဟွံဇြိုဟ်နက် ဒှ်ပရူလတူကျာ (superficial)။ ဗှ်ဂွံစညိတုဲ ဗီုလဵုသီဇာတ်ရောဂှ် ဆိင်ကြပ်ဒး။ ဗွဲမဂၠိုင် ဝင်ပရူဆာန်ဂၠိုင်။ Trivialnoveller ဗွဲမဂၠိုင်တှေ် ဗီုပြင်လၟေင် ကြပ်တုပ်ဒၟံင် - ပြသၞာ မံက်ကၠုင်၊ ပြသၞာဂှ် ဂၠိုင်တိုန်၊ ပြသၞာဂှ် သောင်အာ သီုဟွံမွဲဟိုတ်။ ကၞောတ်တဲ ဂွံပံင်ရေင်သကအ် စဵုကဵုလအိတ်ဘဝ။

ဗီုဂွံသ္ၚေဝ်ဂၠေပ် (Analysis model) ပ္ဍဲဝတ္ထု

ပ္ဍဲဝတ္ထုတအ်ဂှ် အရာဗွဲသၟဝ်ဝွံ ပိုယ်တအ်သ္ၚေဝ်ဂၠေပ် လ္ၚတ်ကေတ်မာန်ရ။

ယၟုဝတ္ထု (Titel)

ယၟုဝတ္ထုဂှ် မၞုံအဓိပ္ပါယ် ဗီုလဵုရော၊ ကိတ်ညဳဒၟံင်ကဵု ပရူအပ္ဍဲဝတ္ထုဂှ်ရဟာ။ သာ်ဂှ်ဟွံသေင် ချူလဝ် နကဵု (ironic) မဟီုမွဲဗီု ကေတ်အဓိပ္ပါယ် မွဲဗီုဟာ။ စကာလဝ် ဥပစာလင်္ကာဟာ။ စကာလဝ် အရေဝ် မဒးအောန်စိုတ် မဒးမိပ်စိုတ်ဟာ။ မပ္တံ အရာတအ်ဏအ်ဂှ် ပိုယ်တအ် သ္ၚေဝ်ဂၠေပ် ပါ်ပါဲကေတ် ပ္ဍဲဝတ္ထုတအ် ဂွံရ။

အခိင်အခါ

ပရူပရာ ပ္ဍဲဝတ္ထုဂှ် အပိုင်အခြာအခိင် နွံလလအ်လဵု။ ဝတ္ထုဇမၠေအ်မ္ဂး ၜိုန်ရ ညးဟွံပိုင်ခြာလဝ် အခိင်ကိုန်ဂစိုတ်ကီုလေဝ်၊ ဝတ္ထုဇမၠေအ်ဂှ် ဟိုတ်မချူဗၟံက်လဝ် ပရူမွဲဒကုတ်ဍောတ်ရတုဲ အခိင်လအ်နူမွဲဂိတု ဒှ်ဟွံထေက်ရ။

ပရူဂှ် ကတဵုဒှ်လဝ် အခိင်လဵုရော။ အရာဏအ်လေဝ် ညံင်ဂွံသောင်ကၠးဂှ်လေဝ် ကိစ္စဇၞော်ကွေဟ်ရ။ ဇၟာပ်ဝတ္ထုဂှ် အစာချူလိက်တအ် မချူလဝ် ပရူပရာ မကတဵုဒှ်လဝ် ပ္ဍဲအခိင် ညးမချူဂှ် ဖအိုတ် ဟွံသေင်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ပိုယ်ဂွံဟီု ဝတ္ထုဂှ် ဒှ်လဝ်အခိင်လဵုဂှ် ပိုယ်ဒးလ္ၚတ်ကေတ် ပ္ဍဲဝတ္ထုဂှ် ဥပမာ

• အရေဝ်ညးမစကာလဝ် ပ္ဍဲဝတ္ထုဂှ်။ အရေဝ်ဗီုဏအ် မၞိဟ်တအ်ဟီုစ ပ္ဍဲအခိင်လဵု။
• ရံင်ကဵု အရာမကတဵုဒှ်လဝ် ပ္ဍဲဝတ္ထုဂှ်၊ ပရူမွဲမွဲ မဗၟံက်ထ္ၜးလဝ် ပ္ဍဲဝတ္ထုဂှ် နွံမ္ဂး ပရူဂှ် ဒှ်လဝ် ပ္ဍဲသၞာံလဵု။
• ကယျိုင်ကယျဝ်မၞိဟ်တအ်၊ ဗီုပြင် သ္ၚိဌာန်၊ ကပေါတ်အရပ်အရာ မဗၟံက်ထ္ၜးလဝ် ပ္ဍဲဝတ္ထုဂှ် ဒှ်လဝ် အခိင်လဵု။
• ရံင်ကဵု ၚုဟ်မးကပေါတ်တအ်တုဲ ဆိင်ကေတ် အခိင်အခါ။

ရံင်ကဵု တင်တအ်ဏအ်တုဲ ပိုယ်တအ် ဖျေဟ်သ္ဂုတ်သွာတ် အခိင်ပရူဝတ္ထုဂှ်မာန်ရ။ ယဝ်ရ ပိုယ်ချူဝတ္ထုလေဝ် ဝတ္ထုပိုယ်ဂှ် ပရူအခိင်လဵုဂှ် ပိုယ်ဒးတီလဝ်ကၠးကၠးရောင်။ ယဝ်ရ ပိုယ်ချူ ပရူမကတဵုဒှ်လဝ် အခိင်မတုဲကၠုင်မ္ဂး အရပ်အရာတအ်ဂှ်ကီု၊ လဟီုမၞိဟ်တအ်ကီု၊ ဒးကိတ်ညဳကဵု ပ္ဍဲအခိင်ဂှ်ရောင်။

ပွဳပွူ (environment)

ပွဳပွူဏအ်ဂှ် ဒှ်အရာမဗၟံက်ကဵု ဟိုတ်ပြသၞာ အရာမဇီုကပိုက် ရေင်သကအ် မဂွံကတဵုဒှ်ကၠုင်ရ။

ပွဳပွူဂှ် ပိုယ်တအ် ပါ်ဂွံ (၂) သာ်ရ။ ပွဳပွူမၞုံကဵုထ္ၜောမ်ကလင် ကဵု ပွဳပွူမဆေင်ကဵု ပရေင်မၞိဟ်။

ပွဳပွူမၞုံကဵုထ္ၜောမ်ကလင်ဟီုမ္ဂးတှေ် ဒၞာဲဒတန်၊ ဒၞာဲဒတန်အဓိက ပရူပ္ဍဲဝတ္ထု မကတဵုဒှ် ဥပမာ ပ္ဍဲဍုင်၊ ပ္ဍဲကွာန်၊ ပ္ဍဲဂၠံင်၊ ပ္ဍဲသ္ၚိ၊ ပ္ဍဲအခန်၊ မြဴသာ်ဝွံ နူဇၞော်ဂှ် ပိုယ်တအ် ဖဍန်ဖျေဟ် စဵုကဵုစိုပ် ဒၞာဲမကတဵုဒှ်ရ။

ပွဳပွူမဆေင်ကဵု ပရေင်မၞိဟ်မ္ဂးဂှ် ဒှ်အရာ မဗၟံက်ထ္ၜး ကဆံင်ဒၟံင်ပရေင်မၞိဟ် မၞိဟ်အဓိက ပ္ဍဲဝတ္ထုဂှ်ရ။ မၞိဟ်တအ်ဂှ် ဒှ်မၞိဟ်ကဆံင်လတူ မၞုံကဵုပညာ၊ မၞုံကဵုပိုန်ဒြပ်၊ မၞုံပိုန်ဒြပ် ဆဂး ပညာဟွံမွဲ။ မၞိဟ်အဝဲအယုက် မူစိ၊ ကောန်ၚာ်၊ သၟတ်၊ ကဆံင်လဒေါဝ်၊ ဗျု။ မၞိဟ် နူကဆံင်ကောန်ကမၠောန်ဟာ။

ပူဂိုလ်မပျးထ္ၜး (Person gallery)

ပ္ဍဲဝတ္ထုဂှ် ဒှ်ပရူပူဂိုလ်လဵုရော။ ညးလဵု မဒှ်မၞိဟ်အဓိကရော။ မၞိဟ်အဓိကဂှ် ဆက်စပ် ရေင်သကအ် ဗီုလဵုရော၊ နကဵုပရေင်မၞိဟ်ဟာ၊ နကဵုမသကလောကောဒေအ်ဟာ၊ နဒဒှ်ရဲမိတ်သဟာဲဟာ။ မၞိဟ်အဓိကဂှ် ခိုဟ်ဗီုလဵု၊ ပရေအ်ဗီုလဵု။ တုဲတှေ် မၞိဟ်လဵု ဒှ်မၞိဟ်အရန်ရော။ မၞိဟ်အရန်ဂှ် ဆက်စပ် ရေင်သကအ်ဗီုလဵု၊ ခိုဟ်ဗီုလဵု၊ ပရေအ်ဗီုလဵု။

စရိုတ်မၞိဟ်တအ်ဂှ် နကဵုဗွဲအပ္ဍဲကီု နကဵုဗွဲမ္ၚးကီု နွံဗီုလဵု။ မၞိဟ်တအ်ဂှ် ညးမွဲကုညးမွဲ ဆက်ဆောမ် ရေင်သကအ် ဗီုလဵု။ ပံင်ရေင်သကအ် ကိတ်ဒၟံင်ရဟာ။ ပရေင်ပြံင်လှာဲ ပ္ဍဲမၞိဟ်အဓိကဂှ် ကတဵုဒှ်ဗီုလဵု။

ဗဗဵုမတ် (Perspective/ရှုထောင့်)

ဗဗဵုမတ်ဟီုဂှ် ဒှ်အရာနကဵုဗဗဵုမတ် ညးလဵုမွဲတုဲ မလဴထ္ၜးဒၟံင်ရောရ။ ဗဗဵုမတ် သီုဖအိုတ် နွံ (၄) သာ်ရ။

ဗဗဵုမတ်ဗွဲအပ္ဍဲ

ဗဗဵုမတ်ဗွဲအပ္ဍဲ ဟီုမ္ဂးဂှ် ဒှ်အရာမချူဗၟံက်ထ္ၜး မဂွံအခေါင်တီ ဗီုလဵုပူဂိုလ် ပ္ဍဲဝတ္ထုတအ် မချပ် မဒုင်စသိုင်ရ။ လဴထ္ၜး ပရူဂှ် နကဵု ပူဂိုလ်ပထမ မစကာအရေဝ် (အဲ)။ မလဴထ္ၜး နကဵုအဲ ဗီုဏအ်လေဝ် ဟီုဂွံရ။ လဴထ္ၜးပရူဂှ် နကဵုပူဂိုလ်တတိယ မစကာအရေဝ် (ဍေဟ်/ညး)။ မလဴထ္ၜး နကဵုဍေဟ်/ညး ဗီုဏအ်လေဝ် ကော်စရ။ မွဲပၠန်ဂှ် ဗဗဵုမတ် ပြံင်လှာဲမၞိဟ်။

ဗဗဵုမတ်ဗွဲမ္ၚး

ဗဗဵုမတ်ဗွဲမ္ၚး ဟီုမ္ဂးဂှ် ဒှ်အရာမချူဗၟံက်ထ္ၜး ဗီုလဵုပူဂိုလ်တအ် မချဳဒရာင်၊ ဗီုလဵုပူဂိုလ်တအ် မကလေင်ပၠန် (reaction) ဥပမာ စၞးမချူ ဗီုလဵုစိုတ်ဍေဟ်ဒှ်ဂှ် ချူဗီုလဵု မုက်မတ်ဍေဟ်ဒှ်အာ။ ဟီုမွဲသာ်ပၠန် ချူဗၟံက်ထ္ၜး ဆဗီုမညာတ်ကဵုမတ် ဗွဲမ္ၚးဟေင်ရ။

ဗဗဵုမတ်တောဲဖျပ်

ဗဗဵုမတ်တောဲဖျပ် ဟီုမ္ဂးဂှ် ချူဖနှဴ ဗဗဵုမတ်ဗွဲအပ္ဍဲ ကဵု ဗဗဵုမတ်ဗွဲမ္ၚး သီုၜါ။ ချူဗၟံက်ထ္ၜး သီုဗီုလဵုပူဂိုလ်ဂှ် မဒုင်စသိုင် အပ္ဍဲစိုတ် သီုကဵု ဗၟံက်ထ္ၜးဗီုလဵုဍေဟ်ပ။

ဗဗဵုမတ်နာနာ

ဗဗဵုမတ်နာနာဟီုဂှ် ဒှ်မချူဗၟံက် တီဖအိုတ်၊ ပရူအတိက်ကီု၊ ပရူအနာဂတ်ကီု၊ အရာမကတဵုဒှ် ပ္ဍဲပူဂိုလ်တအ်ကီု သီုကဵု မ္ၚးပူဂိုလ်တအ်၊ တီဖအိုတ်။

နဲကဲမလဴ (fortælleteknik)

ဗဗဵုမတ် ကဵု နဲကဲမလဴ ၜါဏအ် ဆက်စပ်ဒၟံင် ရေင်သကအ်ရ။ ပူဂိုလ် မပါလုပ် ပ္ဍဲဝတ္ထုဂှ်မွဲမွဲ မလဴထ္ၜးဟာ။ ပူဂိုလ်မပါလုပ် ပ္ဍဲဝတ္ထုမွဲမွဲ မလဴထ္ၜးမ္ဂး ဗွဲမဂၠိုင် မစကာနဲကဲ မလဴထ္ၜးနကဵုအဲ (jeg-fortæller)။ ယဝ်ရ နကဵုအစာချူလိက် မလဴထ္ၜးမ္ဂး ဗွဲမဂၠိုင် ပၞုက်လဝ် မၞိဟ်မလဴထ္ၜးဂၠိုင်တုဲ ဗွဲမဂၠိုင် မလဴထ္ၜး နကဵု ယၟု/ဍေဟ်/ညးတအ်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ မလဴထ္ၜး နကဵုအဲ/ပိုယ်ဂှ် ညးကော်စ မလဴထ္ၜး နကဵုပူဂိုလ်ပထမ၊ မလဴထ္ၜးနကဵုဗှေ်/မၞးဂှ် ညးကော်စ မလဴထ္ၜးနကဵုပူဂိုလ်ဒုတိယ၊ မလဴထ္ၜးနကဵုညး/ဍေဟ်/ညးတအ်ဂှ် ညးကော်စ မလဴထ္ၜးနကဵုပူဂိုလ်တတိယ။

အစာချူလိက်မလဴ (ဝါ) ပၞုက်လဝ် မၞိဟ်မလလဴထ္ၜးမ္ဂး ဗွဲမဂၠိုင် မစကာဟာ။ ဗီုပြင်မလဴပၠန်ရ နွံနာနာသာ်ပၠန်ရ။ မလဴနကဵုနဲကဲကမ္မ ဒှ်နဲကဲ မလဴထ္ၜး ဗီုမကတဵုဒှ်ဟေင် ဟွံပါ်ပါဲ၊ ကဵုမၞိဟ်မဗှ်လိက်တအ် ပါ်ပါဲကေတ်တ်။ မလဴနကဵုနဲကဲနာနာ ဒှ်နဲကဲ မလဴထ္ၜး ဗီုမကတဵုဒှ်၊ သီုပါ်ပါဲ၊ သီုပတိုန်လညာတ် မၞိဟ်မလဴတီဖအိုတ် လဴထ္ၜးဖအိုတ်။